فهرست:
چکیده.......................................................................................................................................................... یک
پیشگفتار.................................................................................................................................................... دو
فصل اول
مقدمه و کلیّات......................................................................................................................................... 2
مرگ از دیدگاه قرآن.................................................................................................................................. 2
اسطورۀ جاودانگی................................................................................................................................... 3
حیات دوباره، نمودی از جاودانه اندیشی انسان................................................................................. 5
فنای جسم و جاودانگی نفس............................................................................................................. 7
جدالِ مرگ و زندگی در انسان.............................................................................................................. 8
ترس از مرگ................................................................................................................................................. 01
مرگ و ناامیدی(یأس)................................................................................................................................ 11
مرگ و عشق.............................................................................................................................................. 13
خواب و مرگ................................................................................................................................................ 15
فصل دوم(سبک خراسانی)
دورۀ دوری از مرگ اندیشی...................................................................................................................... 18
بخش1: رودکی........................................................................................................................................ 19
مرگ و سیمای دنیا.................................................................................................................. 20
مرگ پند آموز............................................................................................................................. 25
تصویرآفرینی با مرگ.............................................................................................................. 26
ترک دنیا، راهکار مقابله با مرگ......................................................................................... 27
جاودانگی روح............................................................................................................................ 28
بخش2: فردوسی
بیان مفاهیم کلّی از مرگ..................................................................................................... 30
پند پذیری از مرگ..................................................................................................................... 34
جهان بینی دینی و دوری از مرگ اندیشی......................................................................... 36
کهولت و مرگ اندیشی......................................................................................................... 36
جبر نتیجۀ مرگ است............................................................................................................ 38
بیزاری از مرگ............................................................................................................................. 39
بخش3: خیّام
مرگ و دنیا گرایی...................................................................................................................... 40
مرگ و شکاکیّت........................................................................................................................ 43
حیرت مرگ و دیگر اسرار هستی........................................................................................... 46
مرگ و جبرگرایی......................................................................................................................... 50
مرگ و استحالۀ انسان.......................................................................................................... 51
مرگ و دعوت به شاد باشی و دم غنیمتی....................................................................... 54
نتیجه گیری............................................................................................................................... 60
فصل سوم (سبک عراقی)
تأثیر عرفان در رواج مرگ اندیشی....................................................................................................... 62
بخش1: سنایی
نگاه مثبت به مرگ..................................................................................................................... 62
عدم ترس عرفا از مرگ............................................................................................................... 64
مرگ صورت.................................................................................................................................... 64
شناخت و مرگ اندیشی........................................................................................................... 66
بخش2: عطار
مرگ ارادی........................................................................................................................................ 67
دنیا در نظر عارف.......................................................................................................................... 72
مرگ برای زندگی.......................................................................................................................... 77
مرگ و تعالیم اخلاقی (یادکرد مرگ و اخلاقیات)............................................................... 80
ترس از مرگ.................................................................................................................................... 83
مرگ پادزهر..................................................................................................................................... 86
ناراحتی انسان از مرگ................................................................................................................ 88
مرگ،عاملِ ناخوشی زندگی..................................................................................................... 89
مرگ هر کس همرنگ اوست.................................................................................................... 90
پیام مرگ دیگری........................................................................................................................... 91
بخش3: مولوی
خرده مرگها.................................................................................................................................... 94
مرگ، حیات دوباره......................................................................................................................... 95
مرگ بی مرگی(مرگ ارادی و اختیاری).................................................................................... 98
مرگ شخصی................................................................................................................................ 101
تصوّر حیات از مرگ...................................................................................................................... 103
مرگ تبدیلی...................................................................................................................................... 106
پیام مرگ دیگری........................................................................................................................... 108
مرگ عاشقان................................................................................................................................ 109
نظریۀ تکاملی مرگ.................................................................................................................... 112
نتیجه گیری................................................................................................................................... 114
فصل چهارم (سبک هندی)
بخش1: بیدل
انفعال هستی............................................................................................................................. 116
کشمکش دو حسِ هستی و نیستی در انسان................................................................... 117
زندگی از نگاه مرگ..................................................................................................................... 120
هستی و نیستی.......................................................................................................................... 120
جنون جاودانگی............................................................................................................................. 122
بخش2: صائب
وابستگی به دنیا و ترس از مرگ........................................................................................... 124
مرگ بر چه کسانی دشوار است؟........................................................................................ 125
صفات افرادی که از مرگ نمی ترسند.................................................................................. 127
مرگ ارادی در صائب................................................................................................................... 128
بررسی جامعه شناسانۀ مرگ ............................................................................................ 130
بررسی دلبستگی انسان به زندگی دنیایی از نگاه مرگ............................................. 132
بخش3: کلیم کاشانی...................................................................................................................... 133
علّت بیزاری از مرگ.................................................................................................................... 134
محرّک مرگ اندیشی................................................................................................................ 136
روایت زندگی دنیایی از نگاه مرگ نگری شاعران عارف................................................. 137
تأثیر دین در مرگ نگری شاعران............................................................................................. 138
بررسی تطبیقی مرگ .............................................................................................................. 139
نتیجه گیری ................................................................................................................................ 141
فهرست اعلام............................................................................................................................. 143
فهرست منابع............................................................................................................................. 145
چکیده انگلیسی....................................................................................................................... 151
منبع:
1قرآن کریم؛ ترجمۀ مهدی الهی قمشه ای، قم، الهادی، چاپ دوم، 1384
2- ابن سینا، رسائل؛ بی جا، انتشارات بیدار، صفر1400
3 ابن مسکویه، ابی علی احمد؛ تهذیب الاخلاق و تطهیرالاعراق، قم، انتشارات بیدار، چاپ پنجم، 1371
4 ابن منّور، محمد؛ اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، مقدمه و تعلیقات محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، آگاه، چاپ دوم، 1368
5-ابی العتاهیه؛دیوان، شرحه و ضبطه دکتر عمر فاروق طبّاع، بیروت، چاپ اول، دارالرقم، 1417ه.ق
6 اسلامی ندوشن، دکتر محمد علی؛ جام جهان بین، تهران، انتشارات گلشن، چاپ ششم، 1374
7- ................................................... ؛ زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تهران، انتشارات آثار، چاپ ششم، 1374
8 اسمیت، ژوئل؛ فرهنگ اساطیر یونان و رم، ترجمۀ شهلا برادران خسروشاهی، تهران، انتشارات روزبهان و فرهنگ معاصر، 1383
9 اعتصامی، پروین؛ دیوان، تهران، نشر ثالث، چاپ نهم، 1389
10 اکبری، رضا، جاودانگی، قم، بوستان کتاب، چاپ اول،1382
11 الیاده،میرچا؛رساله در تاریخ ادیان،ترجمۀ جلال ستاری، تهران، سروش،چاپ دوم 1376
12 ................. ؛ مقدس و نامقدس، ترجمۀ نصرالله زنگوئی، تهران، نشر سروش، چاپ اول، 1375
13................؛ چشم اندازهای اسطوره، ترجمۀ جلال ستاری، تهران، انتشارات توس، زمستان 1362
14 اونامونو، میگل؛ درد جاودانگی، ترجمۀ بهاء الدین خرمشاهی، تهران،نشر البرز،1375
15 بحرینی، روشنک؛ رباعیات خیام، تهران، انتشارات هرمس، چاپ اول، 1382
16- بیدل دهلوی، عبدالقادر؛ کلیات، 3ج، توضیحات فرید مرادی، تهران، انتشارات زوّار، چاپ اول، 1387
17 پیربایار، ژان؛ رمزپردازی آتش، ترجمۀ جلال ستاری، تهران، نشر مرکز، چاپ اول، 1376
18- جعفری، محمد تقّی؛ تحلیل شخصیت خیام، تهران، انتشارات کیهان، چاپ اول، پائیز1365
19- جمادی، سیاوش؛ زمینه و زمانۀ پدیدارشناسی، تهران، ققنوس،1385
20- چاره دار، زهرا؛ گیلگمش (حماسۀبشری)، تهران، جهاد دانشگاهی، 1374
21- خیّام، عمر؛ رباعیات خیام، تصحیح محمد علی فروغی و قاسم غنی، ویرایش جدید بهاء الدین خرمشاهی، تهران، انتشارات ناهید، 1373
22- دشتی، علی؛ دمی با خیام، تهران،انتشارات اساطیر، چاپ دوم، 1377
23- دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم از دوره جدید، 1377
24- ذکاوتی قراگزلو، علیرضا؛ عمر خیام، تهران، انتشارات طرح نو، چاپ اول، 1377
25- رضایی، مهدی؛ آفرینش و مرگ در اساطیر، تهران، انتشارات اساطیر، چاپ اول، 1383
26- رضی، هاشم؛ اوستا، تهران، انتشارات بهجت، چاپ دوم، 1380
27- رودکی،ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی سمرقندی؛دیوان،تنظیم و تصحیح جهانگیر منصور، تهران،انتشارات ناهید،چاپ اول،1373
28- ریتر، هلموت؛ دریای جان، ترجمۀ عباس زریاب خویی و مهر آفاق بایبردی، تهران، انتشارات بین المللی الهدی، چاپ اول، 1374
29- زرین کوب، عبدالحسین؛ سرّ نی، تهران، انتشارات علمی،چاپ اول، 1364
30- سپهری، سهراب؛ هشت کتاب، تهران، انتشارات طهوری، چاپ هفتم، پاییز1381
31- سجّادی، سید جعفر؛ فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران، انتشارات طهوری، چاپ سوم، بی تا
32-سعدی، مصلح الدین؛کلیات سعدی، تصحیح محمد علی فروغی، تهران، نشر پیمان، چاپ اول، 1378
33- سلجوقی، صلاح الدین؛ نقد بیدل، تهران، ناشر محمد ابراهیم شریعتی افغانستانی، چاپ دوم، 1380
34- سنایی، حکیم ابوالمجدود بن آدم؛ دیوان، تصحیح محمد تقی مدرّس رضوی، تهران،
انتشارات سنایی، چاپ ششم، 1385
35- ............................................ ؛حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، تصحیح محمد تقی مدرّس رضوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهاردهم، شهریور ماه 1374
36- شاهرختاش، شهرام؛ رباعیات خیام، تهران، انتشارات ققنوس، چاپ اول، 1368
37- شجیعی، پوران؛ صور معانی در مکتب درون گرایی، بی جا، نشر ویرایش، چاپ اول، زمستان 1375
38-........................؛جهان بینی عطار، بی جا، نشر ویرایش، چاپ اول، 1373
39- شفق، رضا زاده؛ تاریخ ادبیات ایرانی، تهران، انتشارات آهنگ، چاپ اول، 1369
40- شفیعی کدکنی، محمد رضا؛ تازیانه های سلوک، تهران، انتشارات آگه، چاپ دهم زمستان 1388
41- صائب، محمد علی؛ دیوان، 6ج، تصحیح محمد قهرمان، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1373
42- صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات ایران،ج اول (تخلیص جلد اول)، به کوشش دکتر محمد ترابی، تهران، انتشارات فردوس، چاپ نهم، 1385
43- ................... ؛ تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران(از آغاز تا پایان عهد صفوی)، تهران، انتشارات فردوسی، چاپ اول، 1376
44- عطار، فرید الدین؛ الهی نامه، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، انتشارات سخن، چاپ اول، 1387
45-.................... ؛ مختار نامه، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، انتشارت سخن، چاپ دوم، 1375
46- ........................ ؛ منطق الطیر، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، انتشارات سخن، چاپ دوم، 1385
47- ......................... ؛مصیبت نامه، تصحیح نورانی وصال، تهران، انتشارات زوّار، چاپ پنجم، 1380
48- ......................... ؛ اسرار نامه، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، انتشارات سخن، 1386
49- .......................... ؛ اشتر نامه، تصحیح مهدی محقق، تهران، انتشارات زوّار، بی تا
50- ........................... ؛ خسرو نامه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران، زوّار، بی تا
51- .........................؛ دیوان، تصحیح تقی تفضلّی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوازدهم، 1386
52- فرخزاد، فروغ؛ مجموعه اشعار، تهران، انتشارات آوینا، چاپ اول، 1384
53- فردوسی، ابوالقاسم؛ شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، نشر قطره، چاپ دوازدهم، 1387
54- فروزانفر، بدیع الزمان؛ احادیث مثنوی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم، 1370
55- ................................ ؛ شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ عطار نیشابوری، تهران، انجمن آثار و مفاخر ادبی، چاپ دوم1374
56- فروغی، محمدعلی، رباعیات حکیم عمر خیام، بی جا، انتشارات سعدی، چاپ اول، 1368
57- فولادوند، محمد مهدی؛ خیام شناسی، تهران، انتشارات الست فردا، چاپ اول، 1379
58- قبادیانی، ناصر خسرو؛ دیوان، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1370
59- کاماث، م.و؛ فلسفۀ زندگی و مرگ، ترجمۀ علی احمد بیات، تهران، انتشارات بهجت، چاپ اول، 1381
60- کلیم کاشانی، ابوطالب؛ دیوان، مقدمه و تصحیح حسین پرتو بیضایی، تهران، انتشارات خیام، 1336
61- کمبل، جوزف؛ قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، تهران، نشر مرکز، چاپ اول، 1377
62- کی یر که گارد، سورن؛ بیماری به سوی مرگ، ترجمۀ رؤیا منجم، بی جا، نشر پرسش، چاپ اول، 1377
63- گواردینی، رومانو؛ مرگ سقراط(تفسیر چهار رسالۀ افلاطون)، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران، انتشارات طرح نو، چاپ اول، 1376
64- لاهیجی، شمس الدین محمد اسیری؛ اسرار الشهود، تصحیح و مقدمه سید علی آل داود، بی جا، موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول 1368
65- مترلینگ، موریس؛ دروازۀ زندگی و مرگ، ترجمۀ ذبیح ا... منصوری، تهران، انتشارات صفار، 1371
66- محمدی، احمد؛ بررسی اندیشۀ عرفانی عطار، تهران،انتشارات ادیب، چاپ اول، 1368
67- معتمدی، غلامحسین، انسان و مرگ(درآمدی بر مرگ اندیشی)، تهران، نشر مرکز، ویراست دوم، 1386
68- مک کواری، جان؛ فلسفۀ وجودی، ترجمۀ محمد سعید حنایی کاشانی، تهران، انتشارات هرمس، چاپ اول 1377
69- مولوی، جلال الدین؛ مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، تهران، هرمس، چاپ چهارم، 1386
70- .............................. ؛ دیوان شمس، (2ج)،تصحیح توفیق سبحانی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ اول، 1386
71- مهاجر شیروانی و شایگان، فردین و حسن؛ نگاهی به خیام، تهران، انتشارات پویش، چاپ اول، 1370
72- نسفی، عزیزالدین؛ الانسان الکامل، با تصحیح و مقدمۀ ماریژان موله، ترجمۀ مقدمه از سید ضیاء الدین دهشیری، تهران، انتشارات طهوری، چاپ هفتم، 1384
73- نظامی، الیاس بن یوسف؛ اقبال نامه، تصحیح و حواشی وحید دستگردی، تهران، انتشارات ایران سخن، چاپ اول، 1380
74- نوالی، محمود؛ فلسفه های اگزیستانس و اگزیستانسیالیسم تطبیقی، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ دوم، 1379
75- وارینگتن، مارنی هیوز؛ پنجاه متفکر کلیدی در زمینۀ تاریخ، ترجمۀ محمد رضا بدیعی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، 1386،
76- ورّام، ابن ابی فراس؛ مجموعۀ ورّام، (2جلد) قم، انتشارات مکتبه الفقیه، بی تا
77- هدایت، صادق؛ مقدمه ای بر رباعیات خیام، به کوشش احمد قنبری، تویسرکان-تهران، نشر تاخ، چاپ اول، ، 1377
78- یوسفی، غلامحسین؛ چشمۀ روشن، تهران، انتشارات علمی، چاپ اول، پاییز 1389
79- یوسفی، محمد تقی؛ تناسخ از دیدگاه عقل و وحی، قم، موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، 1388
فهرست مقالات
اکرم، سید محمد؛ مرگ در نظر مولوی، مجلۀ یغما، مهر1356، شمارۀ 349، صص426 -435
الماسی، مهدی؛ ما خیالات پردۀ غیبیم، نامۀ فرهنگ، سال ششم، تابستان1375، شماره دوم، ، صص161-5
باختری، دکتر واصف؛ فردوسی در قلمرو فلسفه، مجموعه مقالات کنگرۀ جهانی بزرگداشت فردوسی، زمستان1374، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، بکوشش دکتر غلامرضا ستوده
پشت دار و عباسپور،دکتر علی محمد و محمد رضا؛شاد زیستی و شادکامی در شعر رودکی،پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان،سال هفتم، بهار و تابستان 1388، شمارۀ12،صص5تا30
حسین پور، علی؛ تولد دوباره، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات ادبی، سال اول، بهار و تابستان 1383، شمارۀ1و2، ،صص25-46
ذکاوتی قراگزلو، علیرضا؛ تأملاتی در اندیشه های خیام، مجلۀ معارف، دورۀ چهاردهم، مرداد-آبان1376، شمارۀ2
ساکی و گودرزی،محمد رضا و محمد؛تحلیل و بررسی تطبیقی زندگی و مرگ از دیدگاه رودکی و متنبی،مجلۀ ادبیات تطبیقی،سال سوم،1388،شمارۀ 10، صص135تا156
سوان، مایکل؛ تأملی در باب جاودانگی، ترجمۀ سید لطف الله جلالی و محمد سوری، مجلۀ معرفت، خرداد1383، شمارۀ 78، صص23 - 32
نصر اصفهانی و رخشنده مند،دکتر محمد رضا و علی سینا،رودکی و خیام،مجلۀ پژوهش های زبان و ادبیات فارسی دانشکاه اصفهان، تابستان1388، شمارۀ2،،صص 67 تا88
یاحقی، محمد جعفر و براتی، محمد رضا؛ بوطیقای مرگ در شعر سنایی و خیام، نامۀ انجمن، بهار1385، شمارۀ 21، ، صص25 – 50
منابع انگلیسی
1. ADKINS,BRENT,Death and Desire in Hegel,Heidegger andDeuze.Edinburg university press,2007
2.Edward, Poul(Editor in chief), The Encyclopedia of philosophy, New York, Volume Three and Four, The Free press, Without Date
3. Carel, Havi, Life and Death in Freud and Heidegger, Rodopi Edition, Amesterdam – Newyork, 2006