پایان نامه ارتباط سنجی ارگونومی ، فرسودگی شغلی و نگرش حرفه ای معلمان مقطع متوسطه مدارس دولتی شهر شیراز در سال 1392

پایان نامه تحصیلی برای دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی گرایش علوم تربیتی 

چکیده:

مشکل بسیاری از شرکت هاو مراکز آموزشی امروزی، مشکل نیروی انسانی، و عدم کارایی مناسب این نیروها در سازمانها می باشد این پژوهش برای تمامی صنایع ،شرکتها ،سازمانها ومراکز آموزشی تهیه شده است و برای کمک به کمیته های سلامت ، امنیت ، ناظران و مدیران می باشد تا با بکارگیری علم مطالعه کار یعنی ارگونومی ،با فراهم کردن شرایط مناسب محیط کاری،طراحی محل کار،ابزار،وسایل،شغل وتطبیق کار با کاربر   از آسیبهای عضلانی استخوانی کارکنان جلوگیری وبهره وری، کیفیت، سلامت،ایمنی،رضایت شغلی،کارایی واثربخشی،دقت،سرعت عمل را بالا ببرد. رعایت ملاحظات ارگونومی در محل کار منجر به نگرش مثبت حرفه ای معلمان وکارکنان میگردد واز افزایش هزینه ها ،خستگی(ذهنی،جسمی،فکری)،  استرس،فشار(جسمی، روانی)، تنیدگی، فرسودگی شغلی، تحلیل رفتگی شغلی، یاس ونامیدی،احساس پوچی،انزجاروبیزاری ازارباب رجوع، اعتیاد،بیخوابی، مرخص یهای استعلاجی ، درخواست مرخصی بدون حقوق، بیماری،نقل وانتقالات، تقاضای بازخرید ، بازنشستگی زودتر از موعد،غیبت ،رهایی وفرار،ترک خدمت  معلمان و اکثر جوامع شغلی جلوگیری می کند. در این پژوهش بر آن بودیم که به این هدف برسیم که آیا بین   ارگونومی محل کار ،فرسودگی شغلی و نگرش حرفه ای معلمان  دبیرستانهای دولتی شهر شیراز در سال تحصیلی1392رابطه ای وجود دارد یا خیر.در این راستا نمونه آماری تحقیق (385 نفر) به طور تصادفی بادر نظر گرفتن جامعه آماری معلمین (5141نفر) ازمیان( 648) مدرسه شهر شیراز انتخاب شدند .تحقیق حاضر ، یک تحقیق کاربردی توصیفی و غیر آزمایشی می باشد.  برای جمع آوری اطلاعات از روشهای کتابخانه ای و اینترنتی و روش میدانی استفاده گردید. و برای  جمع آوری اطلاعات واندازه گیری متغیرها از سه پرسشنامه استاندارد 46 سوالی ارگونومی ، 18 سوالی فرسودگی شغلی (مزلاچ)و 18 سوالی نگرش حرفه ای استفاده  گردید.برای توصیف داده ها از جدول فراوانی، درصد و میانگین استفاده  شده است. محاسبات آماری این تحقیق با استفاده از نرم  افزار ها SPSS و EXCELانجام گرفت واز این طریق به تجزیه و تحلیل داده ها ورابطه ها پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که بین ارگونومی محیط کار بانگرش حرفه ای معلمان  رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد و بین ارگونومی محیط کار با فرسودگی شغلی رابطه منفی و مستقیمی وجود دارد. بین نگرش حرفه ای معلمان با فرسودگی شغلی آنها یک رابطه منفی و مستقیمی وجود دارد.

کلید واژه ها:

ارگونومی ،نگرش حرفه ای،تحلیل رفتگی شغلی، تنیدگی ،آسیبهای  عضلانی استخوانی( MSD)

مقدمه

   تدریس حرفه ای پیچیده و دارای ابعاد متعددی است. معلمان برای داشتن انرژی و اشتیاق به کار نیازمند نگرش حرفه ای نسبت به شغلشان می باشند.یکی از اهداف تعلیم و تربیت پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است و نتایج فعالیت های آموزشی معلمان در پیامدهای تحصیلی دانش آموزان است. پژوهش ها نشان داده است که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ارتباط نزدیکی با نگرش حرفه ای معلمان دارد که آن نیز به نوبه خود از ویژگی ها، باورها و عقاید معلمان درباره توانای یهای حرفه ایشان تأثیر می پذیرد از سوی دیگر احساس تعهد معلم می تواند عملکرد شغلی و کیفیت آموزشی را تعیین کند و معلم متعهد به عنوان اساسی ترین مؤلفه موفقیت مدرسه شناخته می رشود براساس مطالعات براون[1] ، آنفارا و رانسی[2] در مدارسی که کارآیی بالا دارند و انتظارات معلمان از دانش آموزان بیشتر و احساس تعاون بین همکاران قویتر است، معلمان نسبت به شغلشان افتخار می کنند، با والدین و انجمن اولیا و مربیان ارتباط قویتری دارند و از احساس کارآمدی بالاتری برخوردارند. مطالعات والسترم و لوئیس[3] (2008؛ به نقل از مک.کوچ و کلبرت[4] 2006:8) نشان می دهد که فراهم کردن فرصت های بزرگ تر برای فعالیت های مشارکتی معلمان به منظور رسیدن به اهداف اصلاحی تعلیم و تربیت حائز اهمیت بسیار است. پژوهش ها نشان داده است که نگرش حرفه ای معلمان است که ارتباط نیرومندی با موفقیت دانش آموزان دارد این متغیر به عنوان یکی از کارآمدترین ابعاد آموزشی از مسائل مختلفی تأثیر پذیر است یکی از این ابعاد تحلیل رفتگی شغلی می باشد. شرایط حاکم بر محیطی که ما کارهای خود را در آن انجام می دهیم برعملکرد شغلی تأثیر بسزایی دارد. اگر محیط و شرایط کار بسیار گرم، پر سر و صدا، دورافتاده، ساعات کاری زیاد و نامنظم، استرسزا، فشار زیاد فیزیکی بر بدن و... باشد ، به عملکرد شغلی افراد آسیب وارد خواهد نمود. در مجموع، شرایط فیزیکی و عوامل روانشناختی کار در میزان بهره وری و عملکرد شغلی مؤثر بوده و هرگونه نقص، پیامدهای منفی زیادی را برای بهره وری، انگیز هها و مهارتهای نیروی انسانی به همراه خواهد داشت(مهداد،49:1381)

یکی از مفاهیمی که در سالهای اخیر توجه اندیشمندان علوم رفتاری و مدیریت را به خود معطوف ساخته، از رمق افتادن، بیحالی، سستی و رخوت متصدی شغل است که اصطلاحاً فرسودگی شغلی[5] نامیده می شود که نهایتا منجر به تحلیل رفتگی شغلی می شود.(ساعتچی،136:1380)

فرسودگی اصطلاحی است که جهت توصیف تغییرات منفی در نگرش، روحیه و رفتار افراد در مواجهه با فشارزاهای شغلی به کار برده می شود. در این پدیده، فرد از لحاظ هیجانی دچار خستگی گردیده، نگرش و احساسات منفی نسبت به سازمان پیدا میکند و به تدریج احساس کاهش کفایت در ایفای وظایفش می نماید. عارضه فرسودگی نوعاً یک اختلال روانی نیست ولی به آهستگی در طول زمان توسعه یافته و ممکن است واقعاً تبدیل به یک ناتوانی روانی و تحلیل رفتگی شغلی می گردد ، به طوری که برخی از صاحبنظران، تحلیل رفتگی شغلی را در رده اختلالات انطباقی در راهنمای تشخیصی، آماری اختلالات روانی طبقه بندی می نمایند (مالاچ،2:1994)[6]

معلمان به دلیل نوع شغل خود  و تکراری بودن فرآیند کاری خود از جمله اقشاری محسوب می شوند که به صورت فراوان دچار فرسودگی شغلی می شوند در نتیجه مطالعات شغلی آنها می تواند کمک شایانی به بهبود وضعیت آنها در مورد شغلشان داشته باشد.متغیر دیگری که در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد ارگونومی[7] می باشد. در یک قرن گذشته، پیشرفت دانش و تکنولوژی موجب رشد گسترده اقتصادی در غالب کشورهای صنعتی شده است. امروزه، ثروت مادی به طور اساسی حاصل به کار بستن دانش فنی و بیش از هر چیز دیگر، ثمره کاربردآگاهی ها در زمینه علم و فن است. در این مفهوم، آنچه در رابطه با پیشرفت اجتماعی همراه با رشد مستمر اقتصادی اهمیت پیدا می کند، تطبیق دادن دانش فنی با نیاز استفاده کنندگان این دانش و شرایط فرهنگی، اجتماعی و فیزیکی موجود در کاربرد آن است. بسیاری از شواهد به ویژه در کشورهای در حال رشد صنعتی نشان داده است که فقدان تناسب میان تکنولوژی و استفاده کننده آن در محیطی که تکنولوژی در آن بکار گرفته می شود، نتایج منفی از قبیل پایین بودن سطح و کیفیت تولید و بالا بودن میزان جراحات و حوادث ناشی از کار را سبب شده است  بسیاری از این گونه مشکلات در محیط کار با توسل به شیوه های ارگونومیکس [8]از میان برداشته می شود. ارگونومی به منظور گرفتن حداکثر تکنولوژی، تامین رفاه کارکنان و استفاده توأم با کارآیی از تأسیسات تولیدی و خدماتی در جهت تحقق بخشیدن به تولید بالاتر، بهبود وضع بهداشتی، حفظ سلامتی و تحصیل رضایت در محیط کار مورد استفاده قرار می گیرد(ساعتچجی،162:1380)ارگونومی عبارت است از مطالعه علمی انسان ها در ارتباط با محیط کارشان. ارگونومی دانش جوانی است که در افزایش بهره وری و بالا بردن سطح تندرستی کارکنان نقش به سزایی دارد. ارگونومی رابطه متقابل انسان، محیط و ماشین و ابزارآلات را بررسی می کند و در پی بهینه نمودن تناسب آنها با یکدیگر است. ارگونومی به سنجش و ارزیابی توانمندی انسانی می پردازد و بدین ترتیب مهندسان و طراحان را در هر چه متناسب تر ساختن سیستم ها و فرآیندها با ویژگی های انسانی، یاری می دهد. متأسفانه نگرش سنتی مدیریت برای پاسخگویی به مسایلی از قبیل طراحی محیط کار، حفاظت از نیروی کار، بهبود بازدهی و بهره وری نیروی کار، کاهش مصرف انرژی، افزایش سرعت و دقت و ایمنی و کاهش میزان حوادث ناشی از کار، در بازار پر رقابت و جهانی کنونی به شدت ناکافی است و لازم است مدیران سازمان های امروزی تجدید نظر کلی در این امور به عمل آورند و به ارگونومی بیش از پیش بها دهند(مردوخی،1375).در این پژوهش بر آن هستیم که این سه متغیر را مورد بررسی قرار دهیم و تأثیرات و ارتباط آنها با یکدیگرا را مورد بررسی قرار دهیم.

عنوان تحقیق:

ارتباط سنجی ارگونومی ، فرسودگی شغلی ، نگرش حرفه ای  معلمان مقطع متوسطه مدارس دولتی شهرشیرازدر سال 1392

1-2.بیان مسئله

   مسئله یعنی تفاوت بین وضع موجود و مطلوب.به عبارت دیگر، مسئله یعنی فاصله بین جایی که هستیم و جایی که می خواهیم باشیم. مسئله وقتی حل می شود که توانسته باشیم وضعیت موجود را به وضعیت مطلوب تبدیل کرده باشیم.

امروزه بیشترین مشکلی که در سازمان ها وجود دارد بهره وری پایین سازمان می باشد و تمامی راهکارها و پژوهش هایی که می تواند عملکرد نیروی انسانی را در سازمان ها بهبود ببخشد از اهمیت بسیاری برخوردار است و حل این مشکلات می تواند مسائل زیادی را از سازمان حل کند.اارگونومی به عنوان علمی که مدت زیادی از ابداع آن طی نمی شود می تواند کمک شایانی در بهبود عملکرد نیروی انسانی داشته باشد و از مسائل فراوانی مانند فرسودگی شغلی جلوگیری کند.امروزه بصورت گسترده این موضوع  مورد قبول  واقع شده که  بعلت  تغییر تحولات  سریع   در جامعه  مدرن  ، برنامه آموزش  مدارس  نیز باید طوری  طراحی شوند   که با مهارت های  زندگی آنها مرتبط باشند . در مفهوم کلی  تحصیلات فیزیکی بایستی به طور دیگری  که بتواند  در زندگی  که بر پایه  تکنولوژی نهاده شده  ایجاب شود. به راستی که در این روزها  تمایل به استفاده از  تحصیلات فیزیکی  نسبت به گذشته  بیشتر و بیشتر می شود که هر دو مبحث  تئوری  و عملی  موضوعات  آموزش  سلامت را احاطه می کند. بنابراین  ارگونومیک نه تنها  بایستی  با فعالیت های  فیزیکی  و ورزش سرکار داشته باشد  بلکه بایستی  عملکرد های فیزیکی  و مهارت های زندگی ارگونومیک می بایستی برای زندگی  مدرن که بر پایه  تکنولوژی  بنا نهاده شده راه حلی پیدا کند  (کارزار جدی ،94:1373)

مسئله دیگری که در سازمان ها وجود دارد عاملی به عنوان تحلیل رفتگی شغلی می باشد که در نتیجه استرس،فشار روانی و فرسودگی شغلی بوجود می آید. پژوهش های فراوانی انجام شده است که در آنها سعی شده است با استفاده از بهبود جو سازمان و عملکردهای مدیریتی فرسودگی وتحلیل رفتگی شغلی کاهش پیدا کند ولی کمتر پژوهشی تاکنون انجام شده است که راهکار فیزیکی برای این مورد پیشنهاد دهد که بتواند بر تحلیل رفتگی شغلی مؤثر باشد.با این بحث می توان به این نکته دست پیدا کرد که یک شغل رضایت آمیز وسازگاری شغلی طی زمان ممکن است منبع نارضایتی وعدم سازگاری شده وهمین امر سبب شود که فرد از روال طبیعی وعادی خود خارج گردیده ودستخوش فرسودگی شود. بی تردید بسیاری ازمشاغل فشارزا می باشند اما کارکنان سازمانها می دانند که چگونه بااین نوع فشارها کنار آمده واز آسیبهای آن مصون بمانند . اما بعضی ازافراد ، بنا به تحمل ناپذیر بودن استرس و عوامل فشارزا ویا قدرت وتوانایی مقابله ضعیف ، دایماً احساس تنش میکنند احساس دایمی فشار اثرات آسیب زای چندی را برجای میگذارد که از آن به نامفرسودگی و تحلیل رفتگی شغلی یاد می کنند (صمدی ،23:1385)

ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی[9]، علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزارها، دستگاه ها، محیط کار و مشاغل را با توجه به توانایی هایی جسمی – فکری و محدودیت ها و علائق انسانها، طراحی نماید. این علم با هدف افزایش بهره وری، با عنایت بر سلامتی، ایمنی و رفاه انسان در محیط، شکل گرفته است. همچنین این علم در تلاش است بجای متناسب سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب سازد. در این راستا، سازمان بین المللی کار ، واژه ارگونومی را به معنای متناسب کردن کار و شغل برای انسان تعریف کرده است(شرعی ،347:1385)

مسئله دیگری که در سازمان های مختلف وجود دارد نگرش حرفه ای در بین کارکنان سازمان و در پژوهش موجود دبیران در سازمان آموزش و پرورش می باشد.بدون شک نگرش حرفه ای به هر مشکل و مسئله ای می تواند به بهبود عملکرد آن سازمان بی انجامد اما مسئله ای که در این پژوهش مورد اهمیت است عواملی می باشد که بر نگرش حرفه ای مؤثر است و این عوامل  تا کنون به درستی شناخته نشده است.

1-3. اهمیت وضرورت پژوهش

مشکل بسیاری از شرکت های امروز مشکل نیرو انسانی و عدم کارایی مناسب این نیروها در سازمان می باشد این پژوهش برای تمامی صنعتها و شرکتها تهیه شده است و برای کمک به کمیته های سلامت و امنیت و ناظران و مدیران می باشد تا از آسیبهای عضلانی استخوانی جلوگیری کند و این موضوع از ایتدایی ترین نکاتی می باشد که اهمیت این چنین پژوهش هایی را برای اکثر سازمان های خدماتی و صنعتی مشخص می کند و این مسئله را پر اهمیت می کند.

 این روزها محل کارها به سرعت در حال تغییر می باشند، از آنجایی که عرصه تکنولوژ‍ی در حال پیشرفت می باشد کارهای ما نیز راحتتر می شود، اما این نیز مشکلاتی را هم برای کارفرما و هم برای کارمندان به همراه دارد. مدیران دفاتر  گرو ههای امنیتی و درمانی و هر کس دیگری که به نحوی در یک دفتر کار مشغول کار می باشد میتواند با استفاده از این مدارک و اطلاعات استفاده مفیدی را ببرد. ارگونومیک  با استفاده از تنظیم کردن کار برای کارگر به جای تنظیم کردن کارگر برای کار آسیب را پایین می آورد. بعلاوه ارگونومیک ها با کم کردن  بارهای اضافی که مانع استفاده از تمام توانایی کارمندان می شود از آسیب ها جلوگیری میکند. بنابراین دیگر سودمندی که استفاده از ارگونومیک در محل کار با خود به همراه دارد، تاثیر بیشتر، خلاقیت بیشتر و سودمند بودن بیشتر را به همراه دارد. برای استفاده از برنامه های ارگونومیکی در محل کار بایستی از تمامی تخصصها همچون از مدیر ، ناظران و کارمندان که با موضوع ارگونومی سرکار دارند استفاده کرد(امینی ،231:1388)

بعد از گذشت سالها  تغییر حرکات  اشتباه کارمندان بسیار  دشوار  می باشد و برای  انجام  این  پرسه[10]  تا بتوان  حرکات  انها راتغییر شکل دادزمان بسیاری نیاز است.. مهمترین  همکاری  برنامه آموزش   حرکات در ارگونومیک  در برنامه آموزش مدرسه  می تواند نگرش دید کلی معلم مدرسه به این برنامه باشد. اولین مشکلی که( اولسن و نوتال[11])  بیان کردند ، نداشتن  آگاهی کافی و اهمیت  ندادن به چنین برنانه های است که ممکن  در اولویت  کارشان نگذارند . موفقیت برنامه های  آموزش  ارگونومیکی تماما به نگرش مثبت معلمان بستگی دارد(همان منبع).دیگر محققان فرسودگی و تحلیل رفتگی شغلی را بسیار شبیه به یکنواختی معرفی کرده اما این باعث شد که فرسودگی و تحلیل رفتگی با توجه به این نظریه ناچیز شمرده شده و جمع شود ( پاینز و آرونسون ، 1988[12]). بعد ها ، پاینز این موضوع را یک بحران حیاتی نامید و آنرا به یک بی معنا گرایی متصل کرد.به همین دلیل که اگر وسعت حرفه کاری با تصورات شخصی فرد ادغام شود، شرایطی بوجود می آید که اگر از ارزشهای شخصی در باره کارشان کاسته شود به همان نسبت از ارزیابی ارزش به خودش نیز کاسته می شود.از طرفی  نگرش  یکی از  عوامل  بسیار مهم  در شخصیت انسان  می باشد . هر نگرش مثبت  یا منفی   تاثیراش را بر روی عملکرد  و درجه ادراک اهداف  دارد. این روزها یکی از مهمترین  نگرانی خانواده ها  ، جامعه و شاگردان  کیفیت آموزش می باشد . و معلم یکی از مهمترین عامل  در مراحل آموزش می باشد . نگرش مثبت  معلم  در کارش  را می توان  از مهمترین پارامتر  های  تدریس و یادگیری  دانست . بنابراین  حالات و علایق  معلمان  تاثیر به سزایی  در عملکردشان  دارد.  معلمانی با نگرش مثبت  می توانند  یکی از عوامل  مهم  در یادگیری  کودک  باشد . معلمان  موثر در تقسیم  احساسات  با شاگردان بسیار  راحتر هستند .شخصیت  یک معلم  برای شاگردانش یک مدل رفتاری  می باشد. زمانی که معلمان  بطور  حرفه ایی شغل  معلمی  را انتخاب می کنند بطور مستقیم  و مثبت  در یادگیری  دانش اموزان  تاثیر می گذارند . در نتیجه آنها بیشتر  مراقب  می شوند ، مهربان تر می شوند ، انحرافات را قبول می کنند ،  و مسئولیتشان را تقسیم می کنند( بال و لمپرت[13]،1999).نگرش حرفه ای  یک ابزار مناسب  برای  عملکرد  خوب تدریس می باشد. تحقیقات  نشان داده که نگرش مثبت   در تدریس  تاثیر مثبتی در  توانایی تدریس می باشد. آنها می توانند تدریس و یادگیری  را بطور  رقابتی مدیریت  کند. جویس مریلین[14]، رئیس مؤسسه جویس در سیاتل آمریکا بر این عقیده است که اکنون دیگر این باور عمومیت یافته است که شرکت‌هایی که بهره وری و کنترل کیفیت را مدِ نظر دارند، دخالت دادن ارگونومی را در برنامه‌هایشان به عنوان یک شم تجاری بکار می‌گیرند؛ شرکت‌های موفق برنامه ارگونومی را با ایمنی، کنترل کیفیت و برنامه‌های تولیدی جهت دستیابی به حداکثر سود تلفیق نموده اند (طاهری 1376). بالاخره باید اشاره کرد که در نظر گرفتن اصول ارگونومی در کار، نه تنها باعث حفظ سلامت نیروی انسانی و کارآمد در جوامع بشری می‌شود، بلکه مانع تحمل بسیاری از هزینه‌های مالی بر اقتصاد کشورهای فقیر خواهدشد.ایجاد محیط کاری امن و مناسب برای جلوگیری ازفرسودگی و تحلیل رفتگی شغلی و بهبود نگرش حرفه ای اهمیت و ضرورت این تحقیق را به اثبات می رساند و این پژوهش را برای شرکت های متفاوت از جمله شرکت های خدماتی دارای اهمیت می کند.

[1] Brown

[2] Anfra & rancy

[3] Valstrm & Lewis

[4] Mk.kuch & Colbert

[5] Professional burn out

[6] Schaufeli & Maslach,1994

[7] Ergonomy

[8] Ergonomics

[9] Human factors engineer

[10] process

[11] Olson & Notal

[12] Pyenz & Aronsoon

[13] Ball & Lampert

[14] Jois mrilin

Abstract

The problem of many of today's firms and educational centers is the human force problem and inefficiency of these forces in the organization. This research is prepared for all industries, firms, organizations, and educational centers and helps health and safety committees, supervisors, and managers to implement the science of work study – ergonomics – by preparing proper situation at work, designing workplace, tool, work, and adapting work to employee in order to prevent MSDs and enhance efficiency, quality, health, safety, work fulfillment, effectiveness, precision, and speed of work. Paying attention to ergonomics in workplace leads to a positive professional attitude of teachers and employees and it prevents extensive costs, fatigue (mental, physical, and thought), pressure (physical, psychological), stress, burnout, disappointment, hatred of clients, addiction, insomnia, sick leaves unpaid vacations, illness, transfers, incomplete retirement, absence, being late, leaving work, and escaping from work.The goal of this research was to investigate the relation between ergonomics, burnout, and professional attitude of the teachers in Shiraz high schools in 2013. In this case the research statistical sample (n=315) was chosen from 648 schools in Shiraz according to research population of 5141 teachers randomly. This is a descriptive, applicable, and un-experimental research. Library, internet, and field methods were used for data collection and 3 standard questionnaires were used: 46-test questionnaire about ergonomics, 18-test questionnaire about burnout, and 18-test questionnaire about professional attitude.

Frequency percentage and mean tables were used to describe the data. Statistical calculations of this research were carried out via EXCEL and SPSS software and data analysis was done. Results showed that there is a direct and positive relationship between ergonomics and teachers attitude and a direct and negative relationship between ergonomics and job burnout and a direct and negative relationship between teachers attitude and job burnout in Shiraz governmental high schools in 2013.

Keywords: ergonomics, attitude, burnout, stress, musculoskeletal disorderxx