پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد "M.A"
گرایش :علوم ارتباطات اجتماعی
چکیده:
دیپلماسی عمومی به دلیل افزایش نقش بازیگران متعدد در تعاملات بین المللی نسبت به دیپلماسی کلاسیک و سنتی جایگاه ویژه ای در نظام بین الملل یافته است . توسعه فنآوری نوین اطلاعات ابزار دیپلماسی کلاسیک را که بر مبنای قدرت سخت بود تغییر داده و گستره جدیدی بنام سیاست هوشمند که از عناصر فرهنگی ،رسانه ای ، ورزشی ،افکار عمومی ، اینترنت ، شبکه های اجتماعی تشکیل شده است را بر روی رهبران ، سیاستمداران ،خبرنگاران ،دانشجویان و نهاد های دولتی و غیر دولتی باز کرده است. به جرات می توان گفت روزی نیست که فضای دیپلماسی عمومی و رسانه ای شکل گرفته بین دو کشور ایران و آمریکا دست مایه یک گزارش خبری ، فیلم ، مصاحبه ، مستند ، سرمقاله و تفسیر خبری در روزنامه ها ، شبکه های خبری ، رادیو و تلویزیون ، نشریات داخلی و بین المللی و شبکه های اجتماعی اینترنتی نباشد.اگرچه روابط دو کشور فراز و نشیب های بسیاری را طی چند دهه اخیر پشت سر گذاشته است ، معهذا رویدادهای رسانه ای و تحولات سیاسی که طی 2 سال اخیر شروع گردیده ، بی سابقه می باشد.طی دو سال اخیر گفتمان شکل گرفته در زوایای پنهان و آشکار اکثر متون خبری ، مصاحبه ها و فیلم های سینمائی و رویدادهای خبری که جهت اقناع افکار عمومی از سوی دو کشور منتشر می شود ، قابل مشاهده است . آیا گفتمان جدید از حالت گفتمان هژمونیک سابق خود دور گشته و شکل جدیدی از آن در حال ظهور است؟.با توجه به دو مولفه مهم دیپلمایسی عمومی یعنی دیپلماسی رسانه ای و دیپلماسی فرهنگی بخش عمده این تحقیق به بررسی گفتمان حاکم در رسانه های دو کشور خواهد پرداخت . روش تحقیق در این پژوهش تحلیل گفتمان می باشد که با استفاده از نظریات اندیشمندان این حوزه یعنی ساختارگرائی دوسوسور و پسا ساختارگرائی دریدا و نهایتا میشل فوکو و لاکلاو و موفه سعی شده است مفهوم گسست گفتمانی و عدم پیوستگی تاریخی گفتمان در مولفه های دیپلماسی عمومی و رسانه ای دو کشور ایران و آمریکا بازنمائی و تحلیل گردد. به کمک نظریه گفتمان لاکلاو موفه که مهمترین کار را در مطالعات سیاسی شناخت گفتمانها می دانند به مفهوم گسست گفتمانی و عدم قطعیت معنا در رویداد های سیاسی می پردازیم .از نظر آنها گفتمان ، نظامی از معنا است که کنش و اندیشه های سیاسی در بستر آن شکل می گیرد .از دیدگاه لاکلاو و موفه گفتمانها ساختی سیاسی دارند هم خود مخلوق شرایط سیاسی اند و هم سیاست و کارگزاران سیاسی در قالب آن معنا و هویت می یابند. با توجه به این نظریات آنچه که از بازتاب رسانه ای و افکار عمومی دو کشور در دو سال اخیر مشاهده می گردد رویکرد کشور آمریکا در تاثیر گذاری افکار عمومی مردم ایران جدا از حکومت ایران ، و از سوی کشور ایران گسست گفتمانی در سطح رسانه ای و افکار عمومی نسبت به دولت و مردم آمریکا می باشد. مخاطب دیپلماسی عمومی کشور ایران در رابطه با آمریکا ، ملت آمریکا نمی باشد بلکه ایرانیان مقیم و فارسی زبانان می باشد در صورتیکه مخاطب اصلی دیپلماسی عمومی کشور آمریکا ، مردم ایران جدا از دولت و رهبران سیاسی آنان می باشد.در واقع یکی از علل مهم عدم موفقیت ایران در تاثیر گذاری افکار عمومی مردم آمریکا همین نکته مهم می باشد که هنوز در عرصه رسانه های بین المللیٍ خود، مخاطب را فارسی زبانان و ایرانیان مقیم جامعه آمریکا در نظر گرفته است و عدم تماس مستقیم رسانه ای با مخاطبان غیر ایرانی در جامعه آمریکا ، باعث عدم درک صحیح افکار عمومی آنها در از واقعیتهای ملی ، مذهبی و سیاسی ما گردیده است و این موضوع تشدید کننده گفتمان ایران هراسی در نزد آنان شده است.
کلید واژه: دیپلماسی عمومی، دیپلماسی رسانه ای ،تحلیل گفتمان ،گفتمان ایران هراسی ، گفتمان آمریکا ستیزی،نظریه تاثیر سی ان انی.
1-1-مقدمه
در پی اشغال سفارت آمریکا در تاریخ ۱۳ آبان۱۳۵۸جیمی کارتر رئیس جمهور امریکا در تاریخ 18 فروردین 1359 طی دستوری قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران را بصورت یک جانبه اعلام کرد. در این مدت دو کشور در عرصه های مختلف دارای شدیدترین برخوردها در تمامی عرصه های نظامی ، سیاسی، اقتصادی، رسانه ای، فرهنگی و علمی بوده اند. روابط ایران و آمریکا را ، مطابق جدول شماره 1-1طی این 35 سال می توان به 4 دوره کلی تقسیم کرد[1]:
جدول شماره 1-1-1 تقسیم بندی گفتمان ایران و آمریکا طی 35 سال اخیر
بازه زمانی
ایران
آمریکا
دوران تقابل روابط ایران و آمریکا
1357-1368
گفتمان آمریکا ستیزی
گفتمان ایران ستیزی
دوران تعادل روابط ایران و آمریکا
1383-1368
گفتمان مذاکره
گفتمان مذاکره
گفتمان ارعاب و تشویق
دوران بازگشت به تقابل ایران و آمریکا
1389-1384
گفتمان آمریکا ستیزی
گفتمان ایران ستیزی
گفتمان اسلام هراسی
گفتمان شیعه ستیزی
دوران تعامل بین ایران و آمریکا
####-1392
گفتمان رابطه
گفتمان اعتدال
گفتمان تشویق و ارعاب
عوامل موثر بر شکل گیری گفتمان آمریکا ستیزی در کشور ایران از سیاست های خصمانه و رفتار های آکنده از تهدید و تحقیر کشورآمریکا نسبت به ملت ایران شکل گرفته است، به عنوان مثال در جدول 1-1-1 برخی از اقداماتی که توسط دولت آمریکا در طی این 35 سال علیه ایران اعمال کرده و در مواردی نیزتشدید شده است عبارت هستند از[2].
جدول 1-1-2- برخی اقدامات خصمانه و تهدید آمیز آمریکا نسبت به کشور ایران
قطع کامل روابط سیاسی بصورت یکطرفه با دولت ایران از سوی دولت آمریکا ( از سال 1359 تا کنون )
موضوع ایران گیت[3] خرید اسلحه از آمریکا و اسرائیل توسط ایران ( سال 1364)
موضوع سفر مک فارلین و رسانه ای شدن اقامت 5 روزه او در تهران ( سال 1365)
حمایت مالی و بین المللی تمام عیار آمریکا از کلیه گروههای ضد انقلاب (از سال 1359 تا کنون )
حمایت از شورشهای قومی و تحرکات تجزیه طلبانه در داخل کشور ( از سال 1359 تا کنون )
محاصره اقتصادی ایران ازسال 1359 توسط آمریکا تا کنون ( سال 1359)
مسدود کردن میلیاردها دلار از اموال ایران در خارج و بانک های آمریکا(از سال 1359تاکنون)
حمله نظامی آمریکا به طبس تحت عنوان عملیات پنجه عقاب( سال 1359)
حمایت بی حد و اندازه از لشکر کشی و تجاوز 8 ساله عراق به خاک ایران ( سال 1359)
سقوط هواپیمای مسافربری ایران با 290 مسافر توسط ناو جنگی وینسنس آمریکا،( سال 1367)
حمله به سکو های نفتی ایران در سال 1366،
سیاست مهار دو جانبه ایران[4] از سوی دولت کلینتون ( سال 1370)
حمله به دو کشور همسایه ایران ( سال 1359)
محور شرارت[5] نامیدن کشورایران ( سال 1382)
اعمال انواع تبعیض ها و فشار بر ایرانیان اعم از استادان ، بازرگانان ، دانشجویان در اقصی نقاط جهان
ممانعت شدید جهت استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای
قطعنامه های متعدد در خصوص نقض حقوق بشر توسط ایران
حمایت مالی در را ه اندازی بیش از 100 کانال تلویزیونی در راستای مخالفت با ایران
قطع ارتباطات ماهواره ای شبکه خبری بین المللی ایران (پرس تی وی، العالم ،جام جم و .....)
ترور دانشمندان هسته ای ایران
اعمال تحریم شبکه های ماهواره ای ایران
اعمال شدیدترین تحریم های فلج‌کننده علیه ایران در تاریخ سیاسی آمریکا
و بسیار اقدامات خصمانه دیگر ، اما در منحنی روابط دو کشور ایران و آمریکا پنج نقطه را می توان به عنوان نقاط ماکزیمم که اوج تقابل گفتمان دو کشور نسبت به یکدیگر است را مشاهده کرد.
جدول 1-1-3- نقاط بحرانی در روابط دو کشور ایان و آمریکا
عوامل گفتمان آمریکا ستیزی در ایران
عوامل گقتمان ایران ستیزی در آمریکا
کودتای 28 مرداد
تسخیر لانه جاسوسی
سقوط هواپیمای مسافربری
حمایت از ملت فلسطین
اعلام محور شرارت
همچنین می توان دو نقطه را که شروعی بر گفتمان مذاکره بین دو کشور بود را مشاهده کرد.
جدول 1-1-4- نقاط بهبود در روابط ایران و آمریکا
ایران- گفتمان مذاکره
آمریکا- گفتمان مذاکره
انتخابات دوم خرداد 1376
سفر مک فارلین
ابرازتاسف بایت کودتای 28 مرداد
گفتگوی تلفنی روحانی – اوباما
گفتگوی تلفنی اوباما - روحانی
1-2-بیان مسئله
بی گمان سه رویداد بسیار تاثیر گذار و مهم در روابط ایران و آمریکا در 3 دهه اخیر که عبارت هستند از :
اشغال سفارت آمریکا از سوی ایران
سقوط هواپیمای مسافر بری از سوی آمریکا
محور شرارت خواندن ایران از سوی آمریکا
هنوز سایه سنگین خود را همچنان بر افکار عمومی مردم و دیپلماسی عمومی و رسمی دو کشورانداخته است. اشغال سفارت آمریکا تاثیر بسیار نامطلوب و منفی از کشور و ملت ایران در اذهان و افکار عمومی مردم آمریکا بجای گذاشت و نقطه آغازین یک جدال 34 ساله بین دو کشور گردید. این رویداد ، نقطه کانونی و دال اصلی دیپلماسی عمومی آمریکا بر علیه ایران می باشد. سقوط هواپیمای مسافربری ایران یکی از هولناک ترین جنایاتی بود که ملت ایران شاهد آن بود و دردناکتر اهدا حلقه گل به کاپیتان ناو جنگی ، این موضوع اوج روحیه کینه توری ، زورگوئی و خودکامگی آمریکا را برای مردم ایران نمایان ساخت[6] .
در حا لیکه سال 2001 به پیشنهاد رئیس جمهور ایران آقای خاتمی در سازمان ملل؛ سال گفتگوی تمدن ها نام گرفت و تحلیل های دولتمردان وقت این بود که با این کار ایران را بعنوان چهره صلح طلب در جهان خواهند شناخت اما کمتر از چند ماه جورج بوش؛ رئیس جمهور آمریکا در ۲۹ ژانویه ۲۰۰۲ در سخنرانی سالیانه خود در کنگره ایالات متحده آمریکا ایران را "محور شرارت" خواند. این اقدام دولت آمریکا گفتمان مذاکره و روند اعتماد سازی از سوی ایران را برای مدتها زیادی به حاشیه راند و گفتمان آمریکا ستیزی جای آنرا گرفت[7] .
تحلیل گفتمان رویدادهای دو سال اخیر بدون اشاره به این سیر تاریخی نقاط مبهمی را در این پژوهش برجای می گذاشت .کلیات این تحقیق تحلیل گفتمان رسانه ای دو کشور طی دو سال اخیر است ،آیا افکار عمومی رهبران سیاسی دو کشور نگاهی به آینده دارند[8] و گفتمان های شکل گرفته از ساختارهای قبلی در حال گسست و رفتن به حاشیه می باشند.
تحلیل گفتمان دیپلماسی عمومی ایران و آمریکا طی 2 سال اخیر بدون اشاره به کلیات این سیر تاریخی نقاط مبهمی را در فصل چهارم ایجاد می کرد .
1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
اگرچه در خصوص روابط سیاسی دو کشور ایران و آمریکا تحقیقات بسیار زیادی صورت گرفته اما رویکرد اصلی این تحقیقات از منظر اصول حاکم بر روابط بین الملل و علوم سیاسی می باشد. در چند سال اخیر دیپلماسی عمومی جایگاه ویژه ای در توسعه روابط سیاسی و فرهنگی کشورها با یکدیگر داشته است به همین دلیل موضوع دیپلماسی عمومی دست مایه تحقیق پژوهشگران زیادی در داخل و خارج قرار گرفتهاست .به عنوان مثال می توان به پایان نامه های دکترا و کارشناسی ارشد در خصوص تاثیر دیپلماسی فرهنگی ، دیپلماسی رسانه ای ایران با کشورهای عربی و همسایه اشاره کرد.
معهذا پژوهشی با عنوان تحلیل گفتمان دیپلماسی عمومی ایران و آمریکا با تاکید بر دیپلماسی رسانه ای و دیپلماسی فرهنگی تنها به چند مورد می توان اشاره کرد .
بدیهی است با توجه به تحولات اخیر بین دو کشور ایران و آمریکا که طی سه سال اخیر از نظر حجم پوشش خبری و رسانه ای بی سابقه می باشد. بازنمائی فضای حاکم بر گفتمان رسانه ای دوکشور از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار است . ایالات متحده آمریکا بعد از حوادث 11 سپتامبر 2001 و عملیات نظامی حمله به افغانستان و عراق برای برون رفت از مشکلات سیاست خارجی خود و توجیه افکار عمومی جهان ، استفاده از دیپلماسی عمومی را به عنوان اصلی ترین اقدام خود در سیاست خارجی تصویب می کند و کشور ایران به عنوان نقطه کانونی این نوع دیپلماسی انتخاب می گردد[9]. تولید و پخش دهها فیلم سینمایی ، فیلم های مستند ، سریالهای تلویزیونی ، اختصاص بودجه های چند صد میلیون دلاری[10] و بسیاری دیگر از اقدامات ،حکایت از تاثیر گذاری و اهمیت این نوع دیپلماسی در دوران فنآوری اطلاعات و استفاده از قدرت نرم در عرصه روابط بین الملل دارد.
کشور ما نیز وزارت امورخارجه و بخش برون مرزی صدا و سیما در همین راستا اقدامات موثری از قبیل تاسیس اداره کل دیپلماسی عمومی و شبکه های برون مرزی جام جم ، پرس تی وی ، شبکه العام و موفقیتهای ورزشی در مسابقات جهانی ،اعزام دانشجویان و دانشگاهی انجام شده است گرفته است اما می پذیریم که به گستردگی فعالیتهای رسانه ای آمریکا در شبکه های جهانی مانند سی ان ان و فاکس نیوز و شبکه مجازی نمی باشد.
1-4- اهداف مشخص تحقیق
باز نمایی رسانه ای گفتمان حاکم بردیپلماسی عمومی ایران و آمریکا از سال 1390 تا اوایل سال 1393 و مقایسه آن با گفتمانهای فبل از 1390 از اهداف مشخص این تحقیق است.
در فاصله زمانی بین سال 1389 و 1390 و 1391 ما شاهد یک نوع گسست گفتمانی در رسانه های دو کشور بوده ایم .این تحقیق به هیچ عنوان در صدد واکاوی علل این گسست نیست بلکه هدف نشانه شناختی روابط دال و مدلولهای جدیدی است که در رسانه ها و سایر مولفه های دیپلماسی عمومی معنا پیدا کرد ه و بارنمایی شده اند.
شکل شماره 1-4-1-سیر گفتمان ایران و آمریکا طی 8 سال اخیر
1384 1388 1390 1392
. ∫∫∫∫ ∫∫∫∫
گفتمان آمریکا ستیزی گسست در سال 1390 آغاز گفتمان جدید
این پژوهش بازتاب مصاحبه ها ، سفرهای خارجی ، مراسم روز جهانی مبارزه با آمریکا ، تماس تلفنی آقای روحانی و اوباما و یک سری دیگر از مولفه های دیپلماسی عمومی را در این فاصله زمانی در رسانه های ایران و آمریکا بررسی کرده ، سپس با استفاده از نظریه گفتمان لاکلاو موفه و استخراج عنصر سازنده گفتمان جدید ، سعی دارد این گسست گفتمانی را در فضای رسانه ای نشان دهد .
1-5-سوالات تحقیق
بر خلاف روشهای کمی که سوالات عبارتند هستند: چقدر؟ به چه میزان؟ میزان شدت رابطه که بدنبال پاسخی عددی هستند در روش کیفی سوالات کلی ،جامع نگر ومتمرکز بر تمایزات بصورت چگونه؟جرا؟ مطرح می شوند[11]
این پژوهش تحلیل گفتمان دیپلماسی عمومی و رسانه ای 2 سال اخیر را بین دو کشور ایران و آمریکا بررسی کرده و سپس ضمن مقایسه با سالهای 1389 و 1388 به سه پرسش اساسی به شرح زیر پاسخ می دهد:
آیا بین گفتمان رسانه ای ایران و آمریکا و نشانه های بر ساختی آن گسستی روی داده است ؟
آیا دیپلماسی عمومی و رسانه ای می تواند نقش موٍثری در شکل دهی گفتمان جدید بین دو کشور داشته باشد.؟
آیا ساختارهای سابق که مولد گفتمان هژمونیک بین افکار عمومی دو کشوربودند، درحال تغییراست ؟
1-6- فرضیه های تحقیق
تحلیل گفتمان یک روش کیفی می باشد و در پژوهش کیفی، پژوهشگر ، قصد «اجرای نظریه» ای را در ذهن نمی پروراند از طرفی دیپلماسی عمومی و بخصوص دیپلماسی عمومی نوین نیز بر اساس فرضیه های از قبیل دیپلماسی سری و آشکار، دیپلماسی رسانه ای و مداخله گر ، دیپلماسی محرمانه و نظریه سی ان انی شکل گرفته است اما هدفاین پژوهش تحلیل گفتمان مولفه های دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی بین دو کشور ایران و آمریکا می باشد.اما فرضیه ای که دست مایه این پژوهش در دیپلماسی عمومی قرار گرفته است نظریه تاثیر سی ان انی و نقش کنترل کننده آن در هدایت افکار عمومی و رهبران سیاسی و برجسته سازی و رویدادهای خبری می باشد[12].
از طرفی پژوهش کیفی ناظر به حقایق، فرایندها و معناهایی است که نمی‌توان آنها را به صورت تجربی و کمی اندازه‌گیری کرد و آزمود، چرا که مبتنی بر نظریه‌ها و واقعیتهای از پیش موجود نیست و بر این باور است که واقعیت‌ها در جامعه ساخته می‌شوند. در حالی که بسیاری از پژوهشگران کمی، رسالت خود را کشف واقعیتهای از پیش موجود و روابطی موجود بین پدیدارها می‌دانند[13]. در این خصوص برخی اندیشمندان منظور از پژوهش کیفی را نوعی از پژوهش می دانند که یافته های حاصل از آن از طریق روش های آماری یا سایر ابزارهای کمّی سازی بدست نیامده است. این گونه پژوهشی می تواند مطالعه در مورد زندگی افراد، تجارب زنده، رفتارها، هیجانات و احساسات آنها و همچنین عملکردهای سازمانی، تحرکات اجتماعی، پدیده های فرهنگی و تعاملات میان ملل را شامل شود. با تاکید بر پیچیدگی و تنوعی که به آن اشاره شد، تعریف کلی و عمومی زیر را برای پژوهش کیفی ارائه شده است: پژوهش کیفی شامل روش های چندگانه ای است که نسبت به موضوع موردنظر خود رویکردی تفسیری و طبیعت گرایانه دارند. به این معنیکه پژوهشگران کیفی پدیده ها را در محیط طبیعی آنها مورد مطالعه قرار می دهند و می خواهند این پدیده ها را بر حسب معنایی که افراد به آنها می دهند، ادراک یا تفسیر کنند. تعبیری دیگر اینکه برخی پژوهش کیفی را رویکردی اجتماعی می دانند که اساسا متکی به مطالعه افراد در محیط خود آنها است و تعامل با افراد را به زبان خود آنها و تحت همان شرایطی که در آن قرار دارند، مدنظر قرار می دهد[14]. در مورد «فرضیه» می بایستی این نکته را یادآور شویم، در این روش با وجود اینکه پژوهشگر قصد آزمون فرضیه ای را ندارد ولی, این امر بدان معنی نیست که، اولا پژوهشگر قبل از پژوهش نداند در پی جستجوی چه چیزی هست؟ ثانیاپژوهشگر هیچ حدس و گمانی پیرامون موضوع مورد پژوهش خود از قبل در ذهن نداشته باشد؟ فقط پژوهشگر فرضیه ای ساختارمند و از قبل تعیین شده ای را به شکل مرسوم روش کمی در ذهن نمی پروراند. به عبارتی, در مورد فرضیه انعطاف پذیری وجود دارد. به همین دلیل اطلاعات بدست آمده, تحلیل ها و نتایج, پژوهش را هدایت و فرضیه ها را شکل می دهند. لذا, فرضیه آزمایی هدفِ روش کیفی نمی باشد[15].
فصل دوم : ادبیات تحقیق
2-1 -پیشینه تحقیق
2-2 -تحقیقات داخلی
2-3 -تحقیقات خارجی
2-4 - مفهوم دیپلماسی
2-4 -1- تعریف دیپلماسی
2-4 -2- تعریف دیپلماسی عمومی
2-4-3-تاریخچه دیپلماسی عمومی
2-4 -4- دیپلماسی عمومی نوین
2-4 -5-عوامل موثر بر دیپلماسی عمومی
2-4 -6- مولفه های دیپلماسی عمومی
2-4 -7- تعریف دیپلماسی فرهنگی
2-4 -8-تعریف دیپلماسی رسانه ای
2-5-تفاوت دیپلماسی عمومی و رسانه ای
2-6- چارچوب نظری و روش شناسی
2-6-1-دیپلماسی عمومی از دیدگاه نظریه های روابط بین الملل
2-6-2-نظریه واقع‌گرایی
2-6-3-نظریه نو واقع گرائی
2-6-4-دیپلماسی عمومی ازدیدگاه نظریه واقع گرائی و نو واقع گرائی
2-6-5-نظریه لیبرالیسم .
2-6-6-نظریه نولیبرالیسم
2-6-7-دیپلماسی عمومی از دیدگاه نظریه لیبرالیسم و نو لیبرالیسم
2-6-8-ساختارگرایان
2-6-9-دیپلماسی عمومی از دیدگاه ساختارگرایی
2-6-10-نظریه تاثیر سی ان انی
2-6-11-نظریه برجسته سازی
2-6-12-نظریه برجسته سازی در تاثیر سی ان انی
2-6-13-نظریه شاخص سازی
2-6-14-نظریه ایجاد رضایت مندی یا مدل پروپاگاندا
2-7-تعریف دیپلماسی اقتصادی
2-8 --مولفه های کاربردی دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی
2-9 -دیپلماسی عمومی ایران و سیاست خارجی
2-10 - اقدامات ایران در بخش دیپلماسی رسانه ای
2-11 - دیپلماسی عمومی آمریکا
2-1-ادبیات تحقیق
این پژوهش از ترکیب منابع مطالعاتی در دو حوزه تحلیل گفتمان و دیپلماسی عمومی استفاده کرده است .لذا در این بخش به هر دو نظریه تحلیل گفتمان و دیپلماسی عمومی اشاره خواهد . در میان نظریه پردازان گفتمان در عرصه سیاست و علوم اجتماعی ، نظریه لاکلاو و موفه جایگاهی خاص دارد ، از این جهت که این دو اندیشمند بهتر از دیگران توانسته اند نظریه ای را که ریشه در زبان شناسی دارد به عرصه فرهنگ ، اجتماع و سیاست وارد کنند.آنها با ارائه صورت بندی نظام مند از نظریه گفتمان ابزاری کارآمد برای شناخت و تبیین پدیدهای سیاسی یه دست دادند[16].
مطابق نظریه لاکلاو و موفه مهم ترین کار در مطالعات سیاسی شناخت گفتمان ها است . گفتمان نظامی از معنا است که کنش ها و اندیشه های سیاسی در آن شکل می گیرند. از این رو تحلیل گفتمان به عنوان یک روش کیفی جهت تحلیل رویدادهای سیاسی و اجتماعی در سالهای اخیر افق جدید و نوظهوری را برای پژوهشگران گشوده است[17]
در این تحقیق با استفاده از این نظریه لاکلاو به تحلیل گفتمانِ دیپلماسی عمومی ایران و آمریکا پرداخته شده است .دیپلماسی عمومی امروزه از جایگاه مهمی در روابط بین الملل برخوردار است و در دنیای آکادمیک نیز مطالعات گوناگونی درباره آن انجام گرفته است. برخی دیپلماسی عمومی را برنامه‌ریزی استراتژیک و اجرای برنامه‌های آموزشی، فرهنگی و اطلاع‌رسانی توسط یک کشور حامی برای افکار عمومی در یک کشور هدف می‌دانند، به‌گونه‌ای که رهبران سیاسی کشور هدف را قادر به تصمیم‌گیری حمایت‌گرانه و پشتیبانی از اهداف سیاست خارجی کشور حامی سازد. در واقع در این دیپلماسی بخشی از مخاطبان افراد و نهادهای غیردولتی هستند که برقراری ارتباط با آنها نیازمند مهارت‌های خاص خود است. از مهمترین ویژگی‌های دیپلماسی عمومی شفافیت و تلاش برای انتشار اطلاعات است، درحالی‌که در دیپلماسی سنتی ابهام ویژگی مهمی به شمار می‌رود. موضوعات و مسائل دیپلماسی سنتی در ارتباط با سیاست‌ها و رفتار دولت‌های دیگر است، اما در دیپلماسی عمومی مسئله نگرش و رفتار افکار عمومی خارجی است و در جایی که سیاست‌ها و رفتار یک دولت نشئت گرفته از نگرش‌های شهروندان آن است، دیپلماسی عمومی در پی آن است تا با تحت تأثیر قرار دادن شهروندان یک کشور و تغییر نگرش آنها بر رفتار و سیاست‌های آن اثر بگذارد[18].
در طی دو سال اخیر ، تحلیل دیپلماسی عمومی روابط ایران و آمریکا بر اساس روش کیفی تحلیل گفتمان ، تاکنون موضوع هیچ پایان نامه و یا کتابی نبوده است معهذا بررسی این رابطه از سایر زوایا در گذشته تحقیقات خوبی صورت گرفته که ذیلا به آنها اشاره می شود .دسترسی به منابع اصلی این تحقیقات متاسفانه بسختی امکان پذیر بود لذا خلاصه ذکر شده از آنها با مراجعه به سایت دانشکده ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. کار پژوهش برخی دانشجویان بوده است[19] .
منبع دوم انتشارکتابشناسی دیپلماسی عمومی و فرهنگی[20] از سوی مرکز مطالعات سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی می باشد که بصورت جامع تری به ادبیات و پیشینه تحقیق در زمینه دیپلماسی عمومی پرداخته است .
1-ایزدی ، فواد ، دیپلماسی عمومی آمریکا در قبال ایران ، دانشگاه امام صادق(ع) 1390
کتاب حاضر با وجود اهمیت اقدامات دیپلماسی عمومی امریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران، تاکنون پژوهشی جامع در این باره انجام نشده است. بر همین اساس کتاب حاضر، به‌منزله نخستین گام برای پر کردن این خلأ، می‌کوشد تا سیاست‌های دیپلماسی عمومی امریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران پس از حادثه یازده سپتامبر و به‌‌ویژه سالهای پایانی دولت بوش و نیز حلقه‌های سیاست‌ساز مرتبط با آن را به‌گونه‌ای عمیق بررسی کند.علاوه براین، مهمترین ابتکار نویسنده این می‌باشد که از ارائه روایتی صرفا توصیفی از سیاست آمریکا فراتر رفته، «شبکه بررسی مسائل ایران» را نیز که در مباحث مربوط به سیاست‌های آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران مشارکت میکند، را به عنوان چارچوب تحلیلی بحث انتخاب نموده است
2-دیپلماسی عمومی راهبردی و سیاست خارجی آمریکا (گسترش نفوذ) ، تألیف یارول بی مانهایم، ترجمه حسام الدین آشنا و محمد صادق اسماعیلی، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول، 1390.
در بخش اول کتاب فوق با عنوان «دیپلماسی عمومی راهبردی»، موضوعات سیستمی که در آن کارگزاران خارجی خدمات خود را ارائه می‌دهند مورد بررسی قرار گرفته است. این بخش از دو فصل تشکیل شده است. فصل اول با عنوان «تبلیغات در عصر ارتباطات راهبردی در مورد»، ضمن بررسی این موضوع، در انتها در مورد ساختار کتاب و ویژگی‌های فصول مختلف کتاب توضیح می دهد. فصل دوم با عنوان «دیپلمات‌های جدید: صنعتی رو به رشد»، تصویری از یک صنعت در ایالات متحده ارائه می‌دهد که به منظور تاثیر‌گذاری بر رسانه‌های آمریکایی، افکار عمومی و نظرات نخبگان در جهت منافع مشتریان دولتی یا شرکتی خارجی ایجاد شده است. این فصل دربرگیرنده تحلیلی از اطلاعات اسناد وزارت دادگستری است که سطح و نوع فعالیتهای مؤسسات ایالات متحده را که به عنوان کارگزار ذی‌نفعان خارجی ثبت شده‌اند مورد شناسایی قرار می‌دهد.
3-روندا ذهارتا ، دیپلماسی عمومی و ارتباطات استراتژیک آمریکا پس از 11 سپتامبر، مترجم: ذوالفقاری، مهدی، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول، 1390
آنجه نویسنده در این اثر به دنبال طرح آن است بیان اهمیت دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی آمریکاست. کتاب حاضر به سه بخش تقسیم شده است. بخش اول که میراث عبرت‌های گرفته شده است، بازبینی‌ای از دیپلماسی عمومی ایالات متحده در بازه زمانی یازده سپتامبر می‌باشد. در ابتدای فصل 1 به مروری بر رخدادهای پس از وقوع حادثه مذکور می‌پردازیم، یعنی دورانی که حمایت بین‌المللی زیادی از آمریکا وجود داشت. بعد از آن نیز رخدادهایی را بررسی می‌کنیم که منجر به کاهش تدریجی حمایت بین‌المللی از ایالات متحده شد. اگرچه بسیاری از تحلیلگران معتقدند که ضدیت با آمریکا در دوران بعد از یازده سپتامبر افزایش پیدا کرد، اما تحلیل دقیق‌تری از روندهای جاری در آن دوره و بخصوص مسایل مربوط به ارتباطات عمومی نشان می‌دهد که چالش‌های پیش‌روی دیپلماسی عمومی ایالات متحده پیچیده‌تر و هزینه‌برتر از این بودند که با بهبود وجهه این کشور حل شوند. در فصل 2 به بررسی اقداماتی می‌پردازیم که طی سالهای 2001 تا 2004 تحت عنوان دیپلماسی عمومی انجام شدند. سالهای ذکر شده بخصوص از دیدگاه ارتباطی اهمیت خاصی دارند، زیرا با توجه به رخدادهایی که در این فاصله زمانی بروز کرد، ایالات متحده در سال های بعد لحن و حتی پارامترهای مربوط به اقدامات بعدی‌اش را معین کرد. در فصل3 نگاهی خواهیم داشت به مجموعه‌ای از مطالعات خصوصی و دولتی و تحقیقاتی که نهادهای مختلف برای دستیابی به جواب‌های مورد نظر خود انجام دادند. با در نظر گرفتن تمامی این موارد، گزارش‌هایی که در دست داریم نمای کلی‌ای را از دیپلماسی عمومی ایالات متحده در سالهای حساس ذکر شده بدست می‌دهد. البته باید به این نکته هم توجه داشت که با توجه به مشابهت این قبیل گزارش‌ها از نظر حوزه موضوعی، یافته‌ها، پیشنهادات نهایی– و نیز اشتباهات فرهنگی و ارتباطی- امکانش هست که همین گزارش‌ها سهواً سبب تداوم مشکلات دیپلماسی عمومی این کشور به جای کاهش آنها شده باشد.
[1]این تقسیم بندی بر اساس نظر نگارنده است.
[2]این جدول بر اساس نظر نگارنده است .
[3]Iran Contra affair
[4]dual containment
[5]Axis of evil
[6]اولویت بندی رویدادها بر اساس نظر نگارنده است.
[7]جک استراو:محور شرارت خواندن ایران احمقانه بود.،سایت خبری تابناک 3/7/92-http://tabnak.ir
[8]روحانی::عقل سلیم حکم میکند دولت و کشور به فکر آینده باشند و ترمیم گذشته باشند.سایت خبری ایسنا، 27/3/92-http://isna.ir
[9]رجوع به مقاله ده اولویت دیپلماسی عمومی آمریکا در سال 2014 - http://www.irdiplomacy.ir
[10]ایزدی ، فواد ، دیپلماسی عمومی آمریکا در قبال ایران ، دانشگاه امام صادق(ع) 1390.
[11]اووه فلیک ، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی،فصل اول ص: 12-16 "تحقیق کیفی چرا و چگونه" نشر نی،1390
[12]گیلبوا ، ایتان ، ارتباطات جهانی و سیاست خارجی ، ترجمه حسام الدین آشنا ،فصل دوم ص 30، دانشگاه امام صادق (ع) 1388
[13]دلاور، علی. مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد، 1374،
[14]کاترین مارشال و کرچن ب. راسمن. روش تحقیق کیفی، ترجمه‌ی علی پارساییان و سید محمد اعرابی. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی،
[15]سیلورمن دیوید. روش تحقیق کیفی در جامعه شناسی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران. مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.1379
[16]سالار کسرائی، محمد،فصلنامه سیاست ، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دوره 39 ، پاییز 1388
[17]فیلیپس، لوئیز،ماریان یورگنسن،نظریه و روش در تحلیل گفتمان ، ترجمه هادی جلیلی،انتشارات نی،1392
[18] ا فسانه احدی ، دیپلماسی عمومی و سیاست خارجی،تهران ،مرکز تحقیقات استراتژیک،1389http://maslahat.ir/
[19]وبلاگ دانشجویان دانشکده ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.،1388http://www.salaw.blogfa.com
[20]کتاب شناسی دیپلماسی عمومی و فرهنگی ، مرکز مطالعات سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
Abstract:
The main purpose of this research is to illustrate the discourse analysis of the public diplomacy and media between Iran and America during 2011 to 2013
In the international relations, public diplomacy is the communication with foreign publics to establish a dialogue designed to inform and influence.
Internet, film, television, music, sport other social activities are the principal elements and core concepts of public diplomacy.
Drawing on discourse theory, public diplomacy is conceptualized as a modality of diplomacy that seeks to influence special elements within foreign political discourses.
Iran is one the most important country in American public diplomacy strategy. In the last two years the discourse and policy of the united state toward the Iran has been changed.
The discourse on US policy towards Iran was bees on military threat and economic sanctions or Iran phobia for three decade, but after new election in Iran in 2013, two countries have changed their discourse.
Mr. President Rohani pledged to establish a wise and moderate discourse toward all countries around the word and also Mr.Obama decided to end the three decades of threat and conflict on Iran.
There is no doubt that two countries are to end the threaten language in their mutual relations and their discourse should be on mutual respect and admiration .Regarding to above subject the main questions in this research are:
1-what is the main role of public diplomacy to change of the discourse between two countries?
2-Is there discourse break down between Iran and America?
3- Is there any change the view of the anti-Islamism and Iran phobia discourse in the outstanding U.S newspapers, public opinion and media?
4-What are the main signifier and signified in new Iran and U.S discourse?
The method of research in this study is “Discourse analysis”. Although Michel Foucault has played a central role in the development of discourse analysis, Laclau and Mouffe’s discourse theory has been more recommended to analysis the media, social conflict and politics relation and is extremely suitable for this purpose.
The discourse theory of Laclau and Mouffe is applicable to culture, media, politics studies but question is how we can use it in this research?
In discourse analysis we find that nodal points in message ,speaches,movies,newspapere and many others aspect of public diplomacy so with use the elements of Laclau and mouffe’s discourse theory such as nodal point.floting points, empty point or empty signifier, social antagonism and dislocation.
After analyzing these elements we can conclude that new discourses have been changed or there is no chage in their constructions.
Key words:
Public diplomacy, discourse analysis, medis diplomacy, discourse break down,
Public opinion, Laclau and mouffe, Michel Foucault