فهرست:
فصل اول: کلیات تحقیق.........................................................................1
1-1-مقدمه........................................................................................................................................1
1-2- بیان مساله........................................................................................................................................... 4
1-3- پیشینه تحقیق...................................................................................................................................... 5
1-4- مفاهیم و اصطلاحات کلیدی.............................................................................................................. 7
1-5- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش........................................................................................................ 8
1-6- سوالات پژوهش................................................................................................................................ 8
1-7- فرضیههای پژوهش............................................................................................................................ 8
1-8- اهداف پژوهش................................................................................................................................. 9
1-9- کاربرد نتایج و کاربران پژوهش......................................................................................................... 9
1- 10- محدودیّتهای پژوهش.................................................................................................................. 9
فصل دوم: مبانی نظری...........................................................................................10
2-1- فرهنگ.......................................................................................................................................................... 10
1-2-1-تغییر فرهنگ و سبکهای هنری........................................................................................ 10
2-2 - مفهوم و کارکرد آیین.................................................................................................................................. 12
2-3-آیین دینی....................................................................................................................................................... 16
2-4- آیینی کردن................................................................................................................................................... 18
2-5-هنر و جامعه.................................................................................................................................................... 18
2-6-هنر و نوآوری................................................................................................................................................. 19
2-7-سبک.............................................................................................................................................................. 20
2-7-1-مهارت فنی.................................................................................................................................... 21
2-7-2-نظم................................................................................................................................................ 22
2-7-3-عناصر نقشها................................................................................................................................ 22
2-8-نمایش و معنای نمادین................................................................................................................................. 24
2-9-معنا و تفسیر................................................................................................................................................. 26
2-10-جذابیت احساسی در مضمون جلوههای هنری.......................................................................................... 26
فصل سوم: معرفی بندرعبّاس و تاریخ حنا ................................................................29
3-1- معرفی شهر بندرعباس.................................................................................................................................... 29
3-1-1-موقعیت جغرافیایی..................................................................................................................... 29
3-1-2-نام و تاریخ شهر بندرعبّاس......................................................................................................... 30
....................................................................................................................................... 32
3-1-4-ویژگیهای فرهنگی................................................................................................................... 33
3-1-5-مذهب و زبان.............................................................................................................................. 34
3-1-6-آب و هوا.................................................................................................................................... 35
3 -1-7- پیشینه تاریخی حنا در بندرعبّاس و پیرامون آن.......................................................................... 36
1-کشت حنا در بندرعبّاس.................................................................................................... 37
تجارت حنا در بندرعبّاس............................................................................................40......
3 -2- تاریخ حنا و حنابندان....................................................................................................................................... 41
سیر تاریخ حنا در جهان.............................................................................................................. 41
حنا در اسلام................................................................................................................................ 44
3-2-3- حنا و حنابندان درایران.............................................................................................................. . 46
فصل چهارم: آیینهای حنابندان در بندرعبّاس...........................................................54
4-1- آیینهای مذهبی....................................................................................................................................54
4-1-1- حنابندان در شب عاشورا..........................................................................................................54
4-1-1-1-محرم در استان هرمزگان....................................................................................... 54
4-1-1-2-تعزیه حضرت قاسم............................................................................................... 54
4-1-1-3-حنابندان در تعزیه حضرت قاسم........................................................................... 55
4-1-2-حنابندان در اعیاد.................................................................................................................................. 59
واژه عید................................................................................................................. 59
همراهی قربانی کردن و حنا در تاریخ.................................................................. 59
عید قربان در میان مسلمانان.................................................................................... 61
حنابندان عید قربان در بندرعبّاس..................................................... 62
4-1-2-4- عید فطر................................................................................................................. 64
حنابندان عید فطر در بندرعبّاس....................................................... 65
4-2- آیینهای نیمه مذهبی........................................................................................................................................ 66
4-2-1-حنابندان عروسی......................................................................................................................... 66
حنابندان ازدواج در بندرعبّاس.............................................................................. 68
4-2-2-حنا، باروری و زایمان......................................................................................................................... 75
کاربرد حنا در جنبههای بهداشت و سلامت باروری............................................ 75
عملکرد سنتهای حنا هنگام وضع حمل و پس از زایمان................................... 75
حنا، سلامت باروری و زایمان در بندرعبّاس.................................. 79
4-3- تکنیکها و الگوهای حناریزی................................................................................... 81
4-3-1- تکنیکها و الگوهای حناریزی در بندرعبّاس..................................................... 83
4-3-1-1- نقوش......................................................................................... 84
4-3-1-1-1- نقوش سنتی بندری..................................................... 84
4-3-1-1-2-نقوش هندی............................................................... 87
4-3-1-1-3-اصول زیبایی شناسی در نقوش حنا بندرعبّاسی................ 90
4-3-1-2- تکنیک........................................................................................ 91
4-3-1-2-1- تکنیکهای تیرگی لکه رنگ حنا.................................. 91
4-3-1-2-2- تکنیکهای حناریزی................................................... 94
فصل پنجم: نتیجهگیری..............................................................................................96
5-1 – خلاصه پژوهش و نتیجهگیری.................................................................................................................... 96
5-2-پیشنهادات.................................................................................................................................................. ..101
منابع...........................................................................................................................................................102
چکیده انگلیسی...................................................................................................................................... 109
منبع:
کتابها
ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد(1370)، الصیدنه فی الطب، تصحیح دکتر عباس زریاب، مرکز نشر دانشگاهی تهران
آذرنوش، آذرتاش(1316)، فرهنگ معاصر عربی – فارسی، نشر نی ، چاپ دوازدهم 1389
البعلبکی، روحی(1385)، فرهنگ عربی – فارسی الموارد، ترجمه: محمد مقدس، انتشارات امیر کبیر
بوآس،فرانتس(1391)، مردم شناسی هنر(هنر ابتدایی)، ترجمه جلالالدین رفیعفر، سازمان چاپ و انتشارات اوقاف
پاکباز، رویین(1378)، دایره المعارف هنر ( نقاشی، پیکرهتراشی، گرافیک)، تهران، فرهنگ معاصر
تاورنیه، ژان باتیست(1382)، سفرنامه تاورنیه، حمید ارباب شیرانی. نشر نیلوفر.
جل، آلفرد(1390)، هنر و عاملیت، ترجمه احمد صبوری، آثار هنری متن
حداد عادل،غلامعلی(1389)، دانشنامه جهان اسلام، جلد 14، واژه حنا،صفحه 248 - 250
دلاواله، پیترو (1384)، سفرنامه پیترو دلاواله،جلد1، شجاع الدین شفا. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
رائین، اسماعیل(1355)، دریانوردی ایرانیان، تهران: جاویدان
شاردن، ژان (1372)، سفرنامه شاردن، جلد2. اقبال یغمایی. تهران: توس.
شجاعی، حیدر( 1389)، دانشنامه اماکن مذهبی، فرهنگی و تاریخی ایران، تهران
قیّم، عبداانبی(1384)، فرهنگ معاصر عربی – فارسی،تهران: فرهنگ معاصر،
کتاک، کنرادفیلیپ(1386)، انسانشناسی(کشف تفاوتهای انسانی)، محسن ثلاثی، تهران: علمی
گلشن، جلال (1384)، یزد دیروز : آداب، سنن و رخدادهای 1384-1304 ه.ش، یزد: صحیفه خرد.
معین، محمد(1363)، فرهنگ فارسی، امیرکبیر، ،تهران
مکارم شیرازی، ناصر(1373)، تفسیر نمونه، جلد 5، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و یکم
نشریات و مقالات
اطلاعات تاریخی جغرافی اقتصادی استان هرمزگان(1385)، دریا (روزنامه منطقه جنوب کشور)،کد خبر: 1255
آداب و رسوم بندرعبّاس مردمانی خونگرم(1390)، روزنامه اطلاعات، فرهنگ مردم، سال هجدهم، شماره 4043
حسننیا، محمد(1389)، بندرعبّاس کانون تجارت، کتاب ماه، تاریخ و جغرافیا، شماره 151
حسینی، محمد(بیتا)، وضع اقتصادی یزد در دورهی ناصرالدین شاه. اقتصاد ایران، 175-137.
رادفر، ابوالقاسم(1388)، بازتاب هویت ایرانی در آثار هنری و مواریث فرهنگی، پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی، شماره 1
رامیار، اصغر. کلانتری، نجمالدین(1384)، اثر اکسیدانی حنا و همولیز ناشی از آن در یک بیماری با کمبود آنزیم گلوکز 6- فسفات دهیدروژناز، مجله بیماریهای کودکان ایران، دوره 15، شماره 4
شادلو، شیوا. چیتسازیان، امیر حسین(1390)، جستاری بر سفال گامبرون، فصلنامه علمی-پژوهشی نگره، شماره 20
شیخآبادی، علی (1387). حسینعلی قضایی بزرگترین تعزیهسرای جنوب، نشریه تئاتر، شماره 42 و 43
طبسی، محسن و رازانی، اسد(1386)، هنر سنتی و مناسبات نسلی، جوانان و مناسبات نسلی، شماره اول، صفحه 141 – 158
عامری سیاهویی، حمیدرضا. رستم گورانی، ابراهیم. بیرانوندزاده، مریم(1389)، سکونتگاههای غیر رسمی، امنیت و توسعه پایدار شهری(مطالعه موردی شهر بندرعبّاس)، علوم اجتماعی، مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 24، صفحه 37 – 60
عباسی دمشهری، رحمت الله ( 1386 )، حنا در هرمزگان، فرهنگ مردم ایران، شماره 11
فاضلی، نعمتالله(بیتا)، درآمدی بر جامعه شناسی هنر و ادبیات
فیاض، ابرهیم و رحمانی، جبار( 1386). مناسک عزاداری و وجدان جمعی در تشیع ایرانی، مجله دین و ارتباطات، شماره 32 ، صفحه 101- 119
· گیویان،عبدالله( 1385)، آیین، آیینی سازی و فرهنگ عامه پسند دینی: تأملی در برخی بازنمایی های بصری دینی و شیوه های جدید مداحی، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 5
ملکپور، مسعود(1389)، بندرعبّاس در گذشتهای نه چندان دور، روزنامه شرق، سال پنجم، شماره 1061
ناصری لیراوی، زینب. حاجیانپور، حمید(1390)، "پایان اشغال بندرعبّاس توسط پرتقال و نقش آن در شکوفایی این بندر در دوره صفوی"، تاریخ در آینه پژوهش، سال هشتم، صفحه 133 – 156
نگاهی به تحریفات حادثه عاشورا(قصه لیلا مادر علی اکبر و عروسی قاسم)(1392). روزنامه عصر نیریز، یکشنبه 12 آبانماه 1392، شماره 526
نوروز در روایات اسلامی(1388)،عیدانه (ویژه نامه نوروز88)، صدا و سیما
نوحگر، احمد. حسینزاده، محمدمهدی. اسماعیلی، رضا و افشار، راحله(1390). بررسی تاثیر وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانوار بر شاخصهای کالبدی محلهی نایبند شمالی و جنوبی در شهر بندرعبّاس، فصلنامه علمی- پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال سوم ،شماره چهارم
نوحهگر،احمد. ریاحی چلوانی، فاطمه. اکبری سامانی، ناهید(1390)، سطحبندی ریسک منابع آب آشامیدنی روستاهای دشت سرخون بندرعبّاس، فصلنامه علمی-پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی – سال چهارم، شماره اول
نیکخواه، سهراب(1391)، سلطان بندرهای ایران(گذری بر خط ساحلی ایران از خوزستان تا سیستان و بلوچستان )، هفته نامه تعطیلات نو، شماره : 114
منابع لاتین
AlQasaimi, Sultan bin Muhammad (1999)Power Struggles and Trade in the Gulf: 1620-1820, University of Exeter Press, 1999 - Europe - 218 pages, Produced by University of Exerter Press
Arzoumanian, Lena(2003), tech talk (What Is Hemolysis?)
Bell, Catherine (1992), Ritual Theory, Ritual practice, Newyork, Oxford: Oxford University press
Cartwright Jones , Catherine ( 2003a ), Menstruation and Henna: Pollution and Purification(Henna’s role in Muslim Traditions Regarding Reproductive Blood), Kent State University
Cartwright-Jones ,Catherine (2009b), The Patterns of Persian Henna
Cartwright-Jones . Catherine ,(2003b ), Henna traditions for the end of Ramadan"Id al-Fitr", Kent State University, The Henna Page
Cartwright-Jones, Catherine (2003c), Regale Unguentum: Parthian Royal Ointment, Kent State University
Cartwright-Jones, Catherine (2000), The Neolithic and Bronze Age Origins of Henna: Anath, the Virgin Warrior Goddess: Victory, Henna and Grain, Kent State University
Cartwright-Jones, Catherine (2002a), The Functions of Childbirth and Postpartum Henna Traditions, Published by Henna Page Publications, Printed in the United States of America
Cartwright-Jones, Catherine(2005), Henna for Hair. ), in henna page (access date: 2/7/1393)
Cartwright-Jones,Catherine ( 2009a), The Techniques of Persian Henna
Cartwright-Jones. Catherine (2002 b), Henna’s Significance in Amazigh Id, Circumcision and "Night of the Henna" Celebrations, ..
Cartwright-Jones. Catherine( 2004b), Henna and Glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency, Kent State University
Cartwright-Jones. Catherine(2004a), Id al-Adha and Henna(The Feast of Sacrifice or The Great Feast), in henna page
De Moor, Johannes C(1971), The seasonal pattern in the Ugaritic myth of Balu, according to the version of Ilimilku, (Alter Orient und Altes Testament). Kevelaer: Butzon & Bercker
Dumper, Michael. Stanley, Bruce E. (2007), Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia, edited by Michael Dumper, Bruce E. Stanley
Eid al-Fitr( 2013), Travel, Hotels, Trip, Tour, Holidays, Vacation, Atraveltrip.com (access date: 2013/08/11)
BANDAR-E ʿABBĀS(Ī),Encyclopaedia Iranica, Originally Published: 15 December, 1988, Last Updated: 15December, 1988 (access date: 2/7/1393)
Geertz, Clifford (1973), Interpretation of Cultures: Selected Essays. New York
Gimbutas, Marija(2001), The Language of the Goddess:Unearthing the Hidden Symbols of Western Civilization, Thames & Hudson
Le Strange, Guy (1905),The Lands of the Eastern Caliphate, published in the united states of America by Cambridge University press, new york
McQueen, Jessica ( 2013), Historical information and uses of henna, www.hennacaravan.com/facts.html , (access date: 15/5/1393)
Miczak, Marie Anakee( 2001), Henna's Secret History: The History, Mystery and Folklore of Henna. Writers Club Press.
Monger George peter (2004 ), Marriage Customs of the World(From Henna to Honeymoons), Santa Barbara, California -Denver, Colorado- Oxford, England
ritual, Encyclopædia Britannica, www.britannica.com, (access date: 7/7/1393)
S.V.Henna(?), Grolier Multimedia Encyclopedia, www.mtoni.com/mrembo/henna.pdf, (access date: 11/12/1392)
Sayre, Henry M(2010), The Humanities culture, continuity & chang, book 1:the Ancient world and the classical past, Publisher: Pearson College Div
Watson, Todd (2013), "Indonesia prepares for Idul Fitri",(access date: 7 /08/ 2013)
Westermarck, Edward(1926),"Ritual and Belief in Morocco" , Vols 1 & 2 , Macmillan and Company, Limited, London
سایتهای اینترنتی
www.vajehyab.com
آغاز برداشت حنا در هرمزگان(1390)، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، کد خبر 9008-13132 ، دسترسی در ۱۵/5/1393 ، khabarfarsi.com
انواری، روزیتا (1388)، معرفی کتاب ننه کلثوم، سایت انسانشناسی و فرهنگ، دسترسی در 10/3/1393 ،http://anthropology.ir/node/778
ایزدی جیران، اصغر(1388)، نظریه های انسان شناسی هنر (2): فرانتس بوآس(بخش اول)، انسان شناسی و فرهنگ، دسترسی در 17/6/1393، www.anthropology.ir
بزی. زهرا(1391)، بلوچها با حنابندان به استقبال عید قربان میروند، گزارش فارس از مراسم عید قربان در سیستانوبلوچستان، خبرگزاری فارس، دسترسی در 24/4/1393 ، www.farsnews.com
بهمنی، محمدمهدی (1386)، بهشت در کف دست، همشهری آنلاین، کد مطلب:42004، دسترسی در 30/4/1393 ، www.hamshahrionline.it
تاریخچه شهرداری بندرعباس، سایت رسمی شهرداری بندرعبّاس، دسترسی در 7/7/1393، www.bacity.ir
حسین نژاد، هادی (1389)، گفتگو با ناصر فکوهی : ایدئولوژیزه کردن جامعه و تغییر فرهنگی، انسان شناسی و فرهنگ، دسترسی در 17/6/1393، www.anthropology.ir
خواص درمانی گیاه حنا(1393)، دارو بانک، دسترسی در 29/1/1393، www.daroobank.com
شرط بقای یک آیین چیست؟(1392)، خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، کد خبر 92091812526، دسترسی در 15/6/1393 ، www.isna.ir
شیخ آبادی، علی(1393)، حسینعلی قضایی بزرگترین تعزیه سرای جنوب، دسترسی پنج شنبه ۵/4/ ۱۳۹۳، www.vista.ir
صالحی، محمدحسین (بیتا)، خواص سدر و حنا، www.makeup24.ir، دسترسی در 17/5/93
صداقتی،محمد(1392)، ماه محرم در استان هرمزگان، دسترسی در 15/2/139، www.kanoonha.net
صفرینژاد، محمدرضا(جراح بیماریهای کلیه و مجاری ادراری) (1393)، افزایش پرولاکتین خون، 7سیب، دسترسی در تاریخ 4/2/93، www.7sib.ir
طرحهای حنا در نگارگری ایرانی (1390)، دسترسی در 23/12/1392، www.shahrbaraz.wordpress.com
عنایتی ،الهام (1390) ، علائم کمبود استروژن و پروژسترون، آزمایشگاه دکتر عصاریان، دسترسی در تاریخ 4/2/93، www.labradez.com
غزنویان، منیژه(1393)، نقدی بر کتاب مردمشناسی هنر(هنر ابتدایی)، دسترسی در 22/6/1392، www.hamije.com
فدایی، علی(1389)، مفهوم آیین، دسترسی در 15/6/1393، www.ertebat.com
گرامی،سمیه( 1393)، نقش و نگار حنا در جزیره قشم، خبرگذاری جمهوری اسلامی ایران، دسترسی در 21/2/1393، www.irna.ir
گیویان، عبدالله(1387)، مقدمهای بر ارتباطات آیینی، دسترسی در 15/6/1393، www.aftabir.com
لوفر، برتولد(بیتا)، حنا، برگردان مهرداد وحدتی دانشمند، لغت نامه دهخدا ذیل مدخل حنا، دسترسی در 29/4/93، www.loghatnaameh.org
مجللی، اسماعیل (1392)، آیین ونمایشهای آیینی و سنتی ، دسترسی در 15/6/1393، www.mojalali.com
مجیدی خامنه ، فریده(1389)، آئینهای گذر از ماه شعبان به ماه رمضان، انسانشناسی و فرهنگ، دسترسی در 15/6/1393 ، www.anthropology.ir
معجزه ای درباره "مادر شدن" که نمی دانید(1392)، پایگاه خبری سلامت(دکتر من)، کد خبر: 1875، بهروز شده در: ۰۴ مهر ۱۳۹۳، دسترسی در 4/7/1393، www.doctoreman.ir
واژهشناسی(بیتا)، واژه بیولوژیکی، دسترسی در 22/3/1393 ، www.hrw.org
منابع شفاهی:
خطیبی زاده، سکینه (1393). 74 ساله، محله سورو در بندرعبّاس، حناریز
خَنشا، زیبا(1392 – 93). 34 ساله: محله سورو بندرعبّاس، حناریز
رضایی، علی (1392). رئیس حوزه هنری استان هرمزگان
عرب، هادی(1392). دبیر انجمن تعزیهخوانی استان هرمزگان
محبوبی، غلام(1392). 65 ساله ، محله شمیلیها، مسئول هیئت امنا مسجد محله شمیلیها
محمدی نژاد، فاطمه نساء(1392 – 93). 62ساله، محله سورو بندرعبّاس، حناریز
محمودی، حاج علی(1393). 53 ساله، منطقه قلعه قاضی، کشاورز حنا
فیلم:
عروسی- مراسم ساخت(1390). روایت زندگی
منابع تصاویر
اطلاعات تاریخی جغرافی اقتصادی استان هرمزگان(1385). دریا (روزنامه منطقه جنوب کشور) ،کد خبر: 1255
بندرعباس قدیم (بندر جرون) (بیتا)، ندای ساحل، وب سایت خبری تحلیلی شهرستان بندرعبّاس، دسترسی در 1/6/1393
پوردریایی، منا (بیتا)، حنابندان در استان هرمزگان، دسترسی در 16/5/93 ، www.irantk.biz
حاجیپور، امیر(1392). معرفی استان هرمزگان، دسترسی در 30 /5/1393، www.hajipour.persianblog.ir
سفر نوروزی به هرمزگان(1392)، سلامت نیوز، کد خبر: 107955، دسترسی در 1/7/1393، www.salamatnews.com
صداقتی،محمد( 1392)، ماه محرم در استان هرمزگان، دسترسی در 15/2/139، www.kanoonha.net/about-us/archive_news
عروسی- مراسم ساخت(1390)، روایت زندگی
قاسمی، عبدالعزیز (1391)، مزرعه حنا، دسترسی در 26/5/1393، www.negahmedia.ir
محرم در استان هرمزگان (بیتا)، مراسم مذهبی، تاریخ دسترسی 3/2/1393، www.seeiran.ir
Cartwright Jones , Catherine ( 2003a ), Menstruation and Henna: Pollution and Purification(Henna’s role in Muslim Traditions Regarding Reproductive Blood), Kent State University
Cartwright-Jones ,Catherine (2009b), The Patterns of Persian Henna
Cartwright-Jones, Catherine (2003d), map of henne stain
Cartwright-Jones. Catherine , (2009a), The Techniques of Persian Henna
Cartwright-Jones. Catherine ,(2004a), Id al-Adha and Henna(The Feast of Sacrifice or The Great Feast), in henna page
Cartwright-Jones. Catherine, (2002b), Henna’s Significance in Amazigh Id, Circumcision and "Night of the Henna" Celebrations, ..
Cartwright-Jones. Catherine,( 2002a), The Functions of Childbirth and Postpartum Henna Traditions, Published by Henna Page Publications, Printed in the United States of America
Gimbutas , Marija (2001), langugae of goddess
Hana Bandan Iranian Henna Bridal Party, 2013, access date: 2/4/1393
McQueen, Jessica ( 2013), Historical information and uses of henna, www.hennacaravan.com/facts.html , (access date: 15/5/1393)
Metropolitan Museum of art, The Collection Online, woman applying henna, www.metmuseum.org/collection,( access date: 12/4/1393