پایان نامه بررسی روند توسعه فضایی - کالبدی شهر بندر کیاشهر در دو دهه اخیر

پایان نامه دوره کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری (M.A.)

چکیده:

شکل فضایی و کالبدی کیاشهر مربوط به دوره های مشخص و متمایز از یکدیگر است. هسته اولیه شهر در بخش شرقی شهر و در پایین همان مرکز شهر کنونی شکل گرفت، پس از آن دو بخش دیگر (بالا محله و  میان محله) که در دو قسمت غرب شهرکه رودخانه سفید رود کنونی قرار دارد شکل گرفت در بخش شمال غرب پایین محله شهرک از مهاجران ترک زبان شکل گرفت که در دهه هفتاد شمسی شهرک منظم و شطرنجی در شمال شهر کیاشهر به وجود آمد.  کیاشهر در طول این سال ها به گسترش عرض خود در جهت شرق ادامه داده و روند توسعه فضایی کالبدی شهر اغلب به طرف شمال و در این سالهای مورد مطالعه توسعه یافته و در قسمت جنوبی شهرها، توسعه بسیار اندک بوده است. هدف اصلی در این پژوهش بررسی شهری توسعه فضایی- کالبدی بندر کیاشهر و تعیین عوامل موثر در توسعه شهر در طی این سالها بوده است. سوالی که در مورد  این پژوهش به وجود آمده روند و توسعه فضایی- کالبدی بندر کیاشهر در دو دهه اخیر بوده است. در پژوهش حاضر سعی شده از عوامل موثر بر مساله مورد پژوهش شکافته شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و با روش توصیفی – تحلیلی و از شیوه پیدایش به موضوع پرداخته شده . در پایان این پژوهش به این نتیجه می رسیم که رشد توسعه فضایی کالبدی شهر همان طوری که در طرح هادی ادامه شهر پیش بینی شده بود، بندر کیاشهر به رشد فعلی خود از غرب به شرق ادامه داده و درقسمت شمال شهر توسعه شهری بیشتری در این سالها صورت گرفته. پیشنهاداتی که در این پژوهش شده: مکان یابی صحیح فضا و فعالیت ها در حوزه نفوذ شهر با کمک عوامل گوناگون جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی- تعیین نقاط مناسب برای جذب گسترش بندر کیاشهر در خارج از کالبد شهر فعلی

واژگان کلیدی: روند، توسعه ، فضا، کالبد، شهرفصل اول

کلیات طرح تحقیق

1-1- بیان مسئله

شهرها دوره های زمانی زیادی را پشت سرگذاشته اند تابه رشد و وضع کنونی خود رسیده اند. شهرهای گیلان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. شکل فضایی و کالبدی کیاشهر مربوط به دوره های مشخص و متمایز از یکدیگر می باشد و این اختلاف در همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و کالبدی و فضایی دیده می شود.باتوجه به پیشینه تاریخی و بررسی های به عمل آمده می توان تحول نسبتا دقیقی ازرشد وتوسعه فضایی کالبری شهرکیاشهر را در دو دهه اخیرارائه نمود .

این شهر از قدمت چندانی برخوردار نبوده وتنها نکته قابل ذکران این است که چون این ناحیه در قرن هشتم (ه. ش)نیز جزءمناطق تحت فرماندهی سادات کیایی بوده ابتدا به نام حسن کیاده وبعدها به نام بندر کیاشهر مرسوم گردیده است .

هسته اولیه شهر دربخش شرقی و در پایین همان مرکزشهرکنونی شکل گرفت پس ازآن دو بخش دیگر (بالا محله ومیان محله ) که دردوسمت غربی شهر که رودخانه سفیدرود کنونی قرار دارد شکل گرفت از زمانی که شیلات وصادرات وواردات کالا از کیاشهر رونق گرفت یعنی دوره 150 سال قبل صیادان وکارگران شیلات که اغلب ترک بودند در بخش شمال غرب پایین محله کنونی استقرار پیداکردند وبه این ترتیب ترک محله به وجود آمد پس از آن در دهه هفتاد شمسی شهرک منظم وشطرنجی درشمال شرقی پایین محله به صورت از پیش برنامه ریزی شده طراحی شده وحیات پیداکرد .

بدین ترتیب طی چند سال اخیر توسعه فضایی کالبری شهرتاامروز تکمیل شد وفضاهای خالی درون شهر بر اثر توسعه در حال تکمیل شدن است .کیاشهر در طول این سالهابه گسترش عرض جهت شرق خود ادامه داده وروند توسعه فضایی کالبدی شهر اغلب به طرف شمال وبه سمت جنوب مزارع کشاورزی بسیار اندک است .همچنین با افزایش ساخت وساز در فضاهای باز داخل شهر و بر تراکم مسکونی افزوده شده است

اکنون بندر کیاشهر با گذشت زمان وسرعت بالای شهری شدن در طی سالهای اخیر به عنوان یک شهر از توسعه ناموزونی برخورداراست این توسعه از طریق اشتغال بی رویه زمین از این به بعد به عنوان عنصری برای سوداگری ونوع خاصی از سکونت وفعالیت در بسیاری موارد در تقابل با شیوه های زیست وحتی شرایط اقلیمی خود راعرضه می دارد .

شهر از این پس از سال (1388) به بعد مکانی است متشکل از تعداد بلوک شهری تعریف شده وبه وسیله خیابان ها اطراف بدون ارتباعات منطقی فضایی –کالبدی در کنار هم گرد آمده اند از اینرو در صورت که تدابیر جدید (طرح تازه نوشته شده جامع وتفصیلی شهر می توان از آن به عنوان ابزاری جهت جاذب جمعیت وارتقا ء وتوسعه موزون شهری بهره گرفت .

2-سوالات تحقیق

روند توسعه فضایی – کالبدی بندر کیاشهر در دو دهه اخیر چگونه بوده است؟

3-1-اهداف تحقیق

اهداف علمی :

الف :برسی توسعه فضایی کالبدی بندرکیاشهر می باشد .

2-تعین عوامل موثر در توسعه فضایی – کالبدی شهرطی دو دهه اخیر

ب:اهداف کاربردی

الف :1 برسی ومقایسه توسعه بندر کیاشهر بااستانداردهای شهردر حال رشد

2- برر سی نقش سیاست های کلان ملی مبنی بردادن اعتبارات عمرانی و مناسب برای این شهر برای تقویت بنیه سازمانهای مسول من جمله شهرداری وبخشداری .

1-4-اهمیت وانگیزه تحقیق – ضرورت تحقیق

این بخش از مناطق معروف حکمرانان منطقه ای ومحل استقرار حاکمان وقت بوده است .بندر کیاشهر در دوره های مختلف تاریخی از رشد وگسترش ثابتی بر خوردار نبوده است .بطوریکه در یک محدوده زمانی به چنان رشدی رسیده که مورد توجه روس ها قرارگرفته (اداره شیلات )که توسط روسها در زمان تصدی شیلات ایران ساخته شد که نوع معماری نیز تحت تاثیرفرهنگ معماری روسی می باشد ودر زمان هم از تعالی و رشد شهر در زمان جنگ کاسته شده است .

توجه به مطالبی که ذکر خواهد گردید مابه دنبال درک این مطلب هستیم که بتوانیم باترسیم ویژگیهای جغرافیایی بندر کیاشهر ونتایج حاصل ازآن پی به دلایل تغییر شکل فیزیکی – کالبدی شهر ببریم که با تدابیر صحیح امکان برنامه ریزی مناسب برای رشد وتوسعه مناسب شهر بکوشیم

1-5-فرضیه تحقیق

1:بیان جهات گسترش شهر وجهات پیش بینی شده در طرح جامع یا مادی شهر هماهنگی وجود دارد .

2-بین افزایش جمعیت شهروجهات توسعه فضایی – کالبدی شهر ارتباط وجود دارد.

1-6- روش و ابزار تحقیق

در تحقیق حاضر سعی شده است عوامل موثر بر مساله مورد تحقیق شکافته شده ومورد تجزیه وتحلیل قرارگیرد وباروش پیمایش (بااستفاده از تکنیک های محاسبه ومشاهده وغیره )به کسب اطلاعات پرداخته شده است .

1-6-1- جامعه آماری

در این تحقیق جامعه آماری مردم شهر بندر کیاشهر می باشند.

1-7-محدوده مورد مطالعه ومقطع زمانی :

بندر کیاشهر در در بخش حوضه آبریزسفیدرود در کناردریای خزردر استان گیلان در قسمت شمال ایران واقع شده است که از جهات مختلف باشهرستانهای مختلف همجوار است.

بندر کیاشهر از شمال به دریای خزر و از جنوب به بخش مرکزی آستانه اشرفیه واز سمت شرق به شهرستان لاهیجان واز غرب به بخش لشت نشاء متصل می باشد.با توجه به منطقه ساحلی ومرزی با کشورهای تازه استقال یافته آسیای میانه (آذربایجان و...)از حیث امنیتی دارای شرایط خاصی است دارای اسکله وبندر وطرح سالم سازی دریا می باشد .مقطع زمانی مورد مطالعه در سالهای 1388-1368 می باشد وعلت انتخاب این مقطع به جهت مقایسه توسعه فضایی و کالبدی شهر در این سالها بوده است .

- جامعه آماری تحقیق:

جامعه آماری به جامعه گفته می شود که افراد و اشیاء دارای حداقل یک صفت مشخص مشترک با هم باشند.در این تحقیق جامعه آماری مردم شهر بندر کیاشهر می باشند که براساس سرشماری جمعیت سال 1385 ، N مقد ار بوده استک

1-9- مفاهیم و واژه های تحقیق

1-9-1- توسعه

توسعه دارای مفهوم پیچیده ای است ، بخصوص وقتی بخواهیم مفهوم توسعه را در مورد جامعه ای خاص و در مقایسه با دیگر جوامع تعیین کنیم. توسعه یک تغییر اجتماعی نیست ، تغییرات اجتماعی شامل تغییراتی اند که ممکن است زیان آور باشند در صورتی که توسعه صرفا مترادف است با جنبه سود آور پیشرفت تا اصلاحات (برای مثال اصلاحاتی در سطح زندگی ، اختیار تکنولوژی جدید ، تامین نهادهایی جدید  و غیره)تاثیرات نیز ممکن است یکنواخت نباشدو توسعه برای یک فرد یا گروهی از جاممعه به معنای توسعه برای فردی یا گروهی دیگر نباشد. بنابراین هر چه توسعه ای که برای آینده برنامه ریزی می شود ممکن است با منافع متضادی روبه رو شود.

گر چه عوامل اقتصادی در تعریف توسعه دارای اهمیت زیادی هستند، اما توسعه چیزی بیش از توسعه اقتصادی یا رشد اقتصادی است. توسعه را می توان فرایندی چند بعدی تعریف کرد که علاوه بر توسعه اقتصادی شامل فرآیندهای توسعه اجتماعی ،سیاسی اداری نیز می باشد و تمامی این فرآیندها به نحو پیچیده ای به یک دیگر مربوط اند .[1]

به طور کاملاعمومی مفهوم توسعه را چنین بیان نمود منظور از توسعه یک کشور شهر یا یک منطقه ،افزایش تولید دسترسی به تسهیلات زیر بنایی وخدماتی فرصتهای شغلی مناسب بکارگیری تکنولوژی جدید وافزایش نرخ سرمایه گذاری ومصرف است .  [2] توسعه هنگامی همه جانبه وپایدار است که همه ی زمینه های زندگی را بپوشاند .

1-9-2-توسعه فیزیکی

رشد وگسترش انرامواره شهر یعنی بزرگ شدن تنه واندام فیزیکی شهر به معنای توسعه فیزیکی است .که شهر از جهات مختلف می تواند به این توسعه ورشد برسد ودر مقابل نیز همانطور هم می تواند توسط بعضی عوامل متوقف شود در توسعه فیزیکی شهر زمینهای اطراف شهرها ویا به عبارتی روستاها هم جوار شهر ها به شهر اصلی متصل وچسبانیده می شوند وتحت اشتغال شهر در می آید .

توسعه فیزیکی بر خلاف توسعه کالبدی که در جان شهر ودرداخل خود شهر صورت می گیرد .

پارافراتر وروزبه روز فضای بیشتری رااشغال می کند .

1-9-3-توسعه کالبدی

دربیان مفهوم توسعه کالبدی نیاز به روشن نمودن کلمات آن مثل توسعه وکالبدی هستیم .چنانچه توسعه ومفهوم آن قبلا ذکر شده وکلمه کالبدهم به معنای بافت وفرم می باشد.

که دررابطه باتوسعه به مفهوم رشد وتکامل بافت وشکل فرم یک شهرمی باشد هر شهری ازابتدای تولد واحداث آن از یک نوع بافت وشکل خاص تبعیت می کنند وروبه رشد وتعالی می گذارد توسعه کالبدی به معنای رشد همه جانبه شهر به صورت عمومی وچه به صورت افقی می باشد .

در تاریخ شهر وشهرنشینی واحداث شهر وشهرک های مختلف در سر تاسر دنیا همه آنها به دلیل ویادلایلی مختلف بوجود آمده اند وتوسعه پیدا کرده اند وبانگاهی به تاریخچه شهرهای قدیمی ایران متوجه وجود طبقه بندی بودن شهرهامی شویم مثال شهر رشت که با گذشت زمان رنگ وبوی خود را از دست داده وبه عنوان بافت قدیم شهردر پس دیوارهای بافت جدید پنهان شده اند کالبد هر شهر باگذشت زمان در حال تغییرو تحول است بطوریکه از این تغیرات باعنوان توسعه کالبدی یاد می کنند.

1-9-4-مفهوم شهر

شهر City: تعریف جامعی که بتوان همه شهرهای جهان را شامل شود مشکل است به خاطر اینکه شهرها تابع مختلف اقتصادی و اجتماعی هستند. به همین خاطر متخصصیم شهری هر یک از دیدگاه خود از شهر را ارائه می دهند که در اینجا به چند نمونه آن اشاره می شود. مکان قابل زیست با فعالیت های غیر کشاورزی (درکوش، 1380 : 6)

محدوده ای را شهر گویند که بسیاری از شرایط و خصوصیات از جمله، ابعاد اکولوژیکی، شرایط در خصیصه های اجتماعی- فرهنگی، خوزه های اداری، فعالیت های اقتصادی، خصوصیلات جمعیتی را نسبت به سکونت گاه های دیگر متمایز می نماید (شکویی، 1385: 105).

ماکس سور شهر را الگویی کامل از زندگی اجتماعی می داند که از دل جوامع روستایی قد کشیده است و گذر  شهر نقطه تمرکز امور بازرگانی است و به اعتقاد رانزل، شهر مجل اجتماع دائمی انسان ها در برابر اجتماعات موقتی و فصلی است.

خیلی از کشورها تعداد جمعیت را برای شناحت شهر از روستا ملاک قرار می دهند به عنوان مثال فرانسه، آلمان و ترکیه معیار شناخت شهر از روستا 2000 نفر در ایالات متحده آمریکا و مکزیک 2500 و کانادا 1000 نفر و در روسیه 12000 نفر در ترکمنستان 5000 نفر ساکن می باشد. در ایران تا سال 1365 ، رقم 5000 نفر و پس از آن رقم 10000 نفر ساکن، ملاک تشخیص شهر از روستا می باشد. بعضی از دیدگاه اقتصادی به این امر نگاه می کنند و ملاک تشخیص شهر از روستا را درصد شاغلین در کشاورزی می داند. به گونه ای که اگر بیش از 50 درصد شاغلین در یک مجتمع زیستی دربخش غیر زیستی می باشد، آن مکان شهر محسوب می شود وگرنه روستا است (عظیمی، 1380: 10).

همچنین در فرهنگ دهخدا تعریف شهر اینگونه ، مدینه، اجتماعی خانه های بسیار و عمارات بیشمار که مردمان در آن سکنی می کنند در صورتی که از فصیه، قریه و ده بزرگتر باشد. آبادی و خانه های بسیار و خیابان ها و بازارها مشتمل و دارای سازمان های اداری و انتظامی می باشد. مجموعه بسیاری از خانه ها و عمارات و خیابان ها و کوچه ها که در ناحیه ای محدود قرار دارند (دهخدا: 274).

(تصاویر در فایل اصلی وجود دارد

Abstract

Spatial and physical shape of Kiashahr is related to marked and distinct period. Original city was formed in the east and down the center of the present city. Then, the other two parts (upper quarter and the mid quarter) was formed in the West where current Sefidrud River is located. In the North West, lower quarter of town was formed from Turkish-speaking immigrants. In the early nineties, the regular and checkered town was formed in the north Kiashahr. Over the years, Kiashahr has continued to expand across the East and the spatial-physical development trend of the city is often extended to the north and in the studied years and there has been very little development in the southern part of the city. The main objective of this study was to investigate the spatial-physical urban development of Kiashahr port and to determine factors influencing the development of the city over the years. Question in this research is about the spatial-physical urban development of Kiashahr port over past two decades. The present study attempts to analyze the factors affecting this problem using descriptive – analytical and appearance method. At the end of the study we conclude that the growth of spatial-physical development of the city, as Hadi plan predicted the extension of the city, Port Kiashahr will continue its current growth from West to East and more urban development was taken place on the north side of the city in recent years. The recommendations made ​​in this study are: Proper positioning of the spaces and activities in the city's sphere of influence with the help of various geographical, social and economic factors and determine appropriate locations to absorb the expansion of Kiashahr Port outside the present city structure.

Keywords: Trend, Development, Space, Structure, City

)