پایان نامه بررسی امکان بکارگیری کارت امتیازی متوازن جهت اجرای استراتژی های آن در شرکت خودروسازی سایپا

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

رشته: مدیریت اجرایی

گرایش: استراتژیک

چکیده

هدف از انجام این تحقیق بررسی امکان بکارگیری کارت امتیازی متوازن جهت اجرای استراتژی­های آن در شرکت خودرو­سازی سایپا است. کارت امتیازی متوازن یکی از تکنیک­های ارزیابی عملکرد سازمان­ها می­باشد که سازمان را از چهار منظر مالی، مشتری، فرآیندهای داخلی و یادگیری و رشد مورد ارزیابی قرار می­دهد. عمده­ترین مشکل در سازمان­ها اجرای استراتژی تدوین شده می­باشد. کارت امتیازی متوازن فاصله­ای که ما بین تدوین و اجرای استراتژی وجود دارد از بین می­برد. محل تحقیق شرکت سایپا و جامعه آماری شامل 58 نفر از مدیران ارشد، مدیران میانی، اجرائی شاغل در شرکت سایپا می­باشند. روش تحقیق توصیفی– پیمایشی و ابزار جمع­آوری اطلاعات پرسشنامه و مطالعات کتابخانه­ای بوده و روش آماری، آمار استنباطی می­باشد. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر این است که امکان اجرای ارزیابی متوازن با بکارگیری کارت امتیازی متوازن در شرکت سایپا وجود دارد. و با استفاده از این تکنیک امکان غلبه بر موانع اجرای استراتژی در شرکت سایپا وجود دارد. ‏‏

واژگان کلیدی: کارت امتیازی متوازن، استراتژی، سایپا، سازمان

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه

 در مورد سازمان تعاریف بسیاری ارائه شده است. کلاسیک­ها بر نقش ساختار در سازمان تاکید می­کنند و نئوکلاسیک­ها به انسان توجه اساسی دارند. سازمان­های مکانیکی، سازمان­های ارگانیکی، سازمان یادگیرنده، سازمان به مثابه فرهنگ و انواع مختلفی از تعاریف دیگر که هریک از زوایه­ای خاص به سازمان می­نگرند. اما یکی از استعاره­های جالب در مورد سازمان، تشبیه سازمان به انسان است، در این تفکر به سازمان به مثابه موجودی زنده نگریسته می­شود. اما در همه موجودات زنده، بویژه انسان، فاکتورهایی وجود دارد که از آنها به عنوان علایم حیاتی نام برده می­شود.! آیا سازمان نیز علایم حیاتی دارد؟ آیا آنچنان که فشار خون و نبض انسان حامل پیام مرگ و زندگی می­توانند باشند، می­توان با اندازه­گیری نبض و فشار خون سازمان نسبت به سلامت یا عدم سلامت آن آگاهی یافت؟ چارچوب کارت ارزیابی متوزان یکی از روش­های نوین و مفیدی است که کنترل استراتژیک در سازمان را برمبنای عوامل حیاتی آن امکان­پذیر می­سازد.

1-2- عنوان تحقیق:

بررسی امکان بکارگیری کارت امتیازی متوازن جهت اجرای استارتژی­ های آن در شرکت خودرو­سازی سایپا

1-3- بیان مسئله:

تا چند دهه قبل برنامه‌ ریزی استراتژیک و تدوین استراتژی برای سازمان­ها معنا و مفهومی نداشت و سازمان­ها فقط به برنامه‌ریزی عملیاتی می‌پرداختند و شاید موفقیت‌هایی نیز کسب نموده باشند. ولی بعد از آن دوران، بخصوص دهه 1970 به بعد، سازمان­ها به این نتیجه رسیدند که فقط با برنامه‌ریزی عملیاتی نمی‌توانند به فعالیت­ها ادامه دهند. چون تحولات اقتصادی جدید از جمله افزایش تورم و بیکاری، رقابت بین سازمان­ها و اهمیت خدمات در اقتصاد باعث گردید که سازمان­ها برای رفع مشکلات به برنامه‌ریزی استراتژیک و تدوین استراتژی روی آورند. زیرا هیچ سازمانی توانایی کامل شکل دادن به محیطی که در آن کارمیکند را ندارد. اما می‌تواند اوضاع و احوالی را پدید آورده و از بین آنها بهترین فرصت‌ها را بدست آورد. وظیفه مدیریت این است که شرکت را همواره به گونه‌ای ببیند که می‌تواند بشود. نه آن‌گونه که هم‌اکنون هست (کاتلر، اصول بازاریابی، 86)

 ولی پیاده‌سازی این استراتژی‌های تدوین شده در برنامه‌ریزی استراتژیک، مشکل است زیرا در مسیر اجرای هر استراتژی موانع زیادی وجود دارد که از آن‌جمله می‌توان به موانع فنی و موانع مهارتی و موانع ساختاری اشاره نمود. روش‌های زیادی نیز برای غلبه بر موانع اجرای استراتژی‌ها پیشنهاد گردیده است. یکی از روش‌های پیشنهادی، تکنیک ارزیابی متوازن نام دارد که در سال 1992 توسط کاپلان و نورتون ارائه گردیده است. بر اساس نظریات کاپلان و نورتون روش ارزیابی متوازن، شرکت­ها و سازمان­ها را قادر می‌سازد تا فاصله قابل توجهی را که قبلاً فی­مابین مراحل تدوین و اجرای استراتژی بوجود می‌آمد، از میان بردارند. آنها معتقد بودند که این عدم ارتباط صحیح فی مابین مراحل تدوین و اجرای استراتژی به واسطه موانع زیربه وجودمی آید:

 1-3-1- مانع اول: چشم‌انداز و استراتژی‌ها غیرقابل درک هستند.

 1-3-2- مانع دوم: عدم ارتباط استراتژی‌ها با اهداف نقش‌ها، گروه‌ها و افراد سازمان‌ها.  

 1-3-3- مانع سوم: عدم ارتباط استراتژی‌ها با تخصیص منابع کوتاه‌مدت و بلندمدت سازمان.

 1-3-4- مانع چهارم: دریافت بازخوردهای تاکتیکی به جای بازخوردهای راهبردی (یعنی بازخوردهایی که وجود دارد بر اساس مهارت است نه بر اساس استراتژی). (کاپلان و نورتون[1]، 1996)

 این تحقیق بر اساس 4 مانع بالا با طرح 5 فرضیه سعی بر آن دارد تا مشخص نماید آیا می‌توان از تکنیک ارزیابی متوازن برای غلبه بر موانع اجرای استراتژی شرکت خودروسازی سایپا استفاده نمود؟ اصولاً سازمان­ها سعی دارند که چرخه رضایت‌مندی در درون خود ایجاد نمایند، اجرای صحیح چنین چرخه‌ای در گروارزیابی صحیح آن است. در این راستا تکنیک ارزیابی متوازن جزء اولین تکنیک هاست که به اهمیت در ارزیابی عملکرد و فعالیت‌های سازمان توجه نموده است. سیستم سنتی ارزیابی عملکرد عمدتاً بر سنجه‌های مالی استوار بودند. در ابتدا برای ارزیابی عملیات بیشتر ازسنجه­های مالی مطلق مانند در آمد کل، در آمد خالص، سود عملیاتی وسودخالص استفاده می­نمود. باگذشت زمان، وگسترش و پیچیده شدن فعالیت­های سازمان، استفاده از سنجه‌های مالی نسبی، مانند بازگشت سرمایه و باقیمانده درآمد رواج پیدا کرد. در دهه‌های اخیر، نیز مدل‌هایی چون ارزش افزوده اقتصادی و جریان‌های نقدی به عنوان معیارهای مناسبت‌تری برای ارزیابی نتیجه عملیات معرفی شدند. (نمازی، 1386، 56)

 در سیستم‌های سنتی ارزیابی عملکرد، از یک‌سو، تمامی معیارهای ارزیابی، مالی و صرفاً کمّی هستند و اصولاً نشان‌دهنده خلاصه و سریع و عملیات‌ و فعالیت­های یک سازمان هستند و در مواردی به حدی تجمعی هستند که فقط برای سطوح خاصی از مدیران، کارکنان قابل استفاده هستند. همچنین معیارهای مالی در زمینه‌هایی که قادر به ارزیابی هستند، نشان‌دهنده رویدادهای تاریخی گذشته‌اند و چون اغلب با تأخیر بدست می‌آیند، اطلاعات کاملی در زمینه پاسخگویی و تعهدات سازمان در قبال سهامداران و ذی‌نفعان در اختیار قرار نمی‌دهد و از معرفی بهترین نتایج عملکرد سالانه و شش‌ماهه و حتی ماهانه، دلیلی بر تداوم این نتایج در آینده نیست. صورت‌های مالی سنتی در پیشرفته‌ترین سطوح خود قادر به انعکاس عملکرد واحدها و بخش‌های مختلف یک سازمان هستند که از تجمیع عملکرد کل سازمان بدست می‌آید. و توانایی انعکاس اثرات ناشی از همکاری‌های بین واحدهای مختلف را ندارند و این در حالی است که امروزه بیشتر فعالیت‌های ارزش‌آفرین سازمان­ها حاصل همکاری‌های بین وظیفه‌ای است و سیستم‌های مالی سنتی قادر به محاسبه ارزش واقعی و یا بهای تمام شده این همکاری‌ها در روابط نیستند (بختیاری، 1386).

به دیگر سخن معیارهای سنتی ارزیابی عملکرد فقط بازده مالی را می‌سنجند و مورد تأکید قرار می‌دهند و به ارزیابی عملیات و سودآوری کوتاه‌مدت توجه دارند وبه سازه‌ها و فرآیندهایی که باعث ایجاد بازده مالی می‌گردند تکیه نمی‌کنند. این در حالی است که سیستم‌های ارزیابی عملکرد مطلوب باید مبتنی بر بررسی‌های بلند مدت و عواملی باشند که برنامه­ریزی آینده‌سازان را نیز در بر می‌گیرد. افزون بر محدودیت‌های روش سنتی ارزیابی عملکرد، پذیرش اصل مشتری‌مداری و رضایت مشتری از طرف سازمان­ها، اهمیت یا فتن دارائی­ها نامشهود در سازمان­ها و ارزش­‌گذاری سازمان­ها بر مبنای دارائی­ها نامشهود (از قبیل رضایت مشتریان، بهبود کیفیت ارائه خدمات، استفاده از نیروی انسانی کارآمد)، پیدایش فناوری‌های اطلاعاتی جدید، تغییرات جدید در حوزه ارائه خدمات و همچنین خواسته‌های جدید مشتریان سازمانی سبب شده است تا استفاده از تکنیک‌های سنتی ارزیابی با مشکل مواجه نشود و از این‌رو در حمایت از برنامه‌های مدیریت و بالاخص برنامه‌های استراتژیک سازمان ناتوان باشند. لذا در این پژوهش نیز دیدگاه‌های مالی به نتهایی برای پیشبرد عملکرد کافی نیست و نگرش متوازن‌تری لازم است.

 تکنیک‌های ارزیابی متوازن در این روش به موارد زیر اشاره دارد:

 1) توازن بین معیارهای مالی و غیرمالی

 2) توازن بین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت

 3) توازن بین ذی‌نفعان داخلی و خارجی یعنی کارکنان و مشتریان و سهامداران

 4) توازن بین شاخص‌های هادی (شاخص‌های عملکرد آینده‌گر) و شاخص‌های تابع یا پیامد (شاخص‌های مالی و گذشته‌نگر)

 5) توازن بین دیدگاه‌های داخلی و خارجی

 تدوین و اجرای استراتژی‌های هدفمند، بدون توجه به نیروهای درونی و بیرونی مؤثر، بر شرکت­های خودروسازی، از جمله شرکت خودروسازی سایپا امکان‌پذیر نخواهد بود. چون فلسفه اصلی ارزیابی متوازن از ابتدا تا انتها، تأکید زیادی بر مدیریت استراتژیک و ایجاد تشکیلات استراتژی‌محور دارد و از آن به عنوان ابزاری جهت تحقق استراتژی استفاده می‌شود. این تحقیق سعی بر آن دارد تا نشان دهد که کارت امتیازی متوازن چگونه غلبه بر موانع و مشکلات مهم سد راه اجرای موفقیت‌آمیز استراتژی‌های طرح­ریزی شده را ممکن می‌سازد.

 1-4- ضرورت و اهمیت انجام پژوهش

مدیران چند سالی است که از عزم جدی برای خدمت‌رسانی و گسترش فعالیت‌های شرکت خودروسازی سایپا برای مشتریان بالقوه خود سخن می‌گویند. امروزه تغییرات تکنولوژی و رقابت‌های جهانی دو عامل اصلی مؤثر بر سازمان­های بزرگ محسوب می‌شوند. سازمان‌هایی که نتوانند برای ایجاد، توسعه، استقرار، ارتقاء و بقاء این دو عامل گام بردارند، در بلندمدت قادر به ادامه حیات نخواهند بود. (ولی‌پور، هنرمندیار، 1386). از طرف دیگر ابعاد یادگیری و رشد به عنوان پایین‌ترین سطح از دیدگاه‌های موجود در تکنیک ارزیابی متوازن شناخته می‌شود. بنابراین همه سازمان­های پیشرو برای بقاء نیازمند اندیشه‌های نو و نظرات تازه و بدیع هستند نظرات جدید، همچون روحی در کالبد سازمان دیده می‌شود و آن را از نیستی و فنا نجات می‌دهد. در عصر ما برای بقاء و پیشرفت و حتی فرار از خطرات احتمالی که سازمان را تهدید می‌کند باید جریان نوجویی و نوآوری را در سازمان تداوم بخشید تا از رکود و نابودی آنها جلوگیری نمود. سازمان­ها برای آنکه بتوانند در دنیای متلاطم ومتغیر امروز به حیات ادامه دهند، باید به نوآوری و خلاقیت روی آورند و ضمن شناخت تغییر و تحولات محیط، برای رویارویی باآن‌ها با تکنیک­های بدیع و تازه تدارکات دید و همراه تأثیر پذیری از این تحولات بر آنها تأثیر نهاد و در آنها شکل دلخواه را بوجود آورد. اگر مؤلفه‌های توسعه در ابعادمختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را مورد بحث قرار دهیم ناگزیر نقش شرکت­های خودروسازی را در این زمینه نمی‌توان نادیده گرفت. شرکت خودروسازی سایپا به عنوان یکی از این شرکت­های مورد بحث نقش مهمی در فرآیند توسعه دارد. از این‌رو چنین سازمانی که خود توسعه‌آفرین است و موتور محرکه در همه ابعاد توسعه است، نیاز مبرمی به توسعه درونی خود دارد. با اینکه شرکت خودروسازی سایپا طی سال‌های پس از انقلاب از تفکر کمی و کیفی از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است، با این وجود به نظر می‌رسد حوزه حسابداری مدیریت آن هنوز از کمبود کادر تخصصی مورد نیاز رنج می‌برد و تلاش برای جذب نیروهای متخصص در این زمینه علیرغم وجود تعداد زیادی فارغ‌التحصیلان بیکار راه به جایی نمی‌برد. صرف نظر از اینکه در کشور ما کیفیت ارائه خودرو پایین است، بی‌توجهی به ارتقاء این صنعت مانند آنچه در کشورهای صنعتی متداول است نیز اثربخشی آن را کمرنگ نموده است. و در شرکت خودروسازی سایپا متولیان امر باید ضمن استفاده مناسب از فرصت‌ها، امکان راه‌اندازی و پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریت نوین را که در سطح بین‌المللی، همتراز با کلاس جهانی مورد توجه قرار گرفته است در دستور کار خود قرار دهد چراکه در فرآیند توسعه تغیر و تحول در ساختار برنامه‌ها، اهداف و روش‌ها ضرورتی اجتناب‌ ناپذیر است. یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های مدیریتی که امروز به صورت یک الزام و یک ضرورت و نه یک تکنیک خاص از سوی مجامع حرفه‌ای دنیا پذیرفته شده، تکنیک ارزیابی متوزان است. از یک طرف موقعیت کشور در صنعت، تجارت، عدالت اجتماعی و تأمین نیازهای افراد شاغل در چرخه اقتصادی کشور وابسته به موقعیت واحدهای خودروسازی می‌باشد و در نهایت تعیین موفقیت واحدهای خودروسازی وابسته به موقعیت سیستم‌های ارزیابی عملکرد آنها می‌باشد و از طرف دیگر شرکت خودروسازی سایپا به عنوان پیش‌شرط توسعه مطرح بوده و کلید گسترش آن ارزیابی عملکرد صحیح می‌باشد. همچنین عدم وجود یک مدل جامع در تعیین میزان پتانسیل سازمان­ها در ایران و میزان آمادگی آنها در استفاده از این سیستم، ضرورت ارائه این تحقیق را مورد تأیید قرار می‌دهد. لذا درا ین تحقیق سعی می‌شود با دقت بیشتری به مسأله ارزیابی عملکرد در شرکت خودروسازی سایپا برای غلبه بر موانع احتمالی اجرای استراتژی‌های سازمان توجه شود و با توجه به اهمیت موضوع تا آنجا که مقدور باشد ودر این باره آگاهی بیشتری به مدیران در شرکت خودروسازی سایپا و صنعت خودروسازی کشور داده شود. از ضرورت‌های خاص این تحقیق، استفاده از تکنیک‌های مدرن حسابداری مدیریت در حوزه فعالیت‌های صنعت خودروسازی برای غلبه بر موانع احتمالی اجرای استراتژی‌ها در عمل می‌باشد. که خود سبب جلوگیری از رسیدن شرکت خودروسازی سایپا به نقطه سربه‌سر درآمدی و هزینه‌ای و بالا بردن حاشیه امنیت و پایداری این سازمان در امر خدمات‌رسانی می‌باشد. ضمناً باید به این نکته اشاره نمود که تکنیک ارزیابی متوازن تنها یک مدل مفهومی است و به‌کارگیری آن تنها بر اساس مدل ارائه شده به وسیله کاپلان و نورتون، بدون تجربیات قبلی بسیار مشکل است اما به نظر می‌رسد با توجه به تغییرات شدید محیطی، زمان آن فرا رسیده که سیستم‌های اندازه‌گیری و گزارشگری سازمان­ها از پارامترهای سخت و خالص مالی فراتر روند و به سمت شناسایی و ارائه اطلاعات در مورد دارائی‌های نامشهود و اندازه‌گیری عملکرد غیرمالی حرکت کنند. (حوزی، 1381).

 1-5- اهداف تحقیق

 1-5-1- هدف اصلی

 هدف اصلی آن است که روش ارزیابی متوازن از طریق کمک به برطرف کردن موانع پیاده­سازی استراتژیک در شرکت خودروسازی سایپا جایگاه خود را به عنوان ابزار تحقق استراتژی تثبیت نماید.

 1-6- سؤالات تحقیق

1-6-1- سوال اصلی تحقیق

 آیا تکنیک کارت امتیازی متوازن می­تواند جهت اجرای استراتژی شرکت خودروسازی سایپا بکارگرفته شود؟

 1-6-2- سوالات فرعی

 1-6-2-1-آیا تکنیک کارت امتیازی متوازن (ارزیابی متوازن) اطمینان می­دهد که شرکت خودروسازی سایپا  استراتژی­ها را درک می­کند؟

 1-6-2-2- آیا تکنیک کارت امتیازی متوازن اطمینان می­دهد که اهداف می­توانند در درک دیدگاه و استراتژی اثر گذار باشند؟

 1-6-2-3- آیا تکنیک کارت امتیازی متوازن ارتباطی بین استراتژی و اهداف در سطح بخش ها، گروه­ها و اشخاص بر قرار می­کند؟

 1-6-2-4- آیا تکنیک کارت امتیازی متوازن اطمینان می­دهد که تخصیص منابع کوتاه مدت با استراتژی بلند مدت مرتبط شده است؟

 1-6-2-5- آیا تکنیک کارت امتیازی متوازن بازخورد فرآیند­های مهم استراتژیک را در شرکت خودروسازی سایپا مطمئن می­سازد؟

 1-7- فرضیه‏های تحقیق

 1-7-1- فرضیه اصلی:

تکنیک کارت امتیازی متوازن می­تواند جهت اجرای استراتژی شرکت خودروسازی سایپا بکارگرفته شود.

 1-7-2- فرضیه­های فرعی:

 فرضیه 1: تکنیک کارت امتیازی ارزیابی متوازن اطمینان می­دهد که شرکت خودروسازی سایپا استراتژی­ها را درک می­کند.

 فرضیه 2: تکنیک کارت امتیازی متوازن اطمینان می­دهد که اهداف می­توانند در درک دیدگاه و استراتژی شرکت خودروسازی سایپا اثر گذار باشند.

 فرضیه 3: تکنیک کارت امتیازی متوازن ارتباط بین استراتژی و اهداف در سطح بخش ها، گروه­ها و اشخاص را در شرکت خودروسازی سایپا برقرار می­کند.

 فرضیه 4: تکنیک کارت امتیازی متوازن اطمینان می­دهد که تخصیص منابع کوتاه مدت بااستراتژی بلند مدت شرکت خودروسازی سایپا مرتبط شده است.

 فرضیه 5: تکنیک کارت امتیازی متوازن بازخورد فرآیند­های مهم استراتژیک را در شرکت خودروسازی سایپا مطمئن می­سازد.

 1-8- روش تحقیق:

 این تحقیق از نوع کاربردی می­باشد، و از نظر شیوه گردآوری و تحلیل داده­ها پیمایشی توصیفی می­باشد.

 1-9- روش آماری

 در این تحقیق به منظور تجزیه وتحلیل داده­ها از آزمون­های متفاوتی استفاده شده است که در ذیل به هریک از این آزمون­ها اشاره می­کنیم:

 1-9-1- آمار توصیفی:

برای تحلیل سوالات مربوط به جمعیت­شناسی تحقیق با استفاده از آمار توصیفی سعی خواهد شد تا برخی از ویژگی­های نمونه آماری به صورت توصیفی و با جداول و نمودار ارائه شود.

 1-9-2- آمار استنباطی:

در این تحقیق برای آزمون فرضیات از روش­های آماری استنباطی ذیل استفاده خواهدشد:

 1-9-2-1-آزمون فریدمن: برای رتبه بندی متغیر­های تحقیق

 1-9-2-2-آزمون کای – دو: برای آزمون فرضیه­های تحقیق، از این آزمون استفاده خواهد شد و برای اطمینان بیشتر تحلیل نیز، از آزمون نسبت (آزمون دو جمله ای) نیز استفاده خواهد شد.

 1-10- روش گرد­آوری داده­ها

 از طریق پرسشنامه و مطالعات کتابخانه­ای به گردآوری داده­ها پرداخته خواهد شد.

Subject: The survey of possibility to make use of balance score card to its implementation in technical and professional organization. Case study in Saipa Company

Abstract                                      

The objective of this research is the survey on the possibility of applying balanced  score card , in order to executing its strategies in Saipa car manufacturing company . Balanced score card , is one of the techniques for assessing the performance of organizations that evaluate the organization , from four financial , customer , internal process and learning and development viewpoints . The most major problem of the organizations is the executing provided strategy in organizations . Balanced score card eliminate the gap between providing the strategy and executing the strategy. The research place and statistical population are Saipa company and 58 persons such as top managers , middle mangers and executive managers of Saipa company. The research method was descriptive–survey  method and data collection method was inferential statistics . The obtained results of the research indicate that , there is a possibility of executing of balanced assessment by applying balanced score card in Saipa company , and by applying this techniques there is a possibility for overcoming to the barriers of strategy execution in Saipa company.

Keywords:

Balanced score card; strategy; Saipa; organization