پایان نامه تأثیر مشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی ، هویت فردی و بهداشت روان در دانش‌آموزان متوسطه پسر شهرستان باوی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشددر رشته روان شناسی(M.A)

گرایش:بالینی

هدف آموزش و پرورش تعلیم و تربیت و شکوفا نمودن و به فعلیت رساندن همه استعدادهای انسان با برنامه‌های سنجیده است، این امر مستلزم شناسایی و پی بردن به کم و کیف آنهاست، از دیرباز مشاوران نقش حساس و موثری در این زمینه داشته اند، لذا هدف اصلی این  پژوهش تأثیر مشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی،هویت فردی ، و بهداشت روان در دانش آموزان پسر متوسطه شهرستان باوی می‌باشد. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان  متوسظه پسر شهرستان باوی که در سال تحصیلی 94-93 مشغول به تحصیل بودند که ازمیان آنها تعداد  60 نفر با استفاده از روش تصادفی ساده انتخاب و به دو گروه آزمایش و گواه  تقسیم شدند سپس برای گروه آزمایش برنامه آموزش مشاوره تحصیلی در قالب 10جلسه 90 دقیقه ای برگزار گردید  و برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه‌های انگیزش تحصیلی هارتر، هویت فردی بردبار و سلامت عمومی‌گلدبرگ و همچنین، برای تحلیل دادها از روش آمار توصیفی و تحلیل کوواریانس یک راهه آنکوا استفاده شد که سطح معنی داری برای فرضیه‌ها 05/0 α= در نظر گرفته شد.و از نرم افزار spss استفاده شده است.  یافته‌های پژوهش  نشان می‌دهد که مشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی ، هویت فردی و بهداشت روان تأثیر مثبت دارد.

نتیجه:پس محقق با استناد به یافته‌های بدست آمده از پژوهش فوق معتقد است برای استفاده بهینه از کلیه سرمایه گذاری‌های مادی و معنوی صورت پذیرفته در آموزش و پرورش می‌بایستی از مشاوران تحصیل کرده در مدارس بهره جست تا موجبات رشد تحصیلی از این رهگذر فراهم آید.

کلمات کلیدی: مشاوره تحصیلی، انگیزش تحصیلی، بهداشت روان، هویت فردی، آموزش و پرورش

مقدمه

    انسان تنها موجودی است که با هم نوعان خودبه تبادل نظر می‌پردازد وبرای شناخت وحل مشکلات خود با آنان مشورت وازراهنمایی آنان استفاده می‌کند. راهنمایی ومشورت درطول زندگی آدمیان مطرح بوده وآنان باکسانی که مورد قبول واعتمادشان بوده مشورت می‌کرده اند. باتوسعه علوم انسانی ورشدعلوم رفتاری به راهنمایی ومشاوره به عنوان شاخه ای مستقل ازعلوم رفتاری توجه شد. مشاور تحصیلی وشغلی باید فرد را از نیازهای شغلی مملکت آگاه سازدورغبت‌ها واستعدادها ی فرد را به او بشناساند.مشاور فقط نقش مشورتی و راهنمایی فرد را به عهده دارد( هدایت و مشاوره تحصیلی امریکا،2007). امروزه راهنمایی ومشاوره به صورت حرفه ای یاورانه برای کمک به افرادی است که دررشد،سازگاری ،تصمیم گیری،روابط خانوادگی،مهارتهای اجتماعی وشیوه زندگی مشکلاتی دارند ومشاوره به این افراد کمک می‌کند تاراه حل مناسبی برای مشکلات بیابند دانش آموزان درجریان تحصیل با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند که مشاور می‌تواند دررفع این مشکلات کمکهای مؤثری به دانش آموزان ارائه دهد که پاره ای ازاین مشکلات را می‌توان به شرح زیر شمرد:1-ضعف پایه ی تحصیلی: در مورد چنین دانش آموزانی مشاور باید برای فراگیری دروس پایه از نقطه ای که ضعف دارد برنامه ریزی کند ویا کمک خانواده ضعف پایه اورا جبران کند.آماده کردن دانش آموز واولیای وی برای چنین برنامه ای نیاز به جلسات مشاوره ای دارد که متولی آن مشاور مدرسه است2-کمبود یانبود انگیزه تحصیلی:دانش آموزانی وجود دارند که ازنظر هوشی درحد طبیعی وظرفیت لازم برای یادگیری را دارند،اما انگیزه ای برای درس خواندن ندارند. درمورد اینگونه دانش آموزان که تعدادشان نیز کم نیست مشاور باید علت تنبلی را جستجو و برای درس خواندن آنها ایجاد انگیزه کند.تشویق کردن به انحای مختلف، ایجاد زمینه‌های موفقیت برای دانش آموز ودرمجموع به کار بردن انگیزه‌های طبیعی می‌تواند کارسازباشد.(جلالی،1384). از طرفی نقش مشاوران درتأمین بهداشت روانی دانش آموزان می‌تواند موثر باشد .دانش آموزانی از سلامت روانی برخوردارهستند که اولاٌ خودرا فردی ارزشمند وقابل احترام بدانند وبه توانائیهای خود اطمینان داشته باشند.ثانیا بتوانند بدون دغدغه خاطر وناراحتی با واقعیات زندگی مواجه شوند وکل وجودشان را همانگونه که هست بشناسند وبپذیرند،ثالثاٌ با آرامش خاطر واحساس امنیت وبا شوق وامید زندگی کنند.دانش آموزی که با بحران ومشکل روانی مواجه است توانایی ایستادگی دربرابر فشارهای وارده را ندارد ودرحل مشکلات به طور منطقی وسنجیده عاجز است وتعادل روانی بهم خورده ای دارد .چنین دانش آموزی جهت حل مشکل وبرقراری تعادل به مشاوره نیاز دارد. مشاورین ازعوامل مؤثر تأمین بهداشت روانی دانش آموزان درمدارس می‌باشندتفکیک و مرز بندی دقیق بین راهنمایی و مشاوره تحصیلی با سایر ابعاد راهنمایی و مشاوره ازجمله راهنمایی و مشاوره تربیتی - شغلی و حرفه ای اصولی و منطقی نیست .مشکلات دانش آموزان زنجیره ای از عوامل فردی و اجتماعی است که نیازمند دیدی جامع نگرو نظام مند به استعدادها و توانائیها و علائق- شخصیت - ساختار و وضعیت خانواده و سایر متغیرهای محیطی است . مشاور مدرسه با آگاهی از ارتباط تنگاتنگ مشکلات تحصیلی با زمینه‌های روانی -اجتماعی دانش آموزان , با استفاده از متون و روشهای راهنمایی و مشاوره از طریق- شیوه‌های مختلف فردی گروهی و خانوادگی به دانش آموزان کمک می‌کند تا با بررسی‌های همه جانبه مشکل بتوانند راه حل یا راه حلهای مناسب را انتخاب و برای اجرای آنها برنامه ریزی نمایند و در نهایت عملکرد دانش آموزان در ابعاد مختلف بهبود یابد .(جلالی،1384).

1-2- بیان مسئله

شکی نیست که به موازات گسترش اجتماع و پیچیدگی نهادهای آن مشکلاتی بروز می‌کند و چیزهای نو ی ضرورت می‌یابد که قبلا نیازی به آنها احساس نمی‌شده است. مثلا در جوامع پیچیده ، روابط اجتماعی سست تر می‌شود و افراد همبستگی عاطفی خود را، که در پاره ای از موارد می‌تواند مشکل گشای ناراحتیهای روحی باشد ،از دست می‌دهند؛ به  طوری که خانواده‌های زیادی بدون آن که همدیگر را بشناسند و خود را در غم و شادی یکدیگر شریک بدانند ، نا آشنا و بی خبر از یکدیگر در کنار هم زندگی می‌کنند . در نهاد خانواده به علت افزایش سطح گرفتاریهای شغلی پدر و مادر و مسئولیت هر یک از افراد خانواده در امور مربوط به خود ، روابط افراد خانواده و علایق و وابستگی عاطفی آنها به یگدیگر نیز قدرت و شدت خود را از دست می‌دهد و والدین کمتر فرصت می‌یابند به درد دل فرزندان خود گوش دهند ،در نتیجه ، انتظار والدین از مدرسه و نظام تعلیم و تربیت جامعه بالا می‌رود و والدین بیش از پیش می‌خواهند که مدرسه پاره ای از مسئولیتهای انها، را با ارائه خدمات ویژه ای به عهده بگیرد( شفیع آبادی، ناصری،  1388).

یکی از روشهای مناسب  مبارزه با نا بسامانی‌های قرن و مشکلات اجتماعی ، آن است که اصلاح مشکلات و تغییر رفتارهای نامطلوب از نسل جوان – یعنی دانش اموزان مدارس آغاز گردد.نظام آموزشی موجود به تغییری گسترده و همه جانبه نیاز دارد، امروزه گروه کثیری از معلمان همانند یک ماشین  عمل می‌کنند و دانش آموزان را با مشتی اصول و حقایق آشنا می‌سازند و هماهنگی و انطباق چندانی بین واقعیات زندگی با اصول آموخته شده در مدارس وجود ندارد ، با توجه به این که آموزش و پرورش باید دانش آموزان را برای زندگی واقعی آماده سازند، مشاور با کمک سایر کارکنان مدرسه می‌تواند دانش آموزان را در درک و کاربرد آموخته هایشان یاری دهد و در برنامه‌های آموزشی و پرورشی تغییرات مناسبی را پیشنهاد کند و به مرحله اجراء در آورد.برای پی بردن به ارزش و اهمیت مشاوره در نظام آموزشی به تجزیه و تحلیل جریان یادگیری دانش آموزان می‌پردازیم. به نظر هیلگارد و بارو[1](1975)یادگیری تغییرات نسبتا پایدار در رفتار بالقوه است که حادث از رشد نباشد ، برای تحقق این تعریف ، اولا اطلاعات و یا تجربیات باید بوسیله ای فردی آگاه و آشنا به کار – مثلا معلم – تهیه و سپس ارائه گردد،معلم باید امادگی تهیه مطالب وارائه آن را از هر نظر داشته باشد تا اطلاعات ارائه شده مفید واقع شود. مشاور می‌تواند معلم  را در تهیه و ارائه موضوعات یاری دهد و یادگیری را تسهیل کند ، ثانیا یادگیرنده  استعداد وعلاقه کافی برای یادگیری داشته باشد تا بتواند اطلاعات ارائه شده را دریافت و از آن استفاده کند . مسلما چنانچه یادگیرنده ،مسائل و مشکلاتی داشته باشد قادر به یادگیری نخواهد بود . در این زمینه نیز مشاور به کمک یادگیرنده می‌شتابد و با حل مشکلات و شناخت رغبت‌ها و استعدادها ،جریان یادگیری را تسهیل می‌کند. متاسفانه گاهی عده ای تصور می‌کنند که یادگیری فقط یک بعد دارد و آن همان ارائه اطلاعات و یا پیشنهاد تجربیات جدید از جانب معلم به دانش آموزان است  ، در این مورد بهترین معلم کسی است که بیشترین اطلاعات را در کوتاهترین زمان ممکن در دسترس دانش آموزان قرار دهد، باید اعتراف کنیم که اکثر معلمان ما در نظام آموزشی در انجام امور در این بعد بسیار موفق بوده اند و در نتیجه دائما بر تعداد و بر حجم دروس افزوده می‌شود و همه روزه وسایل کمک آموزشی جدیدی برای تدریس مطالب بیشتر و به طریق بهتری وارد نظام آموزشی می‌شود ،تعداد اندکی از معلمان با خود می‌اندیشند که هدف از ارائه این همه اطلاعات و محفوظات به دانش آموزان چیست ؟و دانش آموزان با این همه اندوخته و اطلاعات ذهنی چه باید بکنند؟ در مراکز تربیت معلم نیز بیشتر تلاش بر آن است که به معلمان آینده بیاموزند  که چگونه اطلاعات و محتوای کتابهای درسی را به دانش آموزان منتقل سازند. نحوه انتقال اطلاعات ذهنی و حفظ مطالب در نظام آموزشی ما اهمیت ویژه ای دارد، و بر کاربرد آن در زندگی توجه چندانی نمی‌شود  ، به عنوان مثال ،همه خواند ه اید و می‌دانیدکه رانندگی صحیح چیست و رعایت قوانین رانندگی را لازم می‌شمارند ولیکن در عمل عده کمی‌آن را بکار می‌بندند، از این رو اشکال نظام آموزشی ما در ارائه میزان وحجم اطلاعات نیست،بلکه مهترین نقص آن در عدم استفاده و کاربرد اطلاعات آموخته شده است. در مدارس به دانش آموزان فرصتی داده نمی‌شود که در باره مطالب خوانده شده بیاندیشند و نحوه کاربرد آن را یاد بگیرند،گلاسر[2] (1965)عقیده دارد که در یک نظام آموزشی موفق  ، برای دانش آموزان امکان تفکر،کشف معنی،و تعیین کاربرد از مطالب آموخته شده فراهم می‌آید ،مشاور می‌تواند با فراهم آوردن موقعیتی برای دانش آموزان – که در آن بجای آنکه محتوای درس مرکز توجه باشد،خود دانش آموز در مرکز فعالیتهای آموزشی قرار گیرد و برنامه‌ها با توجه به نیازهای دانش آموزان تغییر یابند به بهبود در رفتار و پیشرفت یادگیری آنان کمک  کند. برای یاری رساندن به دانش آموزان به منظور بهبود رفتار و افزایش میزان یادگیری پیشنهادات زیر ارائه می‌گردد:

1-ایجاد احساس نیاز وعلاقه به مطالب آموختنی2- شناخت خود و ارزشهای وابسته به آن3 - تاکید بر اینجا و اکنون4- دادن فرصت برای تفکر و خود-یابی5- تجدید نظر در برنامه‌های مراکز تربیت معلم. (شفیع آبادی 1371)

بنابراین مسئله اصلی در این پژوهش این است که آیامشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی، هویت فردی و بهداشت روان در دانش آموزان پسر متوسطه شهرستان باوی تاثیر دارد؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

تحول جامعه از حالتی ساده و ابتدایی به وضعیتی بغرنج و پیجیده ، برای انسان مشکلاتی را بوجود آورده که حل آن ، مشاوره را ضرورت می‌بخشدو ماشین‌ها و کامپیوترهای غول پیکر به حل این مسائل قادر نیستند و مشکلات انسان باید توسط خود او حل و فصل شود .برای توجیه ضرورت مشاوره  در آموزش و پرورش که هدفش تعلیم و تربیت و شکوفا نمودن و به فعلیت رساندن همه استعدادهای انسان با برنامه‌های سنجیده است ، شکوفا نمودن و به فعلیت رساندن همه استعدادها مستلزم شناسائی و پی بردن به کم و کیف آنهاست.کار معلم در انتقال مطالب درسی زمانی با موفقیت قرین خواهد شد که به حل مشکلات رفتاری و سازشی دانش آموزان اقدام گردد،معلم به تنهایی قادر به حل مشکلات دانش آموزان نیست و باید از کمک مشاور استفاده کند ؛لذا حضور مشاور در مدرسه ضروری است (شفیع آبادی، 1371).

. مشاوره به صورت فرایندی آموزشی، تربیتی و درمانی عمل می‌کند و با توجه به استعداد افراد به تسهیل رشد انان کمک می‌کند . مشاوره به حل مشکلات موقعیتی ، آموزش حل مسا له و کمک به تصمیم گیری می‌پردازد. مشاوره به خانواده‌ها در بررسی و حل مشکلا ت اعضای خانواده یاری می‌رساند و با ارائه کمکهای مشورتی ، روابط انسانی را در سازما نها بهبود می‌بخشد (احمدی، 1383).

برخی دانش آموزان با وجود این که افت تحصیلی ندارند، اما ممکن است نیاز به آموزش شیوه‌های صحیح مطالعه و روش‌های بهسازی حافظه داشته باشند. آموزش چنین روش هایی می‌تواند به جلوگیری از اتلاف وقت دانش آموز و بالا بردن بهره وری او کمک کند. مشکلات دانش آموزان، زنجیره ای از عوامل فردی و اجتماعی است که نیازمند دیدی جامع نگر و نظام مند به استعدادها و توانایی‌ها و علائق، شخصیت، ساختار و وضعیت خانواده و سایر متغیرهای محیطی است. مشاور مدرسه با آگاهی از ارتباط تنگاتنگ مشکلات تحصیلی با زمینه‌های روانی - اجتماعی دانش آموزان، با استفاده از متون و روش‌های راهنمایی و مشاوره از طریق شیوه‌های مختلف فردی، گروهی و خانوادگی به دانش آموزان کمک می‌کند تا با بررسی‌های همه جانبه مشکل بتوانند راه حل یا راه حل‌های مناسب را انتخاب و برای اجرای آنها برنامه ریزی نمایند و در نهایت عملکرد دانش آموزان در ابعاد مختلف بهبود یابد. مشاوره می‌تواند یک مهارت برای پیش‌گیری از حاد شدن مشکلات عادی، شکست تحصیلی، بحران‌های عاطفی و بزه‌کاری در دانش‌آموزان به‌شمار آید. هم‌چنین مشاوره می‌تواند یک راهکار برای ایجاد محیط سالم به منظور کمک به دانش‌آموزان در مواجهه با فشارهای روانی و تعارضاتی که در رشد و تکامل خود با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند قلمداد گردد و یک نیروی محرّک عمده برای کمک به دانش‌آموزان به هنگام رویارویی با مشکلات باشد تا از طریق ارزیابی و شناخت مشکل خود، مشاوره‌ی فردی یا گروهی، مشورت با والدین یا معلّم و ایجاد تغییرات در محیط به فرد کمک نماید (تامپسون و رادولف1988،به نقل از سقایی 1392). بنابراین ضرورت و اهمیت بررسی تأثیر مشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی، هویت فردی و بهداشت روان در دانش آموزان پسر متوسطه شهرستان  باوی قابل توجه می‌باشد .

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- اهداف کلی

 هدف کلی در این پژوهش بررسی تأثیر مشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی، هویت فردی و بهداشت روان در دانش آموزان پسر متوسطه شهرستان باوی می‌باشد.

1-4-2- اهداف کاربردی

1-تعیین میزان تاثیرمشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی دانش آموزان پسر متوسطه شهرستان  باوی.

2-تعیین میزان تأثیر مشاوره تحصیلی بر هویت فردی  دانش آموزان پسر متوسطه شهرستان  باوی.

3-تعیین میزان تأثیر مشاوره تحصیلی بر بهداشت روانی دانش آموزان پسر متوسطه شهرستان باوی.

1-5- فرضیات تحقیق

1-مشاوره تحصیلی باعث بالا بردن انگیزش تحصیلی دانش آموزان پسر متوسطه شهرستان باوی  می‌گردد.

2-  مشاوره تحصیلی باعث شناخت هویت فردی  دانش آموزان پسر متوسطه شهرستان باوی می‌شود.

3-  مشاوره تحصیلی  باعث ارتقاء سلامت  بهداشت روانی دانش آموزان پسر متوسطه شهرستان باوی می‌گردد.

1-6- تعاریف مفهومی‌و عملیاتی متغیرها

تعریف مفهومی‌مشاوره تحصیلی[3]:

مشاوره تحصیلی نوعی رابطه یاورانه فردی  ،گروهی  است که به دانش آموزان در شناخت توانایی‌ها ، استعدادها و شیوه یادگیری ، برنامه ریزی، انتخاب رشته تحصیلی و حل مشکلات آموزشی و انظباطی کمک می‌کند، تا بدین ترتیب آنان بتوانند تواناییهای خود را شکوفا سازند، و از امکانات موجود استفاده بهینه نمایند، مشکلات تحصیلی خود را حل کنند و با محیط آموزشی سازگار شوند (احمدی،1380).

تعریف عملیاتی مشاوره تحصیلی:

در این پژوهش منظور از آموزش مشاوره تحصیلی بکار بردن اصول و قواعد این مشاوره در طول 10جلسه آموزش گروهی  90 دقیقه ای می‌باشد که به روی گروه آزمایش اجرا شد.

تعریف مفهومی‌انگیزش تحصیلی[4]:

روان شناسان انگیزش را چیزی می‌دانند که به آدمی‌انرژی می‌دهدوفعالیت اورا هدایت می‌کند.به رفتار نیرو می‌بخشد و به آن جهت می‌دهد.به عبارت دیگر،انگیزش ،حالت درونی ارگانیزم است که موجب هدایت رفتاربه سوی هدف می‌شود.(خیاطی نسرین1390)

تعریف عملیاتی انگیزش  تحصیلی:

جهت سنجش میزان انگیزش تحصیلی دانش آموزان از مقیاس انگیزش تحصیلی هارتر

[5] استفاده شد. سوالات پرسشنامه انگیزش تحصیلی هارتر: یک فرم 33 سوالی (17 سوال برای انگیزش درونی و 16 سوال برای انگیزش بیرونی) وشش پاره مقیاس برای سنجش ترجیح چالش-انگیز بودن مسائل درسی ،تمرکز بر کنجکاوی،تمایل به تسلط مستقلانه، به عنوان سه بعد انگیزش درونی و ترجیح کار آسان ،تمرکز بر خوشایندی معلم و کسب نمره‌های خوب و وابستگی به قضاوت معلم به عنوان ابعاد انگیزش  بیرونی در نظر گرفته می‌شود.

تعریف مفهومی‌هویت فردی[6]:

مجموع تمایلات، عادات، رسوم و طرز تلقی‌های فرد از یک موضوع را هویت فردی گویند(میر محمدی ،1383).

تعریف عملیاتی هویت فردی:

برای سنجش هویت فردی از پرسشنامه هویت فردی بردبار استفاده شد.پرسشنامه هویت فردی مشتمل بر 40 سوال است که چهار بعد هویت اطلاعاتی، هویت هنجاری، هویت اغتشاشی و هویت تعهدی را مورد سنجش قرار می‌دهد. سوالات مرتبط با هر بعد مشخص شده است.

تعریف مفهومی‌بهد اشت روان[7]:بهداشت روان علمی‌است برای بهتر زیستن و رفاه اجتماعی و سازش منطقی با پیش آمدهای زندگی که تمام زوایای زندگی از اوّلین محیط خانه گرفته تا مدرسه ، دانشگاه، محیط کار و ...را در بر می‌گیرد(خیاطی، 1390).

تعریف عملیاتی بهداشت روان:

جهت سنجش متغیر بهد اشت روان از پرسشنامه سلامت عمومی‌( (GHQگلدبرگ[8] استفاده شد. این پرسشنامه دارای چهار خرده مقیاس کارکرد جسمانی[9]،  کارکرد اجتماعی[10]، اضطراب[11]،افسردگی[12] است و هر کدام از آنها دارای 7 سوال می‌باشد.و به طور کلی پرسشنامه دارای 28 سوال می‌باشد.

1.hilgrd& bower

[2]. glasser

[3].Academic counseling

[4].Motivation to study

[5].harter

[6].Self- identity

[7].Mental  Health

[8].Goldberg

[9].Somatic function

[10].Social function

[11].Anxiety

[12].Depression

Abstract

The aim of education is training and upbringing and develop and achieve to action stage the all of human talents by weighed programs, this matter entail to identify and understanding their quantity and quality. A long time ago the advisors have a Sensitive and effective roles at this field, therefore the main objective of this research is effect of educational consultation on educational motivation, individual identity, and mental health in boy students the high school of Bavi city. Statistical population includes the all of boy students the high school of Bavi city at 2014-15 educational years that among their 60 persons were selected uses simple sampling method and divided to the tow the control and test groups. Then for test group was held the educational counseling training program in the form of 10 sessions that per session is 90 minutes, and for data collection were used from the Harter education motivation questionnaire, Bordbar individual identity and common health Goldberg and also, for data analysis were used from the descriptive statistic and One-Way-Covariance analyze of Ancova that a = 0.05 significant level considered for hypothesis. SPSS software were used for this analyze. The research finding indicate that educational counseling have a positive effect on the educational motivation, individual identity and mental health.

Result: so researcher according to the findings of research believe that to optimized use the all of carried material and spiritual Investment in the education must uses of  educated consultants at the schools up to prepared the educational development causes.

Keywords: Educated Consultants, Educated Motivation, Mental Health, Individual Identity, Education.