پایان نامه چگونگی راه یابی مولفه های دینی فرهنگ عامه در فیلم های ایرانی با بررسی فیلم به همین سادگی

پایان نامه نظری دریافت درجه کارشناسی ارشد

رشته ادبیات نمایشی

چکیده

در این تحقیق به تعریف و بررسی فرهنگ عامه پرداخته شده است با توجه به این که عصر حاضر عصر تغییر و تحولات گسترده است و فن آوری ارتباطی از ابزارهای مهم در انتقال و تبادل اطلاعات و فرهنگ است .نقش و اهمیت فرهنگ بیش از هر دوره ی دیگری حائز اهمیت است . یکی از مهم ترین مسائل فرهنگی که کمتر مورد توجه قرار گرفته بحث فرهنگ عامه است؛فرهنگ عامه شامل مباحث و مسائلی می شد که مردم عادی وعامیانه با آن مواجه بودند چیزی که محققان آن را فولکلور می نامندکه شامل سنت ها ؛باورها و هنجارهایی می شود که مردم پیوسته با آن زیست می کردند و از نسلی به نسل بعد انتقال یافته اند؛برخی از این مسائل به صورت مکتوب و برخی دیگر سینه سینه و به شکل شفاهی ماندگار شده اند . خیلی از این مفاهیم شامل آموزه های دینی می شوند .مفاهیم دینی در کشور بخش بزرگی از فرهنگ شفاهی و عامه ما را پوشش می دهد و بسیاری از این فرهنگ عامه به علت حضور همین مفاهیم به وجود آمده اند.

در حال حاضر مباحث فرهنگ عامه گسترش یافته و مسائل بیشتری را در بر می گیرد با ورود رسانه نقش فرهنگ عامه بیشتر به چشم می آید.رسانه توانست از مسائل و مشکلاتی که اکثر مردم عامی با آن مواجه بودند حرف بزند و برای اولین بار بوده که نگاه ها متوجه توده ی مردم گردید این توجه به توده هر روز با استقبال بیشتری از سوی مردم قرار گرفت چرا مردم با زندگی ای شبیه به خود همذات پنداری می کردند و رسانه چیزی را نشان می داد که آن ها می خواستند .فیلم های ایرانی از این دست نیز بسیار اند فیلم های ماندگار سینمای ایران را اگر نام ببریم همه قهرمان که الگوی مردم و جوانان شده اند از دل خود مردم بیرون آمده اند .فیلم به یاد ماندنی قیصر نمونه ای از این فیلم هاست.

اما فیلمی که در این رساله مورد بررسی قرار گرفته است فیلم به همین سادگی اثر سید رضا میر کریمی است. در این تحقیق به چند مولفه ی فرهنگی آورده شده در این فیلم اشاره شده است .

کلیدواژه : فرهنگ – فرهنگ عامه – فولکلور – خرده فرهنگ ها  

از اوایل قرن بیستم میلادی و با ظهور عکاسی؛سینما و شیوه های باز تولید و تکثیر آثار هنری در برخی جوامع غربی؛اهمیت مطالعه و ارزیابی فرهنگ عامه به شکلی بارز خود را نمایان ساخت .در همان دوران ؛آوانگارد رادیکال به شیوه هایی گوناگون در پی از میان برداشتن مرزهای میان هنر و زندگی روزمره بود .

گسترش فرهنگ توده ای مدرن در قرن بیستم از طریق رسانه های همگانی ؛واکنش های گوناگونی برانگیخته است به طوری که گروه های قدرتمند معمولا به فرهنگ توده به دیده تحقیر می نگرند و اغلب درپی اعمال کنترل فرهنگی بر می آیند .

در بحث هایی که در ایران صورت گرفته ارتباط این مسائل خیلی مورد توجه قرار نگرفته و اغلب راجع به فرهنگ و رسانه ها جدا بحث شده است در این جا ماوقتی جامعه را مطرح می کنیم؛ با افراد سروکارداریم ؛با نظام اجتماعی؛فرهنگ؛تاریخ؛سرزمین و ...جامعه بالاخره با فرهنگ سر و کار دارد و بسته به اینکه ما جامعه را در چه سطحی مطرح بکنیم فرهنگ را هم در آن سطح می توانیم مطرح کنیم.

از سویی دیگر فرهنگ ما با مفاهیم اسلامی غنی شده است و دارای مولفه های آیینی می باشد ؛این مولفه ها خود را در تار و پود فرهنگ ایرانی قرار داده اند به صورتی که بسیاری از مولفه های ایرانی ناخواسته اسلامی نیز می باشند .برای مثال معماری ما سرشار از مضامین عارفانه و اسلامی است .

نقطه ی آرمانی در صنعت فیلم سازی در کشور ما آمیختن فرهنگ دینی با فرهنگ عامه و رسیدن به یک رسانه ی دینی و تاثیر گذار می باشد.رسانه ی دینی عرصه ای است برای نشان دادن واقعیت های دینی و فرهنگی ؛از آن جا فرهنگ عامه ی ما با فرهنگ دینی آمیخته است دور شدن از هر کدام به معنای سست شدن پایه های فرهنگی ماست ؛فرهنگ دینی به دلیل در بر داشتن ارزش ها و آموزه های سعادت بخش دارای اهمیت فراوانی است لذا بر یک فیلم ساز متعهد لازم است که ضمن ارائه فرهنگ عامه به فرهنگ دینی به شکل مطلوب و تاثیر گذار توجه کند .

1-2- ضرورت و اهمیت موضوع :

رسانه هاچنان درزندگی روزمره ی مدرن متاخراستوارگشته اندکه به یکی ازعناصرتفکیک ناپذیربافت فرهنگی مدرنیته ی اخیرتبدیل شده اند .

مباحث مربوط به معرفت؛هویت؛ذوق؛سلیقه وسبک زندگی که جزوخصوصیات معرف فرهنگ مدرنیته ی متاخرهستندبدون استثنابه دست افرادوازطریق مصرف متون وتصویررسانه هامفهوم پردازی وعملیاتی می شوند.قدرت بازنمایی رسانه  هارامیتوان درچندسطح مشاهده کردبرای مثال پندارهای غالب درباره ی هویت ملی یافرهنگی درجامعه ی معاصرباشیوه هایی شکل می گیردکه دررسانه های روزمره ی عمده ای مانندتلوزیون وسینمابازنمایی می شوندوازسوی دیگرشکل گرفتن یک مذهب درعین حال شکل گرفتن یک فرهنگ نیزهست وچون نزدیکی مذهب به فرهنگ درحدی است که مامی توانیم متوقع باشیم هراتفاقی برای یکی ازآنهارخ می دهدبرای دیگری هم رخ خواهدداد .

"فولکولور هر ملتی در حکم زندگی نامه و شرح احوال و سیرت های آحاد آن ملت است و عامل اصلی و شاخص خصلت ها و تصویرگر آداب و عادات و روشنگر سوابق تاریخی و نشان دهنده تحول فکری و تکامل اجتماعی مردم است و مهم تر آنکه در سرزمینی پهناور چون ایران که شهر ها و روستاهایش در شرق و غرب و شمال و جنوب پراکنده و دور از هم هستند و مردم هر نقطه ای لهجه خاص و فرهنگ ویژه ی خود را دارند وقتی فولکولور هر منطقه یا هر وظیفه را جداگانه برسی و مطالعه کنیم خواهیم دید که با وجود اختلافات ظاهری ریشه پایه و منشاء و منبع همه ی آن ها یکی است". (مصطفی خلعتبری ص137)

دنیای جدید با توجه به رشد و توسعه در حال تغییر است ؛پیشرفت و تکنیک جای خیلی چیزهای نداشته را برای بشر پر کرده است اما با تمام این ها نیاز به دین احساس می شود و علاقه مندانی در این زمینه وجود دارند ؛حتی کسانی که با دین ارتباط چندانی ندارند به صورت ضمنی راجع به معنویت صحبت می کنند ؛حتی با توجه به تنوع های فرهنگی که در دنیا وجود دارد در تمام این فرهنگ ها راجع به دین می بینیم که صحبت شده است .این مسائل ما را تشویق می کند تا مفاهیم دینی را گسترش دهیم اما در قالب های نو که دنیای معاصر را تحت تاثیر قرار دهد،کسی نمی تواند منکراین قضیه بشود که در بروزهایی که در ظاهر و اندیشه دیده می شود خلای وجود دارد و مفاهیم دینی هستند که خلاء ها را پر می کنند .

در فیلم های ایرانی کمتر به مولفه های دینی موجود در فرهنگ عامه پرداخته شده و یا به صورت غیر حرفه ای و غیر هنرمندانه بیان شده است.همان طور که اشاره می شود فرهنگ فرهیختگان ده درصد جامعه را در بر می گیرد و باقی شامل فرهنگ عامه ی مردم عامه می شود .بیشتر فیلم هایی که ساخته می شوند به مسائل و مشکلات این ده درصد می پردازند و از فضای نود درصد دیگر دور هستند .به همین دلیل است که در این چند ساله ی اخیر سینما مخاطبین خود را از دست داده است.

بسیاری از مسائل و مشکلاتی در قشر پایین و متوسط جامعه وجود دارد که حتی در رسانه مطرح نمی شوند .درد ها و نگفته های زیادی در قشر متوسط و پایین جامعه است که هیچ فیلم سازی سراغ آن نرفته.از سویی دیگر فرهنگ ما سرشار از مفاهیم و مولفه های دینی است که اگر به درستی به کار گرفته شده و استفاده شود ما مشکلات زیادی را حل خواهیم کرد پرداختن به این مقوله از مسائل مهمی است که از نظر فیلم سازان و برنامه نویسان دور مانده است .

اکنون زمان آن فرا رسیده است که فیلم سازان متعهد با فراگیری چگونه گی راه یابی مولفه های دینی فرهنگ عامه دست به برنامه سازی و راه گشایی بزنند و با نوشتن برنامه ؛سریال ها و یا فیلم های سینمایی مشکلات قشر عامه را مرتبط با کمرنگ شدن مولفه های دینی در فرهنگ عامه را مطرح و ارائه دهند .

1-3- اهداف تحقیق :

هدف اصلی : چگونه گی راه یابی مولفه های دینی فرهنگ عامه  در فیلم های ایرانی

اهداف فرعی :

1- شناخت نقس رسانه در شکل دهی ؛تقویت و تثبیت فرهنگ عامه

2- شناخت مفاهیم دینی وتاثیرآن در فرهنگ شفاهی مردم

1-4-سوالات تحقیق

سوال اصلی :چگونه مولفه های دینی فرهنگ عامه می توانند بر فیلم های ایرانی تاثیر بگذارندو حضور این مولفه ها  در فیلم به همین سادگی چگونه است ؟

سوالات فرعی :

1- رسانه تاچه سطحی از فرهنگ مردم را شکل داده و یاتقویت و تثبیت می کند؟

2- مفاهیم دینی چه جایگاهی در فرهنگ شفایی مردم دارد؟

1-5- فرضیات تحقیق

 با توجه به پیشرفت و علم گرایی هنوز مفاهیم دینی مورد نیاز جامعه و بشر،از طریق پرداختن و ارتباط با مفاهیم دینی تامین می شود و یگانه راه سعادت برای بشر محسوب می گردد .هیچ کدام از وسایل الکترونیکی و ارتباطی عصر حاضر نتوانسته احساس نیاز به معنویت و دین را کمرنگ نماید .

1-6- مفاهیم کلیدی تحقیق :

کلیدواژه ها و تعریف مفاهیم

فرهنگ :مارتین به عنوان جامعه شناس فرهنگی فرهنگ را شمامل تمامی محتوای فکری و ارزشی می داند که زندگی انسانی را از زندگی حیوانی متمایز و برجسته می سازد

فرهنگ به عنوان یک اصطلاح فنی در نوشته های انسان شناسان در اواسط قرن نوزدهم وارد شده است.هنگامی که فرهنگ یک گروه یا جامعه شکل گرفت و به تدریج بهبود یافت افراد آن حوزه فرهنگی ؛کیفیت تمایلات ؛ذهنیات و رفتارهای خود را با آن منطبق ساخته و به گونه ای رفتار خواهند کرد که هنجارها و ارزش های فرهنگی شکسته نشده و فردی غیر عادی شناخته نشود.

استوارت هال یکی از چهره های اصلی مطالعات فرهنگی است که تعریف جدیدی از فرهنگ ارائه داده است : فرهنگ : کارهای زیست شده ای است که مشخصه جامعه ؛طبقه یا گروه خاصی در دوره ای خاص از تاریخ است( مهری بهار ؛ص6)

می توان گفت نخستین تعریف نسبتا کامل و ارزنده از فرهنگ را ادواردتایلور انسان شناس معروف انگلیسی و بنیان گذار انسان شناسی فرهنگی به دست داد .وی در سال 1871 در کتاب معروفش " فرهنگ ابتدایی" تعریف رسمی و جامع از فرهنگ پرداخت و این تعریف را در نخستین جملات کتابش چنین بازگو کرد: فرهنگ یا تمدن ؛مجموعه ی پیچیده ای است که در برگیرنده ی دانستنی ها ؛اعتقادات ؛هنرها ؛اخلاقیات ؛قوانین ؛عادات و هر گونه چیز دیگری است که به وسیله انسان به عنوان عضو جامعه سبک شده است .وضع فرهنگ میان جوامع گوناگون بشری تا جایی که در اصول کلی قابل تحقیق باشند موضوعی است مناسب برای بررسی قوانین اندیشه و کنش انسانی "( بیهقی ؛ص9)

ساموئل کینگ در تعریف فرهنگ می گوید :فرهنگ شامل کلیه ی راه های تفکر و عمل جامعه های انسانی است که برای آیندگان ذخیره شده است (کینگ؛ ص 55)

در فرهنگ وبستر فرهنگ الگویی پیچیده از عادات و رفتارهای ویژه یک گروه اجتماعی ؛قومی ؛نژادی و یا مذهبی است .همچنین به معنی توسعه و پیشرفت انسان در زمینه های فکری؛هیجانی ؛علایق و منش ها که منتهی به راه و روش خاص بیانی و عقیدتی می شود نیز آمده است و یا در تعبیر دیگر مجموعه ایده ها ؛رسوم؛مهارت ها و هنرها و ... است که در دوره ی مشخصی جزو روش زندگی مردم می شود ( شالچیان، ص77)

خرده فرهنگ ها :به آن فرهنگ گروهی در مقایسه با فرهنگ کلی یک جامعه گفته می شود ؛شیوه ها و مناسکی است خاص گروهی خاص از مردم در بطن یک جامعه یا فرهنگ (ساروخانی ،1370)

فرهنگ عامه :فرهنگ عامه مجموعه تجربیات و متفکرات بشر در طی قرون و اعصار است و همین تجربیات و آداب و سنت ها ی مرسوم سک جامعه است که به آن جامعه شخصیت و هویت و موجودیت می بخشد.

فیسک در تعریف فرهنگ عامه آورده است : فرهنگ عامه؛فرهنگ بی قدرت ها و زیر سلطه هاست .این فرهنگ همیشه نشان دهنده ی علائم روابط قدرت پیگیری نیروهای سلطه و زیر سلطه است که برای نظام اجتماعی و تجربه ی اجتماعی ما مرکزی اند .فرهنگ عامه متناقض با خودش است .از نظر فیسک لذت های عامه که عناصر اصلی فرهنگ عامه اند و در مقابل لذت های سلطه شکل می گیرند .لذت های عامه به واسطه مردم زیر سلطه شکل می یابند .بنابراین لذت های عامه در بعضی از روابط مخالف با قدرت (اجتماعی ؛اخلاقی؛متنی ؛زیبایی شناسی؛وغیر ازآن ) به دست می آیند.افزون بر اینکه در درون جامعه و قتی تنوع گروه بندی وجود دارد تنوع لذت نیز وجود دارد.)بهار، ص 7)

فولکلور :امروزه معمولا ؛فولکلوریست به کسی اطلاق می شود که کاربردها؛سنن و هنرهای عامیانه جوامع صاحب "خط" را مطالعه می کند .تشخیص مطالعه ای که "مردم شناسان روستایی" انجام می دهند به وسیله روش های استفاده شده صورت می گیرد.فولکلوریست عموما به جمع آوری؛طبقه بندی ؛و به مطالعه تطبیقی وقایع فرهنگی علاقه شدیدتری نشان می دهد تا به تفسیر آن ها اما به ویژه این امر در رابطه با چشم اندازهایی بررسی شده است .فولکلوریست اغلب به گذشته و به تحقیق درباره بازماندگان و بقای پس از مرگ نظر دارد.در صورتی که وظیفه ی فعلی مردم شناسان تحقیق درباره جامعه زنده است .مطالعه فولکلور غالبا به "موزه شناسی" مربوط می شود(پانوف،میشل,پرن،میشل 1361:301)

1-7-روش تحقیق

با در نظر گرفتن هدف و موضوع پژوهش این تحقیقی با روش اسنادی و موضوع کتابخانه ای و رویکردی توصیفی تحلیلی انجام شده است .از آنجایی که این مضوع نیازی به تحقیق میدانی نداشت به تحقیق کتاب خانه ای بسنده شد؛این تحقیق همچنین نیازی به نمونه های آماری و مسائلی ازین قبیل نیز نداشت و مطالب به دست آمده از این تحقیق نیز همه گی رویکردی تصیفی – تحلیلی دارند که همان طور که دیده می شود مسائل تعریف و توصیف و سپس تحلیل می شوند و بعد از آن نتیجه گیری از مسائل تعریف شده به عمل می آید .

1-1-7-نحوه استفاده

در ابتدا طی مشورتی که با اساتید انجام گرفت ؛ابتدا به مطالعه پیرامون موضوع تحقیق پرداخته و پس از آشنایی منابع تحقیق شناسایی گردید .پس از مطالعه منابع اطلاعات به دست آمده فیش برداری گردید و در قالب فصل های تحقیق دسته بندی شد .

الف روش گردآوری اطلاعات (میدانی، کتابخانه‌ای، پیمایشی و غیره)

محیط پژوهش و مکانی که در آن تحقیق صورت گرفته کتابخانه است، موضوع پژوهش به صورت توصیفی و از طریق نسخه برداری و جمع آوری مطالب بیشتر به صورت کتابخانه ای شکل گرفته است

 ب ابزار گردآوری اطلاعات (پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، آزمون، فیش‌برداری و غیره)

در این شیوه پس از مطالعه کتب های مربوطه و مشخص شدن مطالب دلخواه و موردنظر از مطالب فیش برداری شد

ج روش تحقیق (توصیفی، تحلیلی، تجربی، تاریخی، علّی و غیره)

شیوه و روش تحقیق به صورت تحلیل گفتمان به گونه ای توصیفی است، ناگفته نماند در این پژوهش سعی کرده ام تنها به متون کتابخانه ای مکتی نباشم و با قلم خود نیز مطالبی را اضافه کنم در قسمت نقد فیلم این اتفاق بیشتر به چشم می آید .

 د جامعه آماری (در صورت نیاز)

جامعه و نمونه ی آماری پژوهش، مجموعه افراد و اشیائی هستند که دارای ویژگی های همگون و قابل اندازه گیری می باشند ،در این تحقیق نیازی به استفاده و آوردن جامعه ی آماری احساس نشد

ه تعداد و روش نمونه‌گیری (در صورت نیاز)

در این پژوهش تنها یک فیلم نقد و بررسی شد ،سعی شد تا بیشتر تکیه به روی مولفههای دینی که در فرهنگ عامه نیز وجود دارند با توجه به موضوع تحقیق پرداخته شوند و تاکید چندانی روی نقد فیلم نبوده و بنا نبود روی آن متمرکز شوم فیلم طرح شده به همین سادگی ساخته ی سیر رضا میر کریمی است .

و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

به صورت  تحلیل محتوایی است_فصل اول تا سوم پایان نامه مربوط به کلیات و مبانی نظری تحقیق است ؛که مبانی تحقیق چشم اندازی از فصل های آینده به ما ارائه می دهد و معرفی دو مکتب تاثیر گذار در فرهنگ عامه است که مکتب فرانکفورت و بیرمنگام می باشد .

فصل چهارم شامل یافته های تحقیق می باشد که مباحث گسترده ای در این فصل جای گرفته اند که شامل تعاریف ؛تحلیل ها ؛نقطه نظرات و نقد فیلم می باشد در فصل پنجم هم نتیجه گیری انجام شده و علاوه بر آن به سولات و فرضیه ها پاسخ داده شده است.

Abstract

In this study to define the pop culture and has been given that the evening would shake - up is widespread and an important means of communication technology transfer and exchange of information and culture. the role of culture, rather than any other time is important.
One of the most important cultural issues that far less attention is pop culture ; pop culture included discussions and the problems that ordinary people faced what scholars , including the folklore traditions and norms ; beliefs that people with the life from generation to generation, transmission then ; some of these issues to be written and some other breast to breast and lasting oral form . many of these concepts , including religious teachings . religious concepts in the country , a large part of the oral culture and our public covers and a lot of popular culture due to the presence of the same concepts .
Currently discussions of pop culture has expanded and more issues in the media with the arrival of the role of the most popular culture , , was able to use issues and problems that most people were faced with the common talk and for the first time that instant the masses of the people was due to every day more welcomed by the people because people with a life like the and the media , as if nothing showed that they wanted to . Iranian films such films are also very persistent Iranian cinema , if the name of all the people who take champion pattern and young people are out of his heart . movie Qaisar memorable example of the footage .
But a film that in this dissertation reviewed film is simply by Sayid Reza Mir Karimi . In this study to a cultural component in this film .
Keyword: culture - pop culture - folklore - microcultures