پایان نامه بررسی رابطه بین سبک رهبری با عملکرد مدیران مدارس ( مدارس متوسطه غرب استان گیلان )

پایان نامه تحصیلی جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد

رشته : مدیریت دولتی              گرایش:  منابع انسانی 

 چکیده

مدیریت ، رهبری و چگونگی کارایی و عملکرد مدیران از جمله عوامل موفقیت سازمانها محسوب  می شود . سبک مورد قبول مدیران در کارایی ، عملکرد و اثر بخشی سازمانها تاثیر مستقیم دارد .

درجامعه مدیران فراوانی وجود دارند ، لیکن آنچه مهم است وجود افرادی است که آماده پذیرش نقشهای علمی در جامعه باشند و کار خود را با عملکرد بهتر و سبک موثر که مناسب با اوضاع و شرایط خاص سازمان خود باشد ارائه نمایند .

البته باید اذعان نمود که بین مدیریت و رهبری تفاوت وجود دارد . یکی از صاحب نظران مدیریت به نام زالزنیک[1] معتقد است که تفاوتها در طرز تلقی ها نسبت به اهداف مفهوم کار به روابط بین دیگران ، خود اداراکی [2]و توسعه می باشد .  مدیران به پذیرش طرز تلقی غیر شخصی یا انفعالی و رهبران بیشتر تمایل به نگرش شخصی نسبت به اهداف دارند. (مولینز،1991،ص 119) .

هدف اساسی این پژوهش کشف رابطه بین سبک رهبری و عملکرد مدیران مدارس متوسطه غرب استان گیلان می باشد .

روش اجرا در این تحقیق بر اساس طرح تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی است.مطالعه توصیفی برای تعیین و توصیف ویژگی های یک موقعیت صورت می گیرد. از این رو هدف هر مطالعه توصیفی عبارت است از تشریح جنبه هایی از پدیده مورد نظر پژوهشگر و با دیدگاهی فردی، سازمانی، صنعتی و نظایر آن.

 (خاکی، 1382، ص 123)

ابزار اندازه گیری در این پژوهش دو نوع پرسشنامه ی استاندارد که یکی برای نوع سبک رهبری و پرسشنامه دوم به سنجش شاخص های عملکرد مدیران پرداخته است.

اعتبار پرسشنامه ها از طریق ضریب آلفای کرونباخ برآورد گردیده است که برای پرسشنامه سبک رهبری 81.1% وبرای پرسشنامه عملکرد 97.2% می باشد .

برای تجزیه وتحلیل داده های پژوهش نیز از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است . در سطح توصیفی از مشخصه های آماری نظیر فراوانی ، درصد میانگین و انحراف معیار و در سطح استنباطی از آزمون های همبستگی پیرسن و جداول مقایسه میانگین ها و با بهره گیری از نرم افزار  Spss استفاده شده است . تحقیق حاضر از نوع توصیفی- همبستگی  بوده واز نظر هدف کاربردی بوده ودارای یک فرضیه اصلی و دو فرضیه فرعی به شرح زیر می باشد:

فرضیه‌های تحقیق

فرضیه اصلی:

 بین سبک رهبری و عملکرد مدیران  مدارس متوسطه رابطه وجود دارد.

فرضیه های فرعی:

1- بین سبک رهبری استبدادی/ غیردموکراتیک و عملکرد مدیران مدارس متوسطه غرب گیلان رابطه معنادار وجود دارد.

2- بین سبک رهبری مشارکتی/ غیرمشارکتی  و عملکرد مدیران مدارس متوسطه غرب گیلان رابطه معنا دار وجود دارد .

جامعه آماری تحقیق کلیه مدیران مرد وزن شاغل در مدارس متوسطه مناطق آموزش وپرورش  غرب استان  گیلان وروش نمونه گیری غیر احتمالی در دسترس می باشد . برای گرد آوری داده ها از روش میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده شده است جهت آزمون فرضیه ها نیز از آزمون همبستگی پیرسن و جداول مقایسه میانگین ها  استفاده شده است .

واژگان کلیدی: سبک های رهبری  ، عملکرد

1 Zaleznix

2 Self-Perleption

مقدمه

رهبری[1]به عنوان موتور محرکه در مدیریت ،تجارت ،امور دولتی ، گروهها و سازمانهای بی شماری که به زندگی ما شکل می دهند یا در آنها کار می کنیم مطرح  بوده و کشورهای توسعه یافته جهان توجه ویژه­ای به این مقوله داشته اند. بی شک برای رشد وبالندگی  کشورها ضرورت توجه جدی تر به مقوله رهبری  امری اجتناب ناپذیر است. رهبری عبارت است از توانایی در اعمال نفوذ بر گروه وسوق دادن آن به هدفهای مورد نظر .منبع این قدرت یااعمال نفوذ جنبه رسمی دارد،همانند تکیه زدن بر مسند مدیریت ، در یک سازمان.  (استیفن پی.رابینز،1378،صص 217- 218)

رهبری وایجاد انگیزه و تعهد در کارکنان یکی از وظایف مهم مدیران و سرپرستان است . رهبری وقتی محقق  می شود که شخصی بخواهد شخص دیگری را به منظور نیل به هدفهای پیشبینی شده تحت تاثیر قرار دهد . رهبری برخلاف برخی از وظایف مدیریت مثل برنامه ریزی و سازماندهی ، وظیفه ای کاملا رفتاری است که با درگیری فراوان در روابط شخصی ملازمه دارد .

متفکران علوم انسانی مفهوم رهبری را از ابعاد مختلفی مورد بحث قرار داده اند . برخی رهبری را توانایی ترغیب دیگران به کوشش مشتاقانه جهت اهداف معین می دانند . اگر موضوع رهبری در سازمان و تشکیلات بخصوصی باشد آنگاه رهبری سازمانی ((نفوذ در زیر دستان و همکاران جهت تحقق اهداف سازمانی))معنی می شود .

جرج تری[2] رهبری را عمل تاثیر گذاری بر افراد می داند بطوریکه از روی میل و علاقه برای هدفهای گروهی تلاش کنند

بررسی رابطه بین سبک های رهبری و عملکرد مدیران مستلزم بررسی روند تغییر نگرشها به مقوله رهبری در نهضت مدیریت علمی فردریک تیلورکه وظیفه رهبر را اجرای معیار های عملکرد برای رسیدن به اهداف سازمان می داند. و نهضت روابط انسانی التون مایو که به فراهم آوردن فرصتهایی برای تسهیل در دستیابی به اهداف مشترک و نیز رشد و پیشرفت شخصی پیروان توجه دارد. 

1-2) بیان مسئله

به باور بسیاری از صاحب نظران مدیریت وسازمان ، سبک رهبری یکی از مهمترین عناصر موفقیت مدیران است که به مرور زمان و بر پایه تجربه ، تحصیلات ، آموزش ونظام ارزشی و اعتقادی آن پایه ریزی می شود (هرسی و بلانچارد،1993 ).سبک رهبری وتصمیمات گرفته شده به وسیله مدیران ، بر عملکرد[3] سازمان از بالا به پایین اثر گذار است . این عامل ، سبب ساز شکست یا موفقیت سازمان است زیرا افزون بر سایر عوامل داخلی محیط سازمان،بر عوامل خارجی محیط سازمان نیز اثر گذاری و کنترل دارد.

 (لاسیِر و آچوآ،1993).اتزیونی[4] با بررسی کارهای بیلز و اسلاتر [5]دو نوع رهبری را در سازمان شناسایی کرد و ابراز داشت که نیازهای سازمانی مشخص می کند که چه نوع رهبری موفق خواهد بود.

(تنینبوم و اسمیت،1986).

مشکلی که بیشتر سنخ شناسی های سبک رهبری با آن مواجه اند،مطلق نگری است ،بیشتر سبک شناسی ها در فرایند اندازه گیری و تشخیص به سوی نوعی برچسب زنی گرایش می یابند ، در حالی که  قرار دادن مدیران در یک سبک قدر مطلقی،  چندان منطقی و انسانی بنظر نمی رسد.لذا ،در سال های اخیر تلاش هایی گسترده جهت سبک شناسی های طیفی صورت گرفته است.در این دیدگاه پس از  مفهوم سازی تنوع سبک ها، هر مدیر در هریک از سبک ها می تواند حدی از امتیاز را کسب کند.در نتیجه، این نوع سبک شناسی ها قطعا نیاز به یک نظام تفسیری پیچیده تری نسبت به ساده انگاری های گذشته خواهند داشت. می توان به برخی از  مفاهیم رهبری به سبکهای کاریزماتیک، سنتی و بوروکراتیک وبر، سبکهای استبدادی ،دموکراتیک و آزاد منشانه ی لوین، لیپیت و وایت، سبکهای فرد مدار و وظیفه مدار فیدلر، سبکهای خدمت گزارانه ی گرینلیف[6]، سبک های تبادلی وتحولی  برنز، سبک رهبری محیطی کار مازی[7] ، سبک رهبری رسمی ویکر[8] و سبک رهبری خودشیفته ماکوبی [9] برای بیان بیشتر مسئله اشاره نمود .

هنری پیر[10]در رساله خود تحت عنوان ((برتری در رهبری)) اعتقاد دارد که سه موضوع وجود دارد که هیچ دانشکده ی نتوانسته بدرستی درمورد آنها بنویسد . این موضوعات عبارتند از عشق، هوش و رهبری  از این سه موضوع رهبری مرموز ترین و غیر قابل پیشگویی ترین آنهاست.(باقری،1373) بیشتر تحقیقات انجام شده در زمینه های سبک رهبری و پیامد های ناشی از آن بر سبک های وظیفه مدار و رابطه مدار تمر کز داشته اند. یکی از  جدید ترین نظریه های رهبری ، نظریه های رهبری تحولی و تحول گراست که نسبتاً از جامعیت بیشتری برخوردار است و این سبک مورد علاقه و توجه بسیاری از متخصصان و صاحب نظران مدیریت را به خود جلب نموده است .

مدل هرسی و بلانچارد 4 سبک رهبری را معرفی کرده است که عبارت اند از :

سبک رهبری دستوری (وظیفه مدار)(Dilective Leadrship ) : این سبک  به شدت طرفدار کار وبسیار کمتر توجه به کار مند دارد ، کارکنان دقیقاً می دانند که سازمان از آنها چه توقعی دارد و در این راستا دستورات روشنی از طرف رهبر ابلاغ می شود .

 سبک رهبری عرضه کننده یا حمایتی (Suppertive Leadrship): در این سبک رهبر همزمان هم به مقوله کار وکارمند توجه شدید دارد و ارتباط بین رهبر و کارمند دوستانه است

سبک رهبری مشارکتی (Participative Leadrship): در این سبک رهبر شدیداً طرفدار کارمند و کم توجه به کار است و از کارمند نطر خواهی زیاد می شود لذا در خصوص اخذ تصمیمات نهایی تفویض اختیار نمی شود.

 سبک واگذاری اختیار(تحول گرا ) (Surrender option  Leadrship ) :  در این سبک رهبر دخالتی در امور ندارد و اختیارات بطور کامل به زیر دستان واگذار می شود زیرا تصور بر این است که زیر دستان دارای شایستگی کافی برای تشخصیص موقعیت و انجام وظایف هستند .این سبک بر مبنای تئوریYشکل گرفته است.

در تئوریهای نوین (مدرن ) تاکید بر تاثیرات رهبری و مطالعه جایگاه قانونی رهبر در بروکراسی در نظر است اما در فرا نوین تمرکز بر چگونگی فرایند رهبری است که رهبری را به دو سبک عملگرا و و رهبری تحول گرا تقسیم نموده است، که در رهبری عملگرا حفظ جایگاه قانونی ، بهبود کیفیت عملکرد از طریق مبادلات       رئیس – مرئوسی  و هدف بالا بردن انگیزه ، در کارکنان است . در رهبری تحول گرا از طریق سیستم ارزشها و باورهای مشترک اثر گذاری می کند و پیروان را به نگاه نو ، حتی به مسائل کهنه  وتلاش مضائف و نیل به اهداف وا می دارد .

 فیدلر[11]معتقداست عملکرد موفقیت آمیز گروه به این امر بستگی داردکه شیوه وسبک  رهبری باید متناسب با موقعیت و شرایطی باشد که فرد درآن قرار می گیرد و پرسش نامه ای تهیه نموده و آن را پرسش نامه ناخوشایند ترین همکار[12]نامیده و هدف این بود که رهبر به انسان توجه می کند یا تولید و کار .

وسه شاخص موقعیتی با عناوین رابطه رئیس و مرئوس، ساختار یا نوع کاری که باید انجام شود و میزان قدرت رهبر.

تئوری مسیر- هدف ازمهمترین بحث های در زمینه رهبری است  که می گوید اساس کار رهبر این است که به پیروان خود کمک کند تا بتوانند به هدفها دست یابند و آنان را هدایت و رهبری کنند تا مطمئن شوند که هدفهای آنان با هدف کلی گروه و سازمان سازگار است و رهبران اثر بخش راه را نشان داده و موانع را برطرف می کنند .

به  نظر رابینز عملکرد عبارتند از :آنچه که افراد در سازمان انجام می دهند و شیوه ای که افراد ، بر عملکرد سازمان اثر می گزارند.

پورتر ،لاولر،کمبل و بریچارد عملکرد[13] را تابعی از میزان استعداد ، مهارت درک وظیفه ، کوشش، انتخاب، پایداری و جلوگیری از اوضاعی که تحت کنترل قرار ندارد تعریف کرده اند .

دسلر عوامل موثر بر عملکرد را در چهار گروه فردی، شغلی،سازمانی و تغییرات سازمانی طبقه بندی کرده است .

 عملکرد تحت تاثیر تغییر ساختار و استراتژی های سازمان می باشد بدین معنی که تغییر در استراتژی های سازمانی ایجاب می کند که ساختار تغییر نموده و در نتیجه عملکرد نیز متاثر از این تغییرات خواهد بود . ساختار می بایست بگونه ای در سازمانها طرح ریزی گردد که اجرای استراتژی ها را تسهیل نماید و در نتیجه عملکرد افراد نیز همسو با این تغییرات متفاوت خواهد بود .

این تحقیق به بررسی رابطه بین  سبک رهبری و عملکرد مدیران  مدارس متوسطه شهرستانهای غرب گیلان می پردازد و می خواهدرابطه بین سبک رهبری وعملکرد مدیران  مدارس، را موردسنجش و آزمون قرار دهد. وتفاوت آنها را اندازه گیری نماید بعبارتی می خواهد بداند که آیا تفاوت معنا داری بین سبک رهبری و سطح عملکرد مدیران  مدارس مشاهده می گردد یا خیر ؟آیا بین سبک رهبری مدیر مدرسه و عملکردش رابطه ای چه مستقیم و یا غیر مستقیم مشاهده می شود یا خیر؟در راستای این تحقیق، محقق به دنبال میزان رضایت و نیز تعهد افراد به کارخود  نیز خواهد بود بدین معنا که مدیران مدارس در انجام وظایف شغلی خود  رضایت شغلی و تعهد کاری خواهند داشت و یاخیر ؟ نکته مبهم و مجهول در این تحقیق وجود رابطه معنا داری، بین سبک رهبری  با سطح  عملکرد مدیران مدارس خواهد بود . در این پ‍‍ژوهش سبک رهبری بعنوان متغیر مستقل و عملکرد مدیران مدارس بعنوان متغیر وابسته مد نظر خواهد بود .منظور محقق از طرح این پژوهش یافتن جواب سئوالاتی از قبیل اینکه آیا سبک رهبری مانند سبک تحول گرا، خدمتگزار و یا تعامل گرا، عملکرد را بهبود می بخشد یا چه شرایط دیگری در این امر دخیل خواهد بود؟ و یا آموزش وپرورش برای بهبود عملکرد مدیران صفی از چه سبکی می تواند استفاده کند که نتایج مطلوبی را جهت رسیدن به اهداف آموزشی وپرورشی کسب نماید. امروزه از دغدغه های اصلی مسئولین سازمانها بهبود عملکرد مدیران می باشد . بحث ارتقای عملکرد بعنوان مهمترین عامل رسیدن به اهداف سازمانی شناخته شده است، لذا در این تحقیق، محقق دنبال پاسخ به این سئوال اصلی است که: آیا بین سبک رهبری و عملکردمدیران مدارس رابطه وجود دارد؟

1-3) ضرورت و اهمیت تحقیق

شناخت راههای بهبود عملکرد کارکنان همواره بعنوان دغدغه اصلی مدیران سازمانها  مطرح بوده و بهره مندی از چه سبکی از رهبری به منظور نیل به این هدف همواره از نیاز  هایی بوده که احساس شده است .

بارزترین دلیل بررسی و ارزیابی عملکرد فرد تضمین توسعه خود آن است و دومین دلیل که بدنبال دلیل اول مطرح می شود آن است که یقیناً اصلاح عملکرد هر کارمندی موجب توسعه عملکرد سازمان ودر نتیجه موجب رشد وتوسعه  خواهد شد.Harrison and others,1997) )

مک گریگور برای بررسی عملکرد کارکنان سه هدف قائل است:

هدف مدیریتی:فراهم نمودن روشی منظم برای ارتقای کارمند برای  افزایش درآمد وحقوق وی.

اهداف اطلاعاتی : تهیه اطلاعات لازم جهت مدیریت بمنظور شناسایی توانایی ها و نارسائیها .

اهداف انگیزشی : شناخت راههای ارتقای انگیزه کارکنان از طریق افزایش توانائی ها و مهارتها .

می توان برخی از عمده ترین دلایل بررسی و یافتن رابطه عوامل مختلف با عملکرد کارکنان را در سازمانها چنین بیان نمود :

شناخت و تعین معیار های لازم جهت سیستم حقوق و دستمزد – شناخت راههای ارتقاء و انتقال کارکنان بوسیله کشف نقاط قوت و ضعف آنان -  شناخت راههای بازخریدی و انفصال و ترک خدمت – تعیین نیازهای آموزشی – ترویج ارتباطات موثر بین فرا دست وزیر دستی و ...

ضرورت تحقیقاتی از این قبیل و بررسی سبکهای رهبری با عملکرد کارکنان می تواند راهکارهایی جدید برای بالا بردن سطوح ارتباطی و عاطفی و درگیر نمودن آنان  با اهداف سازمانی را فراهم نماید و اطلاعات لازم را برای اخذ تصمیمات کاربردی در اختیار تصمیم گیران آموزش وپرورش قرار دهد .

و بنظر می رسد مدیران بتوانند با شناسایی آگاهانه امور و داشتن اطلاعات درست و بیشتر، تصمیمات مقتضی و بجا را در آموزش وپرورش اخذ و اجرا نمایند .

از طرف دیگر اجرای چنین تحقیقاتی علاوه بر افزایش دانش مدیران ودست اندرکاران ارشد آموزش وپرورش، می تواند راهگشای محققین و مدیران، رهبران آموزشی و فرهنگیان برای ادامه تحقیق در این راستا باشد و توجه افراد را به این موضوع جلب نماید .

با روشن شدن برخی از زوایای موضوع، دراین تحقیق زوایای دیگر آن مسلماً با همت دیگران آشکار خواهد شد وبا توجه به این که این موضوع تاکنون در آموزش وپرورش استان گیلان مورد بررسی قرار نگرفته است ضرورت آن احساس گردید تا با توجه به اهمیت و جایگاه نظام آموزش وپرورش در تربیت نیروی انسانی کشور موضوع مذکور در ابعاد مختلف قابل بررسی و تحقیق می باشد .

به اعتقاد بسیاری از محققان رفتارها و سبکهای رهبری جدید در افزایش انگیزش و کارکرد پیروان و نیز بهبود عملکرد آنان نقش موثری ایفا می کند (چورلی ،1384 )

بنابراین با توجه به اهمیت سبکهای رهبری  و تاثیر آن در عملکرد کارکنان ،نیاز  اجرای تحقیق فوق تحت عنوان سنجش رابطه بین سبک رهبری و عملکرد مدیران مدارس مقاطع متوسطه استان گیلان مورد بررسی قرار گرفته است .

1-4) اهداف تحقیق

هدف اصلی از انجام این پژوهش را می‌توان بررسی، مطالعه و شناسایی و تبیین عناصر و ابعادمختلف سبکهای رهبری  و رابطه این سبکها با  عملکرد مدیران مدارس دانست که  شاید اساسی ترین مسئولیت مدیران بهبود وارتقاء کارکرد و عملکرد کاری آنان باشد .

علیهذا اهم اهداف اساسی جهت پژوهش در قالب موارد زیر قابل ارائه می باشد:

1- سنجش رابطه بین سبک رهبری وعملکرد مدیران  مدارس متوسطه.

2- سنجش  عملکرد مدیران  مدارس متوسطه .

3- - سنجش  سبک های رهبری در  مدیران  مدارس متوسطه  . 

1-5) چارچوب نظری تحقیق

هر تحقیق به یک چاچوب نظری نیاز دارد، چارچوب نظری الگویی است که فرد پژوهشگر بر اساس آن درباره روابط و عواملی که در ایجاد مسئله مهم تشخیص داده شده اند نظریه پردازی می کند. به طور کلی می توان گفت: چارچوب نظری مبنایی است که تمام تحقیق بر روی آن قرار داده می شود.(خاکی،1387، ص 163) 

در  اکثر تحقیقات مربوط به رابطه سبکهای رهبری  مدیران وعملکرد آنان به جنبه های مختلف این ارتباط و نیز اثر آن بر نتیجه کار و عملکرد زیر دستان تاکید شده است از جمله این جنبه ها، ایجاد روابط انسانی مطلوب از عوامل موفقیت برای وا داشتن نیرو ها به کار تاکید شده است .

در تحقیقات هرزبرگ عوامل برانگیزاننده و ارتقاء دهنده عملکرد کارکنان ،استقرار روابط متقابل دوجانبه سرپرستان ومرئوسان و توجه به شرایط کاری ، مقام ، منزلت و اهمیت روابط مطلوب مدیران با زیردستان مد نظر بوده است و توجه به این عوامل از نارضایتی شغلی جلوگیری کرده و عملکرد زیر دستان را تحت تاثیر می گذارد .

آزمایشات هاثورن بر خلاف انتظار صاحبان کارخانه وسترن الکتریک که عوامل مادی و فیزیکی را سبب رضایت مندی و بهبود عملکرد می پنداشتند نشان داد که عوامل دیگری مانند روابط انسانی ، جو سازمانی دوستانه ،مشارکت و اعمال روشهای انسانی قابل قبول و ... عوامل موثر بر افزایش تولید و بهبود عملکرد زیر دستان می باشد .

از نظر گریس آر جریس وظیفه رهبر ایجاد جو گرم سازگار و یا متجانس است که در آن افراد بتوانند با آزادی نسبی ،احساسات ،عواطف و نگرشهای خود را بیان کنند .

طبق نظر میرکمالی در مدیریت آموزشی جو متجانس اهمیت بسیار دارد و زمینه وشرایطی بین ویژگی های محیط و خصوصیات فرد و تطابق و همخوانی بین آنها بوجود می آورد که مدیر در آن نقش اساسی دارد .

در تحقیقی در سال 1388 ه .ش دکتر طاهر روشندل اربطانی استاد یار و عضو هیات علمی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران ،گروه مدیریت با عنوان ((بررسی عوامل موثر برعملکرد مدیران کتابخانه های عمومی سطح شهر تهران)) مشخص شده که بالا بودن سطح تعلق شغلی میان مدیران عامل کلیدی در تعیین سطح عملکرد آنها بشمار می رود زیرا در فردی که نسبت به شغل خود نگرش مثبت ندارد نمی توان عملکرد و بهره وری  خوبی انتظار داشت وکارکنان  شغل خود را معرف خود دانسته و بدان علاقه دارند .

و نتایج بدست آمده از آزمون همبستگی اسپرمن نشان داد که بین وجود نگرش مشتری مدار در مدیران کتابخانه های مورد مطالعه ، میزان تعلق شغلی آنان ،میزان آموزش های ضمن خدمت مدیران وسرانه بالای مطالعه در جامعه و عملکرد مدیران کتابخانه  ها رابطه معنا دار مستقیم و جود دارد در حالی که بین میزان بودجه اختصاصی و جایگاه اجتماعی کتابداران در جامعه وعملکرد مدیران مذبور رابطه معنا داری مشاهده نمی شود . نتایج حاصل از تحلیل واریانس نشان داد که بعد(( محتوایی)) مانند عوامل انسانی و روابط انسانی در سازمانها مانند نگرشها، ادراکات و هرچیز که مربوط به نیروی انسانی است  مهمترین بعد بر عملکرد مدیران کتابخانه  های عمومی شهر تهران بوده است[14] .

در تحقیقی با عنوان رفتار شناسی از مدیران برجسته در دستگاههای اجرایی کشور توسط دکتر محمد سعید تسلیمی و زین العابدین رحمانی –چاپ شده  در نشریه دانش مدیریت ،شماره 50 سال 1379-با عنوان  بررسی ویژگی های رفتاری مدیران برجسته، با ارائه الگوی مدیریت بومی  انجام گرفته که در این تحقیق شیوه های مدیریت بومی موفق ،تربیت انسانهای مدیر، انتخاب وانتصاب  صحیح آنان و در نتیجه پیشرفت و بهبود عملکرد آنان بررسی گردیده است و سعی شده است رابطه ای بین رفتار و موفقیت واثر بخشی مدیران با الگوی بومی مورد آزمایش قرار گیرد که نتایجی بدین شرح بدست آمده 1 – مدیران برجسته توانایی ویژه ای جهت ایجاد انگیزه در نیروی انسانی دارند 2-  انتقال کمالات وفضایل اخلاقی مدیران برجسته به افراد دور و بر خود موجب برجستگی آنان است و بین الگوی اخلاقی و برجستگی آنان رابطه معنا دار وجود دارد 3- مدیران برجسته با الگوی بومی گزینی نقش اساسی در افزایش روحیه کارکنان زیر دست خود دارند [15].

در سال 1963 بلاکر وریچارد سون تاثیر سبکهای رهبری مدیران مدارس را با رضایت شغلی معلمان بررسی نمودند و دریافتند که مشارکت در تصمیم گیری رضایت شغلی معلمان را افزایش داد . و در همین راستا بلاسکو و اولوتو( 1972) و مورمن و کوک (1974) در ارتباط با تصمیم گیری و رضایت شغلی نتایج مشابهی با تحقیق بلاسکو و ریچارد سون بدست آوردند (باقری 1383 ).

جاودانی (1381) در بررسی رابطه رهبری تحول آفرین با تعهد سازمانی در یافت که بین میزان تحول آفرینی مدیران با تعهد سازمانی معلمان رابطه معنا داری وجود دارد ولی بین میزان تعامل گرایی و تعهد سازمانی معلمان رابطه معنا داری مشاهده نشد و نیز دریافت رهبری فرهمند از ابعاد رهبری تحول آفرین بیشترین تاثیر را بر تعهد سازمانی معلمان دارد .(فرازجا، 1386 )

بارنر وهمکارانش (1978) اعتقاد دارند که رهبران تحول گرا ارزش ها و فرهنگ سازمان را متحول می نمایند و توانایی آن را دارند تا در پیروان خود نفوذ کرده و تعهد آنان را به سازمان زیاد کنند. (باقری 1383)

 الن کوف (2002) در تحقیقی با شرکت 253 مدیر و 498 پیرو اثر رهبری تحولی و تبادلی را بر عملکرد کارکنان ، اثرات تعدیلی حمایت از نوع آوری بر ارتباط بین رفتار های رهبری تحولی و عملکرد سازمانی و اثرات گروه بر رفتار های رهبری تحولی را در روسیه اجرا نمود و نتیجه گرفت که رفتار های تحولی و تبادلی با تاثیر بر تعهد سازمانی کارکنان در نهایت  منجر به عملکرد بالای کارکنان شرکتهای روسی می شود . یافته ها همچنین نشان داد که ارتباط بین رهبری تبادلی با متغیرهای مورد مطالعه سبک تحولی ضعیف تر است.     (باقری، 1383 ) 

1-6) فرضیه‌های تحقیق

فرضیه اصلی:

 بین سبک رهبری و عملکرد مدیران مدارس رابطه وجود دارد.

فرضیه های فرعی:

1- بین سبک رهبری استبدادی/ غیردموکراتیک و عملکرد مدیران مدارس متوسطه غرب گیلان رابطه معنادار وجود دارد.

2- بین سبک رهبری مشارکتی/ غیرمشارکتی  و عملکرد مدیران مدارس متوسطه غرب گیلان رابطه معنا دار وجود دارد .

1-7)تعریف نظری (مفهومی) و عملیاتی متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق:

1-7-1) متغیرهای مستقل

1-7-1-1 )تعریف نظری ومفهومی :

الف ) سبک رهبری مشارکتی : این رهبر با کارکنانش مشورت می کند و می کوشد اگر کارکنان خود را باور داشته باشند، اعمال رهبری مشارکتی ، رضایت آنان را بیشتر تأمین خواهد کرد.

در سبک رهبری مشارکتی، مدیر سعی می­کند بر حسب موضوع، از نظریات، دیدگاهها و پیشنهادهای کارکنان در تصمیم گیری ها و انجام دادن امور استفاده کند. مشارکت دادن کارکنان با توجه به موارد زیر صورت           می پذیرد:

۱) هنگامی که نوع و کیفیت تصمیم اهمیت دارد.

۲) هنگامی که کارکنان باید راه حل ارائه شده یا تصمیم اخذ شده را بپذیرند و به آن عمل کنند.

۳) هنگامی که استفاده از نظریات کارکنان ضروری باشد.

استفاده از سبک رهبری مشارکتی نتایج مثبتی دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم : کیفیت کار افزایش می یابد و کاستی های آن رفع می گردد. کارکنان به پذیرش دگرگونی و تغییر، رغبت نشان می دهند و از تحول و تغییر بیم و هراس ندارند. روحیه افراد تقویت می شود و رضایت شغلی آنان افزایش می یابد. فضای دلپذیر در محیط اداره و در گروه کارکنان و مدیر ایجاد می شود. تعارض ، دشمنی و ستیز میان مدیر و کارکنان کاهش  می یابد. به تقویت روحیه همکاری و تعاون در کارکنان کارکنان کمک می کند.

ب )  سبک رهبری استبدادی

در رهبری استبدادی اخذ هرگونه تصمیم به عهده رهبر است او تصمیمات را به کارکنانش ابلاغ  می کند و از آنها انتظار دارد تصمیمات را اجرا کنند. به این معنی است که مدیر تصمیمهایش را انفرادی می‌گیرد، بدون توجه به زیر دستان. در نتیجه این تصمیمات مدیر هستند که نظر و شخصیت او را منعکس میکنند؛ و طبیعتاً اگر مدیریت خوب باشد، می‌تواند تصویری از اعتماد به نفس را به وجود آورد. از طرفی دیگر زیر دستان ممکن است بیش از حد وابسته به رهبران شوند و احتمالا نظارت بیشتری لازم شود. مدیران استبدادی دو دسته اند:

مدیران دستوری Directive که تصمیمات را خودشان میگیرند و مدیران ارشد مورد قبول.

مدیران آسان گیر Permissive که باز تصمیمات را خود میگیرند اما به زیر دستان در نحوه اجرایی کردن آن آزادی عمل میدهند.

ج ) سبک رهبری وظیفه مدار  : این سبک  به شدت طرفدار کار وبسیار کمتر توجه به کار مند دارد ، کارکنان دقیقاً می دانند که سازمان از آنها چه توقعی دارد و در این راستا دستورات روشنی از طرف رهبر ابلاغ می شود

د ) سبک رهبری تعامل گرا: در این سبک رهبر همزمان هم به مقوله کار وکارمند توجه شدید دارد و ارتباط بین رهبر و کارمند دوستانه است.

 ه ) سبک رهبری تحول گرا: در این سبک رهبر دخالتی در امور ندارد و اختیارات بطور کامل به زیر دستان واگذار می شود زیرا تصور بر این است که زیر دستان دارای شایستگی کافی برای تشخصیص موقعیت و انجام وظایف هستند .این سبک بر مبنای تئوری Yشکل گرفته است

 و ) سبک رهبری مشارکتی: در این سبک رهبر شدیداً طرفدار کارمند و کم توجه به کار است و از کارمند نطر خواهی زیاد می شود لذا در خصوص اخذ تصمیمات نهایی تفویض اختیار نمی شود.

ز) رهبری استبدادی : فردی است که به زیر دستانش می گوید که چه انجام دهند و انتظار دارند بدون چون چرا از او اطاعت کنند .

ح ) رهبری  دموکراتیک : یک رهبر دموکراتیک رهبری است که آنچه اکثریت افراد تمایل دارند ، انجام می دهد .

ط) رهبری غیر دموکراتیک (بی بندوبار ): این رهبر شخصی است که درگیر کار وفعالیت واحدها نمی شود.

1-7-1-2)تعریف عملیاتی متغیر مستقل (سبکهای رهبری ):

الف ) رهبری مشارکتی :

شاخص سنجش سبک رهبری 11 سئوال پرسشنامه سبک رهبری ضمیمه این تحقیق به شماره های 3.5.8.10.15.18.19.22.28.30.35 می باشد که به سنجش واندازه گیری متغیر مذکور می پردازد.

ب ) سبک رهبری استبدادی :

شاخص سنجش سبک رهبری استبدادی بیست سئوال پرسشنامه ضمیمه این تحقیق به شماره های :1.2.4.6.7.9.11.12.13.14.16.17.20.21.23.25.27.29.31.33 می باشد که به سنجش و اندازه گیری متغیر مستقل مذکور می پرد ازد.

1-7-2) متغیر وابسته (عملکرد)

1-7-2-1)تعریف نظری ومفهومی :

 رابینز معتقد است عملکرد یعنی محاسبه یا سنجش نتیجه ها و می گوید دررابطه با عملکرد چنین پرسش ساده ای را باید مطرح نمود که آیا کار انجام شده است ؟ (رابینز ، 1384 ص 364 ).

- عملکرد عبارتست مجموع رفتارهای در ارتباط با شغل که افراد از خود نشان می دهند(گریفین،1375، ص 479)

 - عملکرد معیار پیش بینی شده یا معیار وابسته ی کلیدی در چارچوبی که ارائه می دهیم، می باشد که این چارچوب بعنوان وسیله ای برای قضاوت در مورد اثر بخشی افراد، گروه ها و سازمانها عمل می کند.

- عملکرد معیار پیش بینی شده یا معیار وابسته ی کلیدی در چارچوبی که ارائه می دهیم، می باشد که این چارچوب بعنوان وسیله ای برای قضاوت در مورد اثر بخشی افراد، گروه ها و سازمانها عمل می کند.

- عملکرد عبارتست از حاصل فعالیت های یک فرد از لحاظ اجرای وظایف محوله در مدت زمان معین.

-  عملکرد حاصل یا نتیجه ی فرآیند و تحقق اهداف می باشد فرآیند بدین معنی است که انجام هر کاری در مراحلی باید انجام گیرد تا آن کار انجام بپذیرد و تحقق اهداف بدین معنی است که با رعایت مراحل کاری آن هدف تحقق پیدا کند.

1-7-2-2) تعریف عملیاتی متغیر وابسته عملکرد :

 برای اندازه گیری عملکرد  روش های متنوعی وجود دارد. در تحقیق حاضر برای اندازه گیری عملکرد  از  مدل هرسی و گلداسمیت که با نام اچیو[16]  شناخته شده و شاخصه های آن در زیر آمده ، استفاده شده است . پرسشنامه مربوطه بصورت استاندارد موجود بوده و عملکرد   در این پرسشنامه  با مقیاس فاصله ای و تحت طیف پنج نقطه ای لیکرت اندازه گیری می شود و برای هر شاخص زیر چندسوال درنظرگرفته شده است.                                                                               

P[17]= عملکرد

A[18]= توانائی [قدرت به انجام رساندن توفیق آمیز یک تکلیف]

C[19]= وضوح [روشنی در درک پذیرش نحوه کار، محل و چگونگی انجام آن]

H[20]‌= حمایت سازمانی [حمایتی که کارمندان برای تکمیل کردن اثربخشی کار به آن نیاز دارند]

[1] Leadership  

[2] George Terry

[3] Performance

[4] Etzioni

[5] Bales and Slater

[6] Greenleaf

[7] Garmazzi

[8] Whicker

[9] Maccoby

[10]Hnry pier

[11] Fedler

[12] Least-Preforred Co – Worker (LPC) questionaire

[13] Performance

.[14] فصلنامه بصیرت ، سال هفدهم ، شماره 45 ، بهار 89

.[15] نشریه دانش مدیریت ، شماره 50 ، پاییز 1379 ص 3

[16]ACHIEVE

[17] Performance

[18] Ability

[19] Clarity

[20] Help

Abstract:

Management, leadership and the performance of managersare considered among the factors to successful organizations.Managers'acceptable style, in efficiency, performance and effectiveness has a direct impact. There are many managers in the society, but this is important exist of individuals ready to accept scientific role in the society and present their work with better performance and effective style that Appropriate to the particular circumstances of their organization.

It must be acknowledged thatthere is a difference between management and leadership. One of the experts named Zaleznix believes that the differences arein attitudes towards the objectives of the work and the relationships between people, self-perleption and development.Managers desire to accept impersonal or passive attitude,and leaders tend to be more personal attitude towards their goals (Mullins, 1991, page 119).This research aims to investigate the relationship between leadership style and Performance of Secondary School Principals west of Guilan province.Method in this study is descriptive – analytic. Descriptive study was performed to determine and describe Features a position. So the aim of the descriptive study is todescribe aspects of researcher considerable phenomena and with a view of the individual, institutional, industrial, and so on. (Khaki, 1382, p. 123).Data collecting tool in this research are two standard questionnaires, one for leadership style and second to measure performance indicators of managers.Questionnaire validity examined by Chronbach alpha coefficient that for leadership stylequestionnaire was 81.1% and for performance questionnaire was 97.2%.To analyze data was used descriptive and inferential statistics. In descriptive level were used Statistical characteristics such as frequency, mean percent, and standard deviation and in inferential level from T test and using SPSS software. Present research is descriptive- correlation and functional and has a main hypotheses and two Sub hypotheses.Statistical population isall the heads of men and women employed in the secondary schools of educationwest Guilan province, sampling isNon-probability sampling method. To collecting data was used field method and questionnaire and to test the hypothesisPearson correlation test andMean comparison tableswas used.

Key words:Leadership style, performance