پایان نامه فرهنگ عامه مردم بخش صوغان

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

گرایش : زبان ادبیات فارسی 

چکیده

مجموعه ای از دانستنی ها شامل آداب و رسوم و خرافات و احساس و عواطف که حیات مادی و معنوی شخص را در بر می گیرند و انسان از بدو تولد تا هنگام مرگ با آنها در رابطه است، فرهنگ مردم « فولکلور » نام دارد.

آداب و رسوم مخزن و مأوایی به جز سینه مردم ندارند که آن هم در طول زمان به عللی از قبیل مرگ سالخوردگان و تهاجم فرهنگ های بیگانه به دست فراموشی سپرده می شوند و یا اصالت و ویژگی خود را از دست می دهند، لذا وظیفه فرهنگ دوستان است که با صبر و حوصله و دقت و وسواسی بیش از حد تا دیر نشده در صدد جمع آوری مطالبی که بیانگر روحیات و شخصیت و طرز تفکر آبا و اجدادشان است بکوشند و به عمد یا غیر عمد در صدد نابودی آن برنیایند زیرا بعضی از مردم حفظ آداب و سنن گذشته را دلیل بی تمدنی و عقب ماندگی می دانند و از اینکه آداب و رسومی را به خود و ملتشان نسبت دهند ننگ دارند، در حالیکه این تصور کاملاً غلط است زیرا فرهنگ ملتها مهمترین وسیله ارتباطی و شناسایی آنهاست و ملت بدون فرهنگ همانند شخص بدون شناسنامه است که برای معرفی و شناساندن خود با مشکلات فراوانی مواجه می شود.

بنده ی حقیر هم به نسبت خود در این راه تحقیقاتی انجام داده و نتیجه کوششم را به عنوان مجموعه ای از فرهنگ عامیانه و گویش محلی بخش صوغان از توابع شهرستان ارزوئیه گردآوری کرده ام که اقرار می کنم خالی از عیب و نقص نیست.

این تحقیق شامل پنج فصل می باشد که در  فصل اول کلیات تحقیق، فصل دوم گویش محلی صوغان، فصل سوم ادبیات شفاهی منطقه شامل: چیستان، ضرب المثل، دوبیتی، لالایی و  قصه ها و در فصل چهارم آداب و رسوم منطقه که شامل: مراسم و اعیاد، عقاید و باورها، بازی های محلی، غذاهای محلی و نان محلی و در فصل پنجم نتیجه گیری،  پیشنهادات و محدودیت های پژوهش گنجانده شده است.

مقدمه

فولکلور هر ملت یا فرهنگ مردم چه از جنبه ی عملی و چه از لحاظ اجتماعی برای خود آن ملت و برای مردم سرتا سر جهان دارای ارزش و اهمیّت بسیار است.

در سرزمین پهناوری چون ایران شهرها و روستاهایش در شرق و غرب و شمال و جنوب پراکنده و دور از هم هستند و مردم هر نقطه لهجه ی خاص فرهنگ عوامانه ی مخصوص به خود را دارند. چون فولکلور هر منطقه یا هر طایفه را جداگانه بررسی و مطالعه می کنیم، می بینیم با وجود اختلاف ظاهری ریشه و پایه و منشأ همه ی آنها یکی است و همگی چون شاخه های پیوند خورده ی درخت واحدند که از یک ریشه تغذیه کرده اند و این خود محکم ترین سند وحدت قومی ایرانیان و دلیل قانع بر پیوندنها و پیوستگی های مردم این مرز و بوم است و شک نیست که عامه ی مردم این مملکت هنگامی به این واقعیت پی می برند و با این یگانگی ملی بهتر و کاملتر آشنا می شوند که از فرهنگ مردم و نواحی مختلف کشور باستانی خویش باخبر باشند و بهترین طریقه ی این اطلاع و آشنایی نیز همانا گردآوری و تنظیم چاپ و نشر مواد و فرهنگ مردم است.

گویش  نیز نشانه ای از میراث زبانی هر جامعه به شمار می رود. گویش امروزی، زبانی است که اگر چه روزگاری میدان دار عرصه ی کلام بود و زمینه ی پیوند انسان ها به شمار میرفت، و از لطافت و شیرینی خاصی بهره داشت، معذالک در دنیای امروز در چمبر زندگی ماشینی و زبان فراگیر رسانه ای گرفتار آمده وآخرین نفس های خود را می کشد.زبانی که چنان مهجور افتاده و از یاد رفته و کسی به حمایت از آن بر نمی خیزد. برای حفظ بنایی خشت و گلی، که یادآور همّت و حمیّت نیای ماست، گاه جدیتی قابل قبول را شاهد هستیم که وای اگر آن مقوله نیز فراموش شود، اما در پاسداری از میراث دیگر فرهنگی یعنی گویشها ، کمتر اصرار و علاقه ای را شاهد هستیم و چنین است که نسل کنونی در تمامی شهرها با آن بیگانه شده، آنطور که کلام پدربزرگ و مادربزرگ خود را ، که هنوز همان حال و هوا را دارد  نمی فهمد و

و یا اگر بر اثر تکرار و پرسش بفهمد، آن را به تمسخر می گیرد.

در چنین وانفسائی هر گامی از سوی دلسوخته ای برداشته شود جای سپاس و تشکر فراوان

است. براین اساس بنده ی حقیر با ملاقاتی که با بسیاری از افراد پیر و مسن منطقه داشته ام بسیاری از آداب و رسوم این منطقه و هم چنین حدود ۹۰۰ کلمه از کلمات گویشی بخش صوغان را در این پایان نامه گردآوری کرده ام. منطقه ای که بنای با عظمتش به نام « تپه یحیی» یادآور تمدنی پنج هزارساله است و آثار باقیمانده ی آن ، امروز زیور و زینت موزه های بزرگ جهان است. به هر حال با وجود چنین تاریخ کهنی، می طلبد که علاقه مندان به امور فرهنگی، موضوع اخیر را جدّی تر بگیرند و درباره ی این همه ارزش و اعتبار، مطالعه و تحقیق کنند و در راه معرفی بخش صوغان گامهای بلندتری بردارند.

فصل اول

کلیات تحقیق

بیان مسأله

۱-۱- فرهنگ عامیانه:

مجموعه ای از دانستنی ها شامل آداب و رسوم، خرافات و احساس و عواطف که حیات مادی و معنوی شخصی را در بر می گیرند و انسان از بدو تولد با آنها در رابطه است، فرهنگ عامیانه (فولکلور) نام دارد. « ذوالفقاری؛۲۵،۱۳۸۷ »

فولکلور در بین علوم این زمان دانش جدیدی است که طرز تفکر و حیات و چگونگی زندگی مردم عوام را مشخص نموده و گذشته را با امروز مرتبط می سازد و حقیقتاً که در بین علوم جایگاه والایی دارد و گنجینه ی ارزشمندی است با ریشه و اصل معتبر، جهت بررسی علومی همچون جامعه شناسی، مردم شناسی، باستان شناسی و حتی تاریخ. همان گونه که قشر تحصیل کرده ی جامعه با حکمت، فلسفه، شعر و منطق سرو کار دارند عوام نیز دارای فرهنگی که مبیّن خصوصیات و عادات و طرز تفکر آنهاست می باشند، این فرهنگ عامل پیوند ملت ها و یکی از راه های ایجاد محبت و یکپارچگی و وحدت به شمار می آید و علت اینکه ملل مختلف جهان با تلاش بی وقفه درصدد جمع آوری و نشر آن برآمده اند خود دلیل بارزی بر اهمیت این علم که جهانیان آن را سفیر حسن نیت و مبشّر دوستی می دانند، می باشد.«مؤید محسنی ؛۱۳۸۱: مقدمه ناشر»

«فرهنگ عوام» در زبان فارسی معادل کلمه ی بین المللی«فولکلور» است که مرکّب از دو جز« folk» و دیگری « lore» می باشد و معنی آن دانش عوام است و مرحوم هدایت آن را      « فرهنگ توده» می نامد و به طور مفصّل در مجله سخن آورده است.« ذوالفقاری؛۱۳۷۷: ۲۵»

۱- ۲- گویش شناسی

علم زبان شناسی اساساً به مطالعه ی زبان می پردازد و گویش شناسی یکی از شاخه های معتبر زبان شناسی است که مسائل مربوط به گویش ها و قواعد حاکم بر آنها را در زمینه ی (صرف، نحو، واج شناسی و ....) مورد بررسی قرار می دهد. از نظر دیوید کریستال  گویش-

شناسی مطالعه ی نظام مند همه ی صورت های یک گویش به خصوص از جمع گویش های یک منطقه است. .«فرهادی راد؛۱۳۸۱: ۱۸»

غالب لهجه ها و گویش های  ایرانی تاکنون در قلمرو خود باقی مانده و گویشوران آنها در همان مناطق به آن لهجه ها سخن می گویند. علت بقای این لهجه ها و گویش ها، علاقه ی شدید متکلمان نسبت به آن زبان ها، دور بودن آن ها از مردم شهرهای مجاور و کم سوادی است.«فرهادی راد؛۱۳۸۱: ۱۸»

ولی با رفع علل مزبور، مخصوصاً با ایجاد طرق ارتباط و داد و ستد مردم کوهستان ها و دِهها با اهالی شهرها و روابط آنان با ساکنان پایتخت کشور و از همه مهم تر رواج تعلیمات عمومی، زبان و لغت معیار ایران بر زبان و لغت مردم شهرستان ها غلبه می کند و به تدریج آنها را به سوی نابودی سوق می دهد. چنانچه « ونچی» از لهجه های پامیر و بعضی از فروع لهجه ی« اورامانی» در این اواخر به تدریج از میان رفته است.« فرهادی راد؛ ۱۳۸۱: ۱۸»

در راستای تحقق این آرمان، بخشی از  پژوهش حاضر با هدف تدوین واژه نامه ی گویشی در ارتباط با گویش بخش صوغان(شهرستان ارزوئیه، استان کرمان) تدوین و ارائه گردیده است.

منطقه ای که میراث زبانی آن برای کمتر کسی از مخاطبان این پژوهش شناخته شده است. منطقه ای که تا چندی پیش، جز مناطق دورافتاده و محروم کشورمان به شمار می رفت، در عین حال به دلیل قابلیت های خاص صنعتی، کشاورزی و دامپروری از یک سو و حضور تپه باستانی یحیی از سوی دیگر، برای بسیاری از دست اندرکاران و صاحب نظران داخلی و خارجی، منطقه ای بسیار حائز اهمیت است و به همین دلیل در دهه های اخیر توجه خاصی به پیشرفت زیربناهای اقتصادی و فرهنگی آن شده است.

Absrract

A set of etiquettes, customs, myths, feelings and emotions that includes the material and spiritual lives of the human being and from the birth to the death human being deals with them called people's culture folklore.                 

Customs are stored in the peoples hearts and through the time they are forgotten or lose their genuineness due to death of too aged persons or foreigners invasion.

Therefore it is the duty of people who are interested in culture to collect the information and data expressing the feelings, personalities, and thoughts of their ancestors with patience and care. More over they must not destroy their customs intentionally because some think that preserving the past customs is the symbol of uncivilized people which is not a true imagination and its completely wrong because the culture of nations is used for identifying them and it’s the most important tool for their communication. A nation without culture is the same as a person with no identity card who has lots of problems in order to identify himself /here self.                                                                                                                   

  I administered a research on the folkloric culture and local lexicons of Sowghan region that I confess it may have some mistakes and errors.

This study includes 5 chapters. Chapter one contains review of literature the second one discusses local accent of Sowghan the third chapter contains the oral literature of the region including: riddles, proverbs, couplets, lullabies and fables. In the fourth chapter I examined the customs of the region including: ceremonies, beliefs, local games, foods and bread; and in the fifth chapter, conclusion, suggestions and research limitations have been touched.