پایان نامه رابطه ی ویژگی های شخصیتی و سبک های دلبستگی با خوش بینی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

گرایش: روانشناسی تربیتی

چکیده:

مقدمه: هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه بین ویژگی های شخصیتی و سبک های دلبستگی با خوش بینی بود.

روش: پژوهش حاضر مطالعه ی توصیفی از نوع همبستگی بود. تعداد 302 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرگز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. .جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه های خوش بینی کارور و شی یر؛ ویژگی های شخصیتی کاستا و مک کری؛ سبک دلبستگی هازان و شاور استفاده شد . از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره جهت بررسی رابطه و میزان پیش بینی پذیری متغیرها استفاده شد.

یافته ها: بین ویژگی های شخصیتی برون گرایی و سازش پذیری، با خوش بینی در بین دانشجویان رابطه مثبت و همسو وجود دارد. بین روان آزرده خویی و پذیرا بودن نسبت به تجربه و سبک دلبستگی دوسوگرا با خوش بینی در بین دانشجویان رابطه منفی و معکوس وجود دارد.ویژگی های شخصیت وسبک های دلبستگی قادر به پیش بینی  خوش بینی دانشجویان بودند.

نتیجه گیری:  ویژگی های شخصیتی و سبک های دلبستگی در میزان خوش بینی دانشجویان نقش مهمی دارند.

کلید واژه ها: خوش بینی، برون گرایی ، روان رنجوری، سازش پذیری، پذیرا بودن نسبت به تجربه، وظیفه شناسی، ایمن، سبک دلبستگی اجتنابی، سبک دلبستگی دوسوگرا

مقدمه

روان شناسی مثبت نگر به دنبال آن است که تصویری از زندگی خوب را به روشنایی بیان کند (البته از لحاظ روان شناختی) و برای این که مشخص کند چه چیزی زندگی را برای زیستن با ارزش می کند، از روش های روان شناسی استفاده می کند. هدف این است که نشان داده شود چه اعمالی به تجربیات بهورزی و رفاه، به پرورش افکار مثبت نگری که خوش بین و انعطاف پذیر هستند، و به آفریدن موسسات و انجمن های شکوفا کننده می انجامد. بنابراین موضوع اصلی روان شناسی مثبت نگر، تحقیق کردن درباره ی این گونه تجربیات ذهنی مثبت است؛ بهورزی، خشنودی، رضایت خاطر، لذت، امید، خوش بینی روانی، شایستگی، عشق، عشق به کار، جرات، پشتکار، خودمختاری، مهارت میان فردی، استعداد، خلاقیت، ابتکار، دوراندیشی، خرد، مسئولیت میان فردی، نوع دوستی، وجدان کاری و پرورش دیگران (ریو[1]، 2005، ترجمه ی سیدمحمدی، 1391).

          روان شناسی مثبت نگر به سلامت روانی افراد و کیفیت زندگی آن ها توجه می کند (سلیگمن[2] و میهالی[3]، 2000). و این که قوت ها به اندازه ی ضعف ها اهمیت دارند،                 انعطاف پذیری به اندازه ی آسیب پذیری اهمیت دارد (اسنایدر[4] و لوپز[5]، 2002). این که افراد بتوانند توانمندی های خود را پرورش دهند دو نتیجه به بار می آورد:1- پرورش دادن رشد شخصی و سلامتی و 2- پیشگیری از بیماری هایی مثل افسردگی که می تواند در شخصیت  ریشه دار شود.

خوش بینی به معنای نگاه کردن به جنبه ی روشن امور حتی در شرایط مصیبت بار است (کار[6]، 2004، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، 1385). به نظر تایگر[7] (1979)، خوش بینی، جزء ذاتی انسان و یک نوع ویژگی متمایز کننده و سازگارانه قلمداد می کند. تحقیقات تایلر[8] (1989) نیز نشان می دهد که مردم، به ویژه افراد سالم به گونه ای سوگیرانه خود را خوش بینانه می بینند. خوش بینی از مثبت نگری نسبت خود به وجود می آید و می توان آن را به صورت نگرش مثبت یا خوش خلقی در نظر گرفت که با آن چه فرد انتظار دارد در آینده نزدیک یا دور پدیدار شود، ارتباط دارد (پیترسون[9]، 2000). علم ثابت کرده است که خوش بین موهبتی است سترگ چه به عنوان خصیصه ای فرهنگی که کل نظام را در برمی گیرد. نگرش انتظار مثبت به ما انرژی می دهد و استعدادهای پنهان ما را فرا می خواند این نگرش آگاهی های ما را افزایش می دهد.خوش بینی پرتوی قوی از روشنایی را با دور گوشه های تاریک زندگی مان می اندازد و امکانات بالقوه ای را که در تاریکی پنهان شده اند آشکار می سازد. فرد خوش بین، حوادث را از زاویه دید امید تفسیر می کند، مزیت های آن را کشف کرده و راه حل های اخلاقی را می یابد که انسان های بدبین متوجه آن ها نمی شوند (پریچت[10]، 2003، ترجمه ی عنقایی، 1384).

          سلیگمن (1998) خوش بینی را به عنوان یک سبک تبیین[11] مفهوم بندی کرده است. برطبق این دیدگاه، افراد خوش بین رویدادها یا تجربه های منفی را با نسبت دادن آن ها به عوامل بیرونی، گذرا و خاص مانند اوضاع و احوال تعیین می کنند. برعکس افراد بدبین رویدادها یا تجربه های منفی را با نسبت دادن علت آن ها به عوامل درونی ثایت و کلی مثل شکست شخصی تعیین می کنند (کار، 2004، ترجمه ی پاشا شریفی و نجفی زند، 1385).

          شی یر[12] و کارور[13] (1985) خوش بینی را به عنوان یک صفت روان شناسی مثبت شخصیت گسترده که مشخصه ی آن انتظارات خوش بینانه کلی است مفهوم بندی کرده است.تحقیقات مختلف نشان داده است که عملکرد افراد بدبین در سه جنبه از عملکرد افراد خوش بین ضعیف تر است:

آن ها به مراتب بیشتر دچار افسردگی می شوند.

آن ها در مدرسه، در شغل، و در زمینه ی ورزش به میزان کمتری از آن چه استعدادهای    آن ها انتظار می رود، پیشرفت می کنند.

سلامت جسمانی آن ها در مقایسه با افراد خوش بین ضعیف تر است (سلیگمن، 2006، ترجمه ی داور پناه و محمدی، 1391).

از جمله سازه هایی که با میزان خوش بینی افراد ارتباط دارد ویژگی های شخصیت است . این دیدگاه که شخصیت و رفتار انسان، از مجموعه ای از صفات[14] تشکیل شده است و این که صفات در مرکز شخصیت افراد قرار دارد از قدیم وجود داشته است و نظریه پردازان در زمان معاصر در طی سالیان دراز چند رویکرد بسیار متفاوت برای تعیین این امر که کدام صفات مهم هستند و کدام مهم نیستند اتخاذ کرده اند.مک کری[15] و کاستا[16] مدل پنج عاملی شخصیت را که بر بینش های آیزنک و کتل و دیگران متکی است بنا کردند (مک کری، 2000). به طوری که این پنج عامل ایشان، چارچوب کاملی به دست می دهد که می توانیم مفاهیم صفات آیزنک و کتل را با هم ترکیب و درک کنیم (پروین[17] و جان[18]، 2001، ترجمه ی جوادی و کدیور، 1392).این پنج عامل عبارتد از: 1- روان رنجور خویی[19] 2- برون گرایی[20] 3- گشودگی[21] 4- خوشایندی[22] (توافق پذیری) 5- وظیفه شناسی[23] (با وجدان بودن).

از دیگر سازه هایی که انتظار می رود با میزان خوش بینی افراد رابطه داشته باشد، سبک های دلبستگی است. تلاش برای جست وجو و حفظ تماس با افراد مهم زندگی یک قاعده برانگیزاننده اولیه و ذاتی بشر است که در تمام طول زندگی با وی همراه است. دلبستگی یکی از بخش های ذاتی بشر است که با گذشتن از دوران کودکی و نوجوانی از وی جدا نمی شود (بالبی[24]، 1998). دلبستگی را می توان یک موقعیت پایدار و عمیق بیولوژیکی و اجتماعی دانست که بر اساس ارتباط بین کودک و مراقبان او در سال های اولیه زندگی شکل می گیرد (آینزورث[25]، 1973). این ارتباط بین والد و کودک منجر به شکل گیری الگوهای مختلف دلبستگی در کودک می شود که شامل سه الگوی دلبستگی می شود: 1- دلبستگی ایمن[26] 2- دلبستگی ناایمن اجتنابی[27] 3- دلبستگی ناایمن دوسوگرا[28]. تحقیقات هازان[29] وشاور[30] (1990) نشان می دهد که این الگوهای ارتباطی در دوران طفولیت به روابط آتی اطفال در بزرگسالی حاکم می شوند.

با توجه به این که  هدف اصلی روان شناسی بهبود وضعیت و کیفیت زندگی انسان است (پترسون و سلیگمن، 1984). نزدیک شدن به مفهوم خوش بینی می تواند ما را به این دو هدف می رساند. پژوهش پیش رو بر آن است تا رابطه ی  ویژگی های شخصیت مدنظر در نظریه ی پنج عاملی مک کری و کاستا و سبک های دلبستگی را با خوش بینی تعیین کند و هم چنین سهم هر سازه را در میزان پیش بینی  خوش بینی تبیین نماید.

بیان مساله

نحوه ای که اغلب افراد فکر می کنند، نه انعطاف پذیر و نه دقیق است. اکثر افراد تصور می کنند که از حد متوسط بهتر هستند و اکثرا فکر می کنند که در تمام زمینه ها بهتر از متوسط هستند. خیلی از افراد نسبت به خود سوگیری مثبت دارند. مردم به ویژه افراد سالم به گونه ای سوگیرانه خود را خوش بینانه می بینند (تیلور، 1989) . تفکر بشری با سوگیری مثبت جدی مشخص می شود. یعنی این که، مغز ما طوری طراحی شده است که به جای اندیشیدن به طور واقع بینانه و منفی، به شیوه ی مثبت می اندیشیم (کار،2004؛ ترجمه پاشاشریفی و نجفی زند). بنابراین خوش بینی جزو سرشت انسان ها است وبه معنی تمایل به اتخاذ امیدوارانه ترین دیدگاه است و به یک پیش آمادگی عاطفی و شناختی در خصوص این که چیزهای خوب در زندگی مهم تر از چیزهای بد است، اشاره دارد(کارور و شی یر،1992)

خوش بینی، غالبا با درجات متغیری از واقع گرایی، تقدیر گرایی و حتی بد بینی ترکیب ومحدود می شود. عقیده بر این است که خوش بینی و میزانی که به طور خوش بینانه فکر می کنیم، هم به لحاظ فردی بر اساس ویژگی های سرشتی شخص و هم به لحاظ اجتماعی که در ارتباط با دنیای های اجتماعی که در آن زندگی می کنیم، شکل می گیرد (حیدری، احتشام زاده  حلاجانی، 1389). شی یر و کارور (1985) خوش بینی را یک انتظار تعمیم یافته تعریف می کنند که بر مبنای آن در آینده، بیش تر رویدادهای خوب اتفاق خواهند افتاد تا رویدادهای بد. از این رو افراد خوش بین در رویارویی با دشواری ها، به دنبال کردن اهداف باارزش خود ادامه می دهند و با به کارگیری راهبردهای کنار آمدن موثر، خودشان و حالت های شخصی شان را تنظیم می کنند تا این که بتوانند به هدف خود برسند (شی یر، کارور و بریجز[31]،2000). تحقیقات نشان داده است که خوش بینی با سلامت روانی بالا(آقایی، دهکردی و آتش پور،1358 )، استقامت بیشتر و مساله گشایی موثرتر        ( پترسون، 2000)، انگیزش پیشرفت و رضایت از زندگی (نوری، 1385 )، استفاده از راهبردهای کنار آمدن مساله مدار (موسوی نسب و تقوی،1384 ) رابطه دارد. این ویژگی ها احتمالا منجر به شکل گیری احساس امید به آینده در افراد خوش بین می شود. بنابراین افراد خوش بین دارای ویژگی ها و صفات شخصیتی خاصی هستند که می توانند نگاه خوش بینانه به آینده را در آنها تقویت کند.

 شخصیت هر کس ، مجموعه ای از صفات هیجانی و رفتاری است که فرد را در زندگی روزمره اش احاطه و همراهی می کند. به بیان دیگر، شخصیت خصوصیات مستمری است که فرد از طریق آن ها تعامل و سازگاری خود را با دیگران و محیط اجتماعی تنظیم می کند (آلبرت یو[32]، مانیاجی[33]، برگسیوسی[34] و بوگتااف[35]، 2006). نظریه های صفات بر این فرض مبتنی هستند که شخصیت فرد، چکیده ای است از صفات یا شیوه های مشخص از رفتار کردن، فکر کردن، احساس کردن، واکنش نشان دادن و نظایر آن ها است (کریمی، 1385). مک کری وکاستا نظریه پنج عاملی صفات را بنا نهادند که شامل روان رنجورخویی، برون گرایی، گشودگی( پذیرا)، خوشایندی (توافق پذیری )، و وظیفه شناسی ( باوجدان بودن ) است (کاستا، 2000 ). روان رنجورخویی به صورت تمایل کلی به داشتن حالت های عاطفی منفی، ایده های غیر منطقی و درگیری با اعمال تکانشی مشخص می شود (نریمانی، عینی، دهقان، غلام زاده و صفاری نیا،1391). افراد برون گرا نگاهی امیدوارانه به آینده دارند (مک کری، 2000). گشودگی نسبت به تجربه، با یک تمایل کلی به گسترش اطلاعات جدید، داشتن تفکر واگرا و استرس های غیرمعمول مشخص می شود (نریمانی و همکاران،1391). ویژگی افراد خوشایند تاکید بر ارتباطات فردی و احساس همدردی با سایرین است و افراد وظیفه شناس،  تمایل به کنترل تکانه ها و به کارگیری طرح و برنامه برای رسیدن به اهداف شخصی دارند (حق شناس،1385 ).

مجموع ویژگی های شخصیتی، افراد روان رنجورخو را برای تجربه ی رویدادهای منفی و افراد برون گرا را برای تجربه ی رویدادهای مثبت آماده می کند (کار،1385 ). ششواهد پژوهشی نیز نشان داده است ویژگی شخصیت روان رنجورخویی با خوش بینی رابطه ای منفی و با بدبینی رابطه ی مثبت دارد (کریستین و همکاران، 2003؛ مشکی، 1385).و ویژگی شخصیتی برون گرایی با خوش بینی رابطه ی مثبت نیرومندی وجود دارد (کریستین[36]، براور[37] و بندورانت[38]، 2003). افراد پذیرا    عمیق تر از افراد غیرپذیرا هیجان های  مثبت و منفی را تجربه می کنند و افراد خوشایند، اساسا نوع دوست هستند و باور دارند که دیگران متقابلا کمک کننده هستند. در مقابل افرادی که در انتهای بعد خوشایندی قرار دارند، ستیزه جو، خود مدار، شکاک و بدبین می باشند (مک کری و کاستا، 1990؛ به نقل از روشن، 1385). افرادی که در وظیفه شناسی نمره ی بالایی می گیرند خوش قول و مطمئن هستند (مک کری، کاستا و بوش، 1986؛ به نقل از روشن، 1385) و به نظر افرادی خوش بین هستند.

سبک دلبستگی از جمله سازه هایی است که خوش بینی را در افراد شکل می دهد (هاینون[39]، 2004؛ تامپسون[40]1999). به نظر بالبی دلبستگی به معنای پیوند عاطفی است که در کودکی، بین کودک و مراقب اصلی وی شکل می گیرد و این دلبستگی بر رشد اجتماعی و احساس کودک در کل زندگی تاثیرگذار است (بالبی، 1989). آینزورث دلبستگی را به انواع دلبستگی ایمن، دلبستگی ناایمن اجتنابی و دلبستگی ناایمن دوسوگرا تقسیم نمود (خوشابی و ابوحمزه، 1385). دلبستگی ایمن پایگاهی ایمن را ایجاد می کند که افراد به واسطه ی آن می توانند پاسخ های سازگارانه تری به محیط اطرافشان بدهند. تحقیقات نشان داده است که دلبستگی ایمن با احساس خود کفایتی بالا، احساس مثبت و منسجم نسبت به خود مرتبط است (میکولینسر[41]، 1995) و به این ترتیب، بافت خوش بینانه ای را برای رشد مستمر شخصیت مهیا ساخته که زمینه ساز مهمی برای شکل گیری خوش بینی است       ( تامپسون،1999 ). بنابراین افراد دارای سبک دلبستگی ایمن خوش بینی بالاتری نسبت به افراد دارای سبک های دلبستگی ناایمن دارند. شواهد پژوهشی نیز این فرضیه را تایید کرده است (ازجمله پژوهش های: چگنی،بهروزی،شیخ شبانی هاشمی مهرابی زاده هنرمند،1391؛ معدنی پور، رنجبر، کاکاوند و ذاکر، 1390؛ یلسین، 2011). بوو[42] (2010) نیز در پژوهش خود نشان داده است که افراد خوش بین دارای سبک دلبستگی ایمن و افراد بدبین افرادی افسرده  و دارای سبک های دلبستگی ناایمن هستند. پژوهش حاضر در پی پاسخ گویی به سوالات زیراست:

1- آیا بین ویژگی های شخصیت و سبک های دلبستگی با خوش بینی رابطه ای وجود دارد؟ و 2- سهم متغیرهای پیش بین (ویژگی های شخصیت یا سبک های دلبستگی) در پیش- بینی متغیر ملاک (خوش بینی) چقدر است؟

[1]-Reeve

[2] - Seligman

[3] -Mihalei

[4] -Snider

[5] -Lopez

[6] - Carr

[7] - Tiger

[8] -Taylor

[9] -Peterson

[10] - Pritchett

[11]-explanatory style

[12] -Scheier

[13]- Carver

[14] -traits

[15] -Mc Crae

[16]-Costa

[17]-Pervin  

[18] -John

[19] -neuroticism

[20]- extraversion

[21] -openness

[22] -agreeableness

[23] -conscientiousness

[24] -Bowlby

[25] -Ainsworth

[26]-Secure attachment

[27] - avoidant attachment

[28]- anxious attachment

[29] - Hazan

[30] - Shaver

[31] - Bridges

1-Albert u

[33]- Mania

[34]- Bergesio

[35]- Bogetof

[36] - Christian

[37] - Brawder

[38] - Bandoarant

[39] - Heinonen

2-Thompson

[41] - Mikulincer

[42] - Boo

Abstract

Introduction: The purpose of the present was to investigate relationships features personality  and attachment style with optimism

Method: The present study was descriptive-correlation. Statistical sample was 302 patients college students Tehran Markazi Branch were selected with stage cluster sampling. The instruments used in this research include optimism questioner Scheier & Carver , attachment style questioner Hazan and Shaver , features personality Costa &  Mc Crae,  questioner . The data analyzed using statistical methods correlation and multivariate regression.

Result: results indicated that were correlation between extraversion & adjustment with optimism. Neuroticism & openness & ambivalent attachment style negative correlated with optimism. Features personality & attachment style were predictionicm optimism.

Conclusion: The findings indicated that both features personality & attachment style have important role in amount optimism.

 Keywords: optimism, extraversion, neuroticism, agreeable, openness, attachment style, avoidance attachment style, ambivalent attachment style.