فهرست:
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1- تبیین مسأله پژوهشی و اهمیت آن............................................................................................................. 1
1-2- اهداف ............................................................................................................................................................ 2
1-3- فرضیات.......................................................................................................................................................... 2
1-4- پرسشها.......................................................................................................................................................... 2
1-5- پیشینه تحقیق............................................................................................................................................... 3
1-6- روش تحقیق و مراحل آن ............................................................................................................................ 5
1-6-1- روش کتابخانه ای .................................................................................................................................... 5
1-6-2- روش میدانی ............................................................................................................................................ 6
1-7- ابزار تجزیه و تحلیل....................................................................................................................................... 6
1-8- پایگاه داده ها و اطلاعات .............................................................................................................................. 6
1-9- کلیات طبیعی................................................................................................................................................ 6
1-9-1- توپوگرافی و فیزیوگرافی سیستم کارون................................................................................................... 7
1-9-2- اقلیم حوضه آبریز کارون........................................................................................................................... 8
1-9-3- رودخانه های مهم جلگه خوزستان......................................................................................................... 8
1-9-4- شاخه های اصلی رودخانه کارون............................................................................................................. 9
1-10- موقعیت سیاره ای .................................................................................................................................... 11
1-11- موقعیت سیاسی و اداری ......................................................................................................................... 12
1-12- موقعیت ریاضی حوضه ی مورد مطالعه................................................................................................... 13
1-13- موقعیت هیدرولوژی حوضه آبریز کارون.................................................................................................. 15
1-14- موقعیت زمین شناسی رودخانه کارون.................................................................................................... 16
فصل دوم: مئآندر، مورفولوژی و ویژگیهای هندسی آن
2-1- مقدمه......................................................................................................................................................... . 18
2-2- مورفولوژی رودخانه ها ................................................................................................................................ 19
2-2-1- رودخانه های مستقیم............................................................................................................................ 19
2-2-2- رودخانه آناستوموسینگ ........................................................................................................................ 20
2-2-3- رودخانه های بریده بریده....................................................................................................................... 20
2-2-4- رودخانه های مئآندری .......................................................................................................................... 21
2-3- تشریح رودخانه های مئآندری.................................................................................................................... 21
2-3-1- مکانیزم مئآندری شدن رودخانه ها........................................................................................................ 22
2-3-2- انواع مئآندرها ......................................................................................................................................... 25
2-4- فرآیندهای رودخانه ای ............................................................................................................................... 27
2-4-1- فرسایش رودخانه ای ............................................................................................................................. 27
2-4-2- حمل مواد رسوبی .................................................................................................................................. 27
2-4-3- فرآیند رسوب گذاری.............................................................................................................................. 28
2-5- فرایندهای خاص موجود در رودخانه های مئآندری ................................................................................. 28
2-6- فرم های ایجاد شده توسط مئآندر ها در دشت سیلابی .......................................................................... 28
2-6-1- دریاچه های شاخ گاوی.......................................................................................................................... 28
2-6-2- خاکریزهای طبیعی ............................................................................................................................... 29
2-6-3- پیچ های مرکب...................................................................................................................................... 30
2-6-4- سدهای جریانی متروک....................................................................................................................... . 32
2-7- خصوصیات هندسی پیچان رودها ............................................................................................................. 32
2-7-1- خط القعر................................................................................................................................................. 32
2-7-2- خط مرکزی یا محور رودخانه................................................................................................................. 32
2-7-3- فاصله قوسی ........................................................................................................................................... 32
2-7-4- طول موج یا طول پیچان رود ................................................................................................................ 32
2-7-5- شعاع متوسط انحنا ................................................................................................................................ 33
2-7-6- دامنه نوسانات......................................................................................................................................... 33
2-7-7- کمره پیچان رود ..................................................................................................................................... 33
2-7-8- گذره پیچان رود ..................................................................................................................................... 33
2-7-9- نهشته های موضعی یا نهشته های کناره محدب................................................................................. 33
2-7-10- ضریب خمیدگی ................................................................................................................................. 35
2-7-11- زاویه مرکزی ........................................................................................................................................ 35
2-7-12- میانگین عرض رودخانه....................................................................................................................... 35
2-7-13- عمق متوسط مجرا............................................................................................................................... 36
2-8- طبقه بندی رودخانه های مئآندری............................................................................................................ 36
2-9- تعیین نوع مئآندرهای رودخانه................................................................................................................... 37
2-10- رودخانه کارون........................................................................................................................................... 38
2-11- الگو های فرمی رودخانه کارون................................................................................................................. 42
2-12- عوامل مؤثر بر مورفولوژی رودخانه کارون................................................................................................. 43
2-12-1- زمین شناسی عمومی حوضه آبریز کارون و منشأ مواد رسوبی دشت............................................... 43
2-12-2- مواد رسوبی و تشکیل سیلابدشت...................................................................................................... 45
2-12-3- شکل فیزیکی....................................................................................................................................... 45
2-12-4- عامل هیدرولیکی................................................................................................................................. 45
2-12-5- درجه پایداری....................................................................................................................................... 46
2-12-6- تجاوزات انسان به حریم رودخانه کارون............................................................................................. 46
2-12-7- شرایط اقلیمی...................................................................................................................................... 46
2-12-8- آزادی در تغییر..................................................................................................................................... 46
2-12-9- ساختار کرانه کارون............................................................................................................................. 46
2-13- عوامل مؤثر بر فرسایش ساحل کارون...................................................................................................... 48
2-13-1- ویژگی های مکانیکی و فیزیکی.......................................................................................................... 48
2-13-2- عوامل بیولوژیکی و دخالت انسان ...................................................................................................... 48
2-13-3- عوامل شیمیایی................................................................................................................................... 49
2-13-4- عوامل هیدرولیکی................................................................................................................................ 49
2-14- شناسایی بازه های فرسایش پذیر رودخانه کارون.................................................................................. 49
2-15- اثرات شیب روی شکل رودخانه ............................................................................................................ 50
2-16- طبقه بندی پیچ های رودخانه کارون ..................................................................................................... 50
2-17- ریخت شناسی عمومی بازه های عمده رودخانه کارون ........................................................................ 51
2-17-1- بازه شطیط تا بند قیر ......................................................................................................................... 51
2-17-2- بازه بند قیر تا جنگیه ......................................................................................................................... 52
2-17-3- بازه جنگیه تا دارخوین ....................................................................................................................... 52
2-17-4- بازه دارخوین تا بهمنشیر ................................................................................................................... 53
2-19- کارون و نئوتکتونیک................................................................................................................................. 53
2-20- سدهای احداث شده بر روی رودخانه کارون ........................................................................................ 54
2-20-1- سد شهید عباس پور (کارون 1)......................................................................................................... 54
2-20-2- سد مسجد سلیمان (گدارلندر)........................................................................................................... 54
2-20-3- سد کارون ............................................................................................................................................ 54
2-20-4- سد کارون ............................................................................................................................................ 55
2-20-5- سد تنظیمی گتوند علیا ..................................................................................................................... 55
2-21- تأثیر احداث مخازن بر پایداری رودخانه ................................................................................................. 57
2-22- جمع بندی................................................................................................................................................ 60
فصل سوم: تعیین نوع مئآندرهای رودخانه کارون با استفاده از تعریف برایس
3-1- مقدمه........................................................................................................................................................... 61
3-2- روش بررسی پلان پیچان رودها.................................................................................................................. 62
3-3- شناسایی مئآندرهای کارون با استفاده ازتعریف برایس............................................................................. 63
3-4- جمع بندی................................................................................................................................................... 78
فصل چهارم: بارزسازی تغییرات مئآندری رودخانه کارون با مقایسه تصاویر Mss (1973) و IRS (2006)
4-1- مقدمه........................................................................................................................................................... 79
4-2- سنجش از دور.............................................................................................................................................. 80
4-3- جمع آوری داده ها و تشکیل پایگاه داده ها............................................................................................... 80
4-3-1- مشخصات و برنامه ماهواره لندست........................................................................................................ 80
4-3-2- ماهواره IRS هندوستان.......................................................................................................................... 82
4-3-3- قابلیت های دوربین LISS-III ............................................................................................................... 82
4-4- موقعیت و پایگاه اطلاعات ماهواره ای منطقه مطالعاتی............................................................................. 83
4-4-1- نقشه های توپوگرافی 1:50000 ....................................................................................................... 83
4-4-2- عکس های هوایی مربوط به سال 1955 ........................................................................................... 83
4-4-3- تصاویر ماهواره ای .................................................................................................................................. 83
4-5- آنالیز داده های ماهواره ای........................................................................................................................... 84
4-5-1- عملیات ورود اطلاعات به محیط نرم افزار ER mapper ................................................................. 84
4-5-2- موزاییک تصاویر....................................................................................................................................... 84
4-5-3- افزایش کنتراست بر روی تصاویر موزاییک شده.................................................................................... 84
4-5-4- عملیات برش تصاویر ............................................................................................................................. 84
4-5-5- انجام عملیات ژئولینک........................................................................................................................ . 84
4-5-6- وارد کردن تصاویر ذخیره شده به محیط فتوشاپ................................................................................. 85
4-6- عملیات تفکیک نوع مئآندرها با استفاده از GIS ..................................................................................... 85
4-7- بارزسازی تغییرات مئآندری رودخانه کارون با مقایسه تصاویر Mss (1973) و IRS (2006) ....... 87
4-7-1- تغییر مئآندرهای کارون از گتوند تا شوشتر........................................................................................... 87
4-7-2- تغییر مئآندرهای شاخه شطیط ............................................................................................................ 89
4-7-3- تغییر مئآندرهای رودخانه گرگر ............................................................................................................ 98
4-7-4- تغییر مئآندرهای کارون بزرگ.............................................................................................................. 102
4-7-5- تغییر مئآندرهای رودخانه بهمنشیر .................................................................................................... 119
4-8- شناسایی نوع مئآندرهای کارون و بارزسازی میزان تغییرات آنها از طریق مقایسه نقشه های توپوگرافی و تصاویر ماهواره ای .............................................................................................................................................................................. 122
4-8-1- نوع مئآندرهای کارون از گتوند تا شوشتر در نقشه های توپوگرافی و تصاویر ماهواره ای................. 123
4-8-2- نوع مئآندرهای کارون از شوشتر تا بند قیر( شطیط) ........................................................................ 125
4-8-3- نوع مئآندرهای کارون از شوشتر تا بند قیر(گرگر) ............................................................................. 127
4-8-4- نوع مئآندرهای کارون بزرگ (بخش اول)............................................................................................. 130
4-8-5- نوع مئآندرهای کارون بزرگ (بخش دوم)............................................................................................ 131
4-8-6- نوع مئآندرهای کارون: رودخانه بهمنشیر............................................................................................ 134
4-9- مقایسه تغییرات برخی از مئآندرهای کارون در یک بازه زمانی 50 ساله با استفاده از عکس های
هوایی .................................................................................................................................................................... 136
4-10- ترسیم نقشه نهایی از مئآندرهای تغییر یافته کارون............................................................................ 139
4-11- جمع بندی ............................................................................................................................................. 141
فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادات
5-1- مقدمه.......................................................................................................................................................... 143
5-2- فرضیات....................................................................................................................................................... 144
5-3- پاسخ به پرسش ها..................................................................................................................................... 144
5-4- پیشنهادات.................................................................................................................................................. 147
منابع و مآخذ....................................................................................................................................................... 149
منبع:
ارشد صالح ، مرید سعید ، میر ابوالقاسمی هادی ،1386، بررسی روند تغییرات مورفولوژیکی رودخانه ها با استفاده از سنجش از دور. WWW.sid.ir
افشین ، یدالله، 1373 ، رودخانه های ایران جلد دوم ، تهران ، وزارت نیرو.
اقتداری احمد ، 1375 ، دیار شهریاران ، جلد دوم ، تهران ، سلسله انتشارات آثار ملی .
آل یاسین احمد ، 1379، کاربرد مهندسی رودخانه در رودخانه های دز و کارون، وزارت نیرو – کمیته ملی سدهای بزرگ ایران ، شماره 33.
امام شوشتری ، سید محمدعلی ، 1351 ، جغرافیای تاریخ خوزستان ، تهران ، انتشارات امیرکبیر .
بهرامی صاحب ، 1387 ، بررسی روند تغییرات مسیر رودخانه کارون با استفاده از تصاویر ماهواره ای 1991 ، 2000 IRS ، 1974 Landsat ، مطالعه موردی اهواز ، رساله کارشناسی ارشد جغرافیا ، دانشگاه اصفهان ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، گروه جغرافیا.
پور آصف فرشته، 1385، مروری بر روش های مختلف طبقه بندی رودخانه ها و کاربرد آنها برای رودخانه های کارون و دز ، هفتمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه، دانشگاه چمران.
تلوری عبدالرسول، 1371، شناخت فرسایش کناری رودخانه در دشت های رسوبی ، وزارت جهاد سازندگی ، معاونت آموزش تحقیقات، تهران.
جداری عیوضی جمشید ، 1383، ژئومورفولوژی ایران ، انتشارات پیام نور .
جواهری نصرالله ، کاشفی پور محمود، قمشی مهدی، 1385، پیش بینی تغییر مورفولوژی رودخانه های مئآندری ( مطالعه موردی رودخانه کارون ) ، هفتمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه، دانشگاه شهید چمران ، اهواز.
چورلی، ریچارد چی، شوم استانلی ای چی، 1379، ژئومورفولوژی ( فرایندهای دامنه ای ، آبراهه ای ، ساحلی و بادی )، ترجمه احمد معتمد، جلد سوم ، انتشارات سمت .
حافظی مقدس، ناصر ، 1388، زمین ریخت شناسی کاربردی ، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود.
حقی آبی امیر حمزه ، مهدی حبیبی ، محمد رضا احمدی پور ، نصراله جواهری ، 1383، نظریه های ایجاد و تحول پیچان رودها ، ، انتشارات فرهنگ زبان.
خبازی مصطفی، 1387، ردیابی آثار تغییر مسیر رودخانه های دشت خوزستان در کواترنر، پایان نامه کارشناسی ارشدجغرافیا ، گرایش ژئومورفولوژی ، دانشگاه اصفهان ، دانشکده ادبیات.
خسرو تهرانی ، خسرو،1377، زمین شناسی ایران ( رشته زمین شناسی ) ، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.
دفتر انرژی های نو، 1376، وزارت نیرو، امور انرژی دفتر انرژی های نو.
رامشت، محمد حسین ، 1375 ،کاربرد ژئومورفولوژی در برنامه ریزی ( ملی- منطقه ای- اقتصادی )، انتشارات دانشگاه اصفهان ، اصفهان.
رنگزن کاظم ، محمود تولایی نژاد، 1381، سعید پیراسته ، مطالعه اثرات مهاجرت رودخانه ها بر سازه های عمرانی در جلگه خوزستان ،مجموعه مقالات ششمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه ، انتشارات کمیته تحقیقات آب سازمان آب و برق خوزستان.
رنگزن کاظم ،صالحی بهرام ، سلحشوری پروین، 1381، بررسی تغییرات منطقه پایین دست سد کرخه قبل و بعد از ساخت سد با استفاده از تصاویر چند زمانه Landsat . WWW.ncc.org.ir
ریچاردز، کیث ، رودخانه ها ( اشکال و فریند آبراهه های آبرفتی ) ، ترجمه دکتر کریم سلیمانی، میرخالق ضیاء تبار احمدی ،انتشارات دانشگاه مازندران ، بابلسر.
زبیری محمود ، مجد علیرضا ، 1375 ، آشنایی با فن سنجش از دور و کاربرد در منابع طبیعی ، انتشارات دانشگاه تهران .
سازمان آب و برق خوزستان ، 1384، گزارش تلفیقی منابع آب حوضه آبریز کارون بزرگ.
سازمان فضایی کشور، تصاویر ماهواره ای لندست مربوط به سال 1973 وIRS 2006
سیفی چرمهینی، اکرم، 1387، ردیابی دلتاهای متوالی کارون با پردازش تصاویر ماهواره ای ، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا گرایش ژئومورفولوژی ، دانشگاه اصفهان ، دانشکده ادبیات.
شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران ، 1382 ، کاتالوگ سد گتوند علیا.
شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس ، 1380 ، گزارش زمین شناسی مهندسی مطالعات مرحله دوم طرح سد مخزنی کارون 4 ، 343
صفوی یحیی، 1384 ،مقدمه ای بر جغرافیای نظامی ایران ( جلد اول شمال غرب و غرب ) ، ص 148و 149 ، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح ،چاپ سوم
طرح های کنترل سیلاب و حفاظت سواحل رودخانه کارون، 1385، وزارت نیرو، سازمان آب و برق خوزستان.
علایی طالقانی محمود، 1384، ژئومورفولوژی ایران، انتشارات قومس، تهران.
علوی پناه سید کاظم ،1382، کاربرد سنجش از دور در علوم زمین ( علوم خاک ) ، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
علیجانی، بهلول، 1379، آب و هوای ایران ( رشته جغرافیا )، انتشارات پیام نور.
فاطمی نصرآبادی، سیدباقر، 1385، آموزش نرم افزار ENVI (نرم افزار پردازش تصاویر ماهواره ای)، سازمان نقشه برداری کشور، تهران.
فرهنگی بیژن، 1372 ، نگرشی بر سدهای ایران، گذشته–حال–آینده، انتشارات وزارت نیرو، 76
کریمی، بهمن، 1316، جغرافیای مفصل غرب ایران، تهران، بی نا .
کسروی، احمد 1352 ، کاروند کسروی ، یحیی ذکاء ، انتشارات فرانکلین.
کمالی اردکانی، مژگان، 1379 ، پهنه بندی خطر زمین لغزش در مخزن سد کارون 3 و تحلیل پایداری شیروانیهای سنگی آن ، پایان نامه کارشناسی ارشد زمین شناسی مهندسی.
لیلساند و کی فر، ترجمه مهندس مالمیران حمید،1379، اصول و مبانی سنجش از دور و تعبیر و تفسیر تصاویر هوایی و ماهواره ای، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران.
محمودی فرج الله 1383، ژئو مورفولوژی دینامیک ، انتشارات دانشگاه پیام نور.
مقیمی ابراهیم، 1388، اکوژئومورفولوژی و حقوق رودخانه، انتشارات دانشگاه تهران ، تهران.
موحد دانش، علی اصغر ،1373، هیدرولوژی آبهای سطحی ایران، انتشارات سمت .
موسوی حرمی رضا، 1383 ،رسوب شناسی ، انتشارات آستان قدس رضوی ، چاپ دهم .
میذر، پل ام ،1377، ترجمه محمد نجفی دیسفانی ، پردازش کامپیوتری تصاویر سنجش از دور، انتشارات سمت ، تهران.
نگارش حسین، 1377، محمود خسروی، کلیات ژئومورفولوژی ایران، انتشارات دانشگاه سیستان و بلوچستان.
وزیری مقدم حسن، عزیز الله طاهری ، مسعود کیمیاگری، 1385 ، اصول چینه نگاری، انتشارات دانشگاه اصفهان.
Ollero Alfredo,2010, Channel changes and floodplain management in the meandering middle Ebro River,Spain-Geomorphology 117 247–260
Croix.Michael La,2003, Approaches to the Enumerative Theory of Meanders- 85: www.math.uwaterloo.com
Frothingham.K.M، Rhoads.B,2003, Three- Dimensional Flow Structure And Channel Change In An asymmetrical Compound Meander Loop, Embarras River ,Illinois -Landforms 28, 625–644
Greco Steven E., Alexander K. Fremier, Eric W. Larsen, Richard E. Plan ,2007, A tool for tracking floodplain age land surface patterns on a large meandering river with applications for ecological planning and restoration design-Landscape and Urban Planning 81 354–373
J.Mangelsdorf, K.Scheurmann, F-H.Weib, 1980, River Morphology, Springer – Verlag
Janson.P.Ph, 1979, Principles of River Engineering. Pitma publishing limited. London. P. 509
Jensen I, Guttmann A. J, 2000, Critical exponents of plane meander Victoria 3010, Australia-J. Phys. A: Math. Gen. 33 L187–L192.
Kondolf, G. M. 2006. River restoration and meanders. Ecology and Society 11(2): 42.
Lancaster. Stephen Thomas ,1998, A Nonlinear River Meandering Model and its Incorporation in a Landscape Evolution Model, Submitted to the Department of Civil and Environmental Engineering in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy at the Massachusetts Institute Of Technology .277
Langbein.Walter, B and Luna.B. Leopold, River Meanders -Theory of Minimum Variance, Rivers Geological Survey Professonal .Paper .422-1966
Leopold, Band .L, Wolman.m.gordon, 1960, River meanders, Bulletin of the Geological society Aamerica. vol. 61, p.769-794.
Nicoll .Tami J,Edward J. Hickin,2010,Planform geometry and channel migration of confined meandering rivers on the Canadian prairies،Geomorphology 116 37–47
Raj Rachna, N. Mulchandani, S. Bhandari,2004, Channel shifting of a highly sinuous meandering river in alluvial plain, Vishwamitri river, Mainland Gujarat, Vadodara 390 002, India CURRENT SCIENCE, VOL. 86, NO. 12, 25 JUNE 1650-
Thorne .Colin R,1991, Bank Erosion and Meander Migration of the Red and Missisippi Rivers, USA, Hydrology for the Water Management of Large River Basins (Proceedings of the Vienna Symposium, August). IAHS Fubl. No. 201.
Yonechi.Fumio, and Maung, 1986, Subdivision on the Anastomosing River Channel with a Proposal of the Irrawaddy –The Sience Reports of The Tohoku University 7 TH Serries (Geography) Vol. 36 No. 2