پایان نامه بررسی راهکار های پرهیز از خود محوری و استبداد رأی از دیدگاه آیات و روایات

فهرست:

مقدمه................................................................................................................................................................................. 1

فصل اول: کلیات و مفاهیم... 3

1-1- کلیات تحقیق.. 4

1-1-1- بیان مسئله‌ی پژوهش... 4

1-1-2- تبیین ضرورت و فایده‌ی تحقیق.. 5

1-1-3- اهداف تحقیق.. 6

1-1-4- سابقه و پیشینه‌ی تحقیق.. 6

1-1-5- سؤالات تحقیق.. 7

1-1-6- فرضیات تحقیق.. 7

1-1-7- روش تحقیق.. 8

1-2- مفاهیم.. 8

1-2-1- واژه شناسی.. 8

1-2-1-1- معنای استبداد. 8

1-2-1-2- معنای خودمحوری. 9

1-2-2- قرآن و خاستگاه استبداد. 10

1-2-2-1- معنی‌شناسی واژه‌ی «جبّار». 11

1-2-2-2- معنی‌شناسی واژه‌ی «طاغوت». 12

1-2-2-3- معنی‌شناسی واژه‌ی «استکبار». 14

فصل دوم: بررسی استبداد و خودمحوری در قرآن.. 15

2-1- موضع قرآن و روایات در برابر استبداد. 16

2-2- ویژگی‌های فرهنگ استبدادی و استکباری در قرآن و روایات.. 19

2-2-1- خود برتر بینی.. 19

2-2-2- فخر و مباهات بر امتیازات مادی. 20

2-2-3- تحقیر توده‌های مستضعف... 21

2-2-4- نافرمانی (فسق) 23

2-2-5- تقلید از نیاکان. 24

2-2-6- تعصب.. 24

2-2-7- انکار رسالت انبیاء. 25

2-3- شیطان، اولین مستبد در نظام آفرینش... 25

2-3-1- امر الهی به سجده برای آدم علیه السلام. 27

2-3-2- امتیاز ویژه‌ی آدم که بر اساس آن، خداوند فرمان سجده بر وی را صادر کرد. 27

2-3-3- مقابله‌ی ابلیس و اباء او از سجده. 28

2-3-4- پاسخ وی در بیان علت این استکبار 28

2-3-5- عکس‏العمل شیطان، پس از راندگی.. 29

2-3-6- اجازه‌ی انجام کاری که به شیطان داده شد. 29

2-4- «فرعون» نماد استبداد در قرآن. 30

2-4-1- تکذیب آیات الهى.. 32

2-4-2- تحریف و انکار حقیقت‏ها 33

2-4-3- خداپندارى و خودْ بنیادْ انگارى. 33

2-4-4- اتهام زدن به پیامبران. 33

2-4-5- مخالفت با پیامبران. 34

فصل سوم: مطالعه‌ی زمینه‌های پیدایش خودمحوری و استبداد به رأی.. 36

3-1- افراط در غریزه‌ی حبّ ذات.. 37

3-2- سوء استفاده از آزادی و اختیار انسان. 41

3-3- عدم استفاده از عقل و درایت.. 44

3-3-1- آفت‌های عقل و خردورزی. 47

3-3-1-1- خود شیفتگی و خود بزرگ بینی.. 47

3-3-1-2- خودمحوری. 48

3-3-1-3- مردم آزاری. 48

3-3-1-4- هوای نفس... 48

3-4- ارضای شهوات.. 50

3-5- اشتباه در الگوگیری. 52

فصل چهارم: آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی خودمحوری و استبداد رأی.. 54

4-1- آثار و پیامدهای فردی. 55

4-1-1- تکبر. 55

4-1-1-1- معنای تکبر. 55

4-1-1-2- اقسام تکبر. 56

4-1-1-3- نکوهش تکبّر در قرآن. 56

4-1-1-4- نکوهش تکبّر در نهج البلاغه. 60

4-1-1-5- تکبر در منطق عقل.. 62

4-1-2- عُجب و خودپسندی. 63

4-1-3- تحیر و سرگردانی درتصمیم‌گیری‌ها 65

4-1-4- بدگمانی‌ها 66

4-1-5- ترس... 67

4-1-6- غیبت.. 68

4-1-7- تهمت.. 69

4-1-8- ندامت.. 70

4-1-9- لغزش و خطا در رفتار 71

4-1-10- بدفرجامی.. 72

4-2- آثار و پیامدهای اجتماعی.. 73

4-2-1- زوال و سقوط تمدن‌ها 73

4-2-2- شتاب زدگی در قضاوت و پیش‌داوری. 77

4-2-3- شخصیت ندادن به دیگران. 78

4-2-4- عقب ماندگی جوامع اسلامی.. 79

4-2-5- انزوا 80

4-2-6- در معرض ملامت قرارگرفتن.. 81

4-2-7- تضعیف احساس مسئولیت همگانی.. 81

4-2-8- محروم ماندن از علم و معرفت.. 83

4-2-9- عدم پذیرش همگانی.. 83

4-2-10- تحجّر و جمود فکری. 84

فصل پنجم: خدامحوری و راه‌های پیشگیری و درمان خودمحوری.. 86

5-1- خدا محوری نقطه‌ی مقابل خودمحوری. 87

5-1-1- شیوه‌های آموزش و ترویج خدامحوری. 88

5-1-1-1- تواضع. 88

5-1-1-2- تذکّر و یادآوری. 89

5-2- راهکارهای پیشگیری و درمان. 91

5-2-1- تقویت باورهای دینی.. 91

5-2-2- ایمان. 93

5-2-3- اعتقاد به معاد. 94

5-2-4- مشورت خواهی و پذیرش خرد جمعی.. 94

5-2-5- پذیرش نقش همیاری دیگران در توفیق.. 96

5-2-6- نقد پذیری. 97

5-2-7- تقویت روحیه‌ی بندگی و داشتن یقین. 98

5-2-8- ارزیابی خود و معرفت بر ضعف‌های جسمی و روحی خویش... 100

فصل ششم: جمع‏بندی و نتیجه‏گیری از مباحث و پیشنهادات... 102

نتیجه‌گیری. 103

الف) آثار فردی. 104

ب) آثار اجتماعی.. 105

پیشنهادات.. 108

فهرست منابع......................................................................................................................................................... 105

منبع:

قرآن کریم، ترجمه فولادوند محمدمهدى، تهران، دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى)، 1415 ق.

الف) کتب:

ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید، قم، مکتبه آیه الله المرعشی النجفی‏، 1404ق.

ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الاحادیث و الاثر، مصر، مطبعه العثمانیه، 1311ق.

ابن بابویه، محمد بن على‏، الأمالی( للصدوق)، بیروت‏، اعلمی، 1400 ق.

ابن بابویه، محمد بن على، الخصال، قم، جامعه مدرسین‏، 1362 ش‏.

ابن بابویه، محمد بن على، عیون أخبار الرضا علیه السلام‏، تهران، نشر جهان‏، 1378ق.

ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏، تحف العقول‏، قم، جامعه مدرسین‏، 1404ق.

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414 ق.

اسلامی، سید حسن، اخلاق نقد، قم، معارف، بهار 1383ش.

اسماعیلی یزدی، عباس، فرهنگ اخلاق، قم، انتشارات جمکران، 1385ش.

اقدسی، علی نقی، چگونه می­توان پیروز شد؟، تهران، انتشارات سبزان، 1382ش.

ایمان، تفسیر سوره قصص، بی جا، انتشارات هشتم، بی تا.

بابایى احمد على، برگزیده تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1382 ش.

البخاری، أبو عمرو عصمه بن أبی عصمه ،‏ صحیح البخاری، عربستان سعودی، دار السلام ریاض، چاپ دوم، 1999م.

پاینده، ابوالقاسم‏، نهج الفصاحه ، تهران، دنیاى دانش‏، 1382ش.

تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم،‏ قم، دفتر تبلیغات‏، 1366 ش.

توشیکو ایزوتسو، مفاهیم اخلاقی-دینی در قرآن، مترجم: فریدون بدره­اى، انتشارات دانشگاه مک گیل، ملکه، ۲۰۰۲م.

جذری، مبارک بن ابن اثیر، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏، 1367ش.

الجرّ، خلیل، فرهنگ عربی به فارسی(لاروس)، ترجمه حمید طبیبیان، تهران، امیر کبیر، 1367ش.

جعفری، محمد تقی، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1360ش.

جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم، مرکز نشر اسراء، 1378ش.

حسینى همدانى، سید محمد حسین، انوار درخشان، تهران، کتاب فروشى لطفى، 1404 ق.

حسینی دشتی، سیدمصطفی، معارف و معاریف، تهران، نشر آرایه، چاپ سوم، 1379 ش.

حسینی زبیدی، محب الدین، تاج العروس من جواهر القاموس، مصحح علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1414ق.

حکیمى، محمدرضا، الحیاه ، ترجمه احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى‏، 1380ش.

حلوانى، حسین بن محمد بن حسن بن نصر، نزهه الناظر و تنبیه الخاطر، قم، مدرسه الإمام المهدی عجل الله تعالى فرجه الشریف‏، 1408ق.

خادم الذاکرین، اکبر، اخلاق اسلامی در نهج البلاغه، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب (علیه‌السلام)، ۱۳۸۲ش.

خمینى، روح الله، صحیفه نور، تهران، وزارت ارشاد اسلامى، 1361ش.

خمینى، روح الله، آداب الصلوه ، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1378ش.

خمینى، روح الله، شرح چهل حدیث، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1372ش.

خمینى، روح الله، گردآوری: نمایندگی ولی فقیه مرکز تحقیقات اسلامی، آزادی از دیدگاه امام خمینی، قم، نشرمحدث، 1378ش.

خواند میر، محمد بن خاوندشاه بن محمود، تاریخ روضه الصفا، تهران، انتشارات اساطیر، 1380ش.

دهخدا، علی اکبر، لغت­نامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، بی­تا.

رادمنش، عزت الله، تاریخ در قرآن، تهران، انتشارت آستان قدس رضوی، 1368ش.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق بیروت، دارالعلم الدار الشامیه ، 1412 ق.

رحیمی، عباس، زندگی موفق: رازهای خوب زیستن، قم، ناشر جمال، 1384ش.

روشن، محمد، تاریخ­نامه طبری، (گردانیده منسوب به بلعمی)، تهران، سروش، چاپ دوم 1378ش.

زمخشرى محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.

سادات، محمد علی، اخلاق اسلامی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، 1372ش.

سامانی، سیدمحمود، مشورت و مشاوران در سنت و سیره­ی پیشوایان، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1378ش.

سروش، محمد؛ حیدری، احمد، استکبار و استضعاف در قرآن، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، بی تا.

سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فی ظلال القرآن‏، بیروت، دارالشروق‏، 1412ق.

سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى،‏ 1404 ق‏.

شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغه (للصبحی صالح)، قم، انتشارات هجرت‏، 1414ق.

شریف الرضى، محمد بن حسین‏، نهج البلاغه ، ترجمه محمد دشتی، قم، مشهور، 1379ش.

شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبى، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، 1398ق.

شیخ حر عاملى، محمد بن حسن‏، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه­ی آل البیت علیهم السلام‏، 1409 ق.

صفایی حائری، علی، روش نقد، قم، لیله القدر، چاپ دوم، بهار 1386ش.

طالقانى، سید محمود، پرتوى از قرآن، تهران، شرکت سهامى انتشار، 1362ش.

طاهری، حبیب الله، نقش باورهای دینی در رفع نگرانی ها، قم، انتشارات زائر، آستانه مقدسه، 1388ش.

طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ترجمه موسوى همدانى، سید محمد باقر، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، 1374 ش.

طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، 1417 ق.

طباطبایى، سید محمد حسین، سنن النبی، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، 1362ش.

طبرسى، على بن حسن‏، مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار، نجف، المکتبه الحیدریه ، 1385 ق.

طبرسى، على بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.

طبری، محمد بن جریر، ترجمه تفسیر طبرى، تهران، انتشارات توس، 1356 ش.

طریحى فخر الدین، مجمع‌البحرین، تهران، کتاب فروشى مرتضوى، 1375 ش. 

طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربى، بی تا.

طوسی، نصیرالدین، اخلاق ناصری، تهران، انتشارات خوارزمی، 1373ش.

عباس نژاد، محسن؛ سیدی، سیدحسین، قرآن و جامعه‌شناسی (2)؛ مجموعه مقالات، تهران، بنیاد پژوهش­های قرآنی حوزه و دانشگاه، نشر شهر، 1389ش.

عسکری، مرتضی، معالم المدرستین، مترجم: محمدجواد کرمی، قم، دانشکده اصول الدین، 1379ش.

عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران، کتاب فروشی ابن سینا، 1358ش.

فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، انتشارات هجرت، 1410 ق.

فرقانی، قدرت الله، استکبار ستیزی در قرآن، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، 1383ش.

فلسفی، محمدتقی، جوان از نظر عقل و احساسات، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1378ش.

فیض الاسلام اصفهانى، على نقى‏‏، ترجمه و شرح نهج البلاغه ، تهران، مؤسسه چاپ و نشر تألیفات فیض الإسلام‏، 1379 ش.

فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی‌، المحجه البیضاء فی تهذیب الإحیاء، قم، مؤسسه النشر الاسلامی‌، چاپ چهارم، ۱۳۷۶ش.

قانع، احمد علی، علل انحطاط تمدن­ها، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1379ش.

قرشی، علی‌اکبر، قاموس القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوازده، 1376ش.

کلینى، محمد بن یعقوب‏، أصول الکافی‏، ترجمه سیدجواد مصطفوى، تهران، کتاب فروشى علمیه اسلامیه‏، 1369 ش.

کواکبی، عبدالرحمن، طبایع الاستبداد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۲ش.

کلانتری، علی اکبر، اخلاق زندگی، قم، معارف، بهار 1385ش.

گیلانى، عبد الرزاق بن محمد هاشم‏، شرح مصباح الشریعه ، تهران، پیام حق‏، 1377ش.

متقی، علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، ناشر: الرساله ، 1413ق.

مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى،‏ بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، 1403 ق‏.

محمد بن حسن صفار قمی، بصائر الدرجات، تهران، چاپ حسن کوچه باغی، ۱۳۶۲ش.

محمد رشید رضا، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت، دار الفکر، 1428ق.

محمد فؤاد عبدالباقی، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، قم، نوید اسلام، 1383ش.

محمدی، حمید، تفسیر بشری، قم، دارالذکر، 1381ش.

مدرسی، محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبى الحسین، 1419 ق.

مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ 14، تابستان 1375ش.     

مصباح یزدی، محمد تقی، ینى(قدس سره)، 1391ش.

مصباح یزدی، محمد تقی، معارف قرآن، قم، موسسه در راه حق، 1362ش.

مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360 ش.

مصطفوى، حسن، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب، 1380ش.

مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، قم، صدرا، بی تا.

مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی، تهران، انتشارات حکمت، بی تا.

مطهری، مرتضی، انسان کامل، تهران، صدرا، 1372ش.

مطهری، مرتضی، ختم نبوت، تهران، صدرا، 1369ش.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، (لغزش­گاه­های اندیشه از نظر قرآن)، قم، انتشارات صدرا، 1368ش.

معطوف، لویس، المنجد فی اللغه و الاعلام، ترجمه: محمد بندر ریگی، تهران، ناشر: اسلامی، 1368ش.

مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه ، 1374 ش.

مکارم شیرازى، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، انتشارات امام علی بن ابیطالب (علیه‌السلام)، 1378ش.

منصور، محمود و دادستان، پریرخ، دیدگاه پیاژه در گستره تحول روانی به ضمیمه آزمون‌های عملیاتی در پژوهش‌های ژنتیک و بالینی. تهران، ژرف، ۱۳۶۷ش.

مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی عربی به فارسی، ترجمه المنجد الابجدى، تهران، ناشر: اسلامی، 1370ش.

ناصر، سیداحمد؛ مصطفی محمد؛ محمد درویش؛ ایمن عبدالله، معجم الوسیط، بیروت-لبنان، دارالحیاء التراث العرب، 1429ق.

 نراقی، احمد بن محمدمهدی، معراج السّعاده، قم، انتشارات علویون، 1388ش.

 نراقی، حسن، چرا درمانده­ایم، تهران، نشر اختران، 1380ش.

 نصری، عبدالله، مبانی انسان­شناسی در قرآن، تهران، فیض، 1372ش. 

هاشمى رفسنجانى، اکبر، فرهنگ قرآن، قم، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1383 ش.

ورام، ابوالحسین مسعود بن ابی فراس، تنبیه الخواطر و نزهه النواظر المعروف به مجموعه ورام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1376 ق.

ب. مقالات:

؟، «علل عقب ماندگی جوامع اسلامی»، مجله صباح، شماره 11، 1383ش.

امامی، راضیه، «آسیب شناسی تفکر در سازمان­های آموزشی»، مجله معرفت، شماره 176، 1381ش.

بیدهندی، محمد، «عقل و دین و رابطه آن دو در قرآن و سنت»، نشریه­ی حوزه­ی اصفهان، ش، بی تا.

پزشکی، محمد، «استبداد از منظر قرآن»، فصلنامه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم، سال پنجم، شماره 19، پاییز 1381 ش.

جباری، مریم، «رضوان؛ تعبیر قرآن از رضایت خداوند»، گلستان قرآن، شماره 85، مهر1380ش.

جعفری، زینب، «انسان و مسئولیت پذیری»، مجله طوبی، شماره 4، فروردین 1385ش.

چراغی، طیبه، «تحجر و جمود»، مجله حدیث زندگی، شماره 28، فروردین 1385ش.

ساجدی، محمدهادی، «ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها در نهج‌البلاغه»، مجله­ی طوبی، شماره 5، اردیبهشت 1385ش.

سجادی، سید ابراهیم، «استبداد و خودکامگی در تحلیل قرآن»، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، بهار و تابستان 83، شماره 37 و 38.

صدر، محمد باقر، «انگیزه اصلی انسان جهت تلاش در زندگی و تحمل سختی­ها»، رهروان ولایت، شماره 20، ۱۳۹۲ش.

قره گوزلویی، عباس، «سرنوشت انسان در گرو اختیار وآزادی»، فصل­نامه­ی مکاتبه و اندیشه، شماره 46، بی­تا.

مشایخی، شهاب الدین، «اصول تربیت از دیدگاه قرآن»، مجله­ی حوزه و دانشگاه، شماره 32، پاییز 1381ش.

ج. سایت­ها

سایت پرسمان دانشجویی، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه­ها، معاونت مطالعات راهبردی، بخش پرسش و پاسخ، porseman.org-porsemani.ir.

د. نرم‌افزارها

1. جامع تفاسیر نور2، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.

2. مکتبه اهل البیت(علیهم‌السلام)، مرکز معجم فقهی و مرکز پژوهش­های اسلامی المصطفی.

3.جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم