پایان نامه بررسی تأثیر خصوصی سازی صنعت بیمه بر ساختار دارایی و سرمایه گذاری شرکت های بیمه

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

(M.A(

گرایش مدیریت بازرگانی - بیمه

چکیده:

در این تحقیق سعی شده است به این سؤالات پاسخ داده شود که در گذر از فضای دولتی حاکم بر صنعت بیمه کشور به سمت فضای رقابتی و به بیان دیگر گسترش خصوصی سازی و فراهم نمودن عنوان زمینه های آزادسازی در این صنعت، ترکیب دارایی ها و سرمایه گذاری های  شرکت های بیمه ای، به چه نحو تغییر پیدا خواهد کرد. در این تحقیق فرض بر این است که آزادسازی و تسهیل مقررات به منظور حضور شرکتهای بیمه خصوصی فراهم می باشد و ما بدنبال تغییرات در ترکیب دارایی ها و سرمایه گذاری ها می باشیم.

در این پژوهش پس از بیان مفاهیم خصوصی سازی و اهداف آن، خلاصه ای از عملکرد شرکتهای بیمه دولتی ایران، البرز، آسیا و دانا را بررسی کردیم و همچنین به بررسی تجارت خصوصی سازی در کشورهای منتخب پرداختیم. و نیز در ترکیب سرمایه گذاری ها پس از خصوصی سازی تلاش در جهت کاهش سرمایه گذاری به صورت موجود نزد بانکها، سرمایه گذاری در طرحهای پر بازده، عدم علاقه به سرمایه گذاری دولتی، علاقه به سرمایه گذاری‌های خویش فرما، عدم علاقه به خرید اوراق مشارکت دولتی و علاقه به حضور پررنگتر در بورس دیده می شود.

واژگان کلیدی : صنعت بیمه ، خصوصی سازی ، ساختار دارایی ، سرمایه گذاری

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

روش خصوصی سازی صنعت بیمه در ایران از سال 2000 بود ولی خصوصی سازی از طریق فروش دارایی یا انتقال مالکیت از سال 2009 آغاز گردید . یکی از تأثیرات خصوصی سازی ، عرضه خدمات جدید به بازار بیمه می باشد که در صنعت بیمه ، تنوع را بدنبال دارد . در سالیان اخیر ، شرکت های دولتی بیمه در ایران به شکل متمرکز و سنتی تجاری با عرضه خدماتی مثل آتش سوزی ، سلامت و بیمه شخص ثالث عمل می کردند . در حالیکه اخیراً ، بیمه های اعتباری، نفت و انرژی نسبت به سال 2001 و قبل از آن از توجه ویژه ای برخوردار شده است . بعلاوه 17 بیمه مسئولیت جدید ، 4 بیمه عمر ، 6 بیمه بهداشتی و اکثر بیمه های جدید نیز به پوشش های بیمه قبلی افزوده شده است ( بیمه مرکزی ایران ، 2009 : ص 87 ) .

تنوع فعالیت های بیمه را می توان با شاخص متمرکز فعالیت های بیمه تحلیل کرد . می توان ادعا کرد که خصوصی سازی تا حدی بر تنوع خدمات بیمه در طی سالیان متمادی تأثیرگذار بوده است .

1-2- بیان مسأله

صنعت بیمه در ایران به رغم اینکه بیش از 7 دهه قدمت دارد و تلاش های زیادی جهت توسعه آن صورت گرفته است ، هنوز جایگاه مناسبی ندارد ، عرضه گسترده بیمه ها به منظور ارتقاء و بهبود سطح رفاه اجتماعی– آنگونه که شایسته است – با توجه به وجود ظرفیت ها و قابلیت ها ی گسترده در کشور، با موانع بسیاری رو برو می باشد . پیشرفت گسترده علمی و تکنولوژیکی عصر جدید نیز اگرچه به انسان کمک نموده است که بعضی از خطرات طبیعی را مهار نماید، اما خود ، خطرات جدیدی را به همراه داشته است که به پوشش های حمایتی نیازمند است .

    موانع و مشکلاتی که هر روزه زندگی انسانها را مورد تهدید خود قرار می دهد بسیار زیادند که باید برای جلوگیری از بروز هرگونه خطرات و خسارات احتمالی راهکارهاو اقداماتی را صورت داد .

خصوصی سازی سیاسی اقتصادی در راستای ایجاد تعادل میان دولت و دیگر بخش های اقتصادی با هدف ایجاد شرایط رقابت کامل، افزایش کارآیی، افزایش سرمایه گذاری و به طور کلی برای نیل به اهداف مختلف اقتصادی می باشد. در یک دیدگاه کلی خصوصی سازی صنعت بیمه فرآیندی در جهت نیل به وضعیت تعادلی در فعالیت های بیمه ای بخش دولتی با ساز و کار بازار است. می توان ادعا نمود که سهم گسترده ای از فعالیت های بیمه ای در ایران در اختیار شرکت های با ساختار دولتی می باشد. در حالت دولتی، علاوه بر معیار سود که مورد توجه بخش خصوصی است به منافع اجتماعی فعالیت های اقتصادی نیز توجه می شود. با این توصیف اگر شرکت های بیمه دولتی با ساختار فعلی بخواهند به شکل خصوصی درآیند بالطبع مدیریت سرمایه گذاری های این شرکت ها کاملاً متفاوت از حالت دولتی خواهند بود.

لذا همواره وجوه هنگفتی از حق بیمه های فروخته شده نزد آنان باقی می ماند. طبق آمار میانگین موجودی و سپرده های بانکی مؤسسات بیمه طی سال های 71-61 بالغ بر 60% بوده است. بدین معنا که بیش از 60% موجودی نزد مؤسسات بیمه ای به هر علتی به صورت حساب های جاری و یا پس انداز به سیستم بانکی سپرده می شود که غالباً به آنها سودهای بسیار اندک تعلق می گیرد. از طرف دیگر ساختار دولتی، شرکت های بیمه‌ای را موظف به خریداری اوراق قرضه ای می کند که اغلب هیچ بهره وری به آنها تعلق نمی گیرد. در بهترین حالت شرکت های بیمه ای قادر به سرمایه گذاری در سهام سایر شرکتها هستند که در این حالت، هم سود اندکی پس از کسر مالیات به آنها تعلق می گیرد و هم نتوانسته اند نقش مهمی در بازار سرمایه از حیث سرمایه و سرمایه گذاری داشته باشند.

ورود شرکت بیمه ای خصوصی که از مدیریت دارایی ها و سرمایه گذاری های مستقل بهره مند هستند بر حجم سرمایه گذاری ها و عملیات در بازار سرمایه مؤثر خواهد بود به طوری که نحوه تخصیص وجوه از طریق شرکتهای بیمه خصوصی تجربه ای مفید برای شرکتهای بیمه دولتی محسوب می گردد. این قبیل شرکت ها برای ادامه حیات خود در شرایط رقابتی ایجاد شده، نیازمند به یک بازنگری کلی در چگونگی تخصیص وجوه در دسترس خود و تعهد پرداخت های آینده خواهند بود .

در این پژوهش سعی بر این است که بهترین ترکیب دارایی ها و سرمایه گذاری های شرکت های بیمه در حالت خصوصی مشخص گردد. مؤسسات بیمه ای در قبال اطمینان خاطری که به مشتریان خود می فروشند مبالغی را از آنها دریافت می دارند و این مبالغ تا زمانی که یکی از مشتریان دچار حادثه ای نشده باشد نزد شرکت های بیمه باقی می‌ماند.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

توجه به روند خصوصی سازی در کشورهای در حال توسعه بیانگر آن است که این کشورها همانند کشورهای توسعه یافته صنعتی در دوران خاصی از رشد خود یعنی دوره خیز اقتصادی، نیازمند دخالت مقتدرانه دولت هستند. در این دوران دولت ها با سرمایه گذاری در بخش های غیر سودآور ضروری و لازم جهت حیات اجتماع، رفاه جامعه را تأمین می کنند و زمینه لازم برای ایجاد ثبات و امنیت اجتماعی که خود شرط لازم برای جذب سرمایه گذاری ها می باشد را ایجاد می کند. در بیشتر کشورهای در حال توسعه به دلیل ضعف ساختار دولتی و ضعف عمومی ساختار اقتصادی، دولت ها نمی توانند سیاست های خصوصی سازی و تقویت بخش خصوصی را به درستی و با نتایج منطقی به انجام برسانند. در کشور ما نیز به عقیده کارشناسان، نبود زمینه های مناسب فرآیند خصوصی سازی، اجرای آن را در مراحل مختلف دچار مشکل نموده است.

اما در عین حال افزایش رقابت و کارآیی اقتصادی و استفاده بهینه از منابع تولیدی و از این طریق رسیدن به رشدهای بالاتر اقتصادی مستلزم خصوصی سازی صنایع کشور است.

صنعت بیمه کشور به عنوان یکی از نهادهای مالی کشور جایگاه ویژه ای را در فرایند خصوصی سازی دارا است به طوری که عملکرد کارایی این صنعت در تخصیص وجوه در دسترس آن، محرک سایر بخش های اقتصادی خواهد بود در واقع وجوه اندکی که توسط بیمه گذاران به شرکت های بیمه ای سرریز می شود، مبالغ هنگفتی را تشکیل می‌دهند که چرخ های بزرگ اقتصادی را به گردش در می آورند. دولتی بودن مدیریت و مالکیت شرکتهای بیمه ای ایران و عوامل غیر انگیزشی سبب شده است که سهم عمده ای از این وجوه با نرخ سودهای اندک، به سیستم بانکی منتقل می شود. همچنین بدلیل آماده نبودن بسترهای لازم نمی توان مستقیماً اقدام به خصوصی کردن شرکتهای بیمه ای دولتی نمود.

در این شرایط عملیاتی کردن ورود شرکت های بیمه ای خصوصی و میدان دادن به این شرکت و کمک به ایجاد فضای رقابتی سالم بین شرکتهای بیمه خصوصی و دولتی بر ساختار دارایی و سرمایه گذاری های شرکتهای بیمه دولتی مؤثر واقع می شود و نقش صنعت بیمه را در کنار دو بازار بورس و بانک که رئوس مثلث مالی هر جامعه را تشکیل می دهند، پر رنگ خواهد نمود .

1-4- اهداف تحقیق

یافتن یک ترکیب بهینه دارایی و سرمایه گذاری در حالت خصوصی شرکت های بیمه

ارائه یک نوع مدیریت سرمایه گذاری در شرکت های بیمه ای که خصوصی شده‌اند

1-5- فرضیه های تحقیق

1) ترکیب سبد دارایی شرکت های بیمه در گذر از شکل دولتی و خصوصی تغییر می کند.

2) نرخ بازده سرمایه­گذاری­های شرکت­های بیمه در گذر از شکل دولتی به خصوصی افزایش می­یابد.

1-6- روش انجام تحقیق

روش آماری مورد استفاده جهت آزمون فرضیه های تحقیق آزمون t تک نمونه ای می باشد که به منظور آزمون یک فرضیه با توجه به میانگین جامعه انجام می شود.

تجزیه و تحلیل اطلاعات پرسشنامه به کمک نرم افزار SPSS صورت پذیرفته و کلیه اطلاعات استنباطی از طریق این نرم افزار استخراج گردیده است.

به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نیاز برای آزمون فرضیه های تحقیق، پرسشنامه ای در قالب 24 سؤال تنظیم شده است که در سطح مدیران ارشد شرکتهای بیمه ای دولتی و خصوصی توزیع گردید.

همچنین تهیه اطلاعات مربوط به نسبت های مالی و عملکرد شرکتهای بیمه خصوصی منتخب خارج کشور به کمک اینترنت و یا مراجعه به کتابخانه و پژوهشکده بیمه مرکزی صورت پذیرفت.

فصل دوم : ادبیات تحقیق

مقدمه

خصوصی سازی یکی از ده ها سیاست عمده دولت ها در جهت نیل به وضعیت مطلوب اقتصادی کشورها است که خصوصی سازی بیمه به عنوان یکی از راهکارهای اساسی در رسیدن به وضعیت مطلوب در این صنعت شناخته شده است. برای درک بهتر فرآیند خصوصی سازی صنعت بیمه برآنیم تا در این فصل به ادبیات خصوصی سازی با دیدگاه صنعت بیمه بپردازیم. مرحله اول این فصل تعریف خصوصی سازی در صنعت بیمه است که این مهم را از دید اقتصاددانان بررسی می نماییم و بطور خلاصه به بررسی نظر مکاتب عمده مورد خصوصی سازی مانند مکتب کلاسیک و مکتب افزایشی مکتب کیفری و نئوکلاسیک و پول گرایان و ساختار گرایان پرداخته شده است .

2-2- قسمت اول : پیشینه پژوهش در جهان

2-2-1- تاریخی

پل رومر (1993) معتقد است که اهمیت بحث خصوصی سازی در انتقال دانش عملی است که تنها از طریق مشارکت موسسات بیمه ای پیشرفته با موسسات بیمه داخلی است که صورت واقعیت به خود می گیرد . موسسات بزرگ خارجی معمولاً یا به لحاظ مقررات قانونی امکان همکاری نزدیک با موسسات دولتی را ندارند و یا اینکه اصولاً تمایلی به خطر انداختن دارایی های شان در مشارکت با یک بخش دولتی را ندارند . از طرف دیگر از نظر عملی نیز رفع عدم کارایی های فوق احتیاج به تحولات شدیدی دارد که در چارچوب شرکت های دولتی امکان پذیر نیست .

لیدیا سگال (2000) در تحیق خود در آمریکا به این نتیجه رسید که خصوصی سازی یکی از راه های درمان بیماری های بخش دولتی است . واگذاری فعالیت ها به بخش خصوصی باید با دقت بیشتری انجام پذیرد . به زعم سگال در مرحله واگذاری فعالیت ها ، تخلف های زیادی رخ می دهد .

2-2-2- موضوعی

از بدو پیدایش انسان حوادث گوناگون مانند سیل، زلزله، آتش سوزی انسان را تهدید کرده است که انسانهای نخستین به دلیل بی اطلاعی خود آنها را از طرف خداوند می دیدند و به جادو متوسل می شدند.

انسان که همیشه به دنبال زندگی طولانی و بی خطر بوده و نیز به دنبال چیزی بوده که در اثر حادثه خود را هم از نظر جسمی و هم از نظر مادی ترمیم کند، و این انگیزه اصلی بوجودآمدن بیمه بوده است اولین راه مقابله با حوادث که بشر آن را استفاده کرد پس انداز بود اما در حوادث بزرگ پس انداز جوابگوی مشکلات پیش آمده نبوده و شخص نیازمند کمک دیگران و از جمله حکومتها می شد و البته الف) مشخص نبود که آیا شخص خسارت دیده از کمک دیگران بهره مند شد یا خیر و میزان این کمکها نیز مشخص نبوده ب) زمان پرداخت این کمکها نیز مشخص نبوده ، بنابراین نیاز به وسیله ای مطمئن تر جهت کمک به افراد حادثه دیده احساس می شد.

قدیمی ترین نوع بیمه بیمه دریایی است که در اواسط قرون وسطی بوجود آمد.

چینی ها اولین ملتی بودند که در حمل و نقل دریایی اصل تقسیم خطر را در سه هزار سال قبل از میلاد مسیح رعایت می کردند در آن زمان تجار چینی کالاهای خود را به وسیله چندین کشتی روانه مقصد می کردند تا چنانکه یکی از کشتیها غرق شد کلیه کالاهای از بین نرفته و قسمتی از آن سالم به مقصد برسد امروزه این عمل (توزیع خطر) نام دارد و یکی از اصولی است که در انتخاب خطر مراعات می شود اما شواهدی وجود دارد که قبل از بیمه دریایی بیشتر جهت یاری رساندن به زیان دیدگان حوادث دست به اعمالی می زدند که امروزه آن را (روح تعاون و مساعدت) حاکم بر بیمه می‌نامیم.

Abstract :

investments of insurance companies , how will change . In this study it is assumed that the release provisions in order to facilitate the provision of private insurance companies and we are looking for changes in the composition of our assets and investment .

This paper introduces the concept of privatization and its objectives , a summary of the performance of state-owned insurance companies , Alborz and Dana looked Asian trade and the privatization of investigated for selected countries . And the combination of private investments as efforts to reduce the investment bank , investment in high- return projects , lack of interest in public investment , interest in self-employed investments , lack of interest in buying bonds There is a tendency for the exchange of public interest .

Keywords: insurance industry , privatization, asset structure , investment