پایان نامه بررسی نقش تلفن همراه بر فرهنگ ارتباطی کاربران ایرانی

چکیده

پایان نامه مذکور به نقش تلفن همراه بر فرهنگ ارتباطی کاربران ایرانی پرداخته و چالشهای این وسیله ی ارتباطی را در بین کاربران ایرانی به نقد و بررسی کشانده است.

اهداف اصلی تحقیق به بررسی نقش تلفن همراه بر فرهنگ ارتباطی کاربران ایرانی پرداخته است و اهداف فرعی آن به شناخت و راهنمایی برای مقابله با تبعات منفی تلفن همراه ، تغییر نگرش افراد نسبت به کارایی این وسیله و مهندسی فرهنگی به منظور استفاده ی بهینه از این وسیله اشاره دارد.

در این تحقیق بنا به ماهیت موضوع از روش پیمایشی استفاده شده است.

نتایج تحقیق عبارت است از: استفاده از تلفن همراه و اجتماع گریزی افراد، رابطه وجود دارد. هر چه میزان استفاده از تلفن همراه افزایش پیدا کند، اطلاعات فرد از محیط اجتماعی افزایش می یابد. همچنین بین استفاده از تلفن همراه و شکل گیری جامعه ی مجازی رابطه وجود دارد. در همین حال تلفن همراه می تواند روش جدیدی برای برقراری ارتباط در جامعه محسوب شود ، این در حالیست که این وسیله ی ارتباطی با خود مشکلات فرهنگی در جامعه ایجاد کرده

تلفن همراه درعصر حاضر به عنوان یک رسانه جمعی شناخته می شود که هدف اصلی آن  برقراری ارتباط در جامعه  می باشد  که  در اشکال مختلف  نوشتاری، کلامی و تصویری نقش بسیار زیادی در گسترش ارتباطات جامعه به عهده گرفته است.

مقدمه

اما با توسعه خدمات تلفن همراه در ایران و افزایش تعداد خطوط اپراتورهای مختلف ، مسایل اجتماعی و فرهنگی جدیدی گریبانگیر جامعه شده است .

  با توجه به بنیان های ارزشی تلفن همراه می توان گفت این وسیله ارتباطی  دارای جنبه های تخریبی و یا سازندگی گوناگونی در جامعه است که مثبت و یا منفی بودن آن به نوعی به تاثیر متقابل  میزان غلبه و ورود اطلاعات از طریق این ابزار، ارتباط پیدا می کند.

این در حالیست هم اکنون  شمار کاربران تلفن همراه در کشور به بیش از 46 میلیون نفر رسیده است که این رقم به عنوان یکی از مهمترین دستاوردهای  دولت نهم به حساب می آید .

  بدون شک نباید از افزایش برق آسای شمار مشترکان در کشور بی تفاوت عبور کرد وباید آن را روزنه امیدی  دانست  برای ورود جامعه ایرانی به  دنیای  ارتباطات و فناوری اطلاعات، اما افزایش کمی این وسیله ارتباطی بدون توجه به هیچ پیش زمینه فرهنگی جامعه، می تواند خود سرچشمه بسیاری از آسیب های فرهنگی و اجتماعی به حساب آید که به طور مستقیم یا غیر مستقیم زندگی شخصی و اجتماعی تمامی افراد را مورد تهدید قرار می دهد.

 در همین حال امروزه به دلیل پیچیدگی های گسترده روابط اجتماعی و اداری باید استفاده از تلفن همراه را به عنوان یکی از محبوب ترین ابزار ارتباطی مغتنم شمرد و از فرصت هایی که توسط آن ایجاد می شود استفاده کرده و برای تهدید های آن چاره  ای بیندیشیم . 

البته نباید فراموش کرد که هر فناوری جدیدی که پا به عرصه ظهور می گذارد از نظام باورها و عقاید و فرهنگ افراد یک جامعه فاصله دارد و ظهور تلفن همراه در کشور ما نیز از این امر مستثنی نبوده  به همین  دلیل  در زمینه چگونگی تطبیق آن با نظام های انسانی باید سعی شود نوعی آشتی بین لجام گسیختگی فناوری و اصالت فرهنگی و باورهای جامعه  ایجاد کرد و این فرایند آشتی در واقع همان فرهنگ سازی است که می بایست در کشور ما نیز شکل بگیرد.

  این درحالیست که وظیفه خطیر  فرهنگ سازی نه تنها به عنوان وظیفه عمومی تمامی سازمان و نهادها مربوطه  محسوب می شود، بلکه تک تک افراد جامعه به صورت خود جوش باید در زمینه ارتقاء فرهنگ استفاده از این وسیله ارتباطی گام برداشته و اقداماتی را انجام دهند.

اگرچه متاسفانه ما همیشه در زمینه فرهنگ سازی استفاده از ابزار های نوین تاخیر داریم و پس از فراگیر شدن آنها و ظهور آثار مثبت و منفی این ابزارها در جهت فرهنگ سازی اقداماتی انجام می دهیم.

اما در هرحال راهکار های واکسینه کردن جامعه در قبال  فن آوری های روز  باید صورت گیرد  و تاخیر دراین اقدام بهتر از به فراموشی سپردن آن تحت هر شرایطی است.

1-1 بیان مساله

امروزه دیگر گریزی از فناوری های نوین نیست اما مسئله ای که در این میان مطرح می شود  این است که تکنولوژی ها جز فواید مرتبط با خود آسیب هایی را نیز به دنبال دارند. تلفن همراه نیز به عنوان یکی از پدیده های نو ظهور عصر دیجیتال و الکترونیک  ازاین امر مستثنی نیست. خصوصا که در دهه اخیر به شدت جای خود را در میان  افراد خانواده و بویژه جوانان باز نموده است.

این وسیله ارتباطی نیز مانند سایر فناوری های نوین چون ماهواره و اینترنت علاوه بر داشتن   جنبه های بسیار مثبت دارای آثار منفی و ضد اخلاقی است که چشم پوشی اثرات منفی استفاده از این وسیله می تواند عواقب جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.

این درحالیست که به دلیل توسعه سرویس های این وسیله و چند رسانه ای شدن تلفن های همراه نسل جدید که شامل دوربینهای عکاسی و فیلمبرداری و سیستم بولوتوث هستند، آثار مثبت و منفی این فناوری جدید دائما در حال گسترش و پیچیده شدن است.

ضمنا با توجه به رشد روز افزون فناوریها احتمال اینکه تلفن های همراه درآینده  مجهر به قابلیت های جدید و پیشرفته تر دیگری شود امری دور از ذهن و غیر قابل پیش بینی نیست به   گونه ای که با فعال شدن سرویس  خدمات رادیویی بسته های اطلاعاتی  تلفن همراه،  پرداختهای بانکی( موبایل بانکینگ) از طریق این وسیله ارتباطی، دسترسی به اطلاعات از طریق ارتباط با شبکه جهانی اینترنت از مصادیق بارز  استفاده از این وسیله ارتباطی است که خود به نوعی در تغییر رفتار فردی وجمعی افراد جامعه تاثیر گذار است و استفاده دائمی از تلفن همراه و تبدیل این وسیله به ابزاری برای امور روزمره، الگوهای جدیدی در رفتارهای اجتماعی پدید می‌آورد.

از سویی دیگر در فرهنگ ما معمولا مرسوم است که هر حرفی را که نمی‌توان رودررو و به صورت حضوری به دیگری گفت از طریق تماس تلفنی بیان می شود که این حرکت به عنوان یک ضعف فرهنگی مطرح است که سهولت و فراگیری استفاده از تلفن همراه بر شدت این رفتار می‌افزاید.

استفاده از این وسیله ارتباطی در مکان‌های عمومی مسئله دیگری است که غالبا باعث  آزار و اذیت سایر افراد می شودو گاها  اعتراض افراد را بر می انگیزد.

صدای زنگ نامناسب،  صحبت یکباره و با صدای بلند و ... اغلب رنجش دیگران را موجب می‌شود و در قالب یک ناهنجاری رفتاری قابل بحث و بررسی است.

  از سویی دیگراستفاده بیش از اندازه و غیرضروری از تلفن همراه برای کاربراسترس و پریشانی ذهنی پدید می‌آورد. این اختلالات به حدی است که نوعی بیماری روانی و عصبی براساس آن تعریف شده است .

همچنین ارسال بیش از اندازه پیام کوتاه نیز نوعی وسواس و اختلال ذهنی به دنبال دارد که متاسفانه نزد کاربران نوجوان ایرانی بسیار رایج شده، همچنین ارسال پیام های تبلیغاتی به مشترکان در ساعات مختلف شبانه روز  از دیگر مواردی است که تا کنون سبب اعتراض بسیاری از افراد شده است.

تلفن همراه  به عنوان یک وسیله الکترونیکی امکانات مجازی در اختیار کاربران قرار می‌دهد که به راحتی می تواند به ابزاری برای سوءاستفاده تبدیل ‌شود به طوری که  این کاربردهای نادرست در حوزه‌های متنوعی رخ می‌دهد و تلاش برای ایجاد ممانعت‌های قانونی، قضایی، اخلاقی یا اجتماعی در برابر آنها راه به جایی نمی‌برد.

 گویا فرصت‌هایی که فناوری برای سوءاستفاده پیش‌روی متخلفان قرار می‌دهد همواره یک گام از قوانین بازدارنده جلوتر است. مهم‌ترین تجربه جامعه ما در این حوزه مربوط به سوءاستفاده از گوشی‌های تلفن همراه دوربین‌دیار می شود که  به فاش کردن و اشاعه مسائلی شخصی افراد

 پرداخته که در عرف و اخلاق جمعی ،جزو حریم خصوصی به حساب می آیند.

به همین منظور این تحقیق به بررسی این عوامل پرداخته و در صدد ارائه راه حل مناسب است.

 تا شاید با کمک به نهادهای مسوول و مرتبط، بتواند گامی در جهت ساماندهی و جهت دهی این چالش های اجتماعی بردارد.

1-2 اهمیت تحقیق

تلفن همراه امروزه به بخشی از هویت افراد تبدیل شده است، بویژه نوجوانان و جوان‌ترها که شخصی و خصوصی بودن خط تماس و محتویات حافظه گوشی را نمادی از استقلال می دانند

. در حقیقت امروزه گوشی تلفن همراه آرشیوی قوی و منحصر به فردی است که دانسته‌ها، توانایی‌ ارتباطی و دسترسی فرد را به اطلاعات به روز آشکار می‌کند .

شکی نیست که استفاده از تلفن همراه یا همان موبایل در مقطعی از زمان، شیوه‌ای برای پز دادن و نوعی مد محسوب می شد  ؛ اما امروزه کاربرد عمومی آن میان اقشار مختلف ، باعث شده که موبایل از یک وسیله تجملی و شاخص به ابزاری کارآمد و ضروری برای امور روزمره تبدیل شود.   به همین دلیل دیگر

جنبه‌های مدگونه و نوآورانه این کالای ارتباطی را در مدل‌های جدید گوشی‌های تلفن همراه و برخی کاربردهای پیشرفته آن  جستجو کرد.

 درهمین حال تغییر نگرش کاربران در سطح جهان و روی آوردن به استفاده از ابزارهای هوشمند در حالی بصورت بالفعل درآمده که دیگر خیل عظیمی از کاربران به تلفن همراه  تنها به چشم یک وسیله برای رد و بدل کردن مکالمه نگاه نمی کنند و از آن استفاده های بسیار موثر در جهت پیشرفت امور روزانه خود دارند. این درحالیست که شاهد هستیم در کشور ما فراگیر شدن تلفن همراه به عنوان جز جدایی ناپذیر هر زندگی ، کاربران ایرانی تشنه برخورداری از فناوری های نوین را خواه ناخواه به سمتی متفاوت از اهداف اولیه این ابزار دیجیتالی کوچک سوق داده است .

آنچه که در این میان لزوم بررسی نقش موبایل را بر فرهنگ ارتباطی کاربران ایرانی پررنگ تر می کند به ابعاد ورود این کالای وارداتی به کشور بر می گردد و خلا فرهنگی آن را قبل از نهادینه شدن بر ما آشکار می سازد.

کاربردهای ناصحیح و صحیح سرویس هایی مانند بلوتوث ، اینترنت ، مکالمه ویدیویی دیگر قابلیت های این وسیله ارتباطی، تلاش برای تغییر دیدگاه کاربران ایرانی را دراین زمینه ضروری تر می سازد . معضلات مختلف در استفاده گسترده از موبایل در بسیاری از ابعاد زندگی در جامعه کنونی بر ضرورت نگاه متفاوت بر فرهنگ استفاده از این وسیله ارتباطی صحه می گذارد و تلاش برای تغییر نگرش اقشار مختلف در این باره را پررنگ تر می کند.

تلفن همراه از آن جمله کالاهای وارداتی است که نه تنها قبل از ورود به کشور هیچگونه ابزار فرهنگی برای آن در نظر گرفته نشد بلکه سریعتر از آنچه که به نظر می رسید همه گیر شد و شاید همین مساله باعث گشت که همچنان  برای استفاده از آن هیچ نوع مدیریت فرهنگی صورت نگیرد.

حال در این برهه از زمان که موبایل 80 درصد خانوارهای شهری و 51 درصد خانوار روستایی را درگیر خود کرده، تغییر و نگرش در فرهنگی که جامعه در استفاده از این کالا به آن سمت سوق پیدا کرده است بسیار قابل اهمیت می باشد.

فضای فعلی جامعه در استفاده از تلفن همراه همان طور که جای مباهات و رضایتمندی دارد در پاره ای اوقات نیز نگرانی هایی را به وجود می آورد که بازبینی و نگرش دوباره برای استفاده از این وسیله پرکاربرد و عادی شده را ضروری می سازد.

 اعتیاد ، کاهش مهارت های ارتباطی و سوء استفاده های رفتاری همچون مزاحمت های تلفنی تنها بخش کوچکی از مضراتی است که موبایل بدون فرهنگ وارد جامعه ما کرده است و شاید در درجه اول بتوان مسئولان جامعه را از این بابت مقصر قلمداد کرد.

دراین عرصه متولیان امور فرهنگی کشور هم باید فعالتردر زمینه استفاده از تلفن همراه وارد شده تا فرهنگ استفاده سالم ازاین فناوری درکشورتقویت شده وتا حد مقدور، از بروز مشکلات ناشی از استفاده تلفن همراه  در جامعه جلوگیری شود.

1-3 ضرورت تحقیق

اگرچه ورود تلفن همراه به کشور ما تا حد بالایی باعث ایجاد تسهیلات در برقراری ارتباطات شده و در بسیاری از حوزه های،تجاری، خلاقیت و نو آوری، اجتماعی و همچنین تولید علم دگرگونیهایی ایجاد کرده است لکن به موازات رشد  و گسترش این ابزار شاهد، برخی آسیبها در جامعه بوده ایم .

با این حال پس از گذشت 15 سال از ورودتلفن همراه  به کشور و فعالیت سه اپراتور دولتی همراه اول، تالیا و ایرانسل و وجود 46 میلیون مشترک تلفن همراه شاهد هستیم که امروزه این وسیله ارتباطی به عنوان یکی از مظاهر فناوری ارتباطی نوین در زندگی فردی و اجتماعی بشر جایگاهی قدرتمند پیدا کرده و جزو لاینفک مناسبات روزمره محسوب می‌شود به گونه ای که کاربرد عمومی آن میان اقشار مختلف تلفن همراه را از یک وسیله تجملی به ابزاری کارآمد و ضروری برای امور روزمره تبدیل کرده است. 

در برخی موارد به راحتی می توان ادعا کرد که برای بسیاری از افراد زندگی بدون  تلفن همراه امکانپذیر نیست یا دست‌کم مطلوبیتی ندارد.

اما در اینکه 46 میلیون کاربر ایرانی تلفن همراه تا چه حد از این فناوری‌ها بهره‌مند هستند جای بحث و تامل وجود دارد؟

اگرچه نفوذ کاربردهای تلفن همراه در شئون زندگی به پدیده‌ای جهانی تبدیل شده اما باید بررسی شود که  مختل شدن این شبکه به معنای اختلال در زندگی طبیعی مردم می باشد.؟

 درجامعه ما با وجود فروکش کردن تب اولیه استفاده از این وسیله ارتباطی، مقبولیتش به حدی رسیده که در برخی مواقع مضرات جدی و اساسی این فناوری مدرن را مخفی و نادیده  نگه داشته است، مضرات و چالش هایی که درحوزه‌های متنوع اجتماعی، فرهنگی، رفتاری، روان‌شناسی، پزشکی، قانونی، جزایی و ...  ایجاد شده و با کمی دقت و موشکافی می‌توان به دامنه تاثیر نامطلوب آن در جامعه پی برد.

در حقیقت از یک دیدگاه آسیب‌شناسانه می‌توان تلفن همراه را یک منبع بزرگ برای تولید نارسایی‌ها و معضلاتی دانست که آشکارا یا پنهان در مناسبات زندگی کاربران نفوذ کرده است.

با این حال دسترسی سریع به دوستان آشکار و پنهان، قابلیت مخفی نگهداشتن اطلاعات، بهره‌مندی از سرویس پیام کوتاه برای مخفیکاری بیشتر و دسترسی آسان به انواع بازی‌ها و شیوه‌های انتقال فایل‌های صوتی و تصویری مزایایی تلفن همراه  هستند که برای هر کاربری فریبنده و مطلوب به نظر می‌رسد؛ اما با کمی دقت می‌توان دریافت این ویژگی‌ها شرایط بهتری برای سوءاستفاده و ایجاد و اشاعه ناهنجاری‌های رفتاری و شخصیتی پدید می‌آورد.

 در این ویژگی‌ها زندگی دوگانه‌ای را برای کاربر رقم زده شده است . اگرچه انتقال اطلاعات امری مطلوب محسوب می‌شود، اما نمی‌توان نقش محدودیت‌های منطقی برای کودکان و نوجوانان را نادیده گرفت؛ در حالی که انتقال اطلاعات از طریق تلفن همراه تقریبا هیچ محدودیتی نمی‌شناسد و قابلیت‌های فنی دیگری نظیر درگاه مادون قرمز، بلوتوث، پیام تصویری و ... که در گوشی‌ها تعبیه شده‌اند، اندیشه ایجاد با اعمال هر محدودیتی را عقیم می‌سازد. در چنین شرایطی افراد در معرض اطلاعاتی قرار می‌گیرند که قدرت تشخیص خوب و بد آن را ندارند یا در حالتی عمومی‌تر حداقل با اخلاق فردی و اجتماعی ناسازگار است.

این درحالیست که برخی کارشناسان معتقدند که ضعف فرهنگ سازی در استفاده از تلفن همراه  مشکل عمده این وسیله ارتباطی در کشور به حساب می آید.

ضرورت این تحقیق نشان می دهد علاوه بر نهادی های قانون گذار اپراتورهای تلفن همراه به غیراز واگذاری بدون محدودیت سیمکارت تلفن همراه باید در زمینه ایجاد برخی محدودیت وتدوین آیین نامه های مناسب برای استفاده از سرویس های گوناگون این وسیله ارتباطی به صورت دقیقتر و با برنامه ریزی مناسب تر عمل کنند.

Abstract

The forenamed thesis focuses on the role of using mobile phones in Iranian users communication, as well as the challenges of this communication device between the Iranian users is drawn to examining criticism. The main objectives of this research examine the role of mobile phones in Iranian communication culture. And its subsidiary objectives refer to understanding such tips to deal with the negative consequences of using mobile phones, to change the attitude of people towards the efficiency of this device, as well as doing cultural engineering in order to optimize the usage of this device. In this research, the survey research method is used, according to the nature of the subject matter. The results of the research are as follows: there is a relationship between using mobile phones and the community aversion.And also, as the amount of using mobile phones increases, one’s information about the social environment increases.And there’s a relationship between using mobile phones and the formation of the virtual community. And also using mobile phones can be considered as a new method for communication in the society. And this communication device has created cultural problems in the society