فهرست:
مقدمه
1
فصل اول:کلیات و مفاهیم
1-1- بیان مسئله
5
1-2- ضرورت و اهمیت
5
1-3- اهداف تحقیق
6
1-4- سوالات تحقیق
6
1-5- فرضیه های تحقیق
6
1-6- پیشینه تحقیق
7
1-7- واژگان کلیدی
8
1-7-1- مفهوم کبر
8
1-7-2- مفهوم عجب
8
1-7-2-1- معنای لغوی عجب
8
1-7-2-2- معنای اصطلاحی عجب
9
1-7-2-3- تفاوت عُجب با کبر
10
1-7-3- مفهوم شیطان
10
1-7-4- مفهوم استکبار
11
1-7-5- مفهوم طاغوت
12
فصل دوم:جایگاه کبر در ویژگی های اخلاقی انسان از منظر نهج البلاغه
2-1- غرایز انسان و نقش آنها در شکل گیری اخلاق غریزی
15
2-2- فطرت انسان و نقش آن در شکل گیری اخلاق فطری
23
فصل سوم: زمینه های پیدایش استکبار و ویژگی ها وآثارآن درآموزه های امام علی(ع)
3-1- ابلیس نخستین آموزگار استکبار
35
3-2- زمینه غریزی استکبار
49
3-3- زمینه های اکتسابی استکبار
53
3-3-1- تمکن مالی و داشتن مال و ثروت
53
3-3-2- علم و دانش
55
3-3-3- اعمال نیک و عبادت
57
3-3-4- گناه و جرم پیشگی
58
3-3-5- مقام و منصب و ریاست
58
3-3-6- بهره مندی از قدرت با موقعیت سیاسی و اجتماعی
59
3-3-7- ، داشتن قوت ،نیروی جسمانی و شجاعت
60
3-3-8- فزونى یاران و مددکاران
61
3-4- ویژگی ها و شاخصه های استکبار
62
3-4-1- اشرافیت و نفوذ سیاسی
62
3-4-2- خود بزرگ بینی ، گردن کشی و طغیانگری
65
3-4-3- اتراف
66
3-4-4- ظلم و اجحاف
66
3-4-5- منفعت طلبی
67
3-4-6- غرور و قدرت طلبی
67
3-4-7- لجاجت وحق ناپذیری
67
3-4-8- فسق و فجور
68
3-4-9- پیمان شکنی
69
3-4-10- دیگران را دروغگو پنداشتن
71
3-4-11- مستبد و خودکامه
71
3-4-12- فخرفروشی بر امتیازات مادى
72
3-4-13- تحقیر توده هاى مستضعف
73
3-4-14-اضطراب و ترس درونی
73
3-5- آثار دنیوی و اخروی استکبار
74
3-5-1- آثاردنیوی استکبار
74
3-5-1-1- نداشتن دوست
74
3-5-1-2-زائل شدن عقل
75
3-5-1-3- رکود علمی و شرافت اجتماعی
75
3-5-1-4- آشکار شدن رذایل
76
3-5-1-5-سرآغاز فساد و طغیان
76
3-5-1-6- حقارت و ذلّت و خواری
76
3-5-1-7-دوری از خدا و برگشتن از آیات الهی
78
3-5-1-8- تکبردرمقابل خدا سبب نابودی اعمال
78
3-5-1-9-سقوط در کفر و بی ایمانی
79
3-5-1-10- بازماندن از توبه
79
3-5-1-11- محبوب نبودن نزد خداوند
80
3-5-1-12-مهر خوردن بر قلب
81
3-5-1-13- دوری از رحمت خداوند
82
3-5-1-14- طرد شدن در دنیا
82
3-5-1-15- نازل شدن عذاب های دنیوی
83
3-5-2- آثار اخروی استکبار
84
3-5-2-1- تحقیر و طرد شدن از درگاه الهی
84
3-5-2-2- روسیاهى در قیامت
84
3-5-2-3- بسته شدن درهای آسمان
84
3-5-2-4- داخل نشدن در بهشت و دوری از پیامبر و اهل بیت
85
3-5-2-5- ورود به جهنّم
86
3-5-2-6- جای گرفتن در جایگاه مخصوص متکبّرین در جهنّم
86
3-5-2-7- جاودانگی در دوزخ
87
فصل چهارم : روش های پیشگیری و درمان استکبار در سیره علوی
4-1- روش های پیشگیری از استکبار
89
4-1-1- تسلیم محض در برابر حقیقت
89
4-1-2- شناسایی و ابطال فرهنگ استکباری
91
4-2- راه های درمان استکبار
92
4-2-1- شناخت اصل و حقیقت خویش
92
4-2-2- شناخت ضعف‌های خود
93
4-2-3- یاد خدا و درک عظمت و بزرگی خدا
94
4-2-4- عبادت خدا و راز و نیاز با خداوند متعال
95
4-2-5- عبرت گرفتن و توجه به عاقبت متکبران
97
4-2-6- یاد مرگ
98
4-2-7- قیامت باوری و ایمان به حسابهای دقیق آن روز
98
4-2-8- استعاذه
99
4-2-9- خضوع در برابر حق
99
فصل پنجم : علی پرچمدار مبارزه با استکبار
5-1- مبارزه امام علی (ع) با استکبار پیش از خلافت
102
5-2- مبارزه امام علی (ع)با استکبارپس از زمامداری
107
5-2- 1- امام علی (ع) و جریان ناکثین
108
5-2-2- پیکار با شیطان بزرگ معاویه
113
5-2-3- پیکار با انحراف و استکبار فکری
116
فصل ششم: نتیجه گیری
6-1 – نتایج
121
6-2 - پیشنهادات کاربردی
122
6-3- پیشنهادات پژوهشی
123
منابع و مآخذ
منابع فارسی
124
منابع عربی
129
پیوست
فهرست آیات قران کریم
132
فهرست احادیث و روایات
135
منبع:
منابع فارسی :
1- آل یاسین،سیدرضا،کلام علی با نغمه همایون،تهران، مرکز نشر سازمان تبلیغات اسلامی،1373ه-ش.
2- امین(بانوی اصفهانی)،سیده نصرت،مخزن العرفان درتفسیرقرآن،تهران،انتشارات نهضت زنان مسلمان،1361ه-ش.
3- ابن ابی الحدید،عز الدین ابو حامد بن هبه الله، جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید،ترجمه محمود مهدوی دامغانی،تهران،نشرنی،1375ه-ش.
4- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القران ، تحقیق محمد جعفر یاحقى و محمد مهدى ناصح، مشهد، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، 1408ه-ق.
5- احسانی تیر تاشی ،یداله ، استکبار،تهران،موسسه فرهنگی انتشاراتی زهد ،1380ه ش.
6- الهی قمشه ای،مهدی،ترجمه قران کریم،قم،دارالثقلین،1379ه-ش.
7- ایراندوست ، عباس ، خورشید هدایت ، تهران ، انتشارات اسلامیه،1344ه-ش.
8- بحرانی،میثم بن علی بن میثم، شرح نهج البلاغه،ترجمه سید محمد صادق عارف،مشهد،بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی،1370ه-ش.
9- بروجردی،ابراهیم،تفسیرجامع،تهران،نشرجلیل،1380ه-ش.
10- بهشتی،احمد،«ویژگی های استکبار»، درس هایی از مکتب اسلام،شماره6، 1360 .
11- پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحه ، تهران، دنیاى دانش، ۱۳۸۲ه- ش.
12- پویا،منصور،علی و استکبار،تهران،سازمان تبلیغات اسلامی،1371ه-ش.
13- جعفرى، محمدتقى، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى،1368ه-ش.
14- ...........، ................، قرآن نماد حیات معقول، تهران، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری،1384ه-ش.
15- ...........، .... .........، یادنامه کنگره هزاره نهجالبلاغه،تهران ،بنیاد نهج البلاغه،1360ه-ش .
16- جوادی آملی،عبدالله، فطرت در قرآن، قم، اسراء ، 1384ه-ش.
17- ..................، ........، تفسیر تسنیم، تحقیق احمد قدسی، قم، اسراء،1386 ه-ش.
18- چلونگر،محمد علی و علی اکبر عباسی،تاریخ تحلیلی صدر اسلام،تهران،هزاره ققنوس،1391ه-ش.
19- حر عاملی،محمدبن حسن،جهادبانفس،ترجمه علی افراسیابی نهاوندی،قم،نشرنهاوندی،1380ه-ش.
20- حسین،طه،انقلاب بزرگ(الفتنه الکبری)،ترجمه احمد آرام وسیدجعفر شهیدی،تهران،انتشارات علمی،1363ه-ش.
21- حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد،تفسیراثنا عشرى،تهران،انتشارات میقات،1363ه- ش.
22- حسینى همدانى، سید محمد حسین،تفسیر انوار درخشان،تهران، انتشارات لطفى، 1404ه- ق.
23- حکیمی،محمدرضا،الحیاه ،ترجمه احمدآرام،تهران،دفتر نشر و فرهنگ اسلامی،1380ه-ش .
24- خامنه ای ، سید علی ، بازگشتبهنهجالبلاغه، تهران ، بنیاد نهج البلاغه ، 1372ه- ش.
25- .............، .............، حدیث ولایت،تهران،سازمان تبلیغات اسلامی،1375ه-ش .
26- خوانساری،جمال الدین محمد، شرح غرر الحکم و درر الکلم ،تهران،انتشارات دانشگاه تهران،1366ه-ش.
27- درخشه،جلال،مواضع سیاسی حضرت علی(ع)در قبال مخالفین، تهران،سازمان تبلیغات اسلامی،1371ه- ش.
28- دستغیب شیرازی،عبدالحسین،گناهان کبیره،قم،موسسه دار الکتاب،1368ه- ش.
29- .......................، ................، اخلاق اسلامی،قم،دار الکتاب،1361ه-ش.
30- .......................، ................، قلب سلیم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1351ش.
31- دشتی،محمد، امام علی(ع)ومسائل سیاسی،قم، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیر المومنین،1388ه-ش.
32- .......،.........،ترجمه نهج البلاغه،قم،موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیر المومنین،1382ه-ش.
33- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران، ۱۳۷۳ ش.
34- ربانی گلپایگانی،علی،«فطرت در قلمرو اندیشه و رفتار»، نامه مفید،شماره6 ، 1375.
35- رسولی محلاتی، سید هاشم،ترجمه غرر الحکم و درر الکلم،تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،1420ه-ق.
36- رشیدالدین میبدى، احمد بن ابى سعد، کشف الأسرار و عده الأبرار، تحقیق علی اصغر حکمت،تهران ،انتشارات امیر کبیر،1371 ه-ش
37- رضایی اصفهانی، محمد علی و جمعی از پژوهشگران قرانی،تفسیر قران کریم(تفسیر قران مهر)،قم،عصر ظهور،1389ه-ش.
38- روحانى على آبادى، محمد ، زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام، تهران، مهام ،1379ه-ش.
39- زمخشری،محمودبن عمربن محمد،تفسیرکشاف،ترجمه مسعود انصاری،تهران،ققنوس،1389ه-ش.
40- سبحانی تبریزی،جعفر، ایمان و آثار سازنده آن،قم،موسسه امام صادق(ع)،1384ه-ش
41- ......................،.......، فروغ ولایت(تاریخ تحلیلی زندگانی امیرمومنان علی(ع))،قم،موسسه امام
صادق(ع)،1384ه-ش.
42- سبزواری،هادی بن مهدی،شرح‌الأسماء،ترجمه علی شیخ الاسلامی،قم،انتشارات نویداسلام،1391ه- ش.
43- سعدی شیرازی،شیخ شرف الدین مصلح بن عبدالله، بوستان،تصحیح عزیزالله علیزاده ،تهران،نشر فردوس ، 1388ه-ش.
44- شفیعی، سید محمد، پرورش روح در پرتو چهل حدیث، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1370ه-ش.
45- شیخ الاسلامی،سید حسین ، گفتار امیر المومنین علی(ع)،قم،انتشارات انصاریان،1377ه-ش.
46- صافی اصفهانی،حسن،شوق وصال(سلسله درس های اخلاق و معارف)،قم،موسسه فرهنگی صاحب الامر،1386ه-ش.
47- طالقانی ،محمود ،پرتوىازنهجالبلاغه،تهران ،وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،1374ه- ش.
48- طاهری ، حبیب الله، آداب سیر و سلوک (درس هایی از اخلاق اسلامی)،قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه ی مدرسین حوزه علمیه،1381ه-ش.
49- طباطبائی(علامه)، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن ،ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی،قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه ، 1374ه-ش.
50- ....................،.........................، سنن النبی(ص)،ترجمه محمد هادی فقیهی، قم،بوستان کتاب،1389ه-ش.
51- طبرسی،فضل بن حسن،تفسیر مجمع البیان،ترجمه علی کرمی،تهران،انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،1380ه ش.
52- طیب ، سید عبد الحسین ، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران ، انتشارات اسلام، 1378 ش.
53- علی بابایی،احمد،منتخب نهج البلاغه،تهران،انتشارات موسوی،1351ه-ش.
54- عمید،حسن،فرهنگ فارسی عمید،انتشارات امیر کبیر،1381ه-ش.
55- غزالی، محمدبن محمد، احیاء علوم الدین، ترجمه مویدالدین محمد خوارزمی، تصحیح حسین خدیو جم،تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1375ه-ش.
56- غزالی طوسی، ابوحامدمحمد،کیمیای سعادت،تصحیح حسین خدیو جم،تهران، انتشارات طلوع وزین،1364ه-ش.
57- فجری،محمد مهدی، «قوانین و اصول حاکم بر ارضای غرایز»، مُبلّغان ، شماره90 ، 1386.
58- فقیه ایمانی ، مهدی،حق با علی (ع)است،قم،موسسه بوستان کتاب،1385ه-ش.
59- فولادگر،محمد،سیمای اخلاق در آینه قران واحادیث،اصفهان،مرکز نشر دانشگاه صنعتی اصفهان،1376ه-ش.
60- فیض الاسلام،سید علی نقی،ترجمه و شرح نهج البلاغه،تهران،انتشارات فقیه،1379ه-ش.
61- فیض کاشانی،ملا محسن،اخلاق حسنه،ترجمه محمد باقر ساعدی،تهران،پیام عدالت،1373ه-ش.
62- ...................،.................،تفسیر صافی، ترجمه سبحانی و محمد باقر ساعدی،تهران،نشر صفا،1363ه-ش.
63- قاضی زاده،کاظم،اندیشه های فقهی ، سیاسی امام خمینی (ره)،تهران،مرکز تحقیقات استراتژیک،1377ه-ش.
64- قدسی ، احمد ، حیات پر برکت ، قم ؛ مدرسه امام علی بن ابی طالب ، 1384 ه- ش.
65- قرائتی ، محسن ، تفسیر نور،تهران،مرکز فرهنگی درس هایی از قران،1386ه-ش .
66- قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1371 ه-ش.
67- .........،...................،تفسیر احسن الحدیث،تهران،بنیاد بعثت،1378ه-ش.
68- قمی ،شیخ عباس، شرح حکم نهج البلاغه،تهران ، بنیاد نهج البلاغه،1375ه-ش.
69- کاشانی،ملافتح الله،تنبیه الغافلین و تذکره العارفین،تهران،انتشارات پیام حق،1378ه-ش.
70- محمدی ری شهری، محمد،منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمید رضا شیخی،قم، دار الحدیث، 1427ه-ق.
71- محمدی گیلانی،محمد،درس های اخلاق اسلامی،تهران،نشرسایه،1378ه-ش.
72- مدرسی،سیدمحمدتقی،تفسیرهدایت،ترجمه پرویز اتابکی،مشهد،انتشارات آستان قدس رضوی،1377ه-ش.
73- مصباح یزدی، محمد تقی، مجموعه کتب آموزشی معارف قرآن، تحقیق محمود رجبی ،قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)،1388ه-ش.
74- ................،................، انسان سازی در قران،تدوین محمود فتحعلی،قم،انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)،1388ه-ش.
75- ................،............... ، زینهار از تکبر،قم،موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)،1387ه-ش.
76- ................،..................، اخلاق در قران،تحقیق محمد حسین اسکندری،قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)،1376ه-ش.
77- مصطفوى، حسن، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب،1380ه- ش .
78- مطهرى، مرتضى ، فطرت، تهران،انتشارات صدرا ،1361ه-ش .
79- ..........، ...........، عدل الهی،تهران، انتشارات صدرا،1372ه-ش.
80- ..........، ...........، مجموعه آثار شهید مطهری،قم،انتشارات صدرا،1377ه-ش.
81- معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، 1360ه-ش.
82- مغنیه،محمدجواد،تفسیرکاشف،ترجمه موسی دانش،قم،موسسه بوستان کتاب،1383ه-ش.
83- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم ، دار الکتب الاسلامیه، 1372ه-ش.
84- ......................،........،جامعه سالم در پرتو اخلاق،به کوشش محمد حسین محمودی،قم،مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)،1379ه-ش.
85- ......................،........،پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه،تهران،دارالکتب الاسلامیه،1375ه-ش
86- ......................،........،یکصد موضوع اخلاقی درقران و حدیث،تهران، دارالکتب الاسلامیه ،1384ه-ش.
87- ....................،.......، اخلاق در قرآن ، مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)، قم، چاپ اول، 1377ه-ش.
88- منتظر القائم،اصغر،تاریخ امامت،قم،دفتر نشر معارف،1391ه-ش.
89- موسوی الخمینی، روح الله ، شرح چهل حدیث، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) ، 1387ه-ش.
90- .......................،...........، صحیفه نور،تهران،نشرتصویر گران،1372ه-ش.
91- موسوی لاری،سیدمجتبی،رسالت اخلاق درتکامل انسان،قم،موسسه بوستان کتاب،1386ه-ش.
92- ناظم زاده قمی،سید اصغر،جلوه های حکمت،قم،مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1375ه-ش.
93- نراقی، ملا احمد، معراج السعاده ، قم ، هجرت ، 1378ه-ش.
94- نراقی، ملا محمد مهدی ،جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی،تهران،نشرحکمت،1385ه-ش.
95- یعقوبی،ابوالقاسم،« کبر و خود بینی » پاسدار اسلام،شماره326، 1387.
منابع عربی:
1- قران کریم.
2- نهج البلاغه.
3- ابن ابی الحدید،عز الدین ابو حامد بن هبه الله ، شرح نهج البلاغه ، بیروت ، دار الاحیاء الکتب العربیه ،1385ه-ق.
4- ابن اثیر،علی بن محمد،الکامل فی التاریخ، بیروت،دار البیروت،1385ه-ق.
5- ابن اثیر، مبارک بن محمد ، النهایه فى غریب الحدیث و الاثر، قم، دارالتفسیر،1426ه-ق.
6- ابن بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن علی، الأمالی، بیروت ، موسسه الاعلمى للمطبوعات ، ۱۴۰۰ه- ق.
7- ....................................، .......................، الخصال، تحقیق علی اکبر غفاری ،قم ، دفترانتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۶۲ه- ش.
8- ....................................، .......................، معانی الاخبار، تحقیق علی اکبر غفاری ،قم ،دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه ،1379ه-ش.
9- ....................................، .......................، من لا یحضره الفقیه ،تحقیق علی اکبر غفاری، قم ،دفترانتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه ،1413ه-ق.
10- ..............................، ......................، علل الشرایع،بیروت ،دارالاحیاء التراث العربی،1996م.
11- .................................، .........................، عیون اخبار الرضا، بیروت ، موسسه الاعلمى للمطبوعات،1404ه-ق.
12- ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص) ، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه ،1404ق.
13- ابن عساکر الدمشقی الشافعی، أبی القاسم علی بن الحسن إبن هبه الله بن عبد الله ،تاریخ مدینه دمشق ، تحقیق محب الدین أبی سعید عمر بن غرامه العمری، بیروت ،دار الفکر ، 1995م.
14- ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم المقاییس فی اللغه ، بیروت ، دارالفکر، ۱۴۱۸ه. ق.
15- ابن قطیبه دینوری ،ابو محمد عبدالله ، الامامه و السیاسه ،قم،منشورات الرضی ،1364ه-ش.
16-المنقری،نصربن مزاحم،وقعه صفین،تحقیق عبدالسلام محمدهارون،قم،مکتبه آیه الله مرعشی نجفی،1404ق.
17- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال الدین میر دامادى، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ه- ق.
18- بحرانی، سیدهاشم ،البرهان فی تفسیر القران، تهران،بنیاد بعثت،1416ه-ق.
19- تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق سید مهدی رجایی، دار الکتاب الإسلامی، قم، ، 1410ه-ق.
20- ثقفی کوفی،ابو اسحاق ابراهم بن محمد،الغارات،تهران ،انجمن آثار ملی،1395ه-ق.
21- جوهری،اسماعیل،الصحاح اللغه ،لبنان ، دارالکتب العربی ،1270ه-ق.
22- حر عاملی،محمد بن حسن،وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه،بیروت، دارالاحیاء التراث العربی،1403ه-ق.
23- دینوری،ابو حنیفه ،الااخبار الطوال،تحقیق عبد المنعم عامر،قم،منشورات الرضی، 1368 ه-ش.
24- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی،بیروت،دارالعلم الدرالشامیه،1412ه-ق.
25- سیوطی، جلال الدین أبو الفضل عبد الرحمن بن أبی بکر ، جامع الاحادیث (الجامع الصغیر وزوائده والجامع الکبیر)، بیروت ،دار الفکر،1401ه-ق.
26- شُبَّر،عبدالله،الاخلاق،قم،منشورات ذوی القربی،1427ه-ق.
27- شوشتری ،محمد تقی، بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه، تهران،انتشارات امیر کبیر،1376ه-ش.
28- صدر الدین شیرازی(ملا صدرا)،محمد بن ابراهیم،تفسیر القران الکریم(تفسیر ملاصدرا)،تصحیح محمد خواجوی،تهران،انتشارات صدرا،1403ه-ق.
29- طباطبایی(علامه)، سیدمحمدحسین،المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه ی مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1417ه-ق.
30- طبرسی،علی بن حسن،مشکاه الانوار فی غرر الاخبار،نجف،المکتبه الحیدریه،1385ه-ق.
31- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، 1372ه-ش.
32- ...........، ....................، مکارم الاخلاق،قم،شریف رضی،1370ه-ش.
33- طبری،محمد بن جریر،تاریخ طبری.(التاریخ الامم و الملوک)تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم،بیروت،دار التراث العربی، 1387ه-ق.
34- طریحی،فخرالدین بن محمد،مجمع‌البحرین،تهران ،دفتر نشر فرهنگ اسلامی،1408ه-ق.
35- عبده،محمد و محمدرشیدرضا،تفسیر القران الکریم(المنار)،بیروت،دار الفکر ، 1414ه-ق.
36- فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعه و النشر، 1419 ه .ق.
37- فیض کاشانی،ملا محسن،محجّه البیضاء فی تهذیب الاحیاء ،قم،دفتر انتشارات اسلامی،1421ه-ق.
38- قشیری نیشابوری،مسلم بن حجاج بن مسلم،صحیح مسلم ،بیروت،دارالفکر،1407ه-ق.
39- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیرالقمی، تحقیق سیدطیب موسوی جزایری، قم، دارالکتاب، 1367ه-ش.
40- قمی، شیخ عباس، سفینه البحار و مدینه الحکم و الآثار، تهران، انتشارات فراهانی ،1363ه-ش.
41- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران ، دار الکتب الإسلامیه ، 1407ه-ق.
42- مجلسی، محمد باقر، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول ، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی،تهران، دار الکتب الإسلامیه ، 1404ه-ق.
43- ..........، ................، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی،1403ه-ق.
44- محمودی،محمد باقر،نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه،بیروت،موسسه الاعلمی ،1397ه-ق
45- مدرسی، سید محمدتقی، من هدى القرآن، تهران، دارالمحبی الحسین، 1419ق
46- مسعودی،ابوالحسن علی بن حسین بن علی،مروج الذهب و معادن الجوهر،مصر،بی نا،1384هق
47- مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلماتالقرآن الکریم، تهران، مرکز نشر کتاب، 1360ه-ش.
48- مفید،محمدبن محمد،الجمل،تحقیق میر شریفی،قم،مکتب الاعلام الاسلامی،1374ه-ش .
49- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبده البیان فی احکام القرآن، تهران،موسسه امام صادق(ع)، ۱۳۷۵ه- ش.
50- نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1407ه-ق..
51- هاشمی خویی،حبیب الله،منهاج البراعه فی شرح النهج البلاغه،تصحیح سید ابراهیم میانجی،تهران ، مکتبه الاسلامیه ، 1358ه-ش.
52-یعقوبی،احمدبن یعقوب بن جعفر بن وهب ابن واضح،تاریخ یعقوبی،بیروت،دار صادرودار بیروت،1379ه-ق.