پایان نامه بررسی ضرورت ‌ها و ابعاد آینده ‌پژوهی در سازمان حج و زیارت

دانشکده مدیریت-گروه مدیریت اجرایی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد(M.A)

گرایش: "استراتژیک"

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش‌های اجرا و نتایج به دست آمده) :

در عصری که تغییر مداوم از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است، مدیریت بر اساس مطالعه گذشته، جوابگوی نیاز رهبران و مدیران ارشد به منظور برنامه ریزی استراتژیک نمی‌باشد. لذا سازمان‌ها برای موفقیت بیشتر در کسب و کار، می‌کوشند تا توجه به آینده و استفاده از دانش آینده پژوهی را در عرصه‌های برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مدنظر قرار دهند.

هدف پژوهش حاضر معرفی ضرورت‌ها و تعیین ابعاد آینده‌پژوهی در سازمان حج و زیارت می‌باشد. برای این منظور پس از مرور ادبیات موضوع، سؤال‌های تحقیق تدوین و برای دستیابی به پاسخ، پرسش‌نامه محقق ساخته طراحی و پس از تأیید روایی و پایایی آن مورد استفاده قرار گرفت. از آن‌جا که آینده‌پژوهی در سطح کلان سازمان‌ها مطرح می‌باشد، جامعه آماری این پژوهش شامل رؤسا، معاونین، مدیران کل و خبرگان سازمان به تعداد 48 نفر در نظر گرفته شد و با توجه به محدود بودن جامعه آماری پژوهش، روش سرشماری استفاده شد. هدف تحقیق کاربردی بوده و با روش توصیفی- پیمایشی انجام شده است. در ابتدا با استفاده از آزمون‌های آمار توصیفی تجزیه و تحلیل متغیرهای جمعیتی انجام و سپس غیر نرمال بودن داده‌ها از طریق آزمون کولموگروف اسمیرنف مشخص گردید. سپس تجزیه و تحلیل داده‌ها با کمک آزمون ناپارامتریک دو جمله‌ای و آزمون فریدمن جهت پاسخ به سؤال‌ها انجام شد. در نتیجه ضرورت‌های مدنظر پاسخ دهندگان از ایجاد آینده‌پژوهی در سازمان حج مشخص و رتبه بندی گردید. همچنین با توجه به دو وظیفه کلان اجرایی و فرهنگی سازمان، ابعاد آینده‌پژوهی که در تصمیم های کلان سازمان قابل توجه می‌باشد مشخص و از نظر اهمیت اولویت بندی شدند.

کلید واژه‌ها: آینده‌پژوهی، مدیریت استراتژیک، تغییر، کلان‌روند

مقدمه

جهان معاصر در آستانه‌ تحول‌ها و دگرگونی‌های شگرفی است. خورشید سومین هزاره تاریخ با طلوع خویش، الگوها و قالب‌های تجویزی را ذوب کرد و انسان معاصر تمامی داشته‌ها و پندارهای خویش را بر باد رفته دید. پیدایش نظریه آشوب، نظریه‌ سامانه‌های پیچیده و نظریه‌ سامانه‌های باز، تنها نقطه‌ آغازی بر این دوران آشوبناک است. به باور "ریچارد اسلاوتر"، شکل‌گیری این شرایط به معنای آن بود که دیدگاه جهانی - صنعتی غرب، که بر قطعیت، پیش ‌بینی‌ پذیری، هدایت و منطق‌گراییِ ابزاری تکیه داشت، از هم فرو پاشیده است. در این محیطِ سرشار از بی‌ثباتی و آکنده از عدم قطعیت، تنها رویکرد و سیاستی که احتمال موفقیت و کام روایی دارد، تلاش برای معماری آینده است. گر چه این تلاش همواره با خطرپذیری فراوان قرین بوده است، اما به هر حال پذیرش این مخاطره، به مراتب عاقلانه‌تر از نظاره‌گر بودن تحول‌های آینده است. ترسیم دیدمان‌های روشن آینده، آگاهی از روندها، تحول‌ها و در نتیجه تصمیم‌گیری به هنگام، می‌تواند هر جامعه و سازمانی را در یافتن بهترین راهها تواناتر سازد. (خزایی، 1390‌)

دست یابی به این توانمندی، نیازمند چیرگی بر دانش راهبردی آینده‌پژوهی و کاربست آن در عرصه‌ عمل و رقابت‌های آینده است. آینده‌پژوهی، دانشی بین رشته‌ای است و تحول علوم و فن‌آوری‌ها در آن تأثیری مستقیم و بی‌واسطه دارد. آینده‌پژوهی، دانش و معرفتی است که چشم مردم را نسبت به رویدادها، فرصت‌ها و مخاطره‌های احتمالی آینده باز می‌کند و ابهام‌ها و تردیدهای فرساینده را می‌کاهد. توانایی انتخاب‌های هوشمندانه مردم و جامعه را افزایش داده و به همگان اجازه می‌دهد تا بدانند به کجاها می‌توانند بروند (آینده اکتشافی) و به کجاها باید بروند (آینده‌های هنجاری) و از چه مسیرهایی می‌توانند با سهولت بیشتری به آینده‌های مطلوب خود برسند. (ملکی فر و همکاران، 1386، 7-6)

هدف آینده پژوهی مدیریت روندها، انطباق با شرایط بقا و رشد و احراز آمادگی برای موارد پیش‌بینی نشده است. به عبارت دیگر آرمان آینده‌پژوهی، کشف آینده‌های محتمل، گزینش بهترین و در صورت امکان معماری آن است. (خزایی، 1390)

نکته قابل توجه در مطالعه آینده آن است که آینده‌پژوهی به پیش‌بینی قطعی آینده نمی‌پردازد، بلکه عوامل شکل دهنده شناسایی، مطالعه و مورد بحث واقع می‌شوند. سپس چالش‌ها و موضوع‌های پیش رو، شناسایی می‌شوند تا بتوان با ارائه راه کارهای مناسب برای برخورد با آن‌ها، برنامه‌ریزی نموده، از بروز چالش‌ها و تحقق آینده نامطلوب جلوگیری نمود. (قدیری، 1384)

اینک پژوهش در حوزه‌ آینده، به شیوه‌ای فزاینده، تصمیم‌ها و سیاست‌های عمومی را متاثر ساخته است و بسیاری از سازمان‌های آینده‌پژوهی می‌کوشند عرصه‌های برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری را هدف تلاش‌های خود قرار دهند و برای کامیابی بیشترِ کسب و کار خود، آینده‌پژوهی را به خدمت گیرند.(خزایی، 1390)

بنابراین آینده‌پژوهی بیش از گذشته نیاز سازمان‌ها و مدیران عصر عدم قطعیت است.

بیان مسأله تحقیق

در عصری که تغییر مداوم و عدم اطمینان از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است و کسب و کارها هر روز با مسائل جدید و ناشناخته‌ای از جنس آینده روبه‌رو هستند، مدیران با مشکل واقعی تلاش برای هدایت سازمان‌های خود در یک محیط نامطمئن و متغیر و توافق بر سر پی‌گیری انواع برنامه‌های کاربردی و عملی روبه‌رو هستند. (عاضدی تهرانی، 1389)

به هر حال باید اذعان کرد که آینده ثابت و پایدار نیست و پیش بینی‌های قطعی که فقط بر اساس مطالعه گذشته و تاریخ تهیه می شوند، جوابگوی نیازهای رهبران و مدیران ارشد دولت‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌ها به منظور برنامه ریزی استراتژیک نیستند. (خزائی، 1390)

ناکامی در پیش‏نگری رویدادها و روندها می‏تواند پیامدهای ناگواری به همراه داشته باشد. سامانه‏ صنعتی به یادگار مانده از گذشته، تداوم روندها در ساختار کلاسیک اقتصاد، تجارت جهانی و توسعه اندک، وجود برخی دیدگاه‏های مکانیکی و نابودی تدریجی محیط زیست جهانی، نمونه‏هایی از مشکلات و موانعی هستند که آینده را به چالش می‏خوانند. در چنین فضای سرشار از مشکل و بی‏ثباتی، ضرورت نقد رفتارهای گذشته، نهادینه‏سازی آینده‏نگاری، مفهوم سازی دوباره‏ فرضیه و ژرف اندیشی در آینده با دقتی افزون‏تر از گذشته، احساس می‏شود. در چنین محیطی، مطالعه آینده‏پژوهی، مقوله‏ای ضروری است. (خزایی، 1390)

پس حرکت به سمت آینده‌پژوهی در سازمان‌ها تنها یک تمایل و انتخاب نمی‌باشد؛ بلکه به عنوان یک ضرورت و مهارت مطرح است که باید تقویت شود. لذا شناخت ابعاد کلیدی در تفکر آینده‌پژوهی بسیار پر اهمیت است تا از طریق آن، فضای آینده را بهتر تصور نمود، روندها را کشف کرده و بر اساس آن به شکل دهی فضای چالش و درک ماهیت موانع پرداخت تا بتوان پیش نیازهای عملیات و توانمندی‌های لازم را فراهم نمود.(منزوی، 1388،1)

سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به وظایف محوله و نیز با عنایت به گرایش مردم به اجرای این فریضه، به طور میانگین در هر سال، تأمین کننده خدمات دو میلیون زائر ایرانی جهت تشرف به کشورهای عربستان، عراق و سوریه می‌باشد؛ به عبارتی می‌توان گفت که هر خانواده ایرانی به نوعی با این سازمان در ارتباط می‌باشد. شایان ذکر است موضوع حج و زیارت با دو مقوله مواجه است. اول موضوع مناسک حج و آداب زیارت است که در طول زمان دستخوش کم‌ترین تغییرها می‌باشد و دوم خدماتی است که جهت انجام مناسب مناسک به زائران ارائه می‌گردد. این خدمات حوزه‌های مختلفی چون اطلاع رسانی، آموزش، ثبت نام، اعزام، اسکان، بهداشت و درمان، تغذیه، بیمه، تدارکات و ... را در داخل و خارج از کشور در بر می‌گیرد و ارائه مطلوب آن جز با ارتباط صحیح و مؤثر با سایر دستگاه‌های ذیربط و بخش خصوصی و استفاده از مناسب‌ترین امکانات حاصل نخواهد شد. لذا لازم است هر گونه سیاست گذاری، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری با بررسی دقیق ملی و بین المللی در تمامی حوزه‌های مرتبط انجام پذیرد تا بتوان مشتاقانِ در انتظار زیارت را با بیشترین رضایت و کمترین هزینه پشتیبانی نمود. از این رو استفاده از کارشناسان در حوزه‌های مدنظر، به منظور بررسی دقیق محیط پیرامونی و آینده‌های پیش رو، آینده مطلوب را برای زائران رقم خواهد زد. بنابراین به نظر می‌رسد با ایجاد نگرش آینده‌پژوهی در مدیران تصمیم‌گیر سازمان حج، مانع از غافل‌گیری ایشان در مقابل تغییرهای داخل و خارج از کشور شد. این پژوهش قصد دارد با تعیین ضرورت‌ها و ابعاد آینده‌پژوهی در سازمان حج و زیارت در پاسخ به این سؤال که "چه ضرورت‌هایی برای آینده‌پژوهی در سازمان حج و زیارت وجود دارد و در مطالعه آینده این سازمان چه بعدهایی باید مورد توجه قرار گیرد؟" اهمیت آینده‌پژوهی را برای مدیران تصمیم‌گیر سازمان حج گوشزد نماید.

اهمیت تحقیق

مدت‏ها پیش از این "ماکیاولی" گفته بود "پیش‏نگری منافع فراوانی به همراه دارد"؛ با این وجود او به این مساله اشاره نکرده بود که چگونه یک سازمان، نهاد و یا بنگاه کسب و کار، می‏تواند قابلیت پیش‏نگری خود را به منظور کشف و شناسایی فرصت‏های طلایی و پرهیز از پرتگاه‏های غفلت‏زدگی راهبردی، بهبود بخشد. (خزائی، 1390)

در پایان دهه 1960 دو تغییر مهم در دیدگاه مردم نسبت به آینده در حال شکل‌گیری بود؛ تغییر اول آن که مردم کم کم متقاعد می‌شدند که "مطالعه و بررسی آینده امکان پذیر است". تغییر دوم نیز شناخت و تشخیص این نکته بود که "جهان آینده انعطاف‌پذیر است". بنابراین دیگر مطالعه آینده صرفاً یک سرگرمی ‌بیهوده برای افرادی نبود که می‌خواهند طالع خود را بدانند، بلکه وظیفه اساسی هر انسانی شده بود که می‌خواست آگاهانه انتخاب و هوشمندانه عمل کند.

این دو تغییر در طرز تفکر مردم نسبت به آینده، نه تنها مطالعه آینده را موجه و عقلانی جلوه داد، بلکه آن را به یک ضرورت تبدیل کرد. این ضرورت تنها از سوی دانشمندان و پژوهشگران احساس نمی‌شد؛ مقام‌های دولتی، بازرگانان، استادان دانش گاه‌ها، آموزگاران و دیگران نیز آن را احساس می‌کردند. (ملکی فر و همکاران، 1386،50)

در عصر تغییرهای پیچیده و حرکت‏های شتابان علم و فن‌آوری، پیش‏نگری و دستیابی به مزیت برتری راهبردی در گرو شگردهای پیشرفته‏ جمع‏آوری اطلاعات، مدل‏های نوین تصمیم‏گیری و پاسخ‏گویی عملی است. این ابزارها و شگردها به یک سازمان اجازه می‏دهند که از اطلاعات راهبردی محیط خارجی و داخلی در راستای رسیدن به آرمان‏های سازمان بهره‏برداری کرده، از غفلت‏زدگی پرهیز کند و از فرصت‏هایِ نو پدید، بهترین استفاده را برده، تهدیدهای نوظهور را به فرصت طلایی تبدیل کند.

هر سازمان یا بنگاه اقتصادی که خواستار موفقیت در صحنه‌ جهانی است، به ناچار باید نیروی پیش‌نگر را به‌عنوان ابزار کارآمد قرن بیست‌ویکم مورد توجه قرار دهد تا با استفاده از فنون آینده‌نگاری و پیش‌نگری بتواند از سرمایه‌ها و منابعی که در اختیار دارد، استفاده‌ ثمربخش‌تری را انتظار داشته باشد. (خزائی، 1390)

 "الکساندر جی.ترومن" مدیر عامل شرکت "فورد موتور" در این خصوص می‏گوید:

" سازمان‏ها و بنگاه‏هایی که تغییرات را پیش‏بینی کنند، ترقی خواهند کرد. آن دسته از سازمان‏ها که مانند عصر حاضر پویا و شاداب نباشند، در هنگامه‏ پایان میهانی، حضور نخواهند داشت." (خزائی، 1390)

در بیشتر سال‌های دهه‏ 80 میلادی شرکت "آی.بی.ام"[1]، نشانه‏های پیدایش تغییر در صنعت را نادیده گرفت. این شرکت در شرایطی که برای ایفای نقش در عرصه‏ تجارت رایانه‏های شخصی مهیا شده بود، وارد بازار ابررایانه‏ها شد. شرکت "جنرال موتورز"[2] هم به علایم ظهور و بروز بحران انرژی در اواخر دهه‏ شصت و افزایش جذابیت اتومبیل‏های کوچک و کم مصرف ژاپنی توجه چندانی نکرد. این بی‏توجهی موجب شد شرکت معظم"جنرال موتورز" با کاهش 30 درصدی ارزش سهام خود روبرو شود. شرکت بزرگ زنجیره‏ای "سرس"[3] هم در تمامی فروشگاه‏های خود به کار بیهوده‏ تولید و فروش کالا تنها با مارک تجاری خود و همگن‏سازی فروشگاه‏های بزرگ و سامانه‏ ملی در راستای این سیاست ادامه داد، حال آن که مشتریان به دنبال مارک‏های متنوع در فروشگاه‏ها و کیفیت بیشتر در محصول و خدمات بودند. از سویی دیگر می‌توان به تلاش‌های آینده‌پژوهانه وزارت برنامه‌ریزی "کویت" اشاره کرد که با بهره‌گیری از آینده‌پژوهی قوم نگاشتی، عرصه‌ای مناسب برای تصویرپردازی آینده‌ اقتصادی و الگوهای بهینه‌ نظام فرهنگی و اجتماعی در دوران پس از اتمام نفت فراهم ساخته است. (خزایی، 1390)

طرح‏ریزی آینده‏ یک سازمان، بنگاه یا دولت تنها به وسیله‏ فنون اطلاعاتی پیشرفته، الگوهای نوین، قدرت پاسخ‏گویی و محاسبه علمی امکان‏پذیر است. برای ماندگاری و موفقیت در آینده باید مهارت‏های پویش محیطی را با ارتباط دادن به اطلاعات برخاسته از سامانه اطلاعاتی راهبردی درباره‏ پیشرفت‏ها در محیط خارجی و تطبیق و تشریح آن در درون سازمان کامل کرد. هر چه رویدادها و روندهای نوظهور و در حال شکل‌گیری زودتر تشخیص داده شوند، گزینه‌های بیشتری برای اقدام و انتخاب در اختیار خواهد بود. (خزائی، 1390)

صاحبان کسب و کارها بیش از دیگران به ارزش شناخت روندها پی برده‌اند؛ چرا که امروزه مدیران به خوبی می‌دانند اگر بنگاه خود را با روندهای جاری سازگار نکنند، محکوم به فنا هستند. شناخت روندهای مهم منطقه، کشور و جهان، بستر ذی قیمتی برای انتخاب واقع بینانه هدف‌ها و استراتژی‌ها فراهم می‌کند. کسی که از روندها بی‌خبر است، مانند کبکی است که سرش را در برف فرو برده و با این عمل، در واقع کسب و کار، حرفه یا سرمایه خود را در برابر سیل ویران‌گر تغییر، بی دفاع رها کرده است. افراد و سازمان‌ها می‌توانند به پشتوانه رصد روندها، امواج سرکش تغییر را رام نموده و به هر سو که می‌خواهند بکشانند. (کورنیش، 1388، 130)

در حال حاضر بسیاری از سازمان‌ها به جستجوی روندها و سایر پیشرفت‌های مهم می‌پردازند. پویش، لزوماً نیروی انسانی و بودجه هنگفت نمی‌خواهد. به سادگی و به دور از ریخت و پاش‌های مالی، می‌توان پویش کارآمدی انجام داد و چه بسا که چنین پروژه ساده و آبرومندی، نتایج بسیار ارزشمندی در پی داشته باشد. (کورنیش، 1388، 123)

باید توجه داشت که حضور عاملانه در روند تحول آینده، کاهش تهدیدها و افزایش فرصت‌ها و گزینه‌ها، نیازمند رویکردی آینده‌پژوهانه است که امکان کنش‌گری در رخدادهای آینده را فراهم می‌سازد. آینده‌پژوهی می‌آموزد که چگونه می‌توان در برابر هجوم تغییرهای سرسام‌آور و آشوبناک غافل‌گیر نشد و در مصاف با آینده مبهم کم‌ترین ضرر و بیشترین سود را بدست آورد. (پدرام،1388، 3)

لذا شناخت ضرورت‌ها و ابعاد آینده‌پژوهی برای سیاست مداران و برنامه‌ریزان کشور در تمامی سطوح و نهادها سبب خواهد شد تا در جهتی برنامه‌ریزی کنند که موجب افزایش بهره‌وری شده، با تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر به اهداف از پیش تعیین شده، بهتر و دقیق‌تر دست یابند.

هدف‌های تحقیق

هر تحقیقی برای دست یابی به اهداف خاصی صورت می‌گیرد، این هدف‌ها خود را در قالب مساله تحقیق نمودار می‌سازند و از طریق بیان آن آشکار می‌شوند. (خاکی، 1388، 29) در این تحقیق، محقق قصد دارد با بهره‌گیری از اسناد و مدارک موجود، نظر اساتید فن و مدیران ارشد سازمان حج و زیارت به معرفی ضرورت‌های مطالعه آینده در این سازمان بپردازد. همچنین بر اساس کلان‌روندهای معرفی شده از سوی فیلیپ کاتلر و نیز نوع فعالیت‌های سازمان، ابعادی را که لازم است در پژوهش آینده سازمان مورد توجه قرار داد، تبیین نماید. لذا اهداف این پژوهش را می‌توان بصورت زیر تقسیم‌بندی نمود:

هدف‌های اصلی:

تعیین و تبیین ضرورت‌های آینده‌پژوهی در سازمان حج و زیارت

تشخیص بعدهای مورد توجه در مطالعه آینده سازمان حج و زیارت

هدف‌های فرعی:

تعیین ضرورت‌های دانش آینده‌پژوهی

تشخیص بعد‌های مطرح در دانش آینده‌پژوهی

شناسایی وظایف کلان سازمان حج و زیارت

چارچوب نظری تحقیق

در حال حاضر آینده‌پژوهی از پهنه وسیع‌تری نسبت به دوران طلایی ۱۹۶۰ و اوایل ۱۹۷۰ برخوردار است. بر خلاف آن دوران، آینده‌پژوهی تنها به عده معدودی از نویسندگان و استادان محدود نمی‌شود؛ بلکه دنیای کسب و کار، دولت مردان و فرهیختگان همگی در حال بیداری و درک این واقعیت هستند که برای این که آینده موفقی داشته باشند باید بر روی آن تمرکز کنند.

لذا در سال‌های اخیر آینده‌نگاری به عنوان یک ابزار تصمیم‌گیری دولتی در محیط سیاست، علم و تکنولوژی ظاهر و در بسیاری از حالت‌ها منجر به پاسخ راهبردی و استراتژیک در رابطه با علم و جامعه در یک چشم‌انداز بلند مدت گردیده است؛ در نتیجه نقش آینده‌نگاری در مدیریت استراتژیک امور، بیش از پیش نمایان شده است. همچنین به موازات آن که مردم پذیرفتند مطالعه آینده برای خلق یک جهان بهتر ضرورت دارد، اندیشکده‌های گوناگونی با تمرکز بر مطالعه آینده پدید آمدند تا این مهم را جامه عمل بپوشانند. (ملکی فر و همکاران، 1386، 50)

اگر چه پژوهشگران ابعاد متعددی در مطالعه آینده‌پژوهی مطرح کرده‌اند، ولی برای درک این ابعاد، ناگزیر باید جریان‌های تغییر را نظام مند کرد تا از آن‌ها به گونه‌ای اثربخش‌تر استفاده نمود. (کورنیش، 1388، 120)

متفکرانی که در دهه 1960، "آینده پژوه"[4] نامیده می‌شدند، دریافتند که امروز، سنگ بنای دنیای آینده است و با نگاهی سازمان یافته به رویدادهای امروز، می‌توان چیزهای زیادی راجع به آینده آموخت. اما کلید معما، رویدادها (پیشرفت‌های ناگهانی یا اتفاقات یک روزه) نیست، بلکه "روندها"[5] (تغییرهای بلند مدت و مداوم در عرصه‌های مختلف) است. (کورنیش، 1388، 18)

تغییر نقطه عطفی در رویدادهاست؛ چرا که مردم به تغییر بی اعتنا نیستند و از روی عواطف و احساس خود به آن پاسخ مثبت یا منفی می‌دهند. اما تغییر مفهوم هم زادی به نام پیوستگی دارد. (کورنیش، 1388، 76)

پیوستگی، بر خلاف سایر عرصه‌ها در آینده‌پژوهی، فرصتی برای درخشش پیدا می‌کند؛ چون همان چیزی است که چرخ بازار آینده‌پژوهان را می‌چرخاند! اگر همه چیز تغییر کند، درباره آینده هیچ چیز شناخته نخواهد شد. پیوستگی گذشته و آینده، سبب می‌شود تا تغییرهای آینده قابل پیش‌بینی باشد. این پیوستگی است که اجازه می‌دهد تا رویدادهای آینده را پیش‌بینی و برای آنچه باید انجام داد، برنامه‌ریزی کرد. این زنجیره تغییر را گاه "خطی" می‌نامند؛ چون در مسیری مستقیم پیش می‌روند. لذا الگوهایی در این نوع تغییرها قابل تشخیص هستند که کاربردشان در پیش‌بینی رویدادهای آینده چندان دشوار نیست.

گونه دیگر از تغییر نیز ناپیوسته، غیر خطی و حتی ناگهانی خوانده می‌شوند. این تغییرهای نامنظم موجب دگرگونی‌های پی در پی می‌شوند. این تغییرها که کمتر از بقیه قابل پیش‌بینی هستند، از این واقعیت نشأت می‌گیرند که در دنیا، سامانه‌های درهم تنیده‌ای وجود دارند که تحت تأثیر نیروهای احتمال و آشوب می‌باشند. پیش‌بینی تغییرهای ناپیوستار بسیار دشوار و در عین حال بسیار مهم است. (کورنیش، 1388، 76)

"ادروارد کورنیش" در کتاب "آینده‌پژوهی پیشرفته " 6 جریان اصلی تغییر را با نام کلان‌روندها و به عنوان ابزاری برای درک دگرگونی بزرگ معرفی می‌نماید؛ چرا که هرکدام ناظر به یک حوزه کلیدی تغییر هستند و نیروی بسیار مهمی در زندگی بشر امروز به شمار می‌آیند.

پیشرفت فن‌آوری و رشد اقتصادی دو بعد اصلی را تشکیل می‌دهد. این دو کلان‌روند، تغییرهای بیشماری را در جامعه بشری رقم زده‌اند؛ از میان همه این تغییرات چهار دگرگونی، تأثیر شگرفی از خود به جای می‌گذارند. از آنجا که این دگرگونی‌ها جریانی از تغییرات و نیروهای مختلف هستند که تغییرهای متعدد دیگری را رقم می‌زنند، "ادوارد کورنیش" آن‌ها را در زمره کلان‌روندها به شمار آورده است. این کلان‌روندها عبارتند از بهبود بهداشت و سلامت، افزایش تحرک، زوال محیط زیست و افزایش فرهنگ زدایی.

در شناسایی این دگرگونی‌ها باید نگاهی جهان شمول و بلند مدت به دنیا داشت. شش کلان‌روند ذکر شده، چارچوبی برای اندیشیدن به تغییرهای جاری جهانی ایجاد کرده و همچنین مفهوم روند را به عنوان روشی برای اندیشیدن به تغییر ارائه می‌نماید. (کورنیش، 1388، 46)

از سوی دیگر نیز "فیلیپ کاتلر" در کتاب "مدیریت بازاریابی" روندهای پراهمیت در عرصه کسب و کار را در شش حوزه گسترده جمعیتی، اقتصادی، حاکمیتی، زیست محیطی، اجتماعی/فرهنگی و فن‌آوری تقسیم نموده است. "انجمن آینده جهان" نیز از همین طبقه‌بندی در معرفی روندهای آینده‌پژوهی استفاده می‌کند. دوماهنامه "فیوچریست" که ارکان "انجمن آینده جهان" به شمار می‌رود، در هر شماره خود روندهای جاری را در قالب این شش گروه بررسی می‌کند. (کورنیش، 1388، 121)

بر اساس اسناد موجود در سازمان حج و زیارت و مصاحبه‌های مقدماتی انجام شده با مدیران ارشد این سازمان، دو وظیفه کلان خدماتی و فرهنگی برای سازمان مدنظر می‌باشد. لذا با توجه به وظایف سازمان و با تکیه بر روندهای معرفی شده از سوی " فیلیپ کاتلر"، در این تحقیق آن دسته از بعدهای آینده‌پژوهی را که باید در سیاست گذاری، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی سازمان حج و زیارت مدنظر قرار گیرند، مشخص می‌شود.

[1] .I.B.M

[2] .General Motor

[3] .Sers

[4] .Futurist

[5] .Trends

Abstract:

Haj organization futures study aspects and necessities survey

In the age that continuous change is one of the most important property, management on the basis of previous study is not accountable to leaders and senior managers need by considering strategic programming. Therefore organizations to reach more success in business try to consider regarding to future and future study knowledge utilization in planning and policy fields. The current research is to present necessities and determine of future study aspects in haj organization. For this purpose after subject literature review, research questions were codified and to achieve to answer, researchist  questionaire were designed and after validity and stability confirmation were utilized since future study is proposed in Macro level organization, current research statistical population includes Directors, Deputies General Managers and experts that were considered around 48 people. And according to limited research statistical population, the Census Method was used.

Research target is practical and was done by descriptive_ survey. At the beginning by using descriptive statistic tests, population variables analyzing were done then date abnormality by using Kolmogorov–Smirnov test were specified. Then the data analyzing by using binomial nonparametric test and Friedman test to response to questions were done.

Finally respondent's necessities of future study creation in haj organization were specified and ranked.

Also regarding to two organization Macro responsibilities, I mean executive and cultural, future study aspects that are significant in organization Macro decisions were specified and by considering importance were prioritized. کولulation variables analyzing were done them date abnormality by using tatistical population includes directors, deputies gener