فهرست:
مقدمه: ..............................................................................................................................................................................
1
فصل اول کلیات
11 بیان مسئله................................................................................................................................................................
3
12 فرضیه و سئوالات کلیدی تحقیق......................................................................................................................
4
13 اهداف تحقیق...........................................................................................................................................................
4
14 روش تحقیق............................................................................................................................................................
4
15 پیشینه تحقیق........................................................................................................................................................
4
فصل دوم: نقاشی قهوهخانهای
21 تعریف و وجه تسمیه نقاشی قهوهخانهای...........................................................................................................
10
22 تاریخچه و عوامل شکلگیری نقاشی قهوهخانهای............................................................................................
12
23 موضوعات نقاشی قهوهخانهای...............................................................................................................................
17
231 موضوعات مذهبی...............................................................................................................................................
17
232 موضوعات رزمی و حماسی..............................................................................................................................
19
233 موضوعات بزمی....................................................................................................................................................
19
24 ویژگیهای نقاشی قهوه خانهای...........................................................................................................................
20
241 ایرانی بودن و مردمی بودن...............................................................................................................................
20
242 پرهیز از واقعگرایی............................................................................................................................................
21
2 43 اصل روایتگری....................................................................................................................................................
22
2 4 4 پرهیز از عمقنمایی و عدم پرداختن به سایه روشن...............................................................................
23
2 45 اصالت در چهرهسازی........................................................................................................................................
23
246 هویت و شناسنامه دار بودن............................................................................................................................
24
25 سبک و روش...........................................................................................................................................................
25
25 1 ترکیب بندی......................................................................................................................................................
26
25 2 به کار بردن پرسپکتیو مقامی........................................................................................................................
26
25 3 رنگها و مفاهیم سمبلیک آنها..................................................................................................................
27
25 4 نور و سایه.........................................................................................................................................................
27
26 هنرمندان نقاشی قهوهخانهای............................................................................................................................
28
فصل سوم: ویژگیهای شخصیتی امام علی (ع)
3 1 زندگانی على بن ابی طالب(ع).........................................................................................................................
31
32 در اقلیم سخن.......................................................................................................................................................
33
3 3 در قلمرو خِرد.......................................................................................................................................................
33
3 4 در نظام اخلاق......................................................................................................................................................
34
3 5 در امور اجتماعی و میدان عمل.......................................................................................................................
37
فصل چهارم: نحوهی تجلی ویژگیهای شخصیتی امام علی(ع) در نقاشی قهوهخانهای
مقدمه فصل چهارم .......................................................................................................................................................
46
41 تابلوهای مربوط به مبارزهی حضرت علی(ع) با عمرو بن عبدود...................................................................
47
411 تابلوی نبرد حضرت علی (ع) و عمرو بن عبدود از محمد مدبر..............................................................
50
412 تابلوی نبرد حضرت علی(ع ) و عمرو بن عبدود از عباس بلوکیفر.......................................................
52
42 تابلوهای مربوط به ماجرای جنگ خیبر و رشادتهای امیر مؤمنان علی(ع)..........................................
54
421 تابلوی جنگ تاریخی خیبر اثر عباس بلوکیفر.............................................................................................
58
422 تابلوی جنگ خیبر اثر حسن اسماعیلزاده....................................................................................................
62
4 23 تابلوی جنگ خیبر از محمد فراهانی.............................................................................................................
65
4 24 تابلوی جنگ خیبر از امیرحسین قائم مقامی..............................................................................................
66
425 تابلوی جنگ تاریخی خیبر از حسین همدانی..............................................................................................
68
43 آثار نقاشی قهوهخانهای مربوط به ماجرای لیله المبیت...................................................................................
70
431 تابلوی لیله المبیت از محمد فراهانی..............................................................................................................
72
44 آثار نقاشی قهوهخانهای مربوط به غدیر خم و جانشینی بر حق علی(ع).....................................................
73
441 تابلوی غدیرخم از محمدرضا حسینی.............................................................................................................
75
442 تابلوی غدیر خم از محمد فراهانی...................................................................................................................
78
45 نقاشیهای قهوهخانهای با موضوع همدردی و کمکرسانی حضرت علی(ع) به مردم و ضعفا.................
79
451 تابلوی نقاشی قهوهخانهای از حسن اسماعیلزاده با موضوع «از علی آموز اخلاص عمل»..................
84
45 2 اثری از حسین همدانی با موضوع «یتیم نوازی حضرت علی(ع)»..........................................................
86
45 3 تابلوی یتیم نوازی از احمد خلیلی.................................................................................................................
89
45 4 تابلوی یتیم نوازی از حسن اسماعیلزاده.....................................................................................................
90
4 6 نقاشی قهوهخانهای با موضوع شمایلنگاری و مجالست حضرت علی(ع)....................................................
91
461 تابلوی منسوب به حسین قوللر آقاسی با موضوع: حضرت علی(ع)- مالک اژدر....................................
98
462 تابلوی شمایل حضرت علی(ع) و حسنین از حسین همدانی....................................................................
101
463 مراجعت حضرت امیر(ع) از جنگ جمل مالک اشتر نخعی و عمار یاسر و اصحاب دیگر.....................
102
464 تابلوی حضرت علی(ع) و حسنین از حسین همدانی.................................................................................
103
465 تابلوی حضرت علی(ع) و حسنین(ع) از جواد عقیلی..................................................................................
106
47 تابلوهای مربوط به داستان جوانمرد قصاب........................................................................................................
107
471 تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر......................................................................................................
110
4711 بخش اول تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر.............................................................................
110
4712 بخش دوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر.............................................................................
111
4713 بخش سوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر............................................................................
112
4714 بخش چهارم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر........................................................................
113
4715 بخش پنجم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر..........................................................................
115
4716 بخش ششم تابلوی جوانمرد قصاب اثر عباس بلوکیفر..........................................................................
117
472 تابلوی جوانمرد قصاب اثر فتحالله قوللر آقاسی............................................................................................
118
4721 بخش اول تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی...........................................................................
118
4722 بخش دوم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی.........................................................................
119
4723 بخش سوم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی.......................................................................
119
4724 بخش چهارم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی....................................................................
120
4725 بخش پنجم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی........................................................................
120
4726 بخش ششم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی........................................................................
121
4727 بخش هفتم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی........................................................................
121
4728 بخش هشتم تابلوی جوانمرد قصاب فتحالله قوللر آقاسی.......................................................................
122
473 تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیلزاده..............................................................................................
125
4731 بخش اول تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیلزاده......................................................................
126
4732 بخش دوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیلزاده.....................................................................
127
4733 بخش سوم تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیلزاده....................................................................
127
4734 بخش چهارم تابلوی جوانمرد قصاب اثر حسن اسماعیلزاده................................................................
128
48 نقاشیهای قهوهخانهای با موضوع شهادت حضرت على(ع)............................................................................
129
481 تابلوی به مسجد رفتن حضرت علی(ع) در شب نوزدهم ماه رمضان اثر حسن اسماعیلزاده.............
133
482 تابلوی شب ضربت خوردن حضرت علی(ع) اثر حسن اسماعیلزاده........................................................
135
49 تابلوهای مربوط به نبرد حضرت علی(ع) با موجودات افسانهای ...................................................................
136
491 تابلوی نبرد حضرت علی(ع) و اژدها از حسن اسماعیلزاده.......................................................................
141
492 تابلوی نبرد حضرت علی(ع) و اژدها در تنگه بربر از حسن اسماعیلزاده...............................................
143
4921 تصویر مرکزی: نبرد حضرت علی(ع) و اژدها ...........................................................................................
143
4922 بخش دوم: یتیمنوازی حضرت علی(ع)......................................................................................................
144
4923 بخش سوم: کندن درب خیبر توسط حضرت علی(ع)............................................................................
145
4924 بخش چهارم: نبرد حضرت علی(ع) و جنیان............................................................................................
145
4925 بخش پنجم: به نبرد حضرت علی(ع) و عمربن العبدود.........................................................................
146
410 سیر حوادث مهم زندگانی پر افتخار حضرت علی(ع) در تابلویی از حسین همدانی..............................
149
41031 تصویر مرکزی: شمایل حضرت علی(ع) و همراهان..............................................................................
149
41032 بخش دوم: جنگ خیبر..............................................................................................................................
151
41033 بخش سوم: کمک حضرت علی(ع) به محرومان...................................................................................
151
41034 بخش چهارم: لیله المبیت..........................................................................................................................
152
41035 بخش پنجم: همراهی پیامبر(ص)............................................................................................................
153
41036 بخش ششم: کمک به محرومان...............................................................................................................
153
41037 بخش هفتم: یتیم نوازی.............................................................................................................................
154
41038 بخش هشتم: کمک به محرومان..............................................................................................................
156
41039 بخش نهم: کمک به محرومان..................................................................................................................
156
410310 بخش دهم: حضرت علی(ع) در حال سخنوری................................................................................ 157
441 بخش یازدهم: واقعه ضربت خوردن حضرت علی(ع)...................................................................................
158
فصل پنجم: تحلیل و استنتاج
51 تحلیل و بررسی نهایی آثار ...................................................................................................................................
161
52 نتیجه..........................................................................................................................................................................
169
گزارش کار عملی..............................................................................................................................................................
171
فهرست منابع....................................................................................................................................................................
چکیده لاتین......................................................................................................................................................................
منبع:
کتابها:
ابن حسام، محمد بن حسام الدین، (1381)، خاوران نامه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
اسماعیل زاده، حسن، (1385)، رقم کمترین/ حسن اسماعیل زاده، مقدمه: کاظم چلیپا، ترجمه: مهدی افشار، تهران: نشر نظر.
افشاری، مهران، مداینی، مهدی، (1377)، مقدمه بر هفت لشکر، تهران.
افشاری، مهران، مداینی، مهدی، (۱۳۸۱)، در بیان کار سلاّخان و قصّابان، در چهارده رساله در باب فتوّت و اصناف، ، تهران: نشر چشمه.
افشاری، مهران، میرعابدینی، ابوطالب، (۱۳۷۴)، آئین قلندری: مشتمل بر چهار رساله در باب قلندری، خاکساری، فرقه عجم و سخنوری، تهران: فراروان.
امینی، عبدالحسین (1371). الغدیر، ترجمه جمال موسوی، تهران: بنیاد بعثت.
بکری، احمد بن عبدالله، (1388)، ترجمه پارسی ذوروه العلیا فی سیر المصطفی صلی علیه و آله: روایت داستانی سیره نبوی و شرح شجاعتهای امام علی(ع)، به کوشش رسول جعفریان، تهران: علم.
بلوکباشی، علی، (۱۳۷۵)، قهوهخانههای ایران، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
پاکباز، رویین، (1379)، دایره المعارف هنر، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
پاکباز، رویین، (1387)، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: زرین و سیمین.
پورنامداریان، تقی، (1369)، داستان پیامبران در کلیات شمس، جلد اول، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
الحائری مازندرانی، محمد مهدی، (1382) شجره طوبی، قم: دارالفقه.
خلیلی، احمد، (1387)، نقاشی در قهوهخانه: برگزیده آثار استاد احمد خلیلی و استاد محمد فراهانی، تهران: سیمای کوثر.
دیلمی، حسن بن محمد، (١٣٧٧)، ارشاد القلوب الی الصواب، ترجمه: رضایی، عبد الحسین، جلد 2، تهران: اسلامیه.
رحمانی، روشن، (۱۳۷4) افسانه های دری، جلد1، تهران: سروش.
رستگار فسائی، منصور، (1365)، اژدها در اساطیر ایران، شیراز: دانشگاه شیراز.
زرین کوب، عبدالحسین، (۱۳۶۳)، جستجو در تصوف ایران، جلد 1، چاپ دوم، تهران: امیر کبیر.
سبحانی، جعفر، (1368)، فروغ ابدیت: تجزیه و تحلیل کاملی از زندگانی پیامبر اکرم، ج 2، چاپ پنجم قم: حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
سجادی، صادق، (1367)، ابراهیم بن مالک اشتر نخعی، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
سیف، هادی، (1369)، نقاشی قهوهخانه، چاپ سوم، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، سازمان میراث فرهنگی کشور، اداره کل موزههای تهران، موزه رضا عباسی.
شرفخانی، احمد، (1379) رفتارشناسی امام علی(ع) ، انتشارات پارسیان، چاپ اوّل، ص 216.
شریعتی، علی، (بدون تاریخ)، اسطورهای از تاریخ، انتشارات بعثت، چاپ سعیدنو.
شریعتی، علی، چه نیازی به علی هست،
شریفزاده، سید عبدالمجید، (1375)، تاریخ نگارگری در ایران، تهران: حوزه هنری، دفتر مطالعات دینی هنر.
شهیدی، جعفر، (1387)، خلاصه کتاب علی از زبان علی یا زندگانی امیرالمومنین علی(ع)، تلخیص: محمد رضا جوادی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
صادقی اردستانی،احمد، (1388)، سلمان فارسی، استاندار مدائن، قم: موسسه بوستان کتاب.
قائدان، اصغر، (1380). تحلیلی بر مواضع سیاسی علی بن ابیطالب(ع)، تهران: امیرکبیر.
کاشفی، حسین بن علی، (۱۳۵0)، فتوت نامه سلطانی، تهران: چاپ محمدجعفر محجوب.
گروهی از اساتید دانشگاهی، (1378)، مجموعه دروس تخصصی کارشناسی ارشد هنر، تهران: نشر هنر در آن.
گریان شهرابی، محمدحسینبن عبداللّه ، بیتا، کتاب طریق البکاء، تهران: شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران.
گودرزی(دیباج)، مرتضی، (1380)، جست و جوی هویت در نقاشی معاصر ایران، تهران:علمی و فرهنگی.
ماسینیون، لویی، بی تا، سلمان پاک، مترجم: دکتر علی شریعتی، کتابخانه مجازی ایران.
مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی، (1403)، بحارالانوار، بیروت: موسسه الوفاء.
محجوب، محمد جعفر، (1382)، ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران.
مطهری، مرتضی، (۱۳۶۷)، انسان کامل، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی، (1382)، جاذبه و دافعه علی(ع)، مترجم: جعفر صادق الحلیلی، تهران: سازمان بعثت، مرکز چاپ و نشر.
مفید، محمد بن محمد، (بی تا)، الارشاد، مترجم: محمد باقر ساعدی خراسانی، تهران.
مهریزی، مهدی، ربانی، هادی، (1380)، امام علی(ع) از نگاه دانشوران، جلد دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
میرمبین، رضا. سعید آبادی، سلیمان، (1389)، بررسی ویژگی های مکاتب نگارگری2، جزوه درسی.
نصری اشرفی،جهانگیر، شیرزادی آهو دشتی، عباس، (1388)، تاریخ هنر ایران جلد دوم، تهران: آرون.
یاحقی، محمدجعفر، (1375)، فرهنگ اساطیر ایران و انتشارات داستانی در ادب فارسی، انتشارات سروش، چاپ دوم.
مقالات:
بلوکباشی، علی، (1392)، امام علی (ع) در فرهنگ عامه مردم ایران، کتابخانه الکترونیک مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
بهدانی، مجید، مهرپویا، حسین، (1390)، پژوهشی بر موضوع نبرد حضرت علی (ع) با اژدها در چهار نگاره از خاوران نامه موزه کاخ گلستان، نقش مایه، ش 7، صص 35-44.
خان سالار، زهرا، (1386)، تصویرنگاری در هنر عامیانه (خیالی نگاری)، فرهنگ مردم، ش21 و 22، صص 55- 63.
خزایی، محمد، (1380)، نقش شیر، نمود امام علی (ع) در هنر اسلامی، کتاب ماه هنر، ش 37-39.
دشتگل، هلناشین، (1380)، نبرد خیر و شر، حضرت علی (ع) و نبرد او با دیوان و اژدهایان، کتاب ماه هنر، شماره 31و32.
راسخی، عباس، (1336)، غدیر خم، راه حق، ش 3، صص 42-45.
روزنامه رستاخیز، (1356)، پردهداری هنری که فراموش میشود، ش 328، ص 8.
سادات اشکوری، کاظم، (1354)، نقالی و شاهنامهخوانی، هنر و مردم، ش 154و153، ص 146.
ساریخانی،مجید، (1384)، نقاشی قهوه خانه ای در دوره قاجار، وقف میراث جاویدان، ش 50، صص 114-120.
سبحانی تبریزی، جعفر ، (1346)، فرازهایی از تاریخ اسلام: پیروزی بزرگ در جنگ خیبر، درس هایی از مکتب اسلام، ش1،صص 53-56.
سرکاراتی، بهمن، (1357)، بنیان اساطیری حماسه ملی ایران، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، ش125.
سیاحی، صادق، منصوری نیا، سعیده، (1391)، فضایل حضرت علی (ع) در قصیده لامیّه ابن عباد، پژوهشنامه علوی، ش اول، صص 117-138.
صدر، حسن، (1380)، علی کیست و صفات عالیه او چیست؟، امام علی(ع) از نگاه دانشوران، جلد دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص67-110.
صرفی، محمدرضا، (1379)، گونه شناسی اوصاف حضرت علی (ع) در شعر فارسی، فرهنگ، ش 33-36، صص 279-307.
فجری، محمدمهدی، (1388)، یتیم و یتیم نوازی در اسلام، مبلغان، ش 122.
کلانتری، منوچهر، (1352)، رزم و بزم شاهنامه در پردههای بازاری(قهوه خانه ای)، هنر و مردم، ش134.
مبشری، اسدالله، (1380)، سجایای انسانی علی(ع)، امام علی(ع) از نگاه دانشوران، جلد دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص241-250.
مظلوم زاده، محمد مهدی، (1381)، نجات دادن حضرت علی (ع) سلمان را از چنگ شیر، تهران: فرهنگ مردم، ش 2.
معینی نیا، مریم، (1379)، بررسی فضایل حضرت علی (علیه السلام) و مسأله امامت (حدیث غدیر خم)، فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، ش20، 6-17.
نبوی، ایرج، (1353)، نقاشی قهوه خانهای، هنر و مردم، ش 138.
نیاکان، سهیلا، (1385)، شمایلهای حضرت علی (ع) در نقاشیهای ایرانی، روزنامه همشهری.
وحدتی دانشمند، مهرداد، (1380)، نقالی و نقاشی قهوه خانهای، هنر 4-39.
منابع انگلیسی:
Veccia Vaglieri, L) 1986 (al-As̲h̲tar. In Encyclopaedia of Islam. vol. 1, A-B. second ed. Leiden: E. J. Brill.
منابع الکترونیکی:
مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان www. Ghaemiyeh.com
مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی www.encyclopaediaislamica.com
وب سایت هنرهای اسلامی www.islamic-art.net
http://www.emamali.net پایگاه تخصصی امام علی (ع)
www.tebyan.net
دایره المعارف بزرگ اسلامی http://cgie.org.ir
قم، مؤسسه فرهنگى تحقیقاتى امیرالمؤمنین (ع ) http://ketaab.iec
مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن www.iec-md.org
http://www.cgie.org.irمرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی
پایگاه اطلاعرسانی روزنامه همشهری http://hamshahrionline.ir
وبسایت معلم شهید دکتر علی شریعتی http://shariati.nimeharf.com
http://www.sh ia-news.coرسانه مستقل شیعیان
فهرست منابع میدانی:
مصاحبه با استاد عباس کاظمپور و عکسبرداری دو اثر نقاشی قهوهخانهای از استاد اسماعیلزاده، کارگاه ساخت کاشی سنتی کاظمپور، پیشوای ورامین، 24/ 11/ 1392، 10:00 – 16:00.
مصاحبه با مهندس جواد عقیلی و عکسبرداری از نمایشگاه نقاشی قهوهخانهای مربوط به حضرت علی(ع)، گالری عقیلی، 23/ 02/ 1393، 17:00 – 18:30.
مصاحبه با مهدی چلیپا (اسماعیلزاده)، بنیاد استاد حسن اسماعیلزاده، به آدرس: تهران، بین خیابان وصال و خیابان فلسطین، کوچه مهارت، پلاک 4، خانه هنر، 16/ 10/ 1393، 18:30.
مصاحبه تلفنی با مهندس جواد عقیلی، 18/10/1393، 10:30.
مصاحبه تلفنی با مهندس عقیلی، 25/10/1393، 11:10.