فهرست:
مقدمه.................................................................................................................................................... 1
اهمیت تحقیق........................................................................................................................................ 3
اهداف تحقیق......................................................................................................................................... 3
پیشینه تحقیق...................................................................................................................................... 5
فصل اول: معناشناسی سبّ ولعن و واژگان مرتبط
1-1- معنای لغوی سبّ..................................................................................................................... 7
1-2- معنای اصطلاحی سبّ........................................................................................................... 8
1-3- معنای لغوی لعن...................................................................................................................... 9
1-4- معنای اصطلاحی لعن......................................................................................................... 10
1-4-1- تحریم لعن............................................................................................................................... 10
1-5- واژگان مرتبط با سبّ........................................................................................................... 15
1-5-1- فحش..................................................................................................................................... 15
1-5-2- قذف....................................................................................................................................... 16
1-6- واژگان مرتبط با لعن............................................................................................................ 17
1-6-1- برائت...................................................................................................................................... 17
1-6-2- رجم........................................................................................................................................ 19
1-6-3- غضب.................................................................................................................................... 20
1-6-4- بُعد......................................................................................................................................... 21
1-6-5- خساء..................................................................................................................................... 22
فصل دوم: اسباب سبّ و لعن
2-1- اسباب سبّ.............................................................................................................................. 25
2-1-1- غضب.................................................................................................................................... 25
2-1-2- عادت...................................................................................................................................... 28
2-2- اسباب لعن............................................................................................................................... 30
2-2-1تکبر شیطان.......................................................................................................................... 30
2-2-1-1- منشأ کبر........................................................................................................................ 30
2-2-1-2- کبر در آیات قرآن............................................................................................................ 31
2-2-1-3- کبر در روایات.................................................................................................................. 32
2-2-1-4- درمان کبر......................................................................................................................... 32
2-2-2- قتل عمدی مؤمن............................................................................................................... 33
2-2-3- آزار خدا و پیامبر (ص)....................................................................................................... 35
2-2-4- پیمان شکنی...................................................................................................................... 36
2-2-5- کفر........................................................................................................................................ 38
2-2-5-1- اقسام کفر..................................................................................................................... 38
2-2-5-2- لعن کافر در آیات قرآن................................................................................................. 39
2-2-5-3- کفر در روایات................................................................................................................. 40
2-2-5-4- برخی ویژگیهای کفار (کافر) مطابق روایات....................................................... 40
2-2-6- کسانی که آیات خدا و راه های هدایت را کتمان کرده اند................................. 41
2-2-7- نفاق........................................................................................................................................ 42
2-2-8- قطع رحم............................................................................................................................. 45
2-2-9- شرک...................................................................................................................................... 46
فصل سوم: لعن کنندگان و لعن شدگان
3-1- لعن کنندگان.......................................................................................................................... 48
3-1-1- خداوند.................................................................................................................................. 48
3-1-2- ملائکه.................................................................................................................................. 52
3-1-3- همه مردمان........................................................................................................................ 52
3-1-4- پنج تن آل عبا(در مساله ی مباهله ).......................................................................... 53
3-1-5- داوود و عیسی بن مریم...................................................................................................... 53
3-1-6- ندا دهنده در روز قیامت................................................................................................... 54
3-1-7- امتهای کافر در روز قیامت و در جهنم...................................................................... 54
3-1-8- لعنت کنندگان (اللاعنون).............................................................................................. 55
3-1-9- نامشخص........................................................................................................................... 55
3-2- لعن شدگان............................................................................................................................. 57
3-2-1- لعن شدگان در قرآن......................................................................................................... 57
3-2-1-1- شیطان............................................................................................................................. 57
3-2-1-2- کافران............................................................................................................................... 57
3-2-1-3- مشرکان و منافقان...................................................................................................... 58
3-2-1-4- ظالمان................................................................................................................................ 58
3-2-1-5-اهل افساد و قاطعان رحم.......................................................................................... 59
3-2-1-6- دروغ گویان به هنگام مباهله................................................................................... 60
3-2-1-7- یهود و اصحاب سبت.................................................................................................. 60
3-2-1-8- آنان که آیات خدا و راههای هدایت را کتمان کرده اند.................................... 61
3-2-1-9- آزار دهندگان به پیامبر (ص).................................................................................................... 61
3-2-1-10- بهتان زنندگان به زنان پاکدامن........................................................................................... 62
3-2-1-11- قاتلین مؤمنین....................................................................................................................... 63
3-2-2- لعن شدگان در روایات...................................................................................................... 63
3-2-2-1- نظر فقهاء فر یقین نسبت به سبّ و لعن........................................................... 64
3-2-2-2- آیا سبّ و لعن مسلمانان بالاخص صحابه موجب فسق و کفر میشود؟ 65
3-2-2-3- آیا لعن معاویه و یزید جایز است؟.......................................................................... 67
3-2-2-4- آیا لعن بعضی از صحابه از جمله شیخین جایز است؟................................. 69
3-2-2-5- لعن حیوانات و جمادات............................................................................................... 71
فصل چهارم: پیشینه سبّ و لعن
اغاز سب در رفتار صحابه و همسران پیامبر74……………………………………….
ترویج رسمی سب ولعن و تکفیر.75……………………………………………….
بیان نمونه های از سب و لعن دشمنان اهل بیت75…………………………………..
لعن از دیدگاه اسلام79……………………………………………………………
ایا لعن تنها خاص معصومین می باشد83………………………………………….?
حکم سب خدا و پیامبر و امامان معصوم..................................................................... 83
بررسی چند روایت در زمینه سب ..........................................................................84.
ایا در شرایط کنونی سب ولعن جایز است؟...............................................................85
دیدگاه اسلام درباره حب بغض.....................................................................................89
مفهوم حب و بغض......................................................................................................................... 89
حب وبغض در اصطلاح.................................................................................................................. 89
محدوده حب وبغض......................................................................................................................... 89
منشاء حب وبغض........................................................................................................................... 91
ویژگی های حب و بغض در انسان............................................................................................... 91
اصول حاکم بر حب وبغض........................................................................................................... 92
سب ولعن خلفا ابزاری برای فتوا به قتل شیعه................................................................. 101
پیامدهای دنیوی سبّ................................................................................................................... 103
4-1-1- تحریک دیگران به ناسزاگویی...................................................................................... 103
4-1-2- ایجاد دشمنی.................................................................................................................. 103
4-1-3- ایجاد نفاق و دو رویی...................................................................................................... 103
4-1-4- نابودی برکت..................................................................................................................... 104
4-1-5- مایه فسق......................................................................................................................... 104
4-1-6- اجابت نشدن دعا............................................................................................................ 104
4-1-7- ایجاد کینه و دشمنی................................................................................................... 105
4-1-8- بازگشت لعن بی مورد به لعن کننده.................................................................... 106
4-2- پیامدهای اخروی سبّ......................................................................................................... 106
4-2-1- محرومیت از بهشت...................................................................................................... 106
4-2-2- ورود به دوزخ...................................................................................................................... 106
راههای درمان سبّ و لعن بی مورد ............................................................................................ 107
فصل پنجم: نتیجه گیری
نتیجه نهایی................................................................................................................................... 110
منابع و ماخذ............................................................................................................... 113
منبع:
قرآن حکیم، مترجم: ناصر مکارم شیرازی، قم: انتشارات اسوه: دوم: 1388
نهجالبلاغه، گردآوری سید رضی، ترجمه محمد دشتی، مشهد، عروج اندیشه، 1387
ابن اثیر، مجدالدین، النهایه، محقق: عبدالحمید هنداوی، بیروت: مکتبه العضریه: 1429 ق
ابن حزم، علی بن احمد، الفصل، بیروت: دارالکتب العلمیه: 1401 ق
ابن حنبل، احمد، مسند، بیروت: دار صادر: بیتا.
ابن عابدین، محمدامین، الجهاد، بیروت: دارإ حیاءالتراث العربی: 1914 م.
ابن فارس، ابی الحسین، معجم مقائیس اللغه، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام اسلامی: 1404 ق
أبو السعادت المبارک بن محمد الجرزی، النهایه فی غریب الحدیث والأثر ،تحقیق: طاهر احمد الزاوی، محمود محمد الطناحی
امین، محمد، آفات زبان، قم: دفتر نشر طیب: سوم 1376.
انصاری، مرتضی، مکاسب محرمه، قم: مجمع الفکرالاسلامی: 1422 ق.
بابویه قمی، محمد بن علی، علل الشرایع، مترجم: علی حسینی، قم: انتشارات مولانا: اول: 1388.
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، لبنان: شرکت ابناء شریف الانصاری: 1429 ق.
تمیمی آمدی، محمد، شرح غرر الحکم و دررالکلم، تهران: دانشگاه تهران: چهارم: 1360.
تهرانی، مجتبی، اخلاق الهی (آفات زبان بخش یکم)، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی: اول: 1381.
جباران، محمدرضا، درس نامه علم اخلاق (2)، قم: مرکز نشر هاجر: سوم: 1385.
جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، محققان: مجید حیدری و فرو حسن جلیلزاده، قم: انتشارات اسراء: دوم: 1389
––––––– ، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم: انتشارات اسراء: دوم 1385.
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله، المستدرک علیالصحیحین، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه: 1411 ق.
حرانی، ابی محمد حسن بن علی، تحف العقول، مترجم: محمد باقر کمرهای، تهران: چاپخانه اسلامیه: ششم: 1376.
حرعاملی، محمد بن حسین، وسائل الشیعه،ج17، بیروت: مؤسسه آل بیت علیهالسلام إحیاء التراث: 1413 ق.
حسینی زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس، تحقیق: عبدالکریم الغرباوی، قم: انتشارات دارالهدایه: 1386 ش.
خاتمی، احمد، آفات زبان، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مؤسسه فرهنگی ناب: اول: 1386
خمینی، روحالله، تحریرالوسیله، قم: دفتر نشر اسلامی: بیتا
خمینی روح الله ، چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی: سی و نهم: 1386
راغب اصفهانی، حسین، مفردات قرآن، مترجم: غلامرضا خسروی حسینی، تهران: انتشارات مرتضوی: سوم: 1383.
رسولی محلاتی، هاشم، غررالحکم و دررالکلم، تهران: دفتر نثر فرهنگ اسلامی: هشتم: 1385
سبحانی، جعفر، منشور جاوید قرآن، قم: مؤسسه امام صادق (ع): سوم: 1373
سیاهپوش، سید محمود، پرتوی از زیارت عاشورا، تهران نشر ابجد، 1367
صمدی، علیاکبر، آثار گناه در زندگی و راه جبران آن، قم: انتشارات مسجد جمکران: اول: 1385
طباطبایی، محمدحسین، تفسیرالمیزان، مترجم: محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی: هفدهم: 1384.
طبرسی، ابوعلی الفضل بن حسن، تفسیر مجمعالبیان، مترجم: علی کرمی، تهران: انتشارات فراهانی: اول: 1360
طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: مکتب التراث اسلامیه: بیتا.
طبری محمد بن جریر ، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1403 ق.
جوزی عبد الرحمن بن علی ، جامع البیان فی تأویل القرآن، تحقیق: احمد محمد شاکر، مؤسسه الرساله ، ۱۴۲۰ه، چاپ اول
طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن، تفسیرالتبیان، قم: مکتبالاعلام الاسلامی: 1409 ق.
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق: محمود عادل، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی: بیتا
طهرانی ابولفضل شفاء الصدور فی شرح زیاره العاشورا قم:سید علی موحد ابطحی.1367
عاملی، زینالدین بن علی بن احمد، منیهالمرید فی ادب المفید و المستفید، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی: 1368.
غزالی، محمد، احیاء العلوم، مترجم: محمد خوارزمی، بیجا، انتشارات علمی و فرهنگی: اول: 1376.
غفاری، محسن، آفات زبان در آیات قرآن، احادیث، قصص و حکایات، تهران: انتشارات پیام آزادی: اول: 1379.
فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر، مترجم: علیاکبر حلبی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی: سوم: 1420
، تفسیر الفخر الرازى، دار إحیاء التراث العربى
فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، دار الهجره ، 1409 ق.
فرید تنکابنی، مرتضی، اخلاق از دیدگاه قرآن وعترت، تهران: دفتر نشر فرهنگ: هفتم: 1374
فیض کاشانی، محسن، راه روشن، مترجم: عبدالعلی صاحبی، مشهد: آستان قدس رضوی: اول 1372.
فیض کاشانی ملا محسن، المحجه البیضاء، تحقیق: علیاکبر غفاری، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات: 1091 ﻫ .
قرائتی، محسن، اصول عقاید، قم: سازمان تبلیغات اسلامی: 1375
قرائتی محسن ، گناه شناسی، تنظیم: محمد مهدی اشتهاردی، تهران: انتشارات پیام آزادی: یازدهم: 1375.
قرشی، علیاکبر، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه: پانزدهم: 1386.
قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، لبنان: دارالکتب العلمیه: 1415 ق
قمی، ابی جعفر محمد بن علی، عیون اخبارالرضاء، مترجمان: حمیدرضا مستفید و علیاکبر غفاری، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه: 1380.
قمی، عباس، سفینه البحار،ج1، بیروت: دارالاسوه للمطباعه و النشر مؤسسه المیلاد: 1414 ق
قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، قم، اسلامى
عزیزاتی تهرانی، علی اصغر، شرح زیارت عاشورا، .قم:نشر دار الصادقین 1375
کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج2و3، مترجم: محمد باقر کمرهای، تهران: انتشارات اسوه: هشتم: 1385.
کلینی محمد بن یعقوب ، فروع کافی، تحقیق: محمدجعفر شمسالدین، بیروت: انتشارات دارالتعارف للمطبوعات: 1413 ق.
گنابادی، محمد، بیان السعاده، مترجمان: محمد آقا رضاخانی و حشمتا... ریاضی، تهران: انتشارات محسن: 1377.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج7 و9و13و43و69، بیروت: دار إحیا التراث العربی: 1403 ق.
مصطفوی، فریده، روش خودسازی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه: اول: 1378.
مصلح بن عبدالله، کلیات سعدی، تهران: انتشارات اقبال: 1361.
مکارم شیرازی ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه: بیست و یکم: 1371.
میثم بن علی، ابن میثم، قواعدالمرام، قم: مکتب آیتالله مرعشی: 1398
نراقی، ملا احمد، معراج السعاده، مترجم: کریم فیضی، قم: قائم آل محمد: اول: 1385
نراقی، مهدی، علم اخلاق اسلامی (گزیده کتاب جامع السعادات)، مترجم: جلالالدین مجتبوی، تهران: انتشارات حکمت: 1372.
نوبختی، ابومحمد حسن بن موسی، فرق الشیعه ، تعلیقه سید محمد صادق بحرالعلوم، قم، مکتبه الفقیه، بیتا.
نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسه آل بیت إحیاء التراث العربی: بیتا.
نیشابوری، محمد بن قتال، روضه الواعظین، قم: انتشارات منشورات: بیتا.
نیلیپور، مهدی، بهشت اخلاق، ویراستاران: حمیدرضا حبیبی، محسن آدمزاده و احمد حسینی، قم: مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج): اول: 1389.
ورام، مسعود بن عیسی، مجموعه ورام، قم: انتشارات مکتبه الفقیه: بیتا
هاشمی رفسنجانی، اکبر، پیام قرآن، قم: بوستان کتاب: اول: 1383
هاشمی علی اکبر ، تفسیر راهنما، قم: مؤسسه بوستان کتاب: اول: 1386.
هندی، علاءالدین علی المتقی، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت: مکتب التراث اسلامیه: 1397 ﻫ. ق.
هیثمی، احمد بن محمد بن حجر، صواعق محرقه، مصر: مکتبه القاهره: 1385 ق
هیثمی، نورالدین علی بن ابیبکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، تحریر: عراقی و ابن حجر، بیروت: مؤسسه معارف: 1406 ق.
یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، العروه الوثقی، تهران: انتشارات زبان منابع و مأخذ نوین: سوم: 1382.
فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت: مکتب التراث اسلامیه: 1397 ﻫ. ق.
هیثمی، احمد بن محمد بن حجر، صواعق محرقه، مصر: مکتبه القاهره: 1385 ق
هیثمی، نورالدین علی بن ابیبکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، تحریر: عراقی و ابن حجر، بیروت: مؤسسه معارف: 1406 ق.
یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، العروه الوثقی، تهران: انتشارات زبان منابع و مأخذ نوین: سوم: 1382.
سایتها:
1- اجلال، زهرا. (20/7/1389). فرق لعن و دشنام در قرآن و روایات. (28/2/1390).
حامدزاده، محمد، آسیب شناسی ناسزاگویی. (28/2/1390
3.پایگاه خبرگذاری تحلیلی ایرانئ
www.khabaronline.ir
تبیین موضوع سب و لعن (1). (8/11/1388). پایگاه اطلاع رسانی سبطین. (28/2/1390).
www.rasekhoon.net.
5- لعن و ملعونین در قرآن مجید. (25/2/1390). پایگاه تخصصی امام شناسی و امامت پژوهی. (28/2/1390).
www.maktabozahra.com.