پایان نامه بررسی رنگ و نقش نمد های کرمانشاه

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد(M.A)

گرایش : نقاشی

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) :

چه بسیارند صنایع کهنی که در طول حیات خویش، ترنم خاطرات قومی را در الحان فرح بخش به جان اخلاف ارزانی داشته و اینک در هیبتی سالخورده، به احتضار نشسته اند. بدون تردید گسستن از خاطرات قومی و اغماض هنر پروری ها و هنرنمایی های کهن یک قوم در حکم تعلیق بر ورطه نیستی است. هنر صنعت نمدمالی از کهن ترین میراث صنایع دستی ایران خاص استان کرمانشاه می باشد که قدیمی ترین نشانه های هنرورزی و صناعت گری کهن اقوام ایرانی را می توان در آن پی جویی کرد. از سویی با شناساندن ظرفیت ها و قابلیت های این هنر، صنعت ایرانی و راه های احیا و باز تولید آن در زندگی و حیات امروزی را مهیا کرده و به جهت ممانعت از انقراض آن کارکردی جدید برای آن پیشنهاد کرد.

مقدمه:

نمدمالی از جمله هنرهای سنتی، کاربردی منطقه عشایر کرمانشاه است که از دیر باز در این استان وجود داشته و تاریخی به قدمت دست بافی دارد. در گذشته انواع پوشش های پشمی و زیراندازها حتی زین اسب ها از نمد تهیه می شد. در حال حاضر مصرف پوشش آن از قبیل کلاه نمدی، جلیقه و فرجی می باشد و چه زیباست نقشه های رنگین این نمد ها که هنوز در کف سیاه چادرها و بر دوش چوپانان خود نمایی می کنند.

کاربرد نمد در بین عشایر به ویژه آنهایی که در حال کوچ هستند بیشتر می باشد. نمدهای زیرانداز منطقه معمولأ به دو رنگ سیاه و سفید به صورت سفید در زمینه و سیاه در نقش می باشد.البته رنگ های سبز، سرخ، پرتقالی و بنفش هم در زمینه سفید برای تزیین کردن می افزایند. نقش های متداول در روی نمدهای مختلف کرمانشاه عبارتند از: شمشیر، تپانچه، رنگین کمان، گل ترنج، تبر زین، درخت، گنجشک، کله قوچی، نیلوفر، بز کوهی، مرغ، پله و جغه شاهی.نمدمالی یکی از کهن ترین هنرهای سنتی مردم استان کرمانشاه است.تقریبابه قبل از اسلام برمی گردد.وبا توجه به اینکه تولیدآن راحت بوده ومواد اولیه آن نیز در دسترس عشایرمنطقه است .به راحتی تولیدو از جمله هنرهای شاخص استان کرمانشاه محسوب می شود.

همیشه نقش های نمدتوجه مرا به خودجلب می کرد. نقش های ساده و بسیار زیبا و هنرمندانه.

چگونگی ساخت نمد ،انتخاب پشم وچیدمان نقش ها اولین شناخت من از هنر نمد مالی بود.در فصل های این پژوهش به انتخاب رنگ وساخت نمدهای خودرنگ پرداختم .ودر فصل دیگر به معرفی نقوش وجایگاه این نقش ها در زندگی عشایر کرمانشاه.درفصل شش این پژوهش به چیدمان این نقش ها در کنار یکدیگر که گاهی به صورت تک نقش و گاهی به صورت ترکیبی در کنار یکدیگرقرار گرفته اند.تعدادی از این نمدهارا معرفی نموده ام ودر آخرنتیجه گیری و پیشنهادات.

فصل اول

کلیات

1-1 بیان مسالۀ تحقیق

هنگامی که برای نخستین بار انسان توانست سنگ را مطابق میل خویش شکل دهد. در واقع نخستین گام را برای شکافتن و در هم شکستن مواد و جستجو در ساختمان پنهان آنها و بالاخره تسلط بر طبیعت برداشت. انسان به تدریج با استفاده از این مهارتها، پیچیده‌تر، عمیق‌تر، ظریف‌تر و سریع‌تر به گذشته خود نگریسته و در پیوستگی تاریخ لحظات گذرای زندگی را به نمایش گذاشته است. در ایران تنوع و گونه گونی این آثار، با عنوان هنرهای مردمی و صنایع دستی و در شاخه‌ای پیچیده‌تر با عنوان هنرهای سنتی از آن یاد می‌شود که بسیار گسترده و کمال یافته است و گسترده وسیعی را در برمی‌گیرد. به طور کلی صنایع دستی به بخشی از هنر و صنعت گفته می‌شود که با بهره‌گیری از مواد اولیه بومی و انجام کار اساسی به کمک دست و افزار دستی در مراحل مختلف تولید، منجر به ساخت محصولاتی می‌شود که هر واحد از این محصولات به شکلی ذوق هندسی و خلاقیت فکری سازنده آن را به نمایش می‌گذارد و نمد یکی از این هنرهای سنتی است که سالیان درازی است در این سرزمین تولید می‌شود و می‌توان گفت که تمام خصایص یک هنر بومی و سنتی را در خود حفظ کرده، چه از نظر مواد اولیه و چه از نظر مراحل ساخت و چه از نظر طراحی نقوش و رنگ‌بندی، و اگر از نظر قدمت بخواهیم این هنر را بررسی کنیم شاید به جرأت به توان گفت که از قدیمی‌ترین محصولات صنایع دستی ایران محسوب می‌شود.

1-2 اهمیت موضوع تحقیق و دلایل انتخاب آن

نمد که همواره از دیرباز مورد استفاده بشر بوده است. از جنبه‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از موارد مهم مقاومت نمد است که به سادگی نابود نمی‌شود. پشم چنان درهم تنیده شده است. که به سادگی جدا نمی‌گردد. نمد علاوه بر ساختمان فیزیکی ویژه‌اش، در خصوص زیبایی نقوش و  تولیدش اهمیت خاص خود را دارد. با توجه به رنگ‌ها و نقش‌های خاص به کار رفته در نمد کرمانشاه بر آن شدم که پژوهشی بر طرحها و نقش‌های نمد کرمانشاه انجام دهم و تلاش خواهم کرد نمدهای مختلف شهرهای ایران را مورد بررسی قرار دهم تا در نهایت انواع نقش‌ها و طرح‌های نمد کرمانشاه را مورد بررسی قرار گیرد. به طور کلی توجه دوباره و بازنگری در هنرهای بومی و منطقه‌ای در این دوران اهمیت فراوانی داشته و رویکرد به این گونه هنرها البته با ادراک معاصر- نقش مهمی در روند خلاقیت و نوگرایی در هنرامروز می‌تواند داشته باشد.

1-3 هدف‌های تحقیق

تلاش جهت نمایاندن طرح‌ها و نقش‌های نمد که امروزه کم‌ترکسی است که نمد را به خوبی بشناسد. و قدمت و جایگاه نمد را بداند و با توجه به این که در دنیای صنعتی امروز فرش و محصولات جانبی آن جایگزین نمد شده است و این محصولات با امکانات امروزه تولید انبوه دارد. می‌توان تلاش کرد که نمد هم به تواند وارد دنیای صنعت و نهایتاً تولید انبوه داشته باشد. و مهمتر اینکه نقوش و طرح‌های این هنر دستی را ریشه‌یابی و در صورت امکان بازنگری کرد و به توان با استفاده از دست‌ آورد‌های زیبا ‌شناسانه دنیای تجسمی امروز، این نقوش را درترکیب بندی‌های خاص‌تر و نوتری طراحی و در نمد اجرا نمود.

1-4 سوالات یا فرضیه‌ های تحقیق

همواره در راه پژوهش و تحقیق در مورد موضوعی خاص قطعاً سوالاتی از ذهن پژوهشگر خواهد گذشت که چگونه بشر به ساخت نمد دست یافته است. و علت مقاومت نمد در برابر سرما و گرما در چیست. نمد علاوه بر مقاومت و جنس خاصش، نقش‌ها و طرح‌های متفاوت دارد که می‌تواند مد نظر باشد بشر امروز آرام، آرام گذشته خود را به دست فراموشی سپرده است. و در این میان نمد هم دستخوش این اتفاق بوده است. و چرا امروزه نمد مورد توجه نمی‌باشد.و چه می‌توان کرد که نمد دیرین را دوباره در زندگی نوین امروزه جایگاه گذشته خود را به دست آورد.

1-5 روش تحقیق

جستجو و یافتن منابع پژوهش، مطالعه مدارک، کتاب‌ها و در مورد موضوع و یادداشت‌برداری از یافته‌ها موجود- و با توجه به فیش‌های گردآوری شده شروع به طبقه بندی مراحل مختلف پژوهش می‌نمایم که سعی می‌کنم ابتدا در مورد پیشینه نمد در ایران را شرح دهم و به طور کلی به بررسی نمد کرمانشاه و شهرستان‌های تابعه استان بپردازم و نحوه به کاربردن رنگ‌ها و نقش‌ها و تفاوت آن‌ها در ساخت و طراحی و رنگ‌آمیزی مورد بررسی و تحقیق قرار می‌گیرد و مقایسه و نتایج به دست آمده و نتیجه‌گیری.

1-6 پیشینه پژوهش

پیشینه پژوهشی مدرن و منظمی در مورد نمدهای کرمانشاهان تا کنون در این زمینه وجود نداشته وحداقل اینکه اینجانب برخورد نکرده‌ام.

1-7 روش تجزیه و تحلیل

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات مبتنی بر روش تحلیل نتایج حاصله از مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهده نمدهای مختلف و مصاحبه با اساتید نمدسازی کرمانشاه انجام گرفته است.

فصل دوم

بررسی اجمالی استان کرمانشاه

مقدمه:

کرمانشاه دارای پیشینه ژرف در تاریخ ایران است.نقش برجسته کتیبه بیستون ، نقش زیبای طاقبستان و نقش برجسته اردشیر مربوط به دوره اشکانیان و شکارگاه خسرو پرویز، نشان از قدمت این سرزمین و توجه خاص شاهان گذشته به این دیار دارد و امروزه کرمانشاه سهمی در فرهنگ ایران زمین دارد نقش های ماندگار استاد الخاص، صدای دلربای کمانچه استاد کیهان کلهر، و آثار خوش نویسی استاد کلهر، سهم ناچیزی از هنرمندان کرمانشاهی است.

2-1 موقعیت جغرافیایی شهر کرمانشاه

استان کرمانشاهان که در غرب ایران واقع شده است. از شمال به استان کردستان و از شرق و جنوب شرقی به استان همدان و از مغرب و جنوب غربی به کشور عراق و از جنوب به استان‌های ایلام و لرستان محدود است( سلطانی، 1372،18).

2-2 نژاد:

 اهالی استان کرمانشاهان از نژاد کُرد و آریایی که خالصترین نژاد ایرانی است به شمار می‌روند نشانه‌های بارز جسمی و روحی آنان بر این امر شاهد وواضح است، در استان کرمانشاهان که ایلات بزرگ کُرد (کلهر- زنگنه- گوران- اورامی) زندگی می‌کنند، معیشت کوچ‌نشینی و یکجانشینی هر دو وجود داردو مسکن متحرک چون سیاه چادر از بافته‌های محلی و مسکن ثابت و خانه‌های روستایی متداول است.

2-3 زبان:

زبان اهالی کرمانشاهان که با آن تکلم می‌کند مجموعه‌ای از گویش‌های مختلف کُردی است که از جمله زبان‌های بازمانده از محاوره ایرانیان باستان و اقوام آریایی‌ است که دارای ادبیات غنی حماسی، ملی، کُردی محلی، سورانی، و کردی اورامی می‌باشد.

2-4 مذهب:

استان کرمانشاهان به سبب تنوع در عقاید و آراء اهالی از دیرباز به «هندوستان ایران» معروف بوده است. دین اسلام چون گوهری تابناک بر تارک این مجموعه می‌درخشد، و دو مذهب شیعه دوازده امامی و سنی «شافعی» که پیروان امام محمد ادریس شافعی هستند در طول هزاران سال مونس و یار و غمخوار یکدیگر بوده‌اند. شعبات صوفیه از این دو مذهب چون در اویش خاکسار و جلالی ابوترابی وصوفیان نعمت الهی در مذهب شیعی و در اویش قادریه و صوفیان نقشبندیه در مذهب اهل سنت، فرقه مذهبی اهل حق یا یارستان که بازمانده ادیان ایران باستان است، همچنین پیروانی از یهودی و مسیحی و... با آزادی کامل در انجام مراسم و آئین‌های مذهبی با داشتن مراکز شخصی و ویژه و همچنین وجود روحانیون مطلع در کیش و آئین مربوط، فضایی کاملاً کاملاً متنوع و انسانی با چهره‌ای فرهنگی و منطقی به این دیار بخشیده است که همین ویژگی خود موجب حضور محققین و مشرقین و سیاحان و جهانگردان پویا در این سرزمین شده است.

2-5 موسیقی:

لالایی‌های افسونگر مادران کُرد که کودکان ناآرام را در مسیر کیلومتر‌ها راه کوچ به خوابی هم وزن صخره‌های زاگرس فرو می‌برد. از همان زمان با خون مرد و زن کرمانشاهی عجین شده است و در سراسر زندگی آنان سایه دارد. پس زمانی که متولد می‌شوند اولین اصواتی که می‌شنود نواهای موسیقی است، هنگام عروسی با موسیقی به خانه بخت می‌روند و در ایام رنج، تسکین آلام درونی آنان است. و در هنگام دفاع و مبارزه محرک و دست مایه ضربات مرد افکن آنان می‌باشد و چون بیمار می‌شوند در شفای خود از موسیقی مد می‌گیرند، و روز مرگ بانوای سوزناک چَمری جهان فانی را به درود می‌گوید. تحقیقات انجام شده ثابت می‌کند که موسیقی این سرزمین ابتدا منحصراً رزمی بوده است و حماسی و بعدها نواها و ریتم‌ها و آهنگ‌های بزمی نیز وارد موسیقی کُردی شده است. انواع سازهای متداول در سرزمین کرمانشاهان سُرنا و دهل، دوزله، طبل و شمشال و بلور و تنبور که به ترتیب گروه اول، جنبه بزمی و رزمی و گروه سوم جنبه عرفانی و مورد سوم جنبه‌های مذهبی دارد(نظافتی، 1377،77).

Abstract:

 There are  many old  industries  which  along  their life time had been  have  ethnic memories  but now and in aged from, are dying. without any suspect the terring from ethnic memories and condoning of the accomplish ments of one nation  is not erual to suspendin of  the ineruistence !The  felting are (industry) is one of  the oldest  handieraft  heritages  that is specified to Kermanshah prorince which the arty emblems and the old  art  technical of the Irannians ethnics can find up in it. From another side by knoning the cafacities and the abilities of this art, the Iranians industry and the ways of revitalization and reproduction of it has been made in recent life and due to         hindering of the entinction ot that , new resowes can suggest for it.