پایان نامه بررسی سطح اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان و عوامل مرتبط با آن در سال 1392

پایان نامه

 جهت دریافت مدرک کارشناسی ارشد آموزش پرستاری

(گرایش داخلی-جراحی)

قدمه : اجتماعی شدن حرفه ای فرایندی است که طی آن افراد، ارزش ها، هنجارها، رفتارها و مهارت های اجتماعی مرتبط با یک حرفه را کسب می نمایند و حس هویت نسبت به یک رشته تخصصی را درونی می سازند.این فرایند با ورود به برنامه آموزش پرستاری آغاز می شود و با اتمام این دوره و ورود به محیط های کاری ادامه می یابد.بدین ترتیب شکل گیری پرستاری به عنوان یک حرفه از طریق اجتماعی شدن حرفه ای صورت می گیرد.

هدف : هدف از این مطالعه تعیین سطح اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی گیلان و عوامل مرتبط با آن می باشد.

مواد و روش ها : پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی از نوع توصیفی است و جامعه پژوهش کلیه دانشجویان کارشناسی پیوسته پرستاری دانشکده شهید بهشتی رشت(211نفر)تشکیل می دادند که از طریق سرشماری وارد مطالعه شدند.ابزار مورد استفاده پرسشنامه ای محقق ساخته و برگرفته از عبارات مندرج در ابزار استفاده شده توسط شهیم و برخی از گویه های ارائه شده توسط چاو و همکاران بود که بعد از تعیین روایی و پایایی در اختیار نمونه ها قرار گرفت.اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS 19 تجزیه تحلیل شد.

نتایج : در ارتباط با سطح اجتماعی شدن حرفه ای نتایج نشان داد که در بررسی کلی ، 19درصد در حیطه متوسط و اکثر نمونه های مورد پژوهش (81%) از سطح خوبی برخوردار بودند.و به طور کلی اجتماعی شدن حرفه ای با عواملی از قبیل تاهل(p=0/045)، سن(p=0/029,r=0/151)،محل سکونت خانواده(p=0/04)،تحصیلات مادر(p=0/023)،کار دانشجویی(p=0/031)،مدرسین نظری(p=0/0001)،مدرسین بالینی(p=0/032)،داشتن اطلاعات راجع به حرفه پرستاری قبل از ورود به رشته(p=0/0001)،منطبق بودن تصویر ذهنی قبلی از این حرفه با واقعیت های موجود(p=0/0001)،علاقه به رشته(p=0/0001) ارتباط آماری معنی داری داشته است. اما تنها عوامل مرتبط تعیین کننده سطح اجتماعی شدن حرفه ای در واحدهای مورد پژوهش از بین همه متغیرهای مورد مطالعه ، متغیر مربوط به داشتن اطلاعات قبل از ورود به رشته پرستاری (P=0/004) و متغیر مربوط به تطابق واقعیت های موجود دراین حرفه با با تصویرذهنی قبلی ازاین حرفه(P=0/004) می باشد.

بحث و نتیجه گیری: اجتماعی شدن حرفه ای، فرایندی ضروری و لازم در حرفه پرستاری است که باید بیشتر در برنامه ها به آن توجه شود.همچنین شناخت وضعیت اجتماعی شدن حرفه ای و عوامل مرتبط با آن می تواند توجه مسئولین را، در راه نیاز به فراهم کردن امکان تجربه و استقلال بیشتر در عمل و در مجموع فراهم نمودن شرایط ارائه مراقبت پرستاری به صورت اصولی و همه جانبه جلب نمود.لذا می توان در جهت حفظ و ارتقا آن از مواردی مانند درک از پرستاری، هدایت اعضا هیئت علمی و مدیریت و حمایت های خدمات پرستاری استفاده شود.

واژگان کلیدی : اجتماعی شدن،آموزش پرستاری،دانشجوی پرستاری  

زمینه پژوهش:

             اجتماعی شدن فرایندی است که در سرتاسر زندگی انسان ها جریان دارد(1)طی این فرایند که حاصل تعامل فرد، محیط و ارتباطات بین فردی است(2)افرادامکان می یابند؛ نقش ها، ارزش ها و موقعیت های لازم برای حضور در سازمان های اجتماعی را فرا گیرند.فرایند اجتماعی شدن با یادگیری هنجارها و نقش های خانواده و خرده فرهنگ های آن آغاز می گردد و طی این فرایند، فرد خود را درون اعضای یک گروه و با فرهنگ خاص آن گروه تطبیق می دهد(1).

           ازجمله مفاهیم مطرح که دربسیاری از موارد به جای مفهوم اجتماعی شدن بکارگرفته می شود مفهوم اجتماعی شدن حرفه ای است(3).اجتماعی شدن حرفه ای فرایندی است که طی آن، افراد هویت شخصی خود را بدست می آورند و ارزش ها، هنجارها، رفتارها و مهارت های اجتماعی مناسب و مرتبط با یک حرفه را از طریق دانش، نگرش و مهارت ها کسب می نمایند و حس هویت و تعهد نسبت به یک رشته تخصصی را درونی می سازند (4).به بیانی دیگر اجتماعی شدن حرفه ای زمانی تحقق می یابد که هر فردی برای موفقیت در هر حرفه ای از دانش و مهارت کافی و موردنیاز آن حرفه برخوردار باشد(5).

          چاو[1] باتوجه به  اهمیت و نقش  فرایند اجتماعی شدن حرفه ای؛ بر لزوم  برخورداری از یک  چهارچوب اولیه برای توسعه حیطه های مشخص این فرایند تاکید نموده و از حیطه های زیر به عنوان اضلاع اصلی این چهارچوب نام برده است: الف) حیطه ارزش گذاری و شناخت از حرفه: اجتماعی شدن حرفه ای در این حیطه به معنای درک قوانین و اصولی است که تمامیت سازمان را حفظ می کند. ب) حیطه مهارت های انجام کار : یعنی هر فرد وظایف مرتبط با شغل خود را یاد می گیرد. ج) حیطه ارتباطات بین فردی: بر نقش تعاملات و ارتباطات بین فردی در فرایند اجتماعی شدن حرفه ای تاکید دارد. د) حیطه مدیریت و سیاست های سازمانی: تاکید آن بر موفقیت فرد در  به دست آوردن اطلاعات مرتبط با ارتباطات رسمی و غیر رسمی شغلی و ساختار قدرت درون سازمانی است.تشخیص محتوی و مضمون اجتماعی شدن حرفه ای منجر به شفاف سازی ارتباط بین حیطه های اجتماعی شدن و نتایج حاصل از آن می گردد.بعنوان مثال افرادی که در حیطه مدیریت و سیاست های سازمانی به طورکامل اجتماعی شده اند، نسبت به افرادی که دراین حیطه به درستی اجتماعی نشده اند، شانس پیشرقت و ترقی بالاتری دارند.لذا اگر فردی در همه حیطه های اجتماعی شدن حرفه ای به جز در یکی، نمره بالایی کسب نماید، ممکن است با مشکل بزرگی روبرو گردد، بنابراین ممکن است فرد به درستی وظیفه خود را انجام دهد و با دیگران نیز به خوبی ارتباط برقرار نماید، اما نقص در یادگیری اهداف و ارزش های سازمانی، چالش بزرگی را در مسیر پیشرفت شغلی آن فرد قرار می دهد(6).                                                                                                

            در نظام سلامت که نیروی انسانی پایه و اساس آن را به خود اختصاص می دهد، پرستاران بزرگترین گروه ارائه دهنده خدمات را تشکیل می دهند.از اینرو توانمندی حرفه ای آنها نقش مهمی در تحقق رسالت این نظام ایفا می کند.بدین لحاظ در عصر حاضر یکی از دغدغه های متولیان سلامت در کشورهای مختلف ، میزان توانمندی حرفه ای پرستاران می باشد(2).از آنجائیکه توانمندی حرفه ای فرایندی است که در جریان تعامل با دیگران و روابط کاری مشترک شکل می گیرد و مستلزم درک و شناخت نسبت به نقش ها، ارزش ها و رفتارهای مربوط به حرفه یا گروه اجتماعی جدیدی است که فرد از طریق یادگیری و درونی سازی آنها بدان دست می یابد(1).                                                                                                                                 لذا می توان اذعان داشت که پدیده توانمندی حرفه ای/ حرفه ای شدن نه تنها از مفاهیم بنیادی پرستاری است(7)، بلکه بخشی از فرایند «اجتماعی شدن» حرفه نیز قلمداد می شود و باید در طول دوره تحصیل تقویت و تثبیت گردد(2).زیرا دانشجوی پرستاری با اجتماعی شدن حرفه ای می تواند تعهد لازم در این حرفه را به دست آورد و با مشکل گشایی و رعایت مقررات و تفکر انتقادی لازم، مانند یک پرستار عمل کند(2). بررسی های مرتبط با فرایند اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری بیانگر این است که، اولین و حساس ترین مرحله زمانی است که فرد به عنوان دانشجوی پرستاری وارد محیط آموزشی و یا محیط کارآموزی خود می شود(7).

            در این رابطه دین محمدی اظهار می دارد؛ اجتماعی شدن حرفه ای پیامد خواسته یا ناخواسته فرایند آموزشی و فرایند های محیط کار است(8).از اینرو جنبه حیاتی تکامل دانشجویان پرستاری را تشکیل می دهد.وی می افزاید این فرایند با ورود افراد به برنامه آموزش پرستاری آغاز می شود و با اتمام دوره آموزش پرستاری و ورود به محیط های کاری ادامه می یابد(1).بدین ترتیب شکل گیری پرستاری به عنوان یک حرفه از طریق اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری صورت می گیرد.بنابراین لازم است که فرایند اجتماعی شدن حرفه ای، در زمانی که فارغ التحصیلان جدید کار خود را به عنوان پرستار در یک مرکز مراقبت سلامتی شروع می کنند، مورد توجه قرار گیرد.زیرا این امر بر روی پایداری سازمان، تعهد، رضایت شغلی، ارتباط موثر، توافق با همکاران و علایق آنان تاثیر گذار خواهد بود(9).درهمین راستا دین محمدی مهم ترین پیامدهای مثبت اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستارای را کسب هویت حرفه ای، سازگاری با نقش های حرفه ای، تعهد حرفه ای و سازمانی و در نتیجه بهبود کیفیت مراقبت از مددجویان عنوان می کند(1).

           شهیم در مطالعه خود عدم آگاهی دانشجویان پرستاری برای ورود به محیط بالین و ایفای نقش حرفه ای شان را  بعنوان یکی از علل بروز واکنش های نامطلوب در ابعاد جسمانی و روانی آنها عنوان می کند(2).حریریان نیز معتقد است : هرگونه کمبود و نارسایی در گروه فوق موجب تاثیرات ناخوشایند بر انگیزه حرفه ای آنان و افت کیفیت و کمیت مراقبت های پرستاری و درنهایت سلامت افراد جامعه خواهد شد(10).بنابراین برنامه های آموزش دانشجویان پرستاری باید به نحوی طراحی شوند تا زمینه های علمی و مهارت های بالایی را مطابق با نیازهای جامعه و حرفه در دانش آموختگان پرستاری ایجاد نمایند(2).

          درهمین راستا لیگبرتو و تیلور[2] معتقدند که هرگونه کاستی در راستای اجتماعی شدن حرفه ای پرستاران با درخواست ترک کار یا جابجایی در بیمارستان همراه است.وعلاوه بر آن مدیریت ضعیف در اولین تجارب حرفه ای فارغ التحصیلان پرستاری نیز می تواند منجر به کاهش علاقه، سودمندی، تضعیف روحیه و کاهش مراقبت از بیماران شود(11و12).

          همچنین رنجبر و میرفرهادی بر این اعتقادند که مدیریت غیر موثر و عدم رضایت پرستاران از جمله عوامل تاثیرگذار بر غیبت از کار آنان بوده و در بسیاری از موارد به ترک خدمت پرستاران منجر می شود که بالطبع این امر در کاهش کیفیت مراقبت های ارائه شده نقش عمده ای را ایفا می کند(13و14).         

          حریریان به نکته مهمی اشاره نموده و می نویسد : یکی از مشکلات مهم حرفه پرستاری میزان بالای ترک این رشته در حین تحصیل و بعد از فارغ التحصیلی است و آمارها نشان می دهند همه ساله حدود 15 تا 20 درصد دانشجویان پرستاری در سراسر جهان از ادامه تحصیل منصرف می شوند که این امر نه تنها به کمبود نیروی پرستار می انجامد بلکه تاثیر ناخوشایندی هم بر انگیزه حرفه ای سایر دانشجویان پرستاری دارد(10).جیل لوی[3] نیز با تاکید بر این نکته که برنامه های پرستاری یکی از گران ترین برنامه های آموزشی دانشگاه است، ترک تحصیل و یا ترک حرفه از سوی دانشجویان و شاغلین حرفه پرستاری را به عنوان یک مشکل جدی که سیستم بهداشت و درمان را با کمبود شدید پرسنل پرستاری و نیز تحمیل ضرر و زیان گزاف مالی مواجه می سازد؛ مطرح می کند(15).

           پرایس[4] براساس نتایج حاصل از سرشماری های به عمل آمده، درخصوص میزان کناره گیری رشدیابنده در بین دانش آموختگان پرستاری اعلام می کند که بین 30 تا 61 درصد از فارغ التحصیلان جدید پرستاری تمایل به کناره گیری از شغل طی اولین سال تجربه حرفه ای خود دارند(16).فنگ[5] نیز اظهار میدارد : در ایالت متحده آمریکا، پرستاران تازه فارغ التحصیل، در اولین سال استخدام به میزان 30 درصد و در دومین سال به میزان 57 درصد، متقاضی کناره گیری داوطلبانه می باشند.وی در مطالعه خود به تمایل پرستاران به ترک موقعیت فعلی در اولین سال تجربه حرفه ای به میزان 5/61 درصد در کانادا  نیز استناد می کند(17).

            همانطورکه نتایج مطالعه حریریان و همکاران نشان داد، تنها 30 درصد دانشجویان نظر مثبتی نسبت به حرفه خود داشته و57درصد آنان موافق با ترک آن بودند.همچنین 52درصد تصمیم به تغییر رشته و 5/48 درصد تصمیم به انصراف از رشته داشتند(10). 

           جولایی با تاکید بر اینکه ترک حرفه به عنوان یکی از بزرگترین مشکلات پیش روی حرفه پرستاری است، شناخت دلایل و عوامل موثر بر آن را امری ضروری عنوان می کند.وی در نتایج بدست آمده از پژوهش خود شش الویت اول دلایل ترک حرفه پرستاری را از دید واحدهای مورد پژوهش، نداشتن پایگاه مثبت اجتماعی، ناهماهنگی واقعیت با تصورات اولیه، وجود شکاف طبقاتی بین پزشکان و پرستاران، پایین بودن میزان حقوق و دست مزد پرستاران، نگرش منفی افراد تیم پزشکی به حرفه و نامناسب بودن محیط کار بالینی ذکر نموده است(18).

              بررسی ها نشان می دهند، فرایند اجتماعی شدن حرفه ای در دانش آموختگان پرستاری، تحت تاثیر تفاوت های موجود بین ارزش های آرمانی مورد حمایت و تاکید دانشکده های پرستاری و واقعیت های محیط های بالینی قرار دارد و این امر مهم همواره بعنوان یک »شوک حقیقی»[6] برای دانشجویان این رشته محسوب می شود(5).زیرا زمانی که کارآموزان کار خود را بعنوان یک پرستار آغاز می کنند، در عمل با تناقض نقش آرمانی و نقش واقعی شان مواجه می شوند که این امر موجبات نگرانی آنان را فراهم می آورد .لذا در این شرایط پراسترس، غالبا آنها به جای اینکه برای سازگاری مبارزه کنند، بطور مکرر از موقعیت ایجاد شده، می گریزند(17).درنتیجه پراسترس ترین زمان برای پرستاران، سه ماهه اول استخدام آنان بعنوان یک پرستار فارغ التحصیل، محسوب می شود(19).تحقیقات نشان داده که استرس پرستاران بالینی، از استرسورهای حرفه ای شامل : فقدان مهارت و دانش کافی، افزایش ناگهانی مسئولیت ها و عدم آگاهی از مسئولیت فردی و چگونگی ایفای نقش و استرسورهای سازمانی شامل : شیفت های چرخشی، تقاضا و حجم بالای کار، فقدان حمایت از سوی همکاران، ناتوانی در دسترسی به پزشک، عدم آشنایی با موقعیت ها، فقدان منابع ضروری، حجم بالای کار و تعهدات پایین سازمانی منشا می گیرد( 17).

            در تایید مطلب فوق پرایس نیز مغایرت و عدم تطابق بین محیط حرفه ای و شرایط و امکاناتی که دانشجوی پرستاری در آن رشد یافته و تحصیل کرده است را از عمده دلایل تمایل به کناره گیری از شغل پرستاری در اولین سال تجربه حرفه ای مطرح نموده است(16).هم چنین جولایی نیز عدم هماهنگی واقعیت های موجود مرتبط با حرفه را با تصورات اولیه دانشجویان پرستاری را از اصلی ترین دلایل تمایل آنان به تغییر حرفه عنوان می کند(18).          

           درهمین راستا کاندون[7] و شارتز[8] یکی از فاکتورهای موثر بر فرایند اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان پرستاری را سطح دانش وآگاهی آنان می دانند(20).که بالطبع در این ارتباط مدرسان پرستاری نقش عمده ای را ایفا می کنند(2).لذا می توان این گونه بیان نمود که نقش الگویی اساتید به میزان زیادی سبب ورود و ماندگاری پرستاران در این حرفه خواهد شد(21).

Introduction:The professional socialization is the process by  which the individual gain values ​​, norms , behaviors and social skills relevant to a profession and internalize a sense of identity to a specialized field.Therefore, The process begins with arrival of the nursing education program and continues  with completion of nursing education and entring into the workplace. Thus, the formation of nursing as a profession takes places through professional socialization of individuals.

Aim : this study is done with the aim of assessment of professional socialization level among nursing students and It,s related Factors in Nursing & Midwifery Faculty , guilan Univercity of Medical Sciences, 2013.

Material and Method:A descriptive approach was adopted. Participants were all nursing faculty students at Shahid Beheshti University.total study sample were 211 students.sampling was conducted with census.The instrument used a Researcher made questionnaire that  from the statements contained in the instruments used by Shahim and some of the items offered by Chow et al., That After Determination validity and reliability of It ,were given to samples. The data collected was analyzed using SPSS 19 software.

Results: In relation to the professional socialization the finding showed that in a general survey of professional socialization, The percent of  weak level(0%) and 40 students(19%)  were in moderate level and Most of The samples (81%) were in good level of professional socialization.And generally, professional socialization had a statistically significant relationship with  factors such as marital status (p=0/045),age (p=0/029,r=0/151),family residence (p=0/04), maternal education (p=0/023), student work (p = 0/031) , theoretical instructor (p=0/0001), clinical lecturer (p=0/032),having information about the nursing profession before entering the field (p=0/0001),Compliance Between previous image and existing realities (p=0/0001 ),interest in the course (p=0/0001).But the only relevant factor in determining the level of professional socialization among all Linked  variables  were associated variable with Having information prior to entering a nursing Field (P=0/004) and related variables to Compliance Between previous image and existing realities (P=0/004).

Conclusion: Professional socialization is a essential process in the nursing profession, That Should be considered more in plans.So rocognitin of the professional statusand Its, related factors can draw authorities, attention to exprience needed to provide opportunities for greater autonomy in practice and In general provide systemic and holistic nursing care situations.So we can use cases such as understanding of nursing , leading facualty members, management and nursing services to maintain and promote It.

Keywords: Socialization,Nursing education,Nursing students