پایان نامه معرفی تکنیک و بررسی ساختاری طرح و نقش در زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌‌ی سلجوقی در ایران - عنوان پایان نامه‌ی عملی طراحی و ساخت زیورآلات براساس تکنیک و طرح دوره‌ی سلجوقی

پایان نامه تحصیلی کارشناسی ارشد هنرهای اسلامی

 گرایش فلز

چکیده:

هنر در قرون اولیه‌ی ورود اسلام به ایران، به دلیل ناپایداری حکومت ها، دچار رکود و افول شد. اما قرون سوم تا پنجم هجری قمری، دورانی پر بار در تمام ابعاد فرهنگی از جمله هنر اسلامی بود. این بخش از تاریخ، نقش بسزایی در شکل‌گیری، گسترش و تداوم، سبک هنری- تزیینی نوینی داشت که در قرون بعد در هنر اسلامی ایران به نهایت شکوفایی و بلوغ خود رسید. با توجه به امکان ماندگاری فلز و نقشی که در مطالعات باستان شناسی ایفا می نماید، نمونه‌هایی از زیورآلات باقی‌مانده از سده‌های اولیه‌ی اسلامی در ایران، موجود در سه موزه‌ی ملی ایران، موزه‌ی رضاعباسی و موزه‌ی متروپولیتن در نیویورک آمریکا از نظر نحوه‌ی کارکرد در آن زمان، مورد بررسی قرار گرفتند. به این ترتیب در پژوهشی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مشاهده‌ای، از بین زیورآلات مربوط به اوایل دوره‌ی اسلامی تا پایان دوره‌ی سلجوقی، 24 اثر از موزه‌ی ملی ایران، 28 اثر از موزه‌ی رضاعباسی و 62 اثر از موزه‌ی متروپولیتن انتخاب گردید و پس از بررسی ساخت و تکنیک تزیین آن‌ها به تحلیل و تطبیق آثار سه موزه با هم پرداخته شد. آنچه که از این تحقیق کاربردی به دست آمد این است که: آثار مورد بررسی، در جامعه‌ی آماری، از نظر تکنیک و ساخت، دنباله‌رو و تکمیل کننده‌ی روش‌های دوران قبل از خود بودند. موزه‌هایی که با حفاری مستقیم به آثار دست پیدا کرده‌اند توانسته‌اند با گذراندن مراحل آزمایشگاهی شناسنامه‌ی دقیقی برای هر کدام از آثار ارائه دهند و موزه‌هایی که از این حیث دور و تنها نگهدارنده‌ی آثار اهدایی بوده‌اند، فاقد اطلاعات کارشناسی و علمی هستند. در عین حال با شناخت تکنیک‌های اصیل و بهره‌گیری از طرح و نقش آثار دوره‌ی مشخص شده مخصوصا دوره‌ی سلجوقی، استفاده‌ی عملی میسر گردید و به ساخت نمونه‌هایی پرداخته شد.  

واژگان کلیدی: دوران آغازین اسلام، هنر فلزکاری، زیورآلات، موزه‌ی ملی ایران، موزه‌ی رضاعباسی، موزه‌ی متروپولیتن.

مقدمه

متعاقب با ورود اعراب مسلمان به ایران و انقراض امپراطوری ساسانی، بی‌ثباتی و آشفتگی سراسر این قلمرو پهناور را فرا‌گرفت و به تبع آن ضعف اقتصادی و رکود هنری بر کشور مسلط گشت. ورود اسلام به ایران همچنین ساختار اجتماعی عصر ساسانیان را در هم ریخته و دگرگون ساخت. پس از انقراض امپراطوری ساسانی، سلطه‌ی آسمانی و ایمانی اسلام نفوذ یافت و تغییر و تحولات زیادی در هنر ایران به وجود آورد. لیکن جامعه ایرانی به رغم از دست دادن استقلال سیاسی، هویت فرهنگی خود را برجا نگا‌ه داشته و باعث شد که خلفای اموی و عباسی بسیاری از مراسم و آداب ایرانی را اختیار کنند و کاردانان ایرانی را به خدمت گیرند.                                                                                                                                                

صنعتگران ایران قبل از اسلام در ساختن انواع فلزات مهارت داشته وآثار نفیسی ساخته بودند و این مقام را بعد از آن که ایران جزء ممالک اسلامی شد نیز از دست ندادند. به دلیل علاقه ایرانیان به استفاده از زیورآلات، فلز و سنگ های قیمتی از دیرباز در دست های ماهر صنعت‌گر و هنرمند ایرانی به شکل‌های تزیینی و هنری درآمد تا به عنوان زیور شخصی، اجتماعی یا فریضه‌ی آیینی و دینی به کار برده شود؛ با آنکه با استیلای اعراب مسلمان برسرزمین ایران، تغییرات اساسی در جنس، فرمعشق، جادویم کرد

زهر خود بر من ریخت

از نوک قله زمین افتادم

تازه آمد یادم، من عقابی بودم و تزیینات اشیای فلزی به وجود آمد. «در طول دو قرن اولیه اشغال ایران، که آیین شرع اسلام بر جامعه‌ی ایرانی حکمفرما بود، موازین و مقررات حاکم بر جامعه، تا چند دهه باعث سلب نبوغ و قدرت خلاقیت هنرمندان ایرانی شد. چنین وضعی هنرمندان ایرانی را از تجلیات هنری باز داشت و به علت پراکندگی و مهاجرت آنان، هنر ظریف فلزکاری به دست فراموشی سپرده شد. هنر آفرینان ایرانی پس از ثبات وضع و ایجاد آرامش و طلوع حکومت‌های ملی از پس ابرهای تیره از گوشه و کنار ایران پدیدار شدند تا قریحه ی ملی و نژادی خود را به صحنه‌ی ظهور رساندند» (احسانی،1368، 155).

میراث گرانب های صنعت فلزکاری را ایرانیان از پیشینیان صنعتگر و هنرمند خود به ارث برده‌اند و در دوره‌ی اسلامی بر اهمیت و ترقی آن افزوده اند. آنان راه سختی را در اثر زحمات پی‌گیر و خستگی ناپذیر، به سرعت درنوردیده و خود را به نهایت اوج کمال رساندند. آن‌ها برای انواع فنون تزیینی و تکنیک‌های پیچیده، طریقه‌ی کاربردی ساده‌تر و سهل‌تری یافتند. این امر موجب شد که هنر فلزکاری ایران بر سایر ممالک اسلامی، وجه پیشرفته ای بخصوص از نظر تکنیک به خود بگیرد.

آثار هنری بسیار ارزشمند و گران‌بهایی که امروزه در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی ایران و جهان نگهداری می شود نمایانگر ذوق هنرمند ایرانی در دوره‌های پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی در ساخت آرایه‌های تزیینی است. هنرمندی که با تصرف در مواد محیط پیرامونش، رویکردی جدید در ساخت زیورآلات خلق کرده به طوری که امروزه آدمی با دیدن آن‌ها، خلاقیت و توانمندی حیرت برانگیز سازندگان آن‌ها را تحسین می کند.

 با مطالعات و انجام پیشینه یابی، هدفمان از این پژوهش آن است که با آشنایی و بهره‌گیری از طرح و نقش و تکنیک‌های اصیل و با هویت تاریخ ایران در دوران آغازین اسلامی، به میزان تأثیر مضامین و مفاهیم دین اسلام بر ساخت و ارائه‌ی زیورآلات در آن دوران و به طبع تأثیر آن، بر زیورآلات بعد از آن پی‌ببریم. با این هدف در بخش کتابخانه ای به  پیشینه‌یابی در مورد زیورآلات دوران آغازین اسلام در ایران تا پایان دوره‌ی سلجوقی پرداخته شد و در بخش مشاهده‌ای، به موزه‌ی ملی ایران، موزه‌ی رضاعباسی و سایت موزه‌ی متروپلیتن، گالری فریر و موزه‌ی کریستیس در آمریکا مراجعه گردید.

 زیورسازی در دوره‌ی اسلامی پیشرفت زیادی داشته و هنر زرگری و زیورسازی با هنر گوهرنشانی تلفیق و شاهکارهای جهانی آفریده اند. زیورآلات زرین و سیمین مزین به سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، استفاده از تکنیک های تزیینی میناکاری، مشبک‌کاری و برجسته‌کاری در دستبندها، گردنبندها، گوشواره‌ها و سایر تزیینات، ترصیع‌کاری، استفاده از سکه‌های زرین و سیمین و مسی در تزیین و نیز استفاده از فلزات کم بها در ساخت زیوآلات چون مس، روی، برنج از ویژگی‌های هنر جواهرسازی دوران اسلامی است.

پژوهشگران و متخصصین باستان‌شناسی در کاوش‌ها و حفاری‌های خود کم و بیش با نمونه‌هایی از زیورآلات فلزی گذشتگان برخورد داشته اند. این آثار به علت ترکیب یافتن با اکسیژن محیط و زنگ‌زدگی دچار فرسودگی و آسیب شده و یا به کلی از بین رفته اند. بسیاری از اشیاء موجود در حفاری‌های قاچاق، به غارت رفته اند و از دسترس پژوهشگران و تاریخ‌نویسان دور مانده‌اند، در نتیجه تعیین تاریخ دقیق و محل ساخت آثار مشکل و در مواردی غیر ممکن گردیده است.

این پایان نامه در چهار فصل تنظیم شده است:

در فصل اول به کلیات پژوهش پرداخته شده است تا روشن کننده‌ی مسیر حرکت، روش و مراحل کار برای رسیدن به هدف باشد. فصل دوم، به مبانی نظری پژوهش و بررسی تاریخچه‌ی استفاده از زیورآلات، در دوران اسلامی، در ایران و تأثیر آن بر کاربرد، ساخت، تکنیک، طرح و نقش موجود در این آثار و آشنایی با آن ها پرداخته شده است. در فصل سوم که بدنه‌ی اصلی پژوهش می باشد، به بررسی و توصیف و تحلیل آثار برجا مانده از دوره‌ی آغازین اسلام تاپایان دوره‌ی سلجوقی در ایران، موجود در سه موزه‌ی ملی، موزه‌ی رضاعباسی و موزه‌ی متروپولیتن پرداخته شده است. و در پایان در فصل چهارم شاهد جمع‌بندی مطالب، تحلیل آثار و تطبیق آنان و نتیجه‌گیری از هدف انجام این پژوهش خواهیم بود.

فصل یک:    

                                                                              کلیات پژوهش        

بیان مسئله:

بیشتر دانشمندان و هنرشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که علت پیدایش هنر این بود که بشر اولیه همواره به زینت دادن خود و اشیای اطراف زندگی اش تمایل داشته و به آن بسیار اهمیت می‌داده است. او با الهام از نظم و زیبایی طبیعت و همچنین فطرت زیبا پسند خود، مظاهر هنر، فرهنگ و تمدن خود را پایه‌گذاری کرد.

پیوند و ارتباط تنگاتنگ هنر و مظاهر آن با زندگی انسان در طول تاریخ و در اقصی نقاط جهان، موضوعی قابل طرح و مورد توجه بوده است. این پیوستگی در ادوار مختلف زندگی بشر از اواخر دوران پارینه‌سنگی میانه تا کنون به عنوان نماد فرهنگی- تمدنی یا طبقاتی در جوامع بشری جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است.

هنر های صناعی هر تمدن و کشوری اطلاعات ارزشمند و قابل توجهی از آن تمدن و یا کشور دارد و می‌تواند سیر تکامل، شناخت و کاربرد و استفاده و حتی شیوه‌ی زندگی آن دوره را نمایان سازد. در این میان زیورآلات همواره در اکثر تمدن‌ها یکی از مهمترین شاخه‌های صنایع دستی و هنرهای سنتی بوده است. زیورآلات و جواهرات با توجه به گستره‌ی تنوع جنسی و گوناگونی کاربرد و چگونگی ساخت به همراه امکان ماندگاریشان، کمک شایان ذکری در شناخت، اوج و یا افول هنرهای صناعی هر دوره  دارد.

با آنکه دین اسلام به کار بردن برخی نقوش، فلزات و سنگ‌های قیمتی مانند طلا و نقره در طراحی و ساخت ظروف و تزیینات را تحریم نمود؛ صنعتگران تغییراتی در شیوه‌ی کار خود به وجود آوردند. در نتیجه برای ساختن فرم‌های ناب، استفاده از تکنیک‌ها، مواد و طرح‌های مطابق با مضامین و مفاهیم دینی و در عین حال جدا نشدن از هنر، مفاهیم و هویت تاریخی ایران را برگزیدند. صنعتگران مسلمان با پیروی از روش‌های گذشته، الهام از مکتب اسلام و همچنین ابتکارات و ابداعات خویش، باعث تکامل و رشد چشمگیر هنر فلزکاری شدند.

با این اوصاف در این پژوهش به این مسئله پرداخته می شود که ورود اسلام به ایران با وجود مفاهیم، مضامین و محدودیت‌های موجود در آن، چه تأثیری بر کاربرد، طرح، نقش، تکنیک و ساخت زیورآلات فلزی دوران آغازین اسلام تا پایان دوره‌ی سلجوقی در ایران داشته است.

1-2- سؤال پژوهش

تحولات انجام یافته از سقوط ساسانیان و دگرگونی‌های مذهبی پدیدار گشته در ایران، بر هنرها، صنایع و فنون سده های اولیه اسلامی تأثیراتی چشمگیر بر جای گذاشته است. نظر به اینکه هرگونه تغییر نگرش صنعتگران و فلزکاران این دوران متأثر از مبانی و مضامین دین اسلام، دستخوش تغییرات بنیادی گردیده و به لحاظ مفاهیم مذهبی، تکنیک ساختاری و شکل آن‌ها نیز نسبت به نمونه‌های باز‌مانده از دوران پیش از خود تفاوت‌هایی را نشان می‌دهد؛ در این پژوهش برای دستیابی به اهداف تعریف شده ضمن مطالعه‌ی تاریخچه و سوابق زیورآلات در دوره‌ی پیش از اسلام، این سؤال اصلی مطرح می‌شود که: 

- مضامین دینی و مفاهیم مذهبی در دین اسلام چه تأثیری بر زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌ی سلجوقی در ایران گذاشته است؟

1-3- اهداف پژوهش

با آغاز دوران اسلامی، به لحاظ دیدگاه مذهبی و لزوم تساوی و ایجاد عدالت اجتماعی در درجه ی اول و همچنین به دلیل وضع نابسامان اجتماعی و سیاسی و تا اندازه ای فرهنگی و اقتصادی، روند استفاده از زیورآلات دچار دگرگونی و افول شد. ولی پس از یک رکود موقت، بار دیگر در دوران صفاریان و حکومت‌های بعد از آن، زیورآلات طلا و نقره توأم با سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی رواج پیدا کرد.

بر اساس سؤال اصلی پژوهش که تأثیر مضامین دینی و مفاهیم مذهبی در دین اسلام بر زیورآلات فلزی دوران اسلامی تا پایان دوره‌ی سلجوقی در ایران را جستجو می کند و همچنین با توجه به انجام پیشینه‌یابی بر اساس نقد پایان نامه‌ها و مقاله‌های مربوط به موضوع این پژوهش و مطالعه‌ی کتب و سایت‌های اینترنتی، هدف اصلی این پژوهش، بهره‌گیری از مفاهیم، مضامین، طرح و نقش و تکنیک‌های اصیل و با هویت تاریخ ایران در دوران اسلامی می باشد تا با شناخت آن ها، سهولت در دستیابی و استفاده ی علمی و عملی برای پژوهشگران و هنرمندان میسر گردد.

1-4- روش و فنون اجرایی پژوهش

با توجه به هدف اصلی پژوهش که با بهره‌گیری از مفاهیم، مضامین، طرح و نقش و تکنیک‌های اصیل در دوران اسلامی در ایران به ساخت و ارائه‌ی زیورآلات دوران معاصر پرداخته؛ این پژوهش کاربردی است و از منظر ماهیت با در نظر گرفتن هویت تاریخی ایران در دوران اسلامی، تاریخی- توصیفی است. با مطالعه‌ی کتب و استفاده از سایت‌های اینترنتی و مراجعه به موزه‌ها، یافته‌های این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و مشاهده‌ای انجام گرفته است.

1-5- پیشینه و ادبیات نظری پژوهش                                                                                  

در راستای تحقق نگارش پژوهش فوق و برای یافتن پیشینه‌ی موضوع مربوطه، مقالات و پایان‌نامه‌هایی که تا حد امکان هم سو با موضوع، به طور مستقیم و یا غیرمستقیم، درارتباط بوده‌اند؛ انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت و از آن میان مهمترین آن‌ها که در دستیابی به هدف نهایی راه‌گشا بودند، عبارتند از:

مقالات

1- احجام فلزی دوران اولیه اسلامی تا اواخر دوره‌ی سلجوقی

نویسنده: ذبیح اله زاده سماکوش، محمدرضا؛ فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره 4، بهار- تابستان85، کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر محمد خزایی، دانشگاه تربیت مدرس.

در این مقاله، آثار حجمی فلزی دوران اولیه‌ی اسلامی ایران طی زمامداری حکومت‌های طاهریان، صفاریان، سامانیان، آل بویه، و همچنین غزنویان مورد بررسی قرار می گیرد. که با توجه به فرهنگ ساسانی و اسلامی، به ‌تدریج درهم آمیخته و شکل گرفته، و در دوره ی سلجوقیان نمودی مشخص یافته است. رواج اشکال و احجام متنوع آثار هنری دوران گذشته، به صورتی نو همراه با پالایش و دگرگونی‌هایش سامان یافته و با هیأتی اسلامی در این دوران مشاهده می‌گردد. در این مقاله به بررسی نوع، چگونگی اشکال، احجام، تزیینات و همچنین کاربرد نمادین آن‌ها پرداخته می شود.

این مقاله در آشنایی تکنیک‌های فلزکاری دوران اسلامی و دوره‌ی سلجوقی، نمادهای مورد توجه و اشکال و تزیینات، کمک شایانی به این پژوهش کرده است.

2- بررسی فرم، تزیین و محتوا در هنر فلزکاری سلجوقی و صفوی

نویسنده: افروغ، محمد؛ فصلنامه‌ی علمی- پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، شماره ی 12، بهار- تابستان 1389، کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر علیرضا نوروزی طلب، دانشگاه تهران.

در این مقاله آمده: آثار هنری ایران، از جمله هنر فلزکاری، در طول سده‌های مختلف تاریخی، انعکاس دهنده‌ی اندیشه‌ها و دیدگاه‌های آیینی و مذهبی بوده اند. در این میان آثار فلزی دو سلسله سلجوقی و صفوی، از اعصار طلایی هنر ایران، که در این سرزمین حکومت‌های مستقل و یکپارچه‌ای ایجاد نمودند، به جهت نوع گرایش های مختلف سنی و شیعه، حائز اهمیت بسیاری هستند. آثار به دست آمده از دو دوره ی مذکور، به خوبی انعکاس دهنده‌ی دیدگاه‌های مذهبی حامیان خود و بازتاب نگرش اجتماعی جامعه آن روز می باشند، به طوری که، در این پژوهش با انجام بررسی تطبیقی بر روی بخشی از آثار جمع آوری شده، می توان این تأثیرات را بر روی فرم، تزیینات و نوع کاربری آن ها مشاهده کرد. نتیجه‌ی حاصل از این بررسی، علاوه بر شاخصه‌های فرهنگی و هنری مشترک در هر دو دوره، تفاوت‌های بسیاری از جمله به کارگیری نوع تزیینات هندسی، گیاهی و جانوری، تکنیک‌های مورد استفاده، کاربرد مواد و مصالح، محتوای آثار و استفاده از خط نگاره‌ها به زبان و خط عربی در دوره‌ی سلجوقی و زبان و خط فارسی در دوره‌ی صفوی و همچنین نوع کاربری آثار را نشان می دهد. 

اهداف این مقاله شناخت نوع تأثیرگذاری عناصر مذهبی برآثار فلزی دوران سلجوقی و صفوی است و همچنین شناخت شاخصه‌های تزیینی و محتوایی آثار فلزی است، که مورد استفاده ی این پژوهش قرار گرفت. 

3- هنر فلزکاری ایران در انتقال از ساسانیان به دوران اسلامی با استناد به شواهد باستان شناسی                                                                                             

- خان مرادی، مژگان؛ فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات هنراسلامی، شماره ی 15، پاییز- زمستان1390، کارشناسی ارشد، استاد راهنما: آقای حسن کریمیان، دانشگاه تهران.

در این مقاله آمده: اگر چه متخصصان تاریخ هنر، سده‌های آغازین اسلامی در ایران را دوران "استحاله‌ی هنری" می‌دانند، لیکن باید اذعان داشت که محدودیت اطلاعات مرتبط با هنرها و صنایع ایران در این زمان به اندازه‌ای است که اظهار نظر قطعی در این خصوص را با مشکل مواجه می سازد. علیرغم تحقتقات متنوعی که به تاریخ تحولات هنر فلز کاری اختصاص یافته، ابهامات فراوانی نیز در این زمینه باقی است.

نظر به ماندگاری این مواد فرهنگی و نقشی که در مطالعات باستانشاسی ایفا می نمایند، نمونه‌های شاخص از اشیاء فلزی باقی مانده از سده‌های اولیه اسلامی انتخاب شد تا ویژگی‌های آنها در تحلیل تحولات هنری و نگرش فرهنگی صنعتگران این مرز و بوم در دوران انتقال از ساسانیان به سده‌های اولیه اسلامی مورد استفاده قرار گیرد.  این مقاله با پاسخ به دو سؤال

1- با انتقال حاکمیت ایران از ساسانیان به امرای اسلامی چه تغییراتی در جنس، فرم، تکنیک ساخت و تزیین، نقوش تزیینی و مراکز ساخت فلزکاری ایران به وجود آمده است؟

2-  تغییرات احتمالی ایجاد شده در هنر فلزکاری تا چه میزان از دستورات دین جدید (اسلام) متأثر بوده است؟

در هدایت این پژوهش کمک شایانی کرده است.

4- نقش تزیینات هنر ساسانی در شکل‌گیری هنر اسلامی ایران در سده های سوم تا پنجم هجری 

- خزایی، محمد؛ فصلنامه تحلیلی- پژوهشی نگره، شماره ی 2و3، بهار- تابستان 1385، دانشیار دانشکده‌ی هنر  دانشگاه تربیت مدرس.

در این مقاله آمده: با سقوط ساسانیان و ظهور اسلام در ایران، بسیاری از نقوش ساسانی در مصنوعات مختلف در سده‌های اول هجری، مورد استفاده قرار گرفت. این موضوع سبب شد که هنرمندان مسلمان ایرانی، شاکله هنر اسلامی را بر اساس عناصر هنری ایران باستان که هم سو با فرهنگ اسلامی بود، پی نهند. قرون سوم تا پنجم ه. ق دورانی پر بار در تمام ابعاد فرهنگی از جمله هنر اسلامی بود. این برهه زمانی، نقش بسزایی در شکل‌گیری ، گسترش و تداوم سبک هنری- تزیینی نوینی داشت که در قرون بعد در هنر اسلامی ایران به نهایت شکوفایی و بلوغ خود رسید.

در این راستا، مقاله حاضر به اهمیت استفاده از نقوش ساسانی و تأثیراتی که این نقوش در شکل گیری هنر اسلامی در سده های اول داشته و اوج تحول آن تا قرن پنجم ه. ق پرداخته است. از طرفی دیگر نگاهی کوتاه بر اوضاع فرهنگی و اجتماعی و شکل گیری فرهنگ اسلامی و نیز تحلیلی بر روند و بازتاب هویت ایرانی در شکل گیری نقوش در آثار این دوره از هنر اسلامی از نظر شکل و محتوی دارد که مورد توجه این پژوهش قرار گرفت.

پایان نامه ها:

1- بررسی نقش و فرم در انگشتری‌های دوره‌ی اسلامی ایران تا پایان دوره‌ی قاجار                                                                                                 

پژوهشگر: ندا حقیقی هرندی، مقطع کارشناسی ارشد

استاد راهنما: جناب دکتر سامانیان

دانشگاه هنر، دانشکده هنرهای کاربردی 1391

در این پایان نامه آمده: از اوایل اسلام تا دوره‌ی قاجار تغییرات زیادی در زمینه ی جنس، فرم و نقوش انگشتری‌ها حاصل شد. اما تداوم استفاده از برخی نقوش و فرم های خاص در تزیین این انگشتری ها گویای وجود روح و اصالتی است که به نوعی از فرهنگ ایرانی- اسلامی نشأت گرفته و آنها را از انگشتری های ساخته شده ی مشابه در همین برهه زمانی در سایر کشورها و مناطق متمایز می سازد. این معضل علاوه بر اینکه به تدریج باعث دوری و بیگانگی تولیدات ما از فرهنگ و اصالت ایرانی می‌شود و روح هنر ایرانی را در این صنایع تضعیف خواهد کرد، بلکه باعث افول هنر و هنرمند ایرانی از جایگاه شایسته ی آن خواهد شد. با شناخت سنت و تأثیر اسلام بر ساخت این آثار می توان از این معضل دوری جست. این پایان نامه به بررسی ساخت و تولید زیورآلات از اوایل اسلام تا دوره ی قاجار و تغییرات زیادی که در زمینه جنس، فرم و نقش انگشتری ها حاصل شده پرداخته است.

آنچه از این پایان نامه مورد استفاده قرار گرفت، آشتا شدن با تعدادی از انگشترهای دوره ی اسلامی تا پایان دوره‌ی سلجوقی در ایران از لحاظ تکنیک، ساخت، طرح و نقش می باشد. 

Abstract

The Art inactivated because of government inconstancy in the first centuries of entering Islam in Iran. However, during the 3rd to 5th centuries, cultural dimensions including Islamic Art developed increasingly. This part of history played an important role in forming, developing and continuing decorative and artistic styles that improved increasingly in the next century in Islamic Art in Iran. Noting to possibility of metal durability and its role that plays in archeology studies, the application of some samples of jewelries remained from first centuries of Islam in Iran in three museums including National Museums in Iran, Reza Abbasi Museum and Metropolitan Museum in NewYork – America have investigated. Therefore, in analytical and descriptive research and using library and observing methods some works including 24 works in National Museum of Iran, 28 works in Reza Abbasi Museum and 62 works in Metropolitan Museum selected from first century of Islam to Seljuk century. Then, after surveying the method of manufacturing and decoration technique, these works analyzed and identified in these museums. The results of these applied research are as followed:

These works followed the methods before their centuries technically. Some of the museums provided accurate certificate of each work by using laboratory process. Some museums that were far away and were only maintenance of these works are lack of expertise and scientific information.

Yet, By identifying and utilizing traditional techniques of design and the role of the specified period, especially Seljuk period, practical use was possible and examples were built.

Key Words: The first centuries of Islam - Metallurgy Art – Jewelries- National Museum of Iran- Reza Abbasi Museum- Metropolitan Museum