پایان نامه ارزیابی تاثیر کارآفرینی روستایی در توسعه روستای کندلوس و منطقه پیرامون

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته تحصیلی برنامه ریزی توسعه منطقه ای

چکیده:

کارآفرینی روستایی فعالیتی است که به مردم روستایی کمک می کند تا فرصت های اقتصادی  را در جوامع محلی بشناسند و یاد بگیرند که چگونه این فرصت ها را به فعالیت های اقتصادی سود آور تبدیل کنند.امروزه کارآفرینی به عنوان راهبردی در توسعه،شکوفایی و رشد جوامع انسانی تبدیل گشته است،که از طریق آن همه عوامل ،منابع و امکانات یک جامعه به صورت خودجوش و در مسیر یک روند تکاملی در جهت نیل به آرمان های بلند اجتماعی قرار می گیرد و منشاء بسیاری از آثار و پیامدهای مثبت    اقتصادی-اجتماعی و زیست محیطی   می شوند .در این پژوهش تلاش شده است که تاثیر سرمایه گذاری کارآفرینی بخش خصوصی را در ایجاد و روند توسعه روستایی در روستای کندلوس و مناطق پیرامون آن،مورد مطالعه قرار داده ایم.

مقدمه

این تحقیق به بررسی و مطالعه ارزیابی تاثیرکارآفرینی روستایی در توسعه ی روستای کندلوس و  منطقه ی پیرامون آن می پردازد. اهمیت توسعه روستایی به دلیل تاثیر و رابطه آن با رشد اقتصادی و نیز برقراری امنیت اجتماعی است. کشورهایی که از توسعه روستایی برخوردار نیستند، رشد ناهمگون اقتصادی دارند. در واقع از ساختار اقتصادی مناسبی برخوردار نبوده و فاقد عدالت اجتماعی اند و شاهد مهاجرت روزافزون روستاییان به شهرها و در پی آن مشکلات اجتماعی و اقتصادی فراوانی هستند. یکی از مهمترین راهکارها در جهت توسعه روستایی پایدار رشد و توسعه کارآفرینی روستایی است.  بنابراین بررسی و تحقیق دربار این موضوع امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.

بنابراین در فصل اول این تحقیق کلیاتی پیرامون تحقیق، ضرورت و اهمیت بررسی آن، اهداف، سوالات تحقیق بیان شده است.

طرح مسئله

نقش و جایگاه روستاها در فرآیندهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، منطقه ای، ملی و بین المللی و پیامدهای توسعه نیافتگی مناطق روستایی چون فقر گسترده، نابرابری فزاینده، رشد سریع جمعیت، بیکاری، مهاجرت، حاشیه نشینی شهری و غیره موجب توجه به توسعه روستایی و حتی تقدم آن بر توسعه شهری گردیده است ( ازکیا و غفاری، 1386: 19 ). به طور کلی یکی از عوامل موثر بر توسعه روستایی، کارآفرینی است، زیرا کارآفرینی می تواند با خلق فرصت های جدید اشتغال و درآمد زایی نقش موثری در بهبود وضع اقتصادی و معیشتی روستاها داشته باشد. کارآفرینی روستایی در اصل هیچ تفاوتی با مفهوم عام کارآفرینی ندارد، فقط شرایط خاص مناطق روستایی از جمله بالاتر بودن ریسک، کمبود امکانات و ضعف مدیریت در این نواحی باعث می شود که زمینه کارآفرینی در این نواحی متفاوت با سایر نواحی و فعالیت ها باشد.

ضرورت و اهمیت انجام تحقیق

 نواحی روستایی به دلیل شرایط خاص اکولوژی و اقتصادی_اجتماعی ، با مسائل و مشکلات متعدد و متنوعی مواجهند، که فقر و محرومیت، از مهم ترین آن ها محسوب می شود. با توجه به نقش های متعددی که روستاها در فرآیند توسعه ملی به ویژه زمینه تامین مواد غذایی بر عهدا دارند، رشد و توسعه این نواحی اهمیت و ضرورت زیادی دارد ( رضوانی، 1383: 12). اهمیت کارآفرینی در توسعه روستایی از آن جا ناشی می شود که فرد کارآفرین می تواند با شناسایی فرصت ها و مشکلات موجود، به ابداع راهکارهای نوین در جهت رشد و توسعه همت گمارد. بدین ترتیب کارآفرینی می تواند از طریق ایجاد اشتغال، بهبود کیفیت زندگی، توزیع مناسب درآمد و بهره برداری بهینه از منابع، نقش مهمی در توسعه روستایی داشته باشد ( حسینی و سلیمانی پور، 1385: 67 ). در روستای کندلوس،کارآفرینان با ایجاد مجتمع کشاورزی کندلوس که اختصاص به گیاهان دارویی دارد و همچنین با ایجاد مجموعه فرهنگی وگردشگری کندلوس که این مجموعه شامل رستوران،مهمانسرا، بوستان، فروشگاه و کلیه اماکن مورد نیاز گردشگر است، اقدام به کارآفرینی کرده اند،این تحقیق با توجه به شواهد عینی کارآفرینی در صدد ارزیابی تاثیر آن بر توسعه روستایی(اقتصادی و اجتماعی) و اثرات مستقیم و غیر مستقیم آن بر ساکنان آن منطقه دارد.

هدف

هدف اساسی این تحقیق ارزیابی تاثیر کارآفرینی بر  توسعه روستایی می باشد، که در پی آن بررسی و ارزیابی تاثیر کارآفرینی و توزیع منافع آن در بین اهالی روستا و مناطق پیرامون بررسی می شود تا بتوان مشخص ساخت که عموم روستائیان و مناطق پیرامون آن تا چه حد از ابعاد توسعه ( اقتصادی_اجتماعی)  و تاثیرات کارآفرینی روستایی ایجاد شده، برخوردار گشته اند.

پرسشهای اساسی:                                   

1_کارآفرینان روستایی چه ویژگی هایی دارند و تحت چه شرایطی کارآفرینی در روستا به موفقیت می انجامد؟

2_آیا کارآفرینی در روستا  کندلوس منجر به توسعه روستا شده است؟

3_ذینفعان در کارآفرینی روستایی کندلوس چه کسانی هستند و چه ویژگی هایی دارند؟

4_نقاط قوت و ضعف قابل شناسایی کارآفرینی روستایی در روستای کندلوس چیست؟

5_ارزیابی تاثیر کارآفرینی روستایی  بر وضعیت و جایگاه زنان و سایر گروه های اجتماعی چگونه است.

روش شناسی تحقیق

تحقیق حاضر توصیفی، از نوع پیمایشی و از نظر هدف کاربردی می باشد.

روش گردآوری داده ها

منابع اطلاعاتی به شرح زیر است:

1)

الف) استفاده از کتاب ها و تحقیقات معتبر داخلی و خارجی

ب) استفاده از مجلات و مقالات داخلی و خارجی مرتبط با موضوع

ج) شبکه جهانی اینترنت

2) روش پیمایشی:

با استفاده از پرسشنامه

          مصاحبه ساختمند و نیمه ساختمند

مقدمه

در این فصل از پژوهش با توجه به موضوع آن« ارزیابی تاثیرکارآفرینی روستایی در توسعه ی روستای کندلوس و  منطقه ی پیرامون» به مرور ادبیات مرتبط با تحقیق می پردازیم.

مبانی نظری

توسعه

 توسعه از نظر لغوی به معنی فراخی و وسعت است و در فرهنگ وبستر، به فرآیند رشد، افتراق و تطور طبیعی یک نظام طی تحولاتی متوالی از حالتی ناقص به وضعیتی کامل تر تعریف شده است. فرهنگ جغرافیایی اکسفورد، توسعه را به معنی استفاده از منابع برای دستیابی به استانداردهای مشخصی در زندگی معرفی کرده وافزایش درآمد سرانه، تولید و برابری شهر وروستا را ازجمله شاخص های آن ذکر می کند(فرهنگ جغرافیای آکسفورد،1997: 128).

توسعه در مفهوم کلی خود به معنای ارتقای سطح مادی و معنوی جامعه انسانی و ایجاد شرایط مناسب  یک زندگی سالم برای تمام افراد جامعه است. با توجه به این مفهوم توسعه در بر گیرنده جنبه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که تغییرات کمی و کیفی را شامل می شود و در عین حال از نظر داخلی و خارجی از مفاهیم نسبی به شمار می رود. مقصود مطلوب توسعه، بهبود کیفیت زندگی همه است؛ بنابراین کوشش برای دستیابی به توسعه باید به شکلی باشد که منافع  اکثریت مردم را در برگیرد، در صورتی که بخش محدودی از جامعه از فرآیند توسعه که خود یک فرآیند تغییر مطلوب است بهره مند شوند نمی توان آن را توسعه نامید(جمعه پور، 1389: 52).

 توسعه یک مفهوم کیفی را نیزمشخص می سازد و می توان آن را معادل با افزایش کیفیت زندگی دانست که مسائلی مانند بهداشت، آموزش، رفاه، آزادی،  حق بیان،  حقوق وغیره را دربرمی گیرد (شکویی و همکاران، 1379).

خلاصه اینکه در تعریف توسعه با در نظر گرفتن برداشت های مختلف از آن باید گفت که:

توسعه مفهومی جامع، چند بعدی، پیچیده و غیر قابل تقسیم است.

مفهوم توسعه هم ابعاد کمی و هم ابعاد کیفی دارد و تاکید بر جنبه های کمی بدون در نظر گرفتن جنبه های  کیفی و برعکس به مفهوم توسعه نیست.

توسعه دارای ابعاد مادی و معنوی است. نه تنها رفع فقر و محرومیت و ارتقای سطح مادی زندگی، بلکه ارتقای سطح مادی زندگی، بلکه ارتقای فرهنگ و شعور اجتماعی یا کیفیت زندگی را در بر می گیرد.

توسعه یک مفهوم ارزشی است و در تعریف آن باید به شرایط جامعه مورد نظر توجه داشت، به عبارت دیگر توسعه را باید تعریف بومی کرد(جمعه پور، 1389: 55).

توسعه روستایی

  اصطلاحاتی چون توسعه روستایی و عمران روستایی، که از سال های 1950 به بعد مطرح شده اند، با وجود تفاوت لغوی با یکدیگر، همگی به تغییر در جنبه های مختلف زندگی روستایی و پیشرفت مناطق مذکور با تاکید بر ارتقای کیفیت زندگی مردم روستایی اشاره دارند(زمانی پور،1373: 43). مفهوم توسعه روستایی در چهارچوبی متفاوت و گسترده به کار برده می شود و تعریفی جامع که همه اهل فن و افراد صاحب نظرآن را بپذیرند، ارائه نشده است. برخی آن را همانند توسعه ملی می دانند که بر مکان محدودتر ی(روستا) تاکید دارد(دیاس و دیگران،1368: 73).

اگر هدف توسعه را به طور مشخص رهایی از چنگال فقر و کاهش سطح آن از طریق ایجاد اشتغال برای تهیدستان شهری و روستایی، تامین حداقل نیازهای اساسی قابل قبول برای همه، بالا بردن بهره وری، تساوی بیشتر بین حوزه های جغرافیای و در میان طبقات اجتماعی و اقتصادی، تمرکز زدایی و مداخله مردم در تصمیم گیری، تاکید بر اعتماد به نفس جمعی و ملی و توازن و بهبود کیفیت محیط زندگی تعریف کنیم، جامعه و مناطق روستایی یکی از کانون های مهم برای برآوده ساختن این اهداف  خواهد بود و توسعه روستایی به اهداف کلی توسعه در سطح ملی خواهد داشت.

توسعه روستایی بخش مهمی از فرآیند توسعه ملی به ویژه در کشورهای در حال توسعه را به خود اختصاص می دهد. اگر قرار است توسعه انجام گیرد و مستمر باشد باید اعم از مناطق روستایی و به طور اخص از بخش کشاورزی آغاز شود. مسائل فقر گسترده، نابرابری در حال رشد و بیکاری فزآینده تماما ریشه در رکود و سیر قهقرایی زندگی اقتصادی مناطق روستایی دارد(جمعه پور، 1389: 56).

توسعه روستایی بنا بر تعریف بانک جهانی یک استراتژی برای بهبود وضع زندگی اقتصادی و اجتماعی گروه مشخصی از مردم که همان روستاییان فقیرند، طراحی  می شود و در پی گسترش منافع توسعه در بین افرادی است که در نواحی روستایی به دنبال  امرار معاش هستند(حیدری، 1374: 23). یعنی فقرای روستایی از نظر بانک جهانی، کشاورزان خرده پا، اجاره نشین و خوش نشین ها  را شامل می شوند(مطیعی لنگرودی، 1382: 60). توسعه روستای به معنای وسیع کلمه علاوه بر دگرگونی روش های تولید و سازمان های اقتصادی جامعه(مهندسین مشاورDHV، 1371: 62)، برقراری تعادل اجتماعی و اقتصادی(هاگ، 1368: 54)، توزیع عادلانه منابع مادی و غیر مادی(حیدری ساربان، 1382: 62)،نوکردن جامعه روستایی، خارج کردن آن ها از حالت انزوا، پیوند دادن آنها با بخش های  مدرن اقتصاد ملی شامل تغییر و تحول در مناسبات اعضای جوامع روستایی، بینش ها و گرایش های نظری غالب روستاییان نسبت به کار و زندگی و به طور کلی استفاده بهینه از منابع طبیعی و انسانی، فناوری، تسهیلات زیربنایی، بهداشتی و فرهنگی، سیاست ها و برنامه های دولت به منظور تشویق و تسریع رشد اقتصادی  در مناطق روستایی جهت ایجاد اشتغال و بهبود کیفیت زندگی روستایی برای ادامه زندگی و پایدار ی حیات است(مطیعی لنگرودی و شمسایی، 1388: 24).

با توجه به تعاریف و دیدگاه های مختلف در مورد مفهوم توسعه و توسعه روستایی می توان بر این نکته تاکید کرد که توسعه روستایی باید دارای خصوصیات زیر باشد:

توسعه باید تغییری در جهت بهبود شرایط برای اکثریت مردم باشد.

مردمی که از توسعه سود می برند باید بیش از مردمی باشند که از آن متضرر می شوند.

توسعه باید دست کم مردم را نسبت به تامین حداقل نیازهای زندگی یا نیازهای ضروری زندگی مطمئن سازد.

توسعه باید باعث تشویق خوداتکایی شود.

توسعه باید با نیازهای مردم در هماهنگی و مطابقت داشته باشد.

توسعه باید بهبود طولانی و مستمر را به ارمغان آورد.

توسعه نباید باعث تخریب محیط زیست طبیعی شود.

بنابراین هر الگوی نظری  یا عملی که بتواند مجموعه خصوصیات مورد اشاره را در کنار هم تامین کند حداقل دستیابی به تعداد بیشتری از این خصوصیات را مورد نظر داشته باشد، می تواند الگوی مناسب تری در رسیدن به اهداف توسعه باشد(جمعه پور، 1389: 59).

توسعه پایدار

جهان کنونی در اثر رشد اقتصادی نا متعادل، صنعتی شدن شتابان، گسترش تجارت، شهرگرایی و رشد فزآینده جمعیت به ویژه در کشورهای در حال توسعه، با بحران های بزرگی در زندگی طبیعی و اجتماعی روبه رو شده است. پیامدهای منفی یک قرن رشد اقتصادی و جمعیتی، به بروز آلودگی های شدید محیط زیست طبیعی و اجتماعی، اتلاف و نابودی منابع حیاتی، نابرابری های منطقه ای، افزایش نابرابری طبقاتی، آشفتگی ها و بحران های اجتماعی و اختلال و بی توازنی در سازوکارهای هستی انجامیده است.

از دهه 1980 به بعد، به دلیل بحران های شدید زیست محیطی نظیر تغییرات آب و هوایی، از میان رفتن بخش اعظم جنگل ها، مراتع و منابع آب و خاک، نازک شدن لایه اوزون و نظایر آن، نظریه توسعه پایدار مورد توجه مجامع جهانی قرار گرفته و تاکید شده است که الگوها و سیاست های موجود توسعه، پاسخگوی نیازها، ویژگی ها و ضرورت های حیات انسان نیست و نگرش جهان درباره رشد و روند توسعه باید تحول یابد.  از آن زمان در کنفرانس های بین المللی، صاحب نظران، کارشناسان و سیاست مداران درباره مفهوم پایداری توسعه به بحث و گفتگو نشستند و حاصل این گفت و گوهای بین المللی، پیدایش دیدگاهی جدید درباره توسعه پایدار بود که بی شک پاسخگوی نیازها، مسائل و مشکلات جهان امروز است.

از دیدگاه توسعه پایدار، اگر هدف از توسعه، گسترش امکانات و بهبود شرایط کیفیت زندگی انسان هاست، این امر نه تنها درباره نسل کنونی بلکه برای نسل آینده نیز مدنظر قرار می گیرد. معنای توسعه پایدار، تنها حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی نیست بلکه مفهومی نو از توسعه و رشد اقتصادی است، رشدی که بدون تخریب منابع طبیعی و برهم زدن تعادل زیست محیطی، عدالت و امکانات زندگی را برای تمام مردم جامعه اعم از شهری، روستایی و عشایری و نه فقط قشرهای محدودی از جامعه فراهم می آورد(ازکیا و غفاری، 1384: 22).

در توسعه پایدار، کانون توجه، انسان، محیط زیست و استفاده بهینه از منابع است. توسعه پایدار، توسعه ای است که نه تنها رشد متعادل و مداوم اقتصادی را فراهم می آورد. بلکه منافع به دست آمده را منصفانه  و عادلانه  توزیع می کند، به جای راندن مردم به حاشیه زندگی، آنها را از قدرت و توانایی های بالا برخوردار می کند و سرانجام، توسعه پایدار به گونه ای است که افزون بر گسترش  عرصه انتخاب ها و فرصت ها، با تجهیز امکانات و تمهید وسایل، مشارکت اردادی مردم، به ویژه محرومان، جوانان و زنان، آنها را در تصمیم گیری های موثر در زندگی در اولویت قرار می دهد(همان 25).

توسعه پایدار با در نظر داشتن  عدالت درون نسلی و بین نسلی، همه نسل های کنونی و آتی را توانا می کند و بهترین استفاده از توانایی های بالقوه  را ممکن می سازد. افزون بر این، کاهش فقر(فقرزدایی)، یکپارچگی اجتماعی، یگانگی ملی، مشارکت آگاهانه در تمام عرصه ها، تامین امکانات زندگی مطلوب و عادلانه  برای همه مردم و همه نسل ها، تجدید حیات و بهسازی محیط زیست، حفظ و حراست از منابع طبیعی و در یک کلام امنیت پایدار انسانی، بالاترین اولویت را در برنامه ها و پروژه های توسعه داراست(همان 27).

به طور کلی توسعه پایدار برای پاسخگویی هم زمان به نیازهای اساسی زیر است و شاخص های آن برای شناسایی ابعاد توسعه با توجه به رویکرد توسعه پایدار و جنبه های مختلف، مورد تاکید در این تئوری است:

تلفیق حفاظت منابع طبیعی و توسعه.

تامین نیازهای اساسی انسان.

رسیدن به برابری و عدالت اجتماعی.

فراهم آوردن امکانات برای خودمختاری اجتماعی و تنوع فرهنگی.

حفظ پکپارچگی بوم شناختی.

رشد مستمر و متوازن اقتصادی و همگن و سازگار با محیط زیست(ازکیا و همکاران، 1387: 246).

توسعه پایدار روستایی

ABSTRACT:

Rural entrepreneurship activity helps rural people to recognize and learn economic opportunities and how to change these opportunities into profitable economic activities in local communities. Today entrepreneurship as strategy for the development and growth of human society has become, through that all of the factors, resources and facilities of a community, in the course of evolutionary process in order to achieve the social goals spontaneously and the source of many economic-social and environmental positive impacts. In this research we study on the effect of private entrepreneurship investment on creation and process of rural development in kandelous village and surrounding areas.