فهرست:
فصل اول :کلیات تحقیق
1-1بیان مسأله 5
1-2اهمّیّت و ضرورت تحقیق 5
1-3اهداف تحقیق 6
1-4 فرضیه‌های تحقیق 7
فصل دوم:پیشینۀ تحقیق
پیشینۀ تحقیق 9
فصل سوم: روش تحقیق
3-1-روش تحقیق 11
3-2-تحقیق توصیفی تحلیلی 11
3-3-نوع مطالعه، روشها و ابزارهای گردآوری اطّلاعات 12
3-4-اسناد عمده ی مورد استفاده در این تحقیق 12
3-5-محدودیّت ها و موانع 12
فصل چهارم :یافته ها و داده های تحقیق
4-1-اخلاق و مکارم اخلاقی 14
4-1-1-رابطه اخلاق و هنر 15
4-2-ادبیّات حماسی 16
4-2-1-در ادبیّات ملل دو نوع منظومه ی حماسی می توان یافت 16
4-2-2 -نبرد نیکی با بدی در حماسه و اسطوره 18
4-2-3-اخلاق فردی و جمعی از منظر حماسه سرای ایران 24
4-2-4-پندگفتن بوزر جمهر یا بزرگمهر نمودار و تبلور آموزه‌های اخلاقی 25
4-2-5-سخن سرآمد نیکیهاست 31
4-3- حماسه و آموزه های اخلاقی 34
4-3-1- خدای آفریننده، آفریننده کرات آسمانی 35
4-3-2-خدای آرام کننده زمین 36
4-3-3- افروزنده ی آتش از خاک 36
4-3-4-نگارگر و نگارنده 37
4-3-5-خداوند جهان را از عدم خلق کرد 37
4-3-6-خدای جهان، آن جهاندار و مدبّر 38
4-3-7-خدای جان و روزی دهنده و بخشنده 39
4-3-8-خداوندی که همه چیز تحت فرمان اوست 39
4-3-9-خدای ازلی و ابدی 39
4-3-10-خدای دادگر 40
4-3-11-خدای یاور و فریادرس 40
4-3-12-خدای صاحب هیمنه و پیروزی 41
4-3-13-برکشیدۀ خدا، افکندنی نیست 41
4-3-14-هر که را، بر کشیدن: عزّت و والایی دادن 42
4-4-آموزه ی تسلیم در برابر خداوند و خشنودی او 42
4-4-1-تفویض نمودن کار بدو 42
4-4-2-پناه بلندی و پستی اوست 44
4-4-3- تنها راه رستگاری، گراییدن و توکّل بر یزدان است 44
4-4-4-تنها، نیایش و نماز به درگاه او 44
4-4-5-دعا رمز بندگی و پیروزی 45
4-4-6-در قرآن، دعای از روی تضرّع و زاری، ستوده شده است 46
4-4-7-خداوند پناه جویندگان به درگاهش را به راه راست رهنمون می‌شود 47
4-4-8-نبوت و ولایت در شاهنامه 48
4-4-9-سیره ی معلمان اخلاق در آموزه‌های سلوک و رفتارهای اخلاقی 49
4-4-10-تفویض نمودن کار به خداوند 50
4-4-11-تنها از او درخواستن 51
4-4-12-بازگشت به درگاه خدا و پوزش خواستن 52
4-4-13-رستگاری و سرانجام نیک 53
4-4-14- کردار شایسته، بهترین توشه و یار و یاور است 54
4-4-15-پناه بردن در قحطی و شداید به یزدان 54
4-4-16-عدل و دادگری 55
4-4-17-عبادات، بویژه نماز و روزه، سلامت، نعمت و مهرورزی آور است 59
4-4-18-حماسه سرای ملّی در جای دیگر درباره ی نماز و نیایش چنین گوید 61
4-4-19- آفریدگان مظهر آفرینش آفریننده اند 67
4-4-20-بی نام و یاد او، همه چیز ناقص و اَبتر است 68
4-5-دیدگاه‌های فردوسی درباره شایست ها 69
4-5-1- جایگاه خرد 69
4-5-2-خردمندی آرایش و زیب جان است 72
4-5-3-اندیشه، نتیجه و رهاورد خردمندی و خرد ور زیست 73
4-5-4-خرد ورزان به خدا نزدیک ترند 73
4-5-5-خردورز، فروتن است 74
4-5-6- جان با نبود خرد، نباشد بهتر است 74
4-5-7-آموزۀ دانش و دانایی 76
4-5-8-داستانهای فلسفی و آموزه های تربیتی آنها 83
4-6-تجلّی آموزه های حِکمی و اخلاقی در گفتار و سخن قهرمانان 84
4-6-1-گفت و شنود قهرمانان 86
4-6-2-سخن گفتن با پروردگار 86
4-7-گفتار حِکمی به عنوان ابزار عینی ذهنیّات 87
4-7-1-نیایش با خداوند به عنوان یک نهاد حماسی 87
4-7-2-توجّه به جهان ماورای طبیعت (غیب) 88
4-7-3-ردّ پای پندار در داستانها 88
4-7-4-پاکی و پیراستگی از هرزه درایی و ناپسندگویی 88
4-8- میانه روی در گرایش به خردورزی و احساس و عاطفه 89
4-8-1-به گزینی واژگان و ترکیبات در آموزه‌های حِکمی و اخلاقی شاهنامه 100
4-8-2-به اندیشی، به گزینی و بلاغت و مقطع و موقعی شناسی در شاهنامه 107
4-8-3-بی‌نیازی و غنای روح فردوسی 110
4-9- مقام زن از دیدگاه حکیم فرزانه و آموزه های سفارش شده ی او 111
4-10-آیین دوست یابی و معاشرت در آموزه های حِکمی شاهنامه 116
4-11-بی اعتباری دنیا از منظر حکیم حماسه سرا 121
4-12-جبر و اختیار در شاهنامه و گزینه های حِکمی فردوسی 124
4-12-1-شاهنامه، فروغ جاودانه ی شعر کهن 127
4-12-2-استبداد ستیزی و مبارزه با ستمگران 131
4-13-تفسیر زندگی و راز و رمزهای حکمت عملی در شاهنامه 132
4-13-1-بشردوستی و شفقت به همنوع 134
4-13-2-وطن دوستی و میهن گرایی نمونه بارز اخلاقی و راستین 136
4-13-3-باورهای فراطبیعی و آسمانی و تجلّی آنها در آموزه های حِکمی و اخلاقی 138
4-13-4-کیخسرو مظهر نیایش 141
4-13-5-جهان‌بینی توحیدی فردوسی 142
فصل پنجم)نتیجه‌گیری)
5-1-نتیجه گیری 155
5-2-منابع و مأخذ 157
منبع:
. قرآن کریم
2.آملی، عزّالدین،1372، حکمت اسلامی، انتشارات مهدی:قم.
3.استعلامی، محمد ، 1370، شرح مثنوی ، انتشارات زوّار، چاپ پنجم.
4.اسلامی ندوشن، محمدعلی،1376، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، نشر آثار: تهران .
5. بحارالانوار،جلد 79، ص 209.
6.پرهام، باقر، 1377، با نگاه فردوسی، نشر مرکز: تهران.
7.تفرشی، صدرالدین،1303، بحارالانوار، چاپ 90.
8.تقی زاده، محمود، 1380، سیری در اندیشه های اخلاقی ، چاپ اول، انتشارات سرمدی.
9.چوبینه، سجاد،1372 ، حکمت نظری و عملی در شاهنامه فردوسی، چاپ اول، انتشارات نوید شیراز.
10. حبله رودی، محمد 1340، جامع التمثیل، انتشارات علمی: تهران.
11. خالقی مطلق، جلال، 1381، سخنهای دیرینه(سی گفتار درباره فردوسی و شاهنامه) ، چاپ اول،نشر افکار.
12. خوانساری، محمدحسین، 1356، منطق الهی ، انتشارات امیرکبیر: تهران.
13. رزمجو، حسین،1369 ،شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاقی، چاپ دوم. انتشارات آستان قدس رضوی: مشهد.
14.رزمجو، حسین، 1368، انسان آرمانی و کامل در ادبیات حماسی و عرفانی فارسی ، انتشارات امیرکبیر:تهران، چاپ دوم.
15. رستگار فسایی، منصور، 1369، غم نامه ی رستم و سهراب، چاپ اول،انتشارات نوید: شیراز .
16. رنجبر، احمد، 1369، جاذبه‌های فکری فردوسی ، انتشارات سپهر: تهران.
17. ریاحی، محمد امین،1372، مرصادالعباد ، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی : تهران.
18. زرگری، موسی، 1366، تورات،انتشارات سروش : تهران.
19. زرین کوب، عبدالحسین، 1373، با کاروان حلّه، انتشارات علمی، تهران.
20. ژول مل، 1374، شاهنامه با مقدمه ی دکتر امین ریاحی، انتشارات سخن: تهران.
21. سرامی ، قدمعلی، 1372، از رنگ گل تا رنج خار، ،انتشارات علمی و فرهنگ، چاپ دوم.
22. سعادت فر، صمد، 1361،کاروان اندیشه، نشر افق: تهران.
23. شهیدی، جعفر، 1370،ترجمه نهج البلاغه، انتشارات دانشگاه تهران.
24. صفا، ذبیح الله، 1339،تاریخ ادبیات در ایران ، انتشارات فردوس: تهران چاپ اول و دوم.
25. طباطبایی، محمدحسین، 1360، تفسیر المیزان، انتشارات مهدی: قم.
26. عثمانوف، م.ن، 1968، شاهنامه، انتشارات دانش: مسکو.
27. فرزام، حمید، 1366، سفرهای شاه نعمت الله ولی، انتشارات مشعل: اصفهان.
28. قمی، شیخ عباس، 1363، مفاتیح الجنان، انتشارات علمی: تهران.
29. قمی، عباس، 1381، نفس المهموم، (ترجمه و تحقیق علامه ابوالحسن شعرانی )نشر دارالاسوه.
30. محیط طباطبایی، محمد، 1363، فردوسی شناسی، تهران، امیرکبیر، چاپ اول.
31. مرتضوی، منوچهر، 1369، حافظ شناسی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی: تهران.
32. مکارم شیرازی، ناصر، 1383، ترجمه قرآن، انتشارات دارالقرآن کریم : قم.
33. منتصب مجابی، حسن، 1383، تأثیر قرآن و حدیث در شاهنامه، چاپ اول ،انتشارات طاق بستان: کرمانشاه.
34. مینوی، مجتبی، 1354، فردوسی و شعر او، انتشارات طوس: تهران.
35. نجمی، صادق، 1367، گذری بر تاریخ، انتشارات اسلامی، تهران.
36. نُلدکه، تئودور، 1369، حماسه ملی ایران، ترجمه بزرگ علوی، نشر جامی، چاپ چهارم.
37. نوشین، عبدالحسین، 1369، واژه نامک، چاپ دوم ، انتشارات دنیا.