پایان نامه اثربخشی اعتبارات اعطایی بانک کشاورزی بر سرمایه گذاری و اشتغال بخش کشاورزی

گروه مدیریت بازرگانی

پایان نامه  برای دریافت درجه کارشناسی ارشد  (M.A  )

چکیده:

یکی از مهمترین مراحل فرآیند برنامه ریزی، ارزیابی طرح ها و برنامه هاست. این فرآیند به بهینه نمودن تصمیم گیری ها و سرانجام به امکان پذیری و واقع گرایی طرح ها کمک می نماید. ارزیابی می تواند عام مهمی در اثر بخشی و اصلاح نقاط ضعف برنامه های توسعه و افزایش نظارت تلقی شود. استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود به منظور برآورده ساختن نیاز ها و خواسته های بشری، از جمله افزایش تولید، درآمد، اشتغال، رفاه جامعه و ... جزو مهمترین هدف های توسعه هر کشور محسوب می شود. برای این منظور معمولا سعی می شود تا با به کارگیری سیاست ها و ابزارهای اجرایی گوناگون در برنامه های توسعه به این هدف دست یافت.

نقش نهادهای ارائه دهنده اعتبارات توسعه در این مورد بسیار مهم است. این نهاده ها از قبیل بانک ها، تعاونی ها، صندوق های قرض الحسنه، منابع غیررسمی و ... نقش مستقیمی در رفع مشکلات مذبور دارد. در تحقیق حاضر سعی شده است نقش بانک کشاورزی که مهمترین تامین کننده اعتبارات بخش کشاورزی است مورد بررسی قرار می گیرد.

با این نگرش به بخش کشاورزی و استفاده از آمارهای سری زمانی و با استفاده از نرم افزار spss  به بررسی این موضوع پرداخته شد و نتایج نشان داد که تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی بر اشتغال، سرمایه گذاری و میزان افزایش ارزش افزوده بخش کشاورزی استان گیلان تاثیر مثبتی دارد. بنابراین با بکارگیری نظام اعتباری مناسب، می توان باعث توسعه فرصت های شغلی در این بخش شد.

واژگان کلیدی: اعتبارت بانکی، اشتغال، سرمایه گذاری، ارزش افزوده

1مقدمه:

    مهمترین موضوعی که ذهن برنامه ریزان کشور را همواره به خود مشغول می دارد این است که

بتوانند نقش و میزان سرمایه مورد نیاز برای دستیابی به اهداف موردنظر در بخش های اقتصادی را برآورد کنند. تا از این طریق بتوانند منابع محدود موجود را بین فعالیت های اقتصادی تخصیص دهند. با توجه به محدودیت سرمایه ها ی دولتی و تسهیلات بانکی برای تجهیز منابع سرمایه، بخش های مختلف اقتصادی کشور برای جذب این منابع با یکدیگر به رقابت برمی خیزند. مهمترین عامل رقابت بین فعالیت های اقتصادی برای جذب سرمایه، سود آوری آن بخش می باشد حال اگر از عامل سود آوری بنگاه به عنوان تنها ابزار، برای تخصیص منابع سرمایه استفاده شود، در اینصورت فعالیت های بخش کشاورزی با توجه به پراکنش مزارع کشاورزی و دور بودن کشاورزان از اطلاعات و امکانات شهری در کوتاه مدت، آنها به عنوان فعا لیت های کم بازده تلقی شده و نمی توانند سرمایه مورد نیاز را کسب کنند. ادامه این وضعیت توسعه مناطق روستایی و کشاورزی، تولیدات مواد غذایی را در بلند مدت به مخاطره می اندازد(امینی و همکار، 1377).

    جهت برون رفت از این مشکل، در تمامی کشورها ی توسعه یافته و بسیاری از کشورهای در حال توسعه، دولت ها خود را موظف به حمایت از بخش کشاورز ی نموده اند. در این کشورها تخصیص منابع سرمایه به بخش کشاورزی از طریق برنامه ریزی انجام می گیرد. تا از این طریق سود بلند مدت، افزایش مواد غذایی وکاهش خطرات ناشی از سوء تغذیه و تهدید امنیت غذایی کشور را رفع کنند. در کشور ما نیز دولت با درک اهمیت بخش کشاورزی و ضرورت حمایت از این بخش تاکنون تلاش کرده تا به اشکال مختلف در قالب بودجه و اعتبارات بانکی به حمایت از این بخش بپردازد. از جمله این کمک ها می توان به تخصیص 25 درصد از اعتبارات سیستم بانکی به بخش کشاورزی در برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی اشاره کرد. لیکن در عمل این بخش تاکنون نتوانسته از تمامی این ظرفیت ها استفاده کند و به اهداف مورد نظر دست یابد.

از این رو آگاهی از میزان و شیوه تأثیر اعتبارات بانکی و بودجه دولتی بر رشد و توسعه اقتصادی بخش کشاورزی ضرورتی اساسی است. تا از این طریق دولتمردان به تدوین برنامه های توسعه بخش و تخصیص اعتبارات مورد نیاز آن با اطلاعات مناسبی اقدام نمایند(امینی و همکار، 1377).

1-2بیان مساله:

اشتغال و دستیابی افراد به شغل مورد نظراز اساسی ترین نیازهای یک جامعه محسوب می شود (کرباسی و همکاران، 1387). اشتغال را می توان به لحاظ اهمیت در ابعاد عملی شخصیت انسان، منشأ هویت و ابزار رسیدن به سعادت نوع بشر به شمار آورد. و در ابعاد فلسفی، مذهبی، روان شناسی و سیاسی نیز، کار مفید و ثمربخش دارای اهمیت فراوانی است.  به طورکلی، طی سال های اخیر، تأمین اشتغال و کاهش نرخ بیکاری، در قالب یکی از دغدغه های اقتصادی و به عنوان ضروری ترین هدف برای مدیریت کشور و برنامه های اقتصادی، ابتدا در سطح ساماندهی کشور و همچنین در برنامه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مدنظر قرار گرفته است(طیبی و همکاران، 1389). اشتغال و میزان آن، مانند هر متغیر اقتصادی و اجتماعی، تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می گیرد که از جمله آنها می توان به میزان تولید، میزان سرمایه گذاری، سطح قیمتها، سیاست های پولی، سیاست های مالی و ... اشاره کرد (بختیاری و پاسبان، 1383).  مطالعات نشان می دهند که در میان این عوامل تنها از طریق افزایش سرمایه گذاری، می توان بیکاری را کاهش و بهره وری را افزایش داد (کشاورزیان پیوستی و ضیایی بیگدلی، 1385).

کمبود سرمایه و نحوه تخصیص آن بین فعالیت های اقتصادی، از جمله موانع و مشکلات گریبان گیر کشورهای در حال توسعه برای رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی است. طرفداران نظریه «رشد نامتعادل اقتصادی» معتقد هستند که به دلیل کمبود سرمایه، بویژه در کشورهای در حال توسعه، سرمایه گذاری به صورت همزمان در تمامی فعالیت های اقتصادی امکان پذیر نیست. درنتیجه باید در بعضی از فعالیت ها که در پیشبرد اقتصاد،  نقش اساسی تری دارند سرمایه گذاری صورت بگیرد (مهرگان، 1371).

از میان سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی، سرمایه گذاری در بخش کشاورزی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است(امینی و فلیحی، 1377). بطوریکه سهم قابل توجه این بخش در رشد اقتصادی کشور علیرغم کاهش سهم آن از موجودی سرمایه در مقایسه با بخش های دیگر، باعث شده که بسیاری از سیاست گذاران بر این باور باشند که این بخش می تواند محل مناسبی برای ایجاد اشتغال باشد(خالدی و حقیقت نژاد شیرازی، 1386 ). در بخش کشاورزی عرضه وجوه برای سرمایه گذاری، از سه منبع پس انداز کشاورزان، تسهیلات بانکی و بودجه عمومی دولت تأمین می شود. که در بین این سه منبع، اعطای تسهیلات بانکی از اهمیت ویژه ای برخوردار است (بختیاری و پاسبان، 1383).

 تسهیلات و اعتبارات  بانکی بخش کشاورزی از انواع اعتبارات هدایت شده ای هستند که با هدف گسترش و رشد تولیدات کشاورزی به افراد اعطا می شوند. اعتبارات، برای توسعه،  ضروری اند و سرمایه مورد نیاز کشاورزان و کارآفرینان برای سرمایه گذاری های جدید و یا پذیرش فناور ی های جدید را فراهم می سازند.

کشاورزان بدون دریافت تسهیلات بانکی به سختی می توانند سرمایه کافی برای تولید را تجهیز کنند. بدین منظور در همه کشورها برای افزایش سرمایه گذاری در بخش کشاورزی تسهیلات ویژه ای برای کشاورزان در نظر می گیرند. این تسهیلات شامل سهولت در دریافت وام های بانکی بخش کشاورزی به نسبت سایر بخش ها و پرداخت قسمتی از سود بانکی وام ها می شود. بدین طریق مشوق های لازم برای افزایش سرمایه گذاری در بخش کشاورزی را فراهم می کنند(قربانی، 1386).

 بدین منظور، پژوهش حاضر به بررسی آثار ناشی از تخصیص تسهیلات بانک کشاورزی بر روند اشتغال زایی و سرمایه گذاری در استان گیلان می پردازد. و تلاش دارد تا با استفاده از نظریه های اقتصادی و کارهای تجربی انجام شده در بخش کشاورزی، مدلی را به منظور برآورد تاثیر اعتبارات اعطای بانک کشاورزی بر سرمایه گذاری و اشتغال معرفی کند. که به جهت این منظور از متغیرهایی همچون ارزش افزوده بخش کشاورزی، سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و اشتغال در بخش کشاورزی استفاده شده است.

1-3اهمیت موضوع و انگیزه انتخاب آن:

بیکاری یکی از بزرگترین پیامدهای ناپسند در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه است، که از یک سو، به عنوان مشکل ناشی از توسعه نیافتگی خودنمایی می کند و از سوی دیگر، همچون مانعی بزرگ بر سر راه توسعه قرار می گیرد و خود، سرآغاز بسیاری از مشکلات و ناهنجاری ها اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می شود. نرخ بالای بیکاری در کشور ما سبب شده تا دولت، شناخت زمینه های ایجاد فرصت های شغلی را به عنوان اولویت و هدف برنامه های توسعه قرار دهد(هوشمند، 1380، 379). رشد جمعیت و افزایش نیروهای کاری در مقابل تقاضای آن، منجر به محدود شدن فرصت های شغلی در جامعه و افزایش بیکاری شده است. کمبود سرمایه و نحوه تخصیص آن بین فعالیت های اقتصادی، از جمله موانع و مشکلات گریبان گیر کشورهای در حال توسعه برای رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی است. برای کارآمد کردن نظام اقتصادی کشور، گزینه های مختلفی پیشنهاد می شود که پشتیبانی اقتصادی از تولید کنندگان یکی از این موارد است. سرمایه گذاری در بخش کشاورزی، به دلیل افزایش پیوسته تقاضا برای مواد غذایی و دیگر محصولات کشاورزی، می تواند موجب رشد تولید و اشتغال در این بخش شود .در واقع افزایش تقاضا موجب بالا رفتن سطح قیمت ها شده و افزایش سطح قیمت ها، موجب افزایش انگیزه برای سرمایه گذاری می گردد. بنابراین سرمایه گذاری بیشتر، رشد تولید و اشتغال بیشتر را به دنبال خواهد داشت. افزون براین، ارتباط پیشین و پسین کشاورزی با دیگر بخش ها، به رشد تولید و اشتغال در آنها نیز کمک می کند (امینی و فلیحی، 1377).

   در ایران دلایل دیگری نیز به اهمیت وجود اعتبارات در بخش کشاورزی می افزاید که از آن میان، می توان به سهمیه بندی اعتبارات، خطر زیاد فعالیت در بخش کشاورزی و درآمد اندک واحدهای بهره بردار کوچک اشاره کرد(پژویان و فرزین معتمد، 1384). همچنین موسسات بسیاری به تامین مالی بخش کشاورزی می پردازند که مهمترین آنها عبارتند از بانک کشاورزی، بانک های تجاری، سازمان های مرکزی تعاون روستایی، اتحادیه ها و شرکت های عضو جهاد سازندگی و وزارت تعاون، صندوق های قرض الحسنه و شرکت های تعاونی عشایر(علیزاده، 1378: 49). در میان این نهادها بانک کشاورزی تنها بانک تخصصی کشور است که حدود 64 درصد از اعتبارات سیستم بانکی اختصاص یافته به بخش کشاورزی را به متقاضیان اعطا می کند( پژویان و فرزین معتمد، 1384) .

   استفاده از تسهیلات، خواه در سرمایه گذاری جدید و خواه در تأمین سرمایه در گردش، منجر به افزایش تولید شده و از طریق فراهم سازی فرصت های سرمایه گذاری برای تولیدکنندگان، زمینه توسعه فرصت های شغلی را برای جویندگان کار فراهم می سازد(بختیاری و پاسبان، 1383).

1-4اهدف تحقیق:

هدف اصلی:

بررسی اثربخشی تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی بر سرمایه گذاری و اشتغال در بخش کشاورزی در استان گیلان

اهداف فرعی :

بررسی اشتغال در بخش کشاورزی

بررسی سرمایه گذاری دربخش کشاورزی

بررسی میزان اثربخشی تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی بر افزایش اشتغال در بخش کشاورزی استان گیلان

بررسی میزان اثربخشی تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی بر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی استان گیلان

1-5فرضیه های تحقیق:

فرضیه‌ اصلی:

بین میزان تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی و میزان سرمایه گذاری واشتغال در بخش کشاورزی در استان گیلان رابطه معنا دار وجود دارد.

فرضیه های فرعی:

بین میزان تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی و افزایش سرمایه گذاری در بخش کشاورزی استان گیلان رابطه معنا دار وجود دارد.

بین میزان تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی و افزایش اشتغال در بخش کشاورزی استان گیلان رابطه معنا دار وجود دارد.

بین میزان تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی و میزان افزایش ارزش افزوده بخش کشاورزی استان گیلان رابطه معنا دار وجود دارد.

1-6 ابزار گردآوری اطلاعات:

    جهت گردآوری اطلاعات مورد نیاز از بانکهای اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری و اینترنتی بهره گرفته خواهد شد.

روش گردآوری اطلاعات:

روش گردآوری اطلاعات این تحقیق، روش کتابخانه‌ای است و داده‌های مربوط به متغیرهای تحقیق(اشتغال، میزان ارزش افزوده، سرمایه گذاری و میزان تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی) از سایت بانک مرکزی (www.cbi.ir)، سایت بانک کشاورزی (ww.agri-bank.com) و سایت مرکز آمار ایران (www.amar.org.ir) جمع‌آوری شد.

1-7روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:

    در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل اطلاعات به‌دست آمده، و توصیف و تحلیل و آزمون فرضیات، از نرم افزار آماریspss و روش های ناپارامتریک استفاده خواهد شد.

1-8قلمرو تحقیق:

1-8-1قلمرو موضوعی:

    این تحقیق از نطر موضوعی بر اثربخشی اعتبارات اعطایی بانک کشاورزی بر سرمایه گذاری

و اشتغال بخش کشاورزی (مطالعه موردی: استان گیلان)، متمرکز است.

1-9-2 قلمرو مکانی:

قلمرو مکانی این پژوهش بانک کشاورزی در استان گیلان است .

1-9-3 قلمرو زمانی :

قلمرو زمانی تحقیق حاضر، سال های80 الی 89 به صورت فصلی می باشد

Abstract:

One of the stages of the planning process is assessment of plans and programs. This process helps to decision’s optimization and finally project feasibility and realism. Assessment can considered as an important factor in effectiveness and correct weakness of development projects and increase of monitoring. Optimal use from present resources and facilities in order to meet human needs and demands including increase in production, income, employment, society welfare and … are considered as the main objectives of the development of any country. In this order usually try using policies and different means in development projects to reach this goal. In this case the role of provider institutions of development credits is very important. These agencies including banks, cooperatives, loan funds, unofficial sources and … have direct role in solve mentioned problems. Present research aims to investigate the role of agricultural bank that is the main providing credits of agricultural sector.

With this attitude and using time series data and SPSS software was discussed this issue. Results indicate that agricultural banking facilities have a positive effect on employment, investment, and value added in agricultural sector of Guilan province. So, applying the proper credit system can be developed job opportunities in this sector.

Key words: bank credits, employment, investment, value added