فهرست:
مقدمه: ............................................................................................................................................................................1
فصل اول: چارچوب کلی تحقیق: ......................................................................................................................3
1-1- بیان مسأله: ........................................................................................................................................................4
1-2- اهمیت مسأله: ...................................................................................................................................................6
1-3- ضرورت مسأله: ..................................................................................................................................................6
1-4- اهداف تحقیق: ..................................................................................................................................................7
1-5- کاربردهای تحقیق: ..........................................................................................................................................8
1-5- سؤال های تحقیق: ...........................................................................................................................................8
1-5- فرضیه ها: ..........................................................................................................................................................8
1-7- محدودیت ها و مشکلات: ...............................................................................................................................8
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق: .....................................................................................................9
2-1- مفهوم اقلیم: ...................................................................................................................................................10
2-2- عناصر اقلیمی: ...............................................................................................................................................10
2-3- نوسانات و تغییرات اقلیمی: .........................................................................................................................11
2-4- ترسالی: ............................................................................................................................................................12
2-5- خشکسالی:.......................................................................................................................................................13
2-6- شاخص استاندارد بارش (SPI): .................................................................................................................14
2-7- مفهوم مرتع: ...................................................................................................................................................15
2-8- مفهوم تولید علوفه مرتع: .............................................................................................................................15
2-9- تغییرات زیست محیطی پوشش گیاهی: ..................................................................................................15
2-10- پیشینه تحقیق: ...........................................................................................................................................16
2-10-1- پیشینه تحقیق در تحقیقات داخلی:..................................................................................................16
2-10-2- پیشینه تحقیق در تحقیقات خارجی: ...............................................................................................18
فصل سوم: شناخت ویژگیهای طبیعی و انسانی منطقه:..........................................................................21
3-1- موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه: .................................................................................................22
3-2- خصوصیات هندسی حوضه آبریز: ..............................................................................................................23
3-2-1- اهمیت بررسی شاخص های هندسی: .................................................................................................23
3-2-2- خصوصیات هندسی حوضه آبریز کبگیان: ..........................................................................................24
3-2-2-1- محیط و مساحت حوضه آبریز کبگیان: .........................................................................................24
3-2-2-2- توزیع ارتفاع در حوضه آبریز کبگیان: .............................................................................................25
3-2-2-3- ارتفاع متوسط حوضه آبریز کبگیان: ...............................................................................................27
3-2-2-4- شکل حوضه آبریز کبگیان: ...............................................................................................................28
3-2-2-5- مستطیل معادل حوضه آبریز کبگیان: ...........................................................................................29
3-2-2-6- شیب حوضه آبریز کبگیان: ...............................................................................................................30
3-3- زمین شناسی و ژئومورفولوژی منطقه: .....................................................................................................31
3-4- منابع آب حوضه آبریز کبگیان: ..................................................................................................................33
3-5- خاک شناسی منطقه: ...................................................................................................................................36
3-6- لرزه خیزی منطقه: ........................................................................................................................................36
3-7- پوشش گیاهی منطقه: .................................................................................................................................36
3-7-1- تیپ های مرتعی حوضه کبگیان: .........................................................................................................39
3-8- اقلیم منطقه: ..................................................................................................................................................40
3-8-1- عوامل کنترل کننده اقلیم منطقه: .......................................................................................................40
3-8-2- بررسی عناصر اقلیمی منطقه مورد مطالعه: ........................................................................................41
3-8-2-1- وضعیت بارش درمنطقه مورد مطالعه: ............................................................................................41
3-8-2-2- تحلیل دمای سالانه و ماهانه حوضه: ..............................................................................................45
3-8-2-3- دوره خشکی بر اساس نمودار آمبروترمیک: ..................................................................................47
3-8-2-4- رطوبت نسبی: ......................................................................................................................................47
3-8-2-5- تعداد روزهای یخبندان در منطقه مورد مطالعه: ........................................................................50
3-8-2-6- وضعیت باد در استان و منطقه: .......................................................................................................50
3-9- طبقه بندی اقلیمی حوضه کبگیان: ..........................................................................................................51
3-9-1- طبقه بندی اقلیمی حوضه کبگیان به روش آمبرژه: ........................................................................52
3-9-2- طبقه بندی اقلیمی حوضه کبگیان به روش دمارتن: .......................................................................53
3-10- نگاهی کلی به ویژگیهای انسانی و اقتصادی منطقه مورد مطالعه: ..................................................54
3-10-1- ویژگیهای جمعیتی حوضه: .................................................................................................................54
3-10-2- ویژگیهای اقتصادی منطقه: ................................................................................................................54
فصل چهارم: مواد و روش ها: ...........................................................................................................................56
4-1- داده ها، دوره آماری و ایستگاه های مورد مطالعه: .................................................................................57
4-2- روش های استخراج و تحلیل داده ها:.......................................................................................................58
4-3- روش های مورد استفاده: .............................................................................................................................62
4-3-1- تعیین دوره های تر و خشک با استفاده از میانگین متحرک: ........................................................62
4-3-2- بررسی نوسانات عناصر اقلیمی طی دوره آماری مورد مطالعه: .......................................................63
4-3-2-1- تعیین خشکسالی ها و ترسالی ها با استفاده از شاخص استاندارد بارندگی (SPI): ............63
4-3-3- تعیین و بررسی تغییرات تولید مرتع در سال های مختلف دوره آماری: .....................................63
4-3-4- تعیین رابطه بارش و تولید: ....................................................................................................................64
4-3-4-1- تعیین مؤثرترین زمان بندی بارش بر میزان تولید مرتع: ...........................................................65
4-3-5- تعیین رابطه دما و میزان تولید مرتع: ..................................................................................................65
4-3-6- تعیین رابطه بین خشکسالی و ترسالی با میزان تولید: ....................................................................65
4-3-7- تهیه تقشه و مدل های مورد نیاز با بکارگیری نرم افزار Arc GIS: .............................................66
4-3-7-1- تهیه نقشه های پهنه بندی خشکسالی و ترسالی: .......................................................................67
4-3-7-2- تهیه نقشه هم بارش و هم دما برای محدوه مورد مطالعه: ........................................................67
4-3-7-3- تهیه و پهنه بندی نقشه های وضعیت تولید مراتع با توجه به نوسانات اقلیمی: ...................68
4-4- آزمون فرضیات: .............................................................................................................................................69
فصل پنجم: تجزیه و تحلیل نوسانات بارش و دما و ارتباط آن با میزان تولید مرتع در
منطقه مورد مطالعه: .............................................................................................................................................72
5-1- تعیین دوره های تر و خشک با استفاده از میانگین متحرک: .............................................................73
5-2- تجزیه و تحلیل خشکسالی ها و ترسالی های منطقه مورد مطالعه با شاخص SPI : .....................74
5-3- تجزیه و تحلیل تغییرات زمانی میزان تولید مرتع با استفاده از آزمون های آماری: ..................... 76
5-3-1- تحلیل نتایج حاصل از آزمون ANOVA و LSD تولید علوفه منطقه مطالعاتی: ....................77
5-4- تجزیه و تحلیل رابطه بارش و میزان تولید مرتع در منطقه مطالعاتی: .............................................79
5-5- تجزیه و تحلیل رابطه دما با میزان تولید سالانه مرتع منطقه مطالعاتی: ..........................................82
5-6- بررسی و تحلیل رابطه خشکسالی و ترسالی با میزان تولید مرتع منطقه مطالعاتی: ......................85
5-7- بررسی و تحلیل نقشه های حاصل از مدل های GIS : .......................................................................87
5-7-1- تحلیل نقشه های پهنه بندی خشکسالی و ترسالی حوضه کبگیان: ............................................87
5-7-2- بررسی و تحلیل نقشه های هم بارش حوضه: ....................................................................................89
5-7-3- بررسی و تحلیل نقشه های هم دمای حوضه: ...................................................................................91
5-7-4- بررسی و تحلیل نقشه های وضعیت تولید مرتع حوضه: .................................................................93
فصل ششم: نتیجه گیری و آزمون فرضیات: ..............................................................................................96
5-8- آزمون فرضیات تحقیق: ...............................................................................................................................97
5-9- نتیجه گیری: ..................................................................................................................................................98
پیشنهادات: ..............................................................................................................................................................102
منابع و مأخذ: .........................................................................................................................................................103
پیوست ها: ..............................................................................................................................................................110
منبع:
- آذرخشی، مریم (1387)، تعیین مناسب ترین شاخص خشکسالی در مناطق خشک و نیمه خشک از دید تولید گیاهان مرتعی، مطالعه موردی: استانهای قم، مرکزی و ایلام، پایان نامه دکتری، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی
2- اداره هواشناسی استان کهگیلویه و بویر احمد، بخش تحقیقات اقلیمی (1389)
3- ارزانی، حسین و همکاران (1382)، طراحی سیستم ارزیابی ملی جهت بررسی تغییرات مراتع در استانهای مرکزی، اصفهان و یزد، سومین همایش مرتع و مرتعداری در ایران، انجمن مرتعداری، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی
4- ارزانی، حسین و همکاران (1385)، پوشش گیاهی و تولید مراتع استپی استان قم طی یک دوره شش ساله، تحقیقات مرتع و بیابان ایران، شماره 4، جلد 13، صفحات 313-296
5- استانداری کهگیلویه و بویراحمد (1374)، مطالعات توسعه زمین شناسی و معدن، چاپ اول، انتشارات سازمان برنامه و بودجه استان، یاسوج
6- استانداری کهگیلویه و بویراحمد (1386)، سالنامه آماری 1385، معاونت توسعه، نظارت و برنامه ریزی ، دفتر آمار و اطلاعات
7- استانداری کهگیلویه و بویراحمد (1388)، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385، معاونت برنامه ریزی
8- اکبرزاده، مرتضی و میرحاجی، سیدتقی (1385)، تغییرات پوشش گیاهی تحت تأثیر بارندگی در مراتع استپی رود شور، فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان، شماره 3
9- ای. ام. نیکول (1386)، چرای دام در مرتع و چراگاه، ترجمه حسین ارزانی و کمال الدین ناصری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم
10- باغستانی میبدی، ناصر و زارع، محمدتقی (1386)، بررسی روابط بارندگی و تولید علوفه سالانه در مراتع استپی منطقه پشتکوه استان یزد، نشریه منابع طبیعی، شماره 75
11- باقری، محمدرضا (1372)، بررسی مناسب ترین نظام بهره برداری از مراتع حوضه کبگیان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی
12- بذرافشان، جواد (1381)، مطالعه تطبیقی برخی شاخص های خشکسالی هواشناسی در چند نمونه اقلیمی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران
13- پورخباز، علیرضا و پورخباز، حمیدرضا (1381)، عمده ترین آشفتگیهای زیست محیطی قرن حاضر، مشهد، شرکت به نشر،
14- جاودانی، راضیه (1389)، بررسی تأثیر نوسانات اقلیمی بر تغییرات زیست محیطی پوشش گیاهی استان سیستان و بلوچستان، مطالعه موردی: شهرستان های نیکشهر و ایرانشهر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان
15- جعفرپور، ابراهیم (1381)، اقلیم شناسی، تهران، سرا،
16- جهان بخش اصل، سعید و همکاران (1388)، ارزیابی تغییرات پوشش گیاهی دشت سراب و تحلیل دو دوره خشکسالی و ترسالی، فصلنامه جغرافیا، سال هفتم، شماره 23، صفحات 134- 118
17- حسینی، سید زین العابدین، میرحاجی، سید تقی و صفری، علیرضا (1380)، رابطه بارش با تولید یونجه دیم؛ مطالعه موردی: ایستگاه تحقیقاتی مراتع همند، دومین سمینار ملی مرتع و مرتعداری، سازمان جنگل ها و مراتع کشور
18- خلیلی اقدم، نبی و سعیدی، قاسم (1384)، بررسی تغییرات دمایی و بارندگی فصل پاییز سردشت طی 14 سال گذشته، بولتن علمی پژوهشکده اقلیم شناسی، جلد پنجم، شماره سوم و چهارم،
19- دلخوش، مصطفی (1386)، تأثیرخشکسالی بر پوشش گیاهی سیستان و بلوچستان، فصلنامه جنگل و مرتع، شماره 73
20- رمضانی، نبی الله (1380)، تحلیل و پیش بینی خشکسالی ها و ترسالی های استان مازندران، پایان نامه کارشناسی ارشد ، تهران، دانشگاه تربیت معلم
21- سازمان آب منطقه ای استان کهگیلویه و بویراحمد، بخش آمار و اطلاعات (1389)
22- سازمان جهاد کشاورزی استان کهگیلویه و بویراحمد، اداره مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان، بخش تحقیقات جنگل و مرتع (1389)
23- سنجری، سارا (1386)، راهنمای کاربردی (ARC GIS 9.2)، انتشارات عابد
24- شاه حسینی، منصوره (1387)، ارزیابی اثرات خشکسالی بر روی محصولات کشاورزی شهرستان زاهدان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان
25- شکویی، حسین (1378)، اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا، جلد اول، تهران، انتشارات گیتا شناسی،
26- صفدری، علی اکبر و همکاران (1383)، پهنه بندی خشکسالیهای شدید حوزه کارون به کمک شاخص SPI در محیط GIS، نشریه منابع طبیعی ایران
27- عرفانی، ملیحه (1386)، بررسی ساختار و مقایسه تغییرات وسعت رویشگاه مانگرو در تالاب بین المللی خلیج گواتر در استان سیستان و بلوچستان به منظور گزینش زون حفاظتی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی
28- عزیزی، قاسم (1382)، ارتباط خشکسالیهای اخیر و منابع آب زیرزمینی در دشت قزوین، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره 46
29- عزیزی، قاسم (1383)، تغییر اقلیم، تهران، نشر قومس
30- عساکره، حسین (1386)، تغییر اقلیم، انتشارات دانشگاه زنجان، چاپ اول
31- علیجانی، بهلول (1379)، آب و هوای ایران، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور
32- علیجانی، بهلول و کاویانی، محمدرضا (1384)، مبانی آب و هواشناسی، تهران، انتشارات سمت
33- علیزاده، امین و همکاران (1376)، هوا و اقلیم شناسی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد
34- علیزاده، امین (1382)، هیدرولوژی کاربردی، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد
35- فتاحی، محمود، ارزانی، حسین و اختصاصی، محمدرضا (1378)، بررسی روند کمی و کیفی تغییرات پوشش گیاهی مراتع پشتکوه یزد در دهه گذشته (1377-1365)، فصلنامه پژوهش و سازندگی ، شماره 44
36- فرج زاده، منوچهر (1384)، خشکسالی از مفهوم تا راهکار، انتشارات سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
37- قائمی، میرطاهر (1380)، بررسی تأثیر خشکسالی در وضعیت،گرایش و تغییرات پوشش گیاهی مراتع گردنه قوشچی آذربایجان، مجموعه مقالات دومین همایش ملی مرتع و مرتعداری در ایران
38- قطره سامانی، سعید (1384)، کاربرد هواشناسی در کشاورزی، بولتن علمی پژوهشکده اقلیم شناسی، جلد پنجم، شماره سوم و چهارم
39- کاظمی، ابراهیم و همکاران (1381)، تیپهای گیاهی مرتعی استان کهگیلویه و بویراحمد، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع
40- کریمی، محمد (1386)، بررسی خشکسالی های اخیر منطقه ایرانشهر و اثرات آن در بخش کشاورزی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان
41- کریمی، هادی (1369)، مرتع داری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم،
42- کوهی، نادر (1384)، رابطه فراوانی و طول مدت خشکسالی با مقیاس زمان، فصلنامه علمی- ترویجی خشکی و خشکسالی کشاورزی، انتشارات وزارت جهاد کشاورزی، شماره 18
43- لشنی زند، مهران (1383)، بررسی اقلیمی خشکسالی های ایران و راهکارهای مقابله با آن (مطالعه موردی: شش حوضه واقع در غرب و شمال غرب ایران)، رساله دکترای اقلیم شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان
44- محمدی، حسین (1385)، آب و هواشناسی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران،
45- محمدی، حسین (1385)، ارتباط عناصر اقلیمی و آلاینده های هوای تهران با مرگ و میرهای ناشی از بیماریهای قلبی (2003-1999)، مجله پژوهشهای جغراافیایی، شماره 58
46- مریانجی، زهره و برهانی، رضا (1382)، بررسی روند تغییرات دما در همدان (ایستگاه نوژه)، مجله سپهر، شماره 47
47- مسعودیان، سید ابوالفضل (1385)، اقلیم شناسی سینوپتیک و کاربرد آن در مطالعات محیطی، اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان،
48- مسعودیان، سید ابوالفضل و کاویانی، محمدرضا (1387)، اقلیم شناسی ایران، اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان
49- مسعودیان، سید ابوالفضل (1372)، هیدرواقلیم حوضه ماربر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا
50- مقدم، محمدرضا (1377)، مرتع و مرتع داری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
51- مومنی، منصور و فعال قیومی، علی (1386)، تحلیل های آماری با استفاده از SPSS، تهران، انتشارات کتاب نو، چاپ دوم
52- مهدوی، مسعود و طاهرخانی، مهدی (1383)، کاربرد آمار در جغرافیا، انتشارات قومس
53- میرداوودی اخوان، حمیدرضا و همکاران (1385)، شناخت عوامل اکولوژیکی مؤثر بر پوشش گیاهی مراتع با استفاده از تجزیه و تحلیل های چند متغیره، فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان، شماره 24
54- نجمایی، محمد (1369)، هیدرولوژی مهندسی، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت
55- نگارش، حسین (1380)، تنوع پوشش نباتی و نقش اقتصادی و درمانی آنها در بلوچستان، ویژه نامه جغرافیا و توسعه، سال هفتم، شماره 16
56- نوری، غلامرضا، جاودانی، راضیه و کریمی، صادق (1389)، تعیین رابطه خشکسالی با تغییرات میزان تولید مرتع در استان سیستان و بلوچستان طی دوره آماری 1370 تا 1386، مطالعه موردی: شهرستان ایرانشهر، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام، دانشگاه سیستان و بلوچستان
57- وودوارد، اف - ای (1374)، اقلیم و پراکنش گیاهی، ترجمه میرخالق ضیاء تبار احمدی و محمود راینی، بابلسر، دانشگاه مازندران
58- هدایتی دزفولی، اکرم (1384)، بررسی خشکسالی و روند آن در استان کهگیلویه و بویراحمد، مجله نیوار، شماره 59-58
59- یوسفی، مسعود (1378)، بررسی اثر تعرضات انسان و دام بر ساختار جنگلهای بلوط یاسوج (منطقه پاتاوه)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی
60- Alexander, f, genin,a and lecompte,m (2000), an aid to spatial generalization of external geodynamical studies geodynamical acta, Dynamic phytoclimatology Vol 13, issue 6, 367-376
61- Anderson J.E. and K.E, Holte (1981),.Vegetation development over 25 years without grazing on sagebrush dominated rangeland in southeastern Idaho. J.Range management, 34 : 25-29
62- Buffington L.C. and Herbel, C.H (1965), Vegetation changes on a semidesert grassland range. Ecol from 1858 to 1963, Mong, 35: 139-164
63- Clarke, T.S (2003), "Trends Analysis of Temperature and precipitation series at canadian sites", Regional climate, canadian journal of Agricultural Economics, 48 (1).
64- Coates, D. B (1997), The recovery of Nixon Sabi grass pastures following severe drought. Tropical Grasslands, Vol. 31, No.1, pp 67-72
65- Currie, P. O, & Peterson, G (1966), Using growingseason precipitation to predict crested wheatgrass. yields.j.Range manage,19:280-284
66- Felix N.kogan(2002), "Drouths of the late 1980s in the us as derived From NOAA polar-orbiting satellite Data", Bulletin of the American meteorological society ,volume 76, issue 5
67- Frank, johannes,and b.kostter (2007), "Effects of resent climate trend on the distribution of potential natural vegetation in central germany, international journal of biometerology, volume 52, number 24
68- Goudi. A (1992), Environmental change, Oxford university prss.
69- Green D (1992), Rangeland Assessment in N.S.W. in the Australian Rangeland society, 7th Biennial Conference, pp 267-268
70- Hayes Michael, j (1999), Drought indices, National Drought Mtigation Center (NDMC)
71- Hennessy J.T., R.P.Gibbens, J.m.Tromble and M.Cardenas (1983) ,Vegetation changes from 1935 to 1980 in mesqite duneiands and former grasslands of southern New Meico. J. Range manage, 36: 370-374
72- Hong,seung Bum and v.lakshimi (2007), "Relation between vegetation biophysical properties (may1995) and surface temperature using multisensor satellite data, journal of climate ,vol 20
73- Karin, W (1984) Estimating grazing yield from commonly available data. J. Rangemange, 37: 471-475
74- Kbumalo, G. & Holcheck, J ( 2005) , Relationship between chihuahuan desert perennial grass production and precipitation, Randgeland ecology and management, number 58(3), pp 239-246
75- Moyo, C. S., Sikosana, J. L. N. & Gambiza, J (1995), Recovery of eutrophic rangeland after a severe drought. Rangelands in sustainable biosphere. Proceedings of the Fifth International
76- O, Connor T.G and P.W. Roux (1995), Vegetation changes (1949-1971) in a semi-arid, grassy dwarf shurb lands in the karro, south Africa: influence of rainfall variability and grazing by sheep. Journal of Applied Ecology, 32:612-626.
77- Reezer.V, K.Nadrowski & G.Miehe ( 2006), Variation of Precipitation and its effects on phytomass production and consumption by livestock and large wild herbivores along an altitudinal gradient during a drought, South Gobi, Mongolia, Journal of arid environments, number 66, pp 135-150
78-Smakhtin V,u, D.Ahughes (2007), automated estimation and analyses of meteorological drought characteristic from monthly rainfall data, Environmental muddling and software, 22,pp 880-889
79- Withtaker V.I (1975), Agricultural meteorology: Jeralam(monson), pp183 – 305
80-Wang xaio,chung and guang-sheng, zhou and R.ceulemas (2002), effects of elevated temperature on groth and gas exchang in dominant plant species from maowusa sand land, china. photosynthetica, volume 41, number 4
81- Yajing,bao, and s.guo bao ( 2007), Study on the spatial differences and its time lag effect on climate, factor of the vegetation in the longitudinal rang-gorg region,chines sciences