فهرست:
مقدمه 5
تعریف مسأله 6
پیشینه تحقیق 7
ضرورت تحقیق 8
هدف تحقیق 8
سؤالات تحقیق 8
الف) سؤالات اصلی_ 8
ب) سؤالات فرعی_ 9
فرضیه ها 9
الف) فرضیه‌های اصلی_ 9
ب) فرضیه‌های فرعی_ 9
روش انجام تحقیق 9
فصل اول: بنی امیه 10
بنی امیه در لغت 11
نسب بنی اُمیه 12
بنی اُمیه از جاهلیت تا بعثت پیامبرk 13
بنى‌‌امیه و پیامبرk 15
از بدر تا فتح مکه 17
بنى امیه پس از پیامبرk 19
بنى‌‌امیه و امام علىg 21
خلفای بنی أمیه 23
1- معاویه بن ابی سفیان(41-60ق) 24
2.یزید بن معاویه بن ابی سفیان (60-64 ق.) 24
3.معاویه بن یزید بن معاویه بن ابی سفیان (64 ق.) 24
4.مروان بن الحکم بن العاص (64-65 ق.) 24
5.عبدالملک بن مروان بن الحکم (73-86 ق.) 25
6.ولید بن عبدالملک بن مروان (86-96 ق.) 25
7.سلیمان بن عبدالملک بن مروان (96-99 ق.) 25
8.عمر بن عبدالعزیز بن مروان (99-101 ق.) 25
9.یزید بن عبدالملک بن مروان (101-105 ق.) 25
10.هشام بن عبدالملک بن مروان (105-125ق.) 26
11.ولید بن یزید بن عبدالملک بن مروان(125-126ق.) 26
12.یزید بن ولید بن عبدالملک بن مروان (126 ق.) 26
13.ابراهیم بن ولید بن عبدالملک بن مروان (126 ق.) 26
14.مروان بن محمدبن مروان (127-132ق.) 26
عصر فرهنگی بنی امیه 27
روابط معاویه با امپراتوری روم شرقی 27
روابط خلفای اموی با روم شرقی (از زمان یزید تا عبدالملک) 29
روابط امویان با روم شرقی (از آغاز خلافت عبدالملک تا سقوط بنی امیه) 31
تأثیرات فرهنگی روم شرقی بر امویان_ 38
بنى‌‌امیه در شأن نزول آیات 39
فصل دوم: وهابیت 54
سلفی گری 55
مفهوم لغوی سلفی 55
مفهوم اصطلاحی سلفی 56
احمدبن حنبل رئیس خط سلفی گری 57
عوامل تاریخی پیدایش خط سلفی گری 58
سلفیه جدید (فرقه وهابیت) 58
بنیانگذاران فرقه وهابیت 59
الف) ابن تیمیه بنیانگذار فکرى وهّابیت_ 59
ب) محمّد بن عبد الوهّاب_ 61
زمینه فکری وهابیت (اسرائیلیات) 63
واژه اسرائیلیات_ 63
اسرائیلیات در کتاب‌های تفسیری و تاریخی_ 64
واردکنندگان اسرائیلیات در فرهنگ اسلامی 65
1. کعب الاحبار 66
2. تمیم داری_ 68
3. عبدالله بن سلام_ 68
4. وهب بن منبه صنعانی_ 69
عوامل مؤثر در تبلیغ وهابیت 71
1- تفرقه و پراکندگی مردم_ 72
2- ضعف فرهنگی، دینی و اقتصادی سر زمین نجد_ 74
الف- فقر و تبعیض__ 76
ب- ضعف ایمان نسل جدید_ 77
ج- نا آگاهی دین داران_ 77
3- همکاری آل سعود 78
4- سردادن شعار های مذهبی_ 79
5- استفاده ابزاری از حرمیین شریفین_ 81
6- استفاده از موسم حج_ 83
7- حلال شمردن اموال مخالفین_ 84
8- حمایت وپشتیبانی قدرت های استکباری_ 84
9- تحمیل و اصرار عقیده 87
10- انتشارات ضد شیعه_ 89
11- در انحصار قرار دادن مراکز انتشاراتی و کتابخانهای_ 90
الف)کتابخانه ها 91
ب)مراکز انتشاراتی_ 93
12. استفاده از ابزار رسانه ای (مطبوعات، رادیو، تلویزیون، خبر گزاری ها و سایت ها) 94
فصل سوم: وجوه اشتراکات بنی‌امیه و وهابیت 97
اشتراکات وهابیت با خلفای بنی أمیه 98
1) اهانت به أحکام دین و أعمال و اقوال کفر آمیز 99
2- تحریف دین_ 104
3)کشتار مسلمانان_ 110
الف) زیاد بن ابیه_ 110
ب)بسر بن ارطاه 111
ج) حجاج بن یوسف ثقفی_ 112
1-4)بنی أمیه و ایجاد تفرقه میان مسلمانان_ 117
الف) تفرقه عقیدتی- مذهبی_ 117
ب) تفرقه سیاسی_ 118
ج) تفرقه قومی- نژادی_ 118
2-4) وهابیت و ایجاد تفرقه میان مسلمانان_ 119
الف)تبعیض در بُعد آموزش__ 119
ب) تبعیض از بُعد دینی و اعتقادی_ 120
ج) تبعیض فرهنگی_ 121
د) تبعیض درتصدی و اجرای قانون_ 122
ه) تبعیض اقتصادی_ 122
5) بدعت گزاری_ 124
الف) اذان گفتن در نماز عید (فطر و قربان) 124
ب) ایراد خطبه عیدین پیش از نماز 124
ج)حلال نمودن ربا 125
د)تمام خواندن نماز در سفر 125
ه) حذف «بسم الله الرحمن الرحیم» در نماز 126
و) حذف تلبیه در مراسم حج_ 127
6) ستیز با مسلمانان و دوستی با کافران_ 133
7)سرسختی و لجاجت ورزی_ 136
8-دشنام دادن امیرمؤمنانg_ 140
نتیجه گیری 145
منابع و مآخذ 147
Abstract 156
منبع:
قرآن کریم
نهج البلاغه
صحیفه سجادیه
ابراهیمی، محمد حسین، تحلیلی نو بر عقاید وهابیت، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، 1379، چاپ چهارم.
ابن أبی الحدید، ابوحامد عزالدین عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه ، 1959م.
ابن أثیر، عزالدین ابوالحسن علی، الکامل فی التاریخ، تحقیق علی شیری، قم: داراحیاء التراث العربی، بی تا.
ابن أثیر، عزالدین ابوالحسن علی، تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمه خلیلی، تهران: علمی، بی تا.
ابن الخیاط، ابوعبدالله، ابن الخیاط، تهران: کتابخانه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، بی تا.
ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرایع، ترجمه: محمد جواد ذهنی تهرانی، قم: مؤمنین، بی تا.
ابن تیمیه ، أحمد بن عبدالحلیم، الزیاره ، جده: دارالاصبهانی، 1393ه.ق.، چاپ چهارم.
ابن تیمیه ، أحمد بن عبدالحلیم، منهاج السنه ، بیروت: دارالکتب العلمیه ، بی تا.
ابن جوزی، عبدالرحمن، المنتظم، بیروت: دارالکتب العلمیه ، 1412ه.ق.
ابن حبیب، ابوجعفر، المحبر، بیروت: مطبعه الدائره ، 1361ه.ق.
ابن حبیب، محمد بن حبیب، المنمق، قم: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، 1387ه.ق.
ابن حزم، ابومحمد، المحلی، بیروت: دارالافاق الجیده ، بی تا.
ابن حنبل، احمد، مسند، بیروت: داراحیاء التراب العربی، 1991م، چاپ اول.
ابن خلدون، عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، بیروت: دارالفکر، 1988م. چاپ دوم.
ابن سعد، محمد، الطبقات، بیروت: دارصادر، بی تا.
ابن شبه نمیری، عمر بن شبه، تاریخ المدینه ، ترجمه حسین صابری، قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیتb، بی تا.
ابن طاووس، ابوالقاسم علی بن مولی، الطرائف، قم: خیام، 1400ه.ق.
ابن عبادین، محمد امین، حاشیه رد مختار، بیروت: دارالفکر العربی، بی تا.
ابن عبدالبر، ابوعمر یوسف، الاستیعاب، تحقیق محمد بن علی بنجاوی، مصر: نهضه ، بی تا.
ابن عبدالله، احمد بن محمد، العقد الفرید، بیروت: دار مکتبه الهلال، 1986م.
ابن عبدالوهاب، محمد، رساله فی الرد علی الرافضه ، قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی، 1387ه.ق.
ابن عساکر، ابوالقاسم علی بن حسین، تاریخ دمشق، دمشق: دارالبشیر، بی تا.
ابن عساکر، محمد بن علی، التکمیل و الاتمام، بیروت: دارالفکر المعاصر، 1418ه.ق.
ابن فارس، احمد، معجم مقیاس اللغه ، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی تا.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق دکتر ثروت عکاشه ، مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب، 1992م.، چاپ ششم.
ابن کثیر، ابوالغداء، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکفر، 1986م.
ابن کثیر، ابوالفداء، البدایه و النهایه ، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1993م.
ابن کثیر، ابوالفداء، تفسیر ابن کثیر، بیروت: دارالفکر، 1986م.
ابن مسکویه رازی، ابوعلی، تجارب الأمم، تهران: سروش، 1366ه.ق.
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق منتجب علی شیری، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1408ه.ق.، چاپ اول.
ابن ندیم، ابوفرج محمد بن اسحاق، الفهرست، تحقیق منتجب مینوی، تهران: مسرونی، 1973م. چاپ دوم.
ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه ، بیروت: داراحیاء التراث العربی بی تا.
ابوریه، محمود، اضواء علی السنه المحمدیه ، بیروت: دارالکتب الاسلامیه ، بی تا.
ابوزهره، محمد، تاریخ المذاهب، بیروت: دارالفکر العربی، 1967م.
اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه ، بیروت: دارالاضواء، 1985م.، چاپ دوم.
اسدعلی‌زاده، اکبر، چالش‌های فکری و سیاسی وهابیت، قاهره: مرکز پژوهش های اسلامی صدا وسیما، 1386ه.ق.
امین، احمد، زعماء الاصلاح فی عصر الجدید، قاهره: مکتبه النهضه المصریه ، 1965م.
امین، سعد، تاریخ الدوله السعودیه من محمد بن سعود عبدالعزیز، ریاض: وزاره الشؤون الاسلامیه و الدعوه و الارشاد، 1418ه.ق.
امین، محسن، کشف الارتیاب، قم: دارالکتب الاسلامیه ، بی تا.
امینی، عبدالحسین، الغدیر، قم: مؤسسه میراث نبوت، 1428ه.ق.
اند، ورنر، جامعه شیعه نخاوله در مدینه منوره، ترجمه رسول جعفریان، تهران، بی تا، بی نا.
آل ابوطامی، احمد بن حجر، العقائد السلفیه ، قطر: دارالکتب القطریه، بی تا.
بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان، قم: مؤسسه بعثه، بی تا.
بخاری، محمد بن اسماعیل، الصحیح، دمشق: مطبعه الهندی، 1976م.
بدوی، عبدالرحمن، موسوعه المستشرقین، بیروت: مؤسسه العربیه للدراسات و النشر، 2013م.
بستانی، بطرس، دائره المعارف بستانی، بیروت: دارالمعرفه ، بی تا.
بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، بیروت: مؤسسه الاعلمی، بی تا.
بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، تحقیق رضوان محمد رضوان، بیروت: دارالکتب العلمیه ، 1978م.
بوطی، محمد سعید رمضان، السلفیه مرحله زمینه ، بیروت: دارالفکر المعاصر، بی تا.
بیهقی، ابوالفضل محمد، السنن الکبری، بیروت: دارالفکر، بی تا.
پیشوائی، مهدی، سیره پیشوایان، قم: مؤسسه امام صادقg، 1389ه.ق.
ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، محقق عبدالزهراء حسینی، قم: دارالکتاب الاسلامی، بی تا.
الجابری، علی حسین، الفکر السلفی، قم: داراحیاء الأحیاء، 1409ه.ق.
جاحظ، ابوعثمان، رسائل جاحظ، بیروت: مکتبه الهلال، 1991م.، چاپ دوم.
جرداق، جورج، الامام علیg، صوت العداله الانسانیه ، بیروت: داراندلس، 2010م.
منابع و مأخذ
جوهری، ابونصر اسماعیل، صحاح اللغه ، تحقیق، احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین، 1987م.، چاپ چهارم.
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بی تا.
حاکم، ابوعبدالله محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالکتب العلمیه ، 1990م.
حتی، فیلیپ، تاریخ عرب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی، 1380.
حرالعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه ، تهران: مکتبه الاسلامیه ، 1379ه.ق.
حسن، حسن ابراهیم، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: جاویدان، 1376.
حسین عاملی، محسن امین، کشف الارتیاب، با کوشش سید ابراهیم سید علوی، تهران، 1367ه.ق.بی نا.
حسین، طه، علی و فرزندان، ترجمه احمد آرام، تهران: کانون نشر پژوهش‌های اسلامی، بی تا.
حسینی قزوینی، سید محمد حسن، فرقه وهابی، ترجمه علی دوانی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1366ه.ق.
حلبی، ابوالفرج نور الدین علی، السیره الحلبیه ، بیروت: المکتبه الاسلامیه ، بی تا.
حمیدی، سید جعفر، تاریخ اورشلیم، تهران: امیرکبیر، 1364ه.ق.
حویزی، محمد بن علی جمعه، نورالثقلین، قم: مؤسسه اسماعیلیان، بی تا.
خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن و قرآن پژوهشی، تهران: دوستان و ناهید، 1377ه.ق.، چاپ اول.
خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، قم: جامعه مدرسین، 1411ه.ق.
دحلان، احمد بن زینی، الدررالسنیه فی الرد علی الوهابیه ، استانبول: مکتبه ایشق 1396ه.ق.
دحلان، احمد بن زینی، فتنه وهابیت، ترجمه همایون همتی، تهران: نشر مشعر، 1886م.
دمشقی، ابوالفلاح، شذرات الذهب، دمشق: دار ابن کثیر، 1986م.
دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران، 1377، چاپ دوم.
دینوری، ابوحنیفه، اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نی، 1390، چاپ هشتم.
ذهبی، شمس الدین محمد، تاریخ اسلام، بیروت: دارالکتب العربیه ، بی تا.
ذهبی، شمس الدین محمد، سیراعلام النبلاء، مؤسسه رساله، چاپ هفتم، بی جا.
ذهبی، شمس الدین محمد، میزان الاعتدال، تحقیق محمد رضوان عرقسوسی، بیروت: دارالرساله العالمیه ، بی تا.
رازی، فخرالدین، التفسیر الکبیر، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی تا.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات، ترجمه غلامرضا حسینی، تهران: کتاب، 1404ه.ق.، چاپ دوم.
رضوانی، علی اصغر، سلفی گری، قم: جمکران، 1387.
رضوانی، علی اصغر، وهابیت را بیشتر بشناسیم، قم: جمکران، بی تا.
رضوی، سید مرتضی، ما فی الوهابیین و حاضرهم، بیروت: الارشاد، بی تا.
رفیق، احمد، تاریخ عمومی، استانبول: 1328ه.ق.، بی نا.
زکی ابراهیم، محمد، السیاده العربیه ، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1965م.
زنیدی، عبدالرحمن بن زید، السلفیه و قضایا العصر، ریاض: دار اشبیلیا، بی تا.
زیدان، جرجی، تاریخ تمدن اسلام، بیروت: دارالجبل، 1982م.
سبحانی تبریزی، جعفر، وهابیت مبانی فکری و کارنامه عملی، قم: انتشارات سعادت، بی تا.
سعید، ناصر، تاریخ آل سعود، ریاض، بی تا، بی نا.
سیروان، عبدالعزیز عزالدین، العقیده للامام احمد بن حنبل، رمشق: دائره المعارف بزرگ اسلامی، 1988م.
سیوطی، عبدالرحمن، الاتقان، بیروت: المکتبه العصریه ، 1408ه.ق.
سیوطی، عبدالرحمن، الدر المنثور، بیروت: دارالفکر، 1983م، چاپ اول.
سیوطی، عبدالرحمن، تاریخ الخلفاء، بیروت: دارالفکر، بی تا.
شافعی، محمد بن ادریس، الأم، بیروت: دار المعرفه ، بی تا.
شکری، محمود، تاریخ نجد آلوسی، تحقیق محمد بهجت اثری، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه ، بی تا.
شمس شاهی، محمد بن یوسف، سبل الهدی، بیروت: دارالکتب العلمیه ، بی تا.
شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، بیروت: مؤسسه ناصر للثقافه ، 1981م.
شیبانی، محمد بن حسین، السیر الکبیر، بیروت: داراحیاء العربی، بی تا.
صابونی، ابی عثمان اسماعیل، عقیده السلف و اصحاب الجدید، قاهره: دار المنهاج، 1433ه.ق.
صنعانی، عبدالرزاق ابن همام، المصنف، تحقیق شیخ حبیب الرحمن الأعظمی، هند: مجلس علمی، 1390ه.ق.
طاووس، ابوالقاسم رضی الدین، الملاحم و الفتن، نجف الأشرف: الحیدریه ، 1368ه.ق.
طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، قم: جامعه مدرسین، 1421ه.ق.
طباطبایی، سید محمد حسین، قرآن در اسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه ، 1353ه.ق.
طبرانی، ابوالقاسم سلیمان، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالحمید سلفی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1983م.
طبری طوسی، ابوعلی فضل، مجمع البیان، بیروت: دار المعرفه ، 1986م.
طبری، ابومنصور احمد، الاحتجاج، تحقیق ابراهیم بهادری، تهران: اداره اوقاف اساطیر، 1368ه.ق.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پوینده، تهران: اساطیر، 1368.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، بیروت: دارالفکر، 1988م.
طقوش، محمد سهیل، دولت أمویان، ترجمه حجت الله جودکی، تهران: حوزه و دانشگاه، 1380.
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، مصحح حسن خراسان، تهران: دارالکتب الاسلامیه، بی تا.
عثیمین، عبدالله صالح، تاریخ العربیه السعودیه ، بیروت: دارالفکر العربی، بی تا.
عسقلانی، ابن حجر، الدرر الکامنه فی اعیان المئه الثامنه ، حیدرآباد هند: چاپخانه دایره المعارف عثمانیه ، بی تا.
عسقلانی، ابن حجر، لسان المیزان، بیروت: دارالفکر، 1407ه.ق.، چاپ اول.
عصیری، سید مجتبی، خدای وهابیت، تهران: رشید، 1391.
فقیهی، علی اصغر، وهابیان، تهران: اسماعیلیان، 1364، چاپ دوم.
فؤاد، ابراهیم، شیعیان عربستان، ترجمه سلیمه دارمی و فیروزه میر رضوی، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر، 1386.
فیروز آبادی، یوسف، تذکره الخواص، تهران: مکتبه نینوی، بی تا.
قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه ، 1375، چاپ هفتم.
قرضاوی، یوسف، الصحوه الاسلامیه ، بی تا، بی نا، بی جا.
قزوینی الحائری، محمد حسن، البراهین الجلیه فی رفع تشکیلات الوهابیه ، بیروت: دارالغدیر، 1994م.
قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1994م.
قمی مشهدی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه ، بی تا.
قمی، شیخ صدوق، الخصال، قم: جامعه مدرسین، بی تا.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم: دارالکتب، 1363ه.ق.
قندوزی حنفی، شیخ سلمان بن ابراهیم، ینابیع الموده ، بیروت: مؤسسه الاعلمی، بی تا.
کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفه الرجال، مصحح حسن مصطفوی، مشهد: دانشگاه مشهد، 1348ه.ق.
کلینی رازی، ابوجعفر محمد، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، بی تا.
اللجنه الدائمه للبحوث العلمیه والافتاء الفتاوی، ریاض، بی تا، بی نا.
متقی هندی، علاء الدین، کنزالعمال، بیروت: مؤسسه الرساله ، 1409ه.ق.
مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1990م.
محمدی آشنانی، علی، شناخت عربستان، تهران: مشعر، بی تا.
محمود، علی عبد الحلیم، السلفیه و دعوه الشیخ محمد بن عبدالوهاب، عکاظ، بی تا، بی جا.
مدنی، حسین أحمد، شهاب الثاقب مشرف الکاذب، بی تا، بی نا، بی جا.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، اعلام القرآن، قم: بوستان کتاب، 1386.
مسترهمسفر، خاطرات متسر همسفر، ترجمه دکتر محسن مؤیدی، تهران، بی تا، بی نا.
مسعودی، ابوالحسن، التنبیه و الاشراف، قاهره: دارالصاوی، 1357ه.ق.
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، بیروت: مؤسسه الاعلمی، 1991م.
مسکویه، احمد بن محمد، تجارب الأمم، تهران: سروش، 1379.
مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهشی های اسلامی آستان قدس رضوی، 1372.
مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، تهران: صدرا، بی تا.
مغنیه، محمد جواد، الفقه علی المذاهب الخمسه ، تهران: صادق، 1385ه.ق.
مغنیه، محمد جواد، هذه الوهابیه ، ترجمه احمد مقدسی، قم: دار الکتب الاسلامیه، 1387.
مقریزی، ابوالعباس تقی الدین، النزاع و التخاصم، تحقیق حسین مونس، قم: شریف رضی، بی تا.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیتb، 1374.
مکارم شیرازی، ناصر، وهابیت بر سر دو راهی، قم: امام علی بن ابیطالبg، 1374.
مکی، ابو ولید محمد، أخبار مکه ، قم: شریف رضی، 1403ه.ق.، چاپ سوم.
مکی، شهاب الدین أحمد، الفتاوی الکبری، بیروت: دارالفکر، 1983م، بیروت
المودودی، ابوالاعلی، خلافت و ملولکت، ترجمه خلیل احمد کامدی، تهران: پاوه بیان، بی تا.
موسوی بجنوردی، کاظم، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائره المعارف 1367.
نعمان، محمد بن ابراهیم، الجامع الفرید، جده: دارالصبهانی، بی تا.
نووی، ابوزکریاء محیی الدین یحیی، صحیح مسلم بشرح نووی، بیروت: دارالکتاب العربی، 1987م.
نیشابوری، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، تحقیق شیخ محمد باقر محمودی، تهران: مجمع احیای فرهنگ اسلامی، 1990م. چاپ اول.
نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالکتب العلمیه ، 1990م.
واقدی، ابوعبدالله محمد، فتوح الشام، مصر: کتابخانه شهید حسینی، 1318ه.ق.
وهبه، حافظ، جزیره العرب فی القرن العشرین، قاهره، 1956م.
هیثمی، علی بن أبی بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دارالکتب العلمیه ، 1990م.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، دارالکتب العلمیه ، 1410ه.ق.، بی جا.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت: دارصادر، بی تا.
مقالات
گراهام ای، فولرورندفرانکه، مترجم خدیجه تبریزی، ماهنامه اطلاع رسانی پژوهشی مرکز جهانی علوم اسلام، شماره 20
احمد لفورکی، بهزاد، نشریه پگاه،ش219
بهرام شاهی، مهدی، نشریه پگاه، شماره 227
جعفری، عباس، فرهنگ پویا، فصلنامه فرهنگی اجتماعی سیاسی.
حسینی قزوینی، سید محمد حسن، فرهنگ پویا، فصلنامه فرهنگی، اجتماعی سیاسی، شماره 8.
کمیلی، علیرضا، فرهنگ پویا، فصلنامه فرهنگی- اجتماعی- سیاسی
مرادی، جعفر، فرهنگ پویا، فصلنامه فرهنگی اجتماعی سیاسی