پایان نامه مقایسه طرحواره ‌های ناسازگار اولیه و تحریف‌ های شناختی در بیماران سرطانی با افراد عادی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A.)

گرایش: عمومی

مقایسه طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و تحریف‌های شناختی در بیماران سرطانی با افراد عادی

چکیده :

پژوهش حاضر به منظور مقایسه تحریف های شناختی و طرح واره های ناسازگار اولیه در افراد سرطانی و افراد عادی انجام شده است .بدین منظور از جامعه آماری بیماران سرطانی مراجعه کننده به بیمارستان های دولتی شیراز  ، گروه نمونه 60 نفر به صورت شیوه نمونه گیری در دسترس و همچنین 60 نفر گروه افراد عادی که به صورت در دسترس انتخاب شدند ، در این پژوهش از افراد گروه نمونه خواسته شد تا به پرسشنامه های طرح واره های ناسازگار اولیه و تحریف های شناختی پاسخ داده و سپس با استفاده از روشهای آماری تحلیل واریانس چند متغیرهو آزمون تی مستقل داده ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند، نتایج حاصل از پژوهش نشان دادند در این تحقیق بین میانگین نمرات دو گروه سرطانی و عادی در ابعاد محرومیت هیجانی ،رها شدگی، نقص/شرم . شکست ، وابستگی / بی کفایتی،گرفتار، اطاعت، ایثار،معیارهای سرسختانه، وخویشتن داری / خود انضباطی ناکافی از ابعاد 15 گانه طرحواره های  ناسازگار اولیه  تفاوت معنی دار مشاهده شده است.

نتایج بدست آمده در فرضیه دوم  نشانگر تفاوت میانگین بین دو گروه زنان سرطانی و عادی مورد بررسی در این تحقیق در ابعاد کمال گرایی ، آسیب پذیری ، متأثر شدن،  و خشنود کردن معنی دار می­باشند.  تفاوت میانگین در بعد تأثیر گذاشتن ، از سطح معنی­دار برخوردار نیست.

واژه های کلیدی :  طرح‌واره‌های ناسازگار،  تحریف‌های شناختی، بیماری سرطان 

مقدمه

دانستن علم و اراده مخصوص فرزندان آدم است که خداوند به عنوان بالاترین محبت به آنها اعطا نمودهاست. بدیهی است برای استفاده از این  دو موهبت خلق مسائل و نتیجه گیری ها در نظام هستی و ایجاد پیشنهادهایی لازم است تا انسان بتواند علم و اراده را که در ابتدا کوچک است بسط دهد و سرانجام بتواند با تسخیر و احاطه بر مسائل ، لیاقت نهایی و شایستگی جانشینی او را بیابد .وجود مسائلی بنام بیماری برای انسان شاید جزء خواسته های خود انسان است که بتواند در برخورد با آنها قدرت علم و اراده خود را محک بزند (تابعی؛  به نقل از جمشید زاده و ناموران ، 1382) .

سرطان جزء موارد بیماری است که ضمن به چالش کشید ن علم و اراده آدمی دارای رموز خاصی است . همان طور که سلول های بیمار چنگال در بافت ها و دستگاه های بدن وارد می کنند و همان گیاه عشقه که اگر به درختی وصل شود به آسانی از آن جدا نمی شود ، اراده انسان نیز می بایست در جهت تقابل بر سلول های سرطانی چنان اثر نماید که اثرات سلول های سرطانی را خنثی کند ( اوتیس،2007؛به نقل از محمدی و علی بیگی،1390) . 

یافته های تحقیقاتیبه این نتیجه رسیدندکه تنش های مزمن و مکرر با کم شدن عملکرد نظام ایمنی رابطه مستقیم دارد ، علاوه بر این مطالعات دیگری نشان دادند : که میزان فعالیت و تعداد سلول های ان کی پس از تنیدگی های کوتاه مدت و آنی ، مثل : پرش با چتر نجات ، زد و خورد ، کشمکش ، حساب های ذهنی پیچیده و غیره به سرعت افزایش می یابد.این مطالعه نشان میدهد که نظام ایمنی به سرعت علیه عامل تنیدگی زا واکنش هایی در جهت رفع این عامل نشان میدهد ، اما در مقابل ، در موارد تنیدگی های مزمن و طولانی مدت، همانند اختلافات فردی ، بیماری ، ترس مزمن ، مرگ عزیزان ، طلاق ، نا امیدی و افسردگی های طولانی مدت ، میزان عملکرد مثبت نظام ایمنی از جمله: تعداد و فعالیت سلول‌های ان کی دچار نقصان می‌شود (اندرسون،1997)[1].

در هنگام بیماری ، ناراحتی هایی بروز می کند که فرد از خود و جهان برداشتی بدبینانه دارد و ممکن است

بگوید :"بیفایده است ، من بازنده هستم " در نگرانی و هراس احتمالا این فکر به ذهن میرسد که : " اگر کنترلم را از دست بدهم و سقوط کنم چه اتفاقی خواهد افتاد؟" . با آنکه افکار منفی به تنهایی اغلب اشتباه و غیر منطقی هستند به گونه ای فریب کارانه و واقعی به نظر میرسند . به طوری که فرد گمان میکند وضع به همان بدی است که به نظر میرسد و طبیعی است که اگر بیمار از شر این قبیل روحیات ناخوشایند نجات نیابد و طرز تلقی مثبت تر و واقعبینانه تری پیدا نکند ،  بیماری بر وی چیره میشود و این در حالی است که با درمان این طرز فکرها انواع مختلفی از ناراحتی های روزانه از جمله : احساس عدم امنیت روانی و حقارت ، احساس تقصیر ، فشار روانی ، ناکامی و ناامیدی بر طرف می شود (برنز ، 1990؛ به نقل از قراچه داغی ، 1391 ).

سرطان به عنوان یک حادثه آسیب زا در زندگی می تواند منجر به استرس پس از سانحه گردد. دالگلیشن (1999) عنوان می کند که قربانیان تروما اطلاعات ناهمخوان با طرحواره را مکرراً ارزیابی می کنند تا بتوانند این اطلاعات را با طرحواره های قبلی خود یکپارچه نمایند. اما ، ارزیابی این اطلاعات به عنوان تهدید کننده و ناهمخوان با طرحواره های قبلی باعث احساس تهدید کنونی یاقریب الوقوع می شود. فرض براین است که  فعالیت مزمن هیجان ترس باعث می شود که سیستم شناختی به صورتی شکل گیرد که سرنخ های مربوط به تروما به صورت انتخابی پردازش شوند و به این ترتیب احساس تهدید مداوم را تقویت میکنند .جای تعجب نیست که تحقیقات ارتباط معنی داری را بین تغییر دردیدگاه فرد درباره ی دنیا و ناراحتی روانشناختی تایید کرده اند. (ترنر،2006)[2].

اونز (2001) ارتباط بین شدت اختلال استرس پس از سانحه و تحریف های شناختی را بررسی کردند و دریافتند که بین شدت اختلال استرس پس از سانحه و ادراک خودارزشمندی پایین ارتباط معنی داری وجود دارد. باید توجه شود که ممکن است نوع طرحواره های ناسازگار براساس نوع تروما متفاوت باشد. بنابراین پژوهش حاضر در پی تبیین طرح واره های ناسازگار اولیه و تحریف های شناختی در بیماران سرطانی است .

1-1بیان مسئله:

در کشور ایران پس از بیماری­های قلبی عروقی دومین علت مرگ بیماری سرطان است به گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال 2005 در اثر این بیماری 4700 مورد مرگ در ایران اتفاق افتاده که از این تعداد 2700 مورد کمتر از 70 سال سن داشتند؛  اصولاً عقیده بر این است که در این بیماری درمان مشکل ولی پیشگیری آسان است. تحقیقات متعدد ثابت کرده است حمایت روانی از بیماران به خصوص بیمارانی که به سرطان مبتلا هستند می­توانند بر روند درمان و کیفیت زندگی آن‌ها مؤثر باشد به گونه‌ای که تا به حال داستان زندگی بیماران مبتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج را شنیده‌اید که توانستند با بیماری خود مبارزه کنند در این میان شخصیت و نوع باورهای بیمار بر روند سازگاری او با زندگی و بیماری‌اش بسیار مؤثر است پزشکان معتقدندبیمارانی که چنین بینش و نگرش مثبتی دارند و به علاوه از حمایت خانوادگی خوب و حمایت اجتماعی خوب برخوردارنددر مقایسه با گروه­های که فاقد این 3 خصیصه هستند روند بهبود و درمان را با کیفیت مطلوب طی می‌کنند و از زندگی خوب بهره می‌برند. بیماری سرطان جزء بیماریهای مزمنی است که هم سبب تحلیل قوای بدنی فرد می‌شود و هم باعث کاهش فعالیت‌های روزمره و سبب به وجود آمدن برخی مشکلات جنسی می‌شود. ضمن اینکه فرد ممکن است به دلیل بیماری که دارد مبتلا به اختلالات خلقی همچون افسردگی شود(احدی و خیر جو، 1387).

میراندا[3] ، گراس[4]، پرسونز[5] و هان[6] (1998 )به این نتیجه رسیدند که افراد افسرده ناکارآمدی شناختی زیادی نشان می‌دادند .به همین منظور علاوه بر درمان های جسمانی ، درمان های روانشناختی نیز از اهمیت بسزایی برخوردارند .در درمان های روانشناختی، ارزیابی شناختی مداوم برای بهبود باورها مهم است در این راستا طرح واره ها به عنوان سازوکارهای اصلی مسئول مشکلات ظاهری بیمار هستند . یک فرضیه کاری خوب درباره مشکلات ظاهری بیمار و طرح واره های زیرین به درمانگر کمک می کند ارتباط بین مشکلات را درک کند ، رفتارهای او را پیش بینی کند و مداخله های درمانی مناسبی را اتخاذ کند ، اما با توجه به اینکه طرح واره ها به آسانی در آگاهی نیستند درمانگر با تقویت اتحاد درمانی و تدوین مفهوم پردازی و شناسایی سطوح قابل دسترس شناخت ، روش خودرا آغاز می کند .  افکار خود آیند نخستین و قابل دسترس ترین سطح شناخت هستند و می توانند سرنخ هایی را برای طرح واره های فعال شده ارائه کنند(ریزو، تویت،استینویانگ،2007 ؛به نقل از مولودی و احمدی ، 1390 ).

دو نوع اصلی خطاهای منطقی وجود دارد : تفکرافراطی[7] و تفکر اختیاری[8] . تفکر افراطی موقعی به کار می‌رود که تحریف ، در فرایند تفکر رخ دهد ، که معمولا به شکل اغراق یا کم اهمیت ساختن امور[9] تجلی پیدا می کند . در تفکر اختیاری ، هر نوع نتیجه گیری یا استنباطی بدون طی فرایند تفکر ، به دست می آید .

تفکر افراطی به چهار گروه تقسیم می شود : فراتر رفتن از واقعیات[10] ، سوء تعبیر واقعیات[11]، در نظر نگرفتن تمام واقعیات[12]، استفاده از تقسیم بندی دو بعدی (دو وجهی)[13] برای پدیده های پیوسته یا طیفی ، و درجه بندی اموری که قابل درجه بندی نیستند ( فری ،1999؛ به نقل از محمدی و فرنام ،1384).

دونوع تفکراختیاری وجوددارد: بایدها[14]واستفاده ازهیجان برای تایید باورها[15]. دربایدها،جمله های ترجیحی ( " من ترجیح می دهم به شنابروم " ، " ماهمگی ترجیح می دهیم که کسی ازمادزدی نکند ") تبدیل به جمله های آمرانه ی بدون دلیل می شوند : " من باید به شنابروم " ؛ " اونباید دزدی کند "( ویلسون،1997).

با این اوصاف در بیماران سرطانی ضروری است مبناهای روان شناختی تأ ثیر گذار برکیفیت زندگی و روند درمانی بررسی شود و به همین منظور ضمن توجه به ویژگی‌های جمعیت شناختی بیماران ، خطای شناختی و طرح واره های ناسازگار اولیه این بیماران در مقایسه با افراد سالم مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نتیجه ، پژوهشگر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که آیا بین طرحواره های ناسازگار اولیه و تحریف های شناختی در بیماران سرطانیو افراد سالم تفاوت معناداری وجود دارد یا خیر ؟

2-1-ضرورت و اهمیت تحقیق

تنیدگی های مزمن ، بی خوابی ، اضطراب ، افسردگی ، جنون جوانی ، احساس تنهایی ، مصرف الکل ، ناامیدی ،گوشه گیری قطع ارتباطات اجتماعی و عدم بروز هیجان های عاطفی فرد را مستعد ابتلا به بیماری های سرطانی می کند افسردگی همراه با سرطان هم باعث کاهش عمر فرد می شود .در بروز سرطان ، مقبول ترین فرضیه این است که فرد به علت تنیدگی های درونی و بیرونی دچار اختلال ایمنی می شود وکا هش قدرت سیستم دفاعی ، بدن را مستعد بروز سرطان می کند ،بنابراین هر عاملی که بتواند تعامل روانی - اجتماعی فرد را بر هم زند ، وی را به سمت ابتلا به این بیماری ها سوق می دهد ، اما احساس آرامش، امنیت و تامین نیازهای عاطفی ،افزایش ارتباط های اجتماعی فعالیت ، حمایت اقتصادی، روانشناختی و اجتماعی باعث تسریع روند بهبود بیماری سرطان می شود و عوارض بیماری ودرمان را کاهش می دهد (باغبانیان ، 1391 ) .

بنابر این لازمه مداخلات روانشناختی در سرطان ، انجام درمان های حمایتی ،موجب بهبودکیفیت زندگی و طولانی شدن عمر بیماران می شود و در این راستا نقش روانشناسان مهم است . زیرا 1) این بیماران اغلب به دلیل پاسخ آزارنده شرطی شده به روانشناسان سلامت مراجعه می کنند . 2) این بیماران به بیان هیجان ، درک معنای سرطان و تجربه حمایت های بین فردی نیاز دارند ، از همین رو راهبرد های شناختی زیر در مداخله درمان در سرطان اهمیت زیادی دارد – درک افکار بیمار درباره بیماری ، درمان ، مرگ و مردن،تشویق بیمار به ارزیابی در خصوص سودمندی افکار و اساس واقعی این افکار و با درمان شناختی ، بیماران یاد می گیرند، تا تحریف های شناختی و باور هایی که برای بهزیستی بیمار مخرب بوده را تشخیص داده و با آنها به چالش بپردازد (احدی و خیر جو ، 1387).

از این رو روانشناسان می بایست قبل از انجام هر روش درمانی به شناختی عمیق از مشکلات این بیماران در حوزه های شناختی بپردازند و با توجه به روش نوین درمانی شامل طرح واره درمانی و رفتار درمانی شناختی ،بررسی تحریف های شناختی و طرح واره های ناسازگار اولیه به عنوان اصلی ترین هدف این درمان گران در فرایند درمان اهمیت بسزایی دارد و قبل از شروع هر مداخله درمانی مطلوب است (بن راضی نمایشی،1387).

به صورت کلی این موضوع مورد بررسی و نتایج آن در اختیار روانشناسان قرار گیرد .امروزه جامعه ما بنا بر برخی نظریات پزشکان با سونامی سرطان روبرو است.این امر مهم می نماید که در این بیماری به شناخت عمیق تر و بعد از آن راههای روانشناختی موثر اقدام شود بنابراین در این تحقیق سعی بر شناسایی باورهای مخرب در دو سطح طرح واره های ناسازگار اولیه و افکار خود آیند شده تا بر اساس آن بتوان درمانگران را جهت ایجاد فضای کمک رسانی  با استفاده از روشهای شناخت درمانی و طرح واره درمانی به این بیماران آماده نمود . نبود پژوهش در رابطه با متغیرهای پژوهش در ایران و با توجه به تفاوت های فرهنگی ، اجتماعی و عاطفی با سایر کشور ها بر ضرورت این پژوهش می افزاید .

3-1-اهداف تحقیق

1-3-1- اهداف علمی:

تبیین تفاوت طرح واره های ناسازگار اولیه و تحریف های شناختی در بیماران سرطانی و افراد عادی .

2-3-1 اهداف کاربردی:

امروزه تلاش تمام متخصصین این است که راهی برای درمان یا کنترل بیماری ها بیابند و تمام متخصصین در تمام حوزه ها تلاش های مستمر علمی خود را معطوف به این موضوع مهم کردهاند. متخصصین روانشناسی نیز تلاش نمودند تا ارتباطی بین بیماریها و عوامل روانشناختی موثر در آنها پیدا کنند و از این طریق به درمان و کنترل بیماریها کمک نمایند. از این رو در این بررسی با هدف کنترل و درمان بیماری مزمن سرطان از منظر شناخت گرا ها بررسی مناسبی صورت می گیرد تا با  شناخت باور های تاثیرگذار بر بیماری سرطان ، امکان کمک به این بیماران فراهم شود.آنچه مسلم است پیوند بین روانشناسی و علم پزشکی از مهم ترین موضوعاتی است که با این بررسی می توان این شرایط را تسهیل نمود .

تعاریف نظری و عملیاتی متغیر ها

4-1- تعاریف نظری

1-4-1-  تعریف نظری بیماری سرطان :
 

سرطان یک نام کلی که به تمام تومورهای بد خیم بدون هیچ گونه تفاوتی داده شده است . این نام در آسیب شناسی به هر گونه اختلال و هرج و مرج سلولی و بافتی نیز اطلاق می شود . به طور کلی سرطان توموری است موضعی و بر حسب آنکه در چه جای بدن باشد ممکن است مرئی یا نامرئی باشد . سرطان تدریجا تمام بدن را فرا می گیرد و در آن ایجاد مسمومیت می کند . سرطان مرضی خاص نیست بلکه عوارض و تحریکات مرضی می باشد که از تکثیر بی نظم و ترتیب سلول های طبیعی بدن تولید می شود و خاصیت تخریب و فراگیری دارد . چنگار ، درد بی در مان ،نام ورم سوداوی که سخت باشد و هر روز بزرگتر شود و رگهای سرخ و سبز مثل دست و پای  سرطان در آن ظاهر باشد . به اصطلاح طب ، خورا یعنی ماده مخصوصی که چون در عضوی در آید وی را به کلی فاسد و مضمحل سازد وچاره ای جز بریدن و استیصال ندارد .ورمی است بسیار بد که از سودای سوخته وصفرا پیدا شود ، اول به قدر دانه نخود نمایان شود سپس آن به قدر خربزه وکلان از آن هم گردد و بر آن عروق مانند پای خرچنگ دیده شود .در این هنگام امید به شدن آن نیست و تداوی برای آن است که تا از این کلانتر نشود. با پوست و گوشت آمیخته باشد و با درد باشد و بیخها وشاخه ها دارد و بر سان سرطان آبی باشد که پس از مدتی گوشت عضو مرده شود و حس او برود ؛ سرطان اسود ؛ ازدیاد وتجمع مواد رنگین سلول های بافت پوششی که ممکن است بصورت تومور سلول های بافت پوششی نیز در آید و در این صورت تومور بیشتر مربوط به ازدیاد سلول های طبقه رنگدار بافت پوششی است .(فرهنگ فارسی معین ، 1367).

2-4-1- تعریف نظری تحریف های شناختی :

تحریف های شناختی :خطاهایی هستند که در فرایند استدلال روی می دهند ، مانند استنتاج یا استنباط تحریف شده از واقعیات  .  برای مثال ، نتیجه گیری کلی از اطلاعات ناکافی یا پذیرش اینکه یک حادثه صرفا به دلیل آنکه ظاهرا معنای مثبتی ندارد ، به کلی دارای مفهوم منفی است .

اگر تحریف های شناختی مکرر باشند ، به ناراحتی یا اختلالات روانی منتهی می شوند . استنباط کردن و نتیجه گیری جزء کارهای مهم انسان هستند . انسان ها باید کار های خود را زیر نظر بگیرند و برای برنامه ریزی در مورد زندگی اجتماعی ، عشقی و شغلی خود ، احتمال پیامد ها را نیز بسنجند . ولی وقتی تحریف های شناختی زیاد هستند نمی توانند این کارها را درست انجام بدهند و دچار اضطراب ، افسردگی و دیگر اختلالات می شوند . شناخت درمانگرها تحریف های شناختی را می یا بند و به بیماران خود کمک می کنند اشتباهاتشان را بفهمند و تفکر خویش را عوض کنند .

تحریف های شناختی وقتی نمایان می شوند که پردازش اطلاعات نادرست یا ناموثر باشد ( شارف؛ به نقل از فیروز بخت ، 1381) .

3-4-1- تعریف نظری طرح واره های ناسازگار اولیه

طرح واره های ناسازگار اولیه ، الگوهای هیجانی و شناختی خود – آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته اند و در سیر زندگی تکرار می شوند . توجه کنید که طبق این توصیف ، رفتار یک فرد ، بخشی از طرح واره محسوب نمی شود ، چون یانگ معتقد است که رفتار های ناسازگار در پاسخ به طرح واره به وجود می آیند .بنا براین ، رفتار ها از طرح واره ها نشات می گیرند ، ولی بخشی از طرح واره ها محسوب نمی شوند (یانگ،گلوسکو و ویشار؛به نقل از حمید پور و اندوز،1391) .

5-1 تعاریف عملیاتی

1-5-1 تعریف عملیاتی بیماری سرطان

در این تحقیق بیماران سرطانی آن دسته از بیمارانی هستند که بر اساس پرونده موجود در بیمارستان ها و مراکز تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی و توسط متخصصین با تشخیص این بیماران تحت درمان می باشند .

2-5-1- تعریف عملیاتی تحریف های شناختی

در این تحقیق خطاهای شناختی نمراتی هستند که فرد از پرسشنامه تحریف های شناختی ویسمن و بک (1978) بدست می آورد .

3-5-1- تعریف عملیاتی طرح واره های ناسازگار اولیه

در این تحقیق طرح واره های ناسازگار اولیه  نمراتی هستند که فرد از پرسشنامه طرح واره ناسازگار یانگ  (1998) بدست می آورد .

[1].Anderson

[2]. Torner

[3].Miranda

[4].Grass

[5].Persons

[6].Han

[7]extreme thinking

[8]arbitraray thinking

[9]minimization

[10]-going beyond the fact

[11]-misinterpreting the facts

[12]-not considering all the facts

[13]-dichotomous categories

[14]-should

[15]-using emotion to verify belief

Investigating Primary Incompatible Schemata and

Cognitive Distortions in Cancer Patients vs Normal Persons

Abstract:

The present study was conducted to investigate the cognitive distortions and primary  incompatible schematic in cancer patients.

For this purpose, of the target population of cancer patients referred to the state hospitals in Shiraz, a sample group of 60 patients was selected as available sampling, and another sample group of 60 ordinary people was selected as simple random sampling. In this study, the members of the sample groups were asked to respond to the primary incompatible schematic and cognitive distortions questionnaires. Then the data analyzed through MANOVA and independent t.test . The results showed that there were significant differences between cancer patients normal women in dimensions of primary in compitable sehematic as emotional deprivation ,  abandonment/instability,defectiveness/shame,failure,ependence/incompetence, enmeshment,  subjection ,  acting out ,  hypercriticalnass,  insufficient self-control/self -discipline The obtained results of second assumption revealed that there were significant differences between two groups of Cancer patients and normal women on dimensions of perfectionism , vulnerability , touch , satisfy , mean score differences of two groups on  influence ,  was not significant .

KeyWords: Primary Incompatible Schemata, Cognitive Distortions, Cancer Disease.