پایان نامه رابطه بین خودکارآمدی با سلامت روان در بین والدین دارای کودکان عادی و مرزی 12-7 ساله شهرستان الشتر

پایان­نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد«M.A»رشته: مشاوره و راهنمایی

چکیده

در این پژوهش، تعیین رابطه بین خودکارآمدی با سلامت روان در بین والدین دارای کودکان عادی و  مرزی 12-7 ساله شهرستان الشتر در سال 92 مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اهداف پژوهش، طرح کاربردی و از نوع همبستگی بوده که جامعه آماری این تحقیق را والدین کودکان عادی و والدین کودکان مرزی(آموزش پذیر) 12-7 ساله شهرستان الشتر تشکیل می­دهند. همچنین به منظور دستیابی به گروههایی از آزمودنیها که امکان تحلیل آماری مناسب را فراهم سازد، با توجه به جدول مورگان140 نفر برای این طرح انتخاب شدند. پرسشنامه های مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه خودکارآمدی بندورا و پرسشنامه سلامت روان (GHQ-28) بوده که ضریب آلفای کرنباخ پرسشنامه خودکارآمد پنداری بندورا 92/0
می­باشد. در این پژوهش از روشهای آماری توصیفی و استنباطی استفاده شده است. در آمار توصیفی از جداول فراوانی، نمودارها، اندازهای گرایش مراکزی(نما- میانه- میانگین) و انحراف معیار و در آمار استنباطی از ضریب همبستگی، تحلیل واریانس و آزمون t گروههای مستقل استفاده شده است. بر اساس یافته های پژوهش نتایج نشان می دهد که بین خودکارآمدی با سلامت روان والدین کودکان عادی با مرزی رابطه وجود دارد و همچنین نتایج آزمون t نشان داد که خودکارآمدی والدین کودکان عادی از وضعیت مطلوبتری برخوردار است.

کلید واژه: خودکارآمدی، سلامت روان، والدین، کودکان عادی و مرزی

مقدمه

 تولد و حضور کودکی با کم توانی ذهنی در هر خانواده ای می تواند رویدادی نامطلوب و چالش زا تلقی شود که احتمالا تنیدگی، سرخوردگی، احساس غم و نومیدی را به دنبال خواهد داشت. شواهد متعدد حاکی از آن است که والدین کودکان دارای مشکلات هوشی، به احتمال بیشتری با مشکلات اجتماعی، اقتصادی و هیجانی که غالبا ماهیت محدود کننده، مخرب و فراگیر دارند، مواجه می شوند. در چنین موقعیتی گر چه همه اعضای خانواده و کارکرد آن، آسیب می بیند فرض بر این است که مشکلات مربوط به مراقبت از فرزند مشکل دار، والدین، به ویژه مادر را در معرض خطر ابتلا به مشکلات مربوط به سلامت روانی قرار می دهد.

در سالهای اخیر در کشور ایران مانند سایر کشور های جهان علاقه بخصوص مهم از طرف مقامات دولتی و هم از جانب مردم به امر بهداشت روانی نشان داده شده است و اثرات آن در بهبود و اوضاع بیمارستانهای روانی و به کاربردن روشهای صحیح در پیشگیری مشاهده می گردد. عدم سازش وجود اختلالات رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهور و فراوان است و در هرطبقه و صنفی و در هر گروه و جمعی اشخاص نامتعادل وجود دارند. هر شخص ممکن است گرفتار ناراحتی روانی شود خود به خود کافی نیست زیرا که بهداشت فقط منحصر به تشریح علل اختلالات رفتار نبوده  بلکه هدف اصلی آن پیشگیری ا ز وقوع ناراحتی ها  می باشد. پیشگیری عبارت است از به وجود آمده عاملی که مکمل زندگی سالم و نرمال باشد و نیز درمان اختلالات جزیی رفتار به منظور جلوگیری از وقوع بیماریهای شدید روانی است. یکی از شرایط اصولی بهداشت اصولی بهداشت روانی این است که شخص به خود احترام بگذارد و خود را دوست بدارد(شاملو، 1376).

کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر به گروهی از کم توانان-ذهنی اطلاق می شود که دارای بهره هوشی 50 تا75 هستند و از نظر سنی در محدوده 6-12 در قرار دارند. در پژوهش حاضر منظور از کم توان ذهنی آموزش پذیر کسی است که براساس تشخیص کارشناسان سنجش آموزش و پرورش در آموزشگاههای استثنایی مشغول به تحصیل هستند. همچنین والدین دارای کودکان کم توان ذهنی از جمله گروههای مورد بررسی در مطالعه حاضر هستند. در پژوهش حاضر کودک عادی به کودکی گفته می شود که مشکل کم توان ذهنی یا نابینایی و ناشنوایی ندارد و دچاراختلالات یادگیری نیست و از نظر روانی مشکل خاصی ندارد. کودک استثنایی و والدین نه تنها بر یکدیگر تاثیر متقابل دارند بلکه سایر اعضای نظام خانواده یعنی دیگر فرزندان را تحت تاثیر قرار می دهند. وجود کودک استثنایی اغلب ضایعات جبران ناپذیری را بر پیکر خانواده وارد می کند. میزان آسیب پذیری خانواده در مقابل ضایعه گاه به حدی است که وضعیت سلامت روانی خانواده دچار آسیب شدیدی می شود. در تعریف سلامت روانی باید این نکته را در نظر داشت که هر انسانی که بتواند با مسائل عمیق خود کنار بیاید، باید با خود و دیگران  سازش یابد و در برابر تعارض های اجتناب ناپذیر درونی خود دچار استیصال نشود و خود را به وسیله جامعه طرد نسازد فردی است دارای سلامت روانی(نریمانی و همکاران،1386).

بیان حقایق و ارائه اطلاعات صحیح و صادقانه به پدر و مادر کودک استثنایی بر اساس آخرین دانش و دستاوردهای علمی و تجربی در مورد شرایط خاص ذهنی یا جسمی کودکشان در نهایت، موجب رضایت و آسایش خاطر آنان خواهد بود گهگاه مادر و پدری با کودک خود که به روشنی دارایی عقب ماندگی ذهنی است مراجعه می نمایند وقتی به آنها گفته می شود که چرا تاکنون بی جهت کودک را بحال انتظار در خانه نگه داشته اید واکنون کودک شما 12 سال سن دارد ولی بایست سالها قبل به شرایط خاص ذهنی[1] او پی برده باشید معمولاً در پاسخ می گویند ما خود نیز قبلاً حدس می زدیم زیرا که او مثل بچه های هم سن سال خود « به راه نیفتاد» حرف زدن را زمانی که انتظار می رفت شروع نکرد او را به دکتر بردیم دکتر گفت نگران مباشید چیزی نیست صبرکنید چند سال دیگر مثل بچه ها ی دیگر می شود و ...( افروز،1384).

از ویژگیهای عمده انسان آگاهی او از رفتار خود و برخوداری وی از نیروی تفکر است، انسان می تواند از رفتار خود آگاه باشد و در برخورد با مسائل و امور مختلف از نیروی تفکر خود استفاده کند، اما انسان همیشه از آنچه که انجام می دهد آگاه نیست، به سخن دیگر گاهی انسان عملی را انجام می دهد که اما از انگیزه رفتار خود یا هدف آن رفتار آگاه نمی باشد. وقتی والدین برای اولین بار با این حقیقت روبرو می شوند که کودکشان استثنایی است واکنش  آنها پیامد هایی خواهد داشت، وجود کودک معلول ذهنی اثرات عمیقی بر روی نحوه ارتباط یک یک افراد خانواده با هم و هریک از آنها با کودک معلول وارد می سازد و همین اثرات ناخوشایند چنانچه به گونه ای منطقی و چاره جویانه قابلیت حل نیابند ضایعات جبران ناپذیری بر روان والدین، سایر نوباوگان خانواده خصوصاً کودک معمول باقی می گذارد. واکنشهای شایع والدین ممکن است به صورت احساس گناه1 ناکامی و محرومیت2 انکار واقعیت یا کتمان حقیقت3 اضطراب و نگرانی باشد میلانی فر(1347). نتایج پژوهش امینی و همکاران (1370) نشان داده است که بین هوش هیجانی، خودکارآمدی و سلامت روانی دانش آموزان ممتاز و عادی تفاوت معناداری وجود دارد. به این معنی که میانگین هوش هیجانی، خودکارآمدی و سلامت روانی  دانش آموزان ممتاز بالاتر از دانش آموزان عادی است.

این قبیل واکنشها تا زمانی که به کنترل در نیایند و تعدیل نشوند نه فقط سلامت روانی اعضای خانواده را به مخاطره می اندازند بلکه نوع تعامل و ارتباط اعضای خانواده و کودک معلول ذهنی یا جسمی را پیچیده می سازد و در نهایت موجب اضمحلال انرژی  روانی و دیگر توانمندیهای آنان می شوند.

1-2 بیان مسأله

حضور کودک عقب مانده در هر خانواده ساختار آن خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سلامت روانی خانواده بخصوص والدین را تحت الشعاع قرار می‌دهد، کودک بر اثر تعارض‌های شدید میان اعضای خانواده، کل خانواده را درگیر بحران می‌کند.

تحقیقات نشان می­دهد که والدین کودکان عقب مانده ذهنی عموما در خطر مشکلات زندگی خانوادگی و دشواری‌های عاطفی قرار دارند(بکمن، 1991).

بطور کلی خانواده کودک معلول به لحاظ داشتن کودکی متفاوت با سایر کودکان با مشکلات فراوانی در زمینه نگهداری، آموزش و تربیت آنها روبروست. این مسایل همگی بر والدین فشارهایی وارد می‌کنند که سبب بر هم خوردن آرامش و یکپارچگی خانواده می‌شوند و در نتیجه انطباق و سازگاری آنان را تحت تاثیر قرار می دهد. عزت نفس یکی از مهمترین عوامل تحول و شکل‌گیری شخصیت است و نقش بنیادین در سلامت روانی دارد به گونه‌ای که عزت نفس پایین و شکل‌گیری احساس خود کم بینی در والدین زمینه‌های آسیب روانی را فراهم می‌نماید( ولی زاده و همکاران و 1387).

سلامت روان یکی از مباحث مهمی است که در رشد و بالندگی خانواده و جامعه موثر می‌باشد. سازمان بهداشت جهانی (2004) سلامت روانی را به عنوان حالتی از بهزیستی که درآن فرد توانمندی خود را شناخته از آنها به نحو موثر و مولد استفاده کرده و برای اجتماع خویش مفید است تعریف می‌کند.

با توجه به تحقیقات انجام شده، این پژوهش بدنبال این است که رابطه خودکارآمدی و سلامت عمومی در بین والدین دارای کودکان عادی و مرزی را مورد بررسی و پژوهش قرار دهد.

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق

خانواده یک نظام اجتماعی است و حضور یک کودک استثنایی در خانواده فشار روانی زیادی بر والدین و اعضای خانواده وارد می کند و می تواند سلامت روان آنان را به مخاطره اندازد.

بدیهی است که بیماری روانی مخصوص یک قشر یا یک منطقه خاص نبوده و تمامی طبقات جامعه را در بر می­گیرد و هیچ انسانی از فشار روانی و اجتماعی مصون نیست و به طور کلی باید گفت وجود یک بیماری روانی به کار . اقتصاد خانواده لطمه وارد می­کند، درآمد سرانه را کاهش می­دهد و رفاه و نشاط فردی را از اعضای خانواده سلب می­کند و با تخریب و ضایع کردن نیروی انسانی، در اقتصاد و اجتماع تأثیر عمیق و سوء بر جا می­گذارد. به همین دلیل بهداشت روان در اغلب کشورها در رأس برنامه ملی و بهداشت همگانی قرار دارد(میلانی فر، 1385).

اسکینر اظهار می دارد که سلامت روانی و انسان سالم به معادل با رفتار منطبق با قوانین و ضوابط جامعه است و چنین انسانی وقتی بامشکل روبرو شود ازطریق شیوه اصلاح رفتار برای بهبود و بهنجار کردن رفتار خود و اطرافیانش به طور متناوب استفاده می جوید تا وقتی که به هنجار مورد پذیرش اجتماع برسد، به علاوه انسان سالم بایستی آزاد بودن خودش را نوعی توهم پندارد و بداند که رفتار او تابعی ازمحیط می باشد و هر رفتار توسط حدودی از عوامل محیطی مشخص گردد.

تامین بهداشت همه افراد جامعه از مهم ترین مسائل اساسی هر کشور است، این امر در سه جنبه جسمانی، روانی و اجتماعی مورد ملاحظه قرار می گیرد، در صورتی که بعد روانی بهداشت به اندازه کافی مورد توجه قرار نگیرد، فراوانی مشکلات روانی و رفتاری رو به فزونی خواهد گذاشت( نوابی نژاد،1376).

این پژوهش می تواند برای والدین، مربیان که مسئول تعلیم و تربیت کودکان هستند الهام بخش باشد یا به احساسات و نیازهای کودکان توجه نموده و در زمینه ی کمک به عزت نفس و سلامت روانی و همچنین بهزیستی روانشناختی و همچنین خود شکوفایی والدین گام بردارد.

1-4 اهداف تحقیق

1-4-1 اهداف اصلی:

هدف اصلی پژوهش حاضر، تعیین رابطه بین خودکارآمدی با سلامت روان در بین والدین دارای کودکان عادی و  مرزی 12-7 ساله شهرستان الشتر در سال 92 است.

1-4-2- اهداف فرعی

1- تعیین رابطه بین خودکارآمدی با سلامت روان در بین والدین دارای کودکان عادی و مرزی.

2- مقایسه سلامت روان در بین والدین دارای کودکان عادی و مرزی.

 3- مقایسه خودکارآمدی در بین والدین دارای کودکان عادی و مرزی.

1-5- متغیرهای پژوهش حاضر عبارتند از:

متغییر مستقل← خودکارآمدی

 متغییر وابسته ← سلامت روان

متغییر تعدیل کننده ← گروه والدین کودکان عادی و مرزی

1-6 فرضیه های پژوهش

1- بین خودکارآمدی با سلامت روان والدین کودکان عادی و مرزی رابطه وجود دارد.

2- بین سلامت روانی والدین دارای کودکان مرزی با والدین دارای کودکان عادی تفاوت وجود دارد.

3- بین خودکارآمدی والدین دارای کودکان مرزی با والدین دارای کودکان عادی تفاوت وجود دارد.

1-7 بیان مفاهیم و اصطلاحات

تعریف مفهومی

خودکارآمدی:

باورهای شخصی درباره قابلیت هایی برای سازماندهی و اجرا دوره های عمل مورد نیاز برای مدیریت موقعیتهای که در آینده پیش خواهد آمد، است. (بندورا، 1995)

خودکارآمدی(Self-efficacy) از نظریه شناخت اجتماعی(Social cognition Theory) آلبرت باندورا (1997) روان‌شناس مشهور، مشتق شده است که به باورها یا قضاوتهای فرد به توانائیهای خود در انجام وظایف و مسئولیتها اشاره دارد.

سلامت روان:

سازمان بهداشت جهانی (2004) سلامت روانی را به عنوان حالتی از بهزیستی که درآن فرد توانمندی خود را شناخته از آنها به نحو موثر و مولد استفاده کرده و برای اجتماع خویش مفید است تعریف می‌کند. به طور کلی بهداشت روانی ایجاد سلامت روان به وسیله پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های روانی، کنترل عوامل موثر بروز آن، تشخیص زودرس، پیشگیری از عوامل ناشی از برگشت بیماریهای روانی و ایجاد محیط سالم در برقراری روابط صحیح انسانی است(میلانی فرد، 1386).

حالتی از بهباشی (آرامش و آسایش) که در آن فرد توانایی های شخصی خود را شناخته، می تواند با فشارهای طبیعی (معمولی) زندگی مقابله کند، می تواند بهره وری و ثمردهی شغلی داشته باشد و قادر است در جامعه نقش مهمی  داشته باشد( در جامعه مشارکت معنی داری داشته باشد). (وهو، 2004)

تعریف عملیاتی

خودکارآمدی:

 منظور از خودکارآمدی در این پژوهش نمره ای است که آزمودنی ها در پرسشنامه خودکارآمدی بندورا بدست آورده اند.

سلامت روان:

میزان نمره ای است که آزمودنی­ها از پرسشنامه 28 ماده ای سلامت روان(GHQ) بدست آورده­اند.

والدین کودکان کم توان ذهنی:

منظور از والدین در اینجا مادر و پدر کودکان می باشد که حداقل دارای یک کودک کم توان ذهنی آمورش پذیربوده که درمدارس استثنایی روزانه تحصیل می کند وخدمات توانبخشی دریافت می دارند و پاسخگوی پرسشنامه والدین است که مسئولیت دانش آموز را برعهده دارد.

در فرهنگ کودکان استثنایی تعریف شده است:

آموزش و پرورش ویژه به آموزش و پرورشی گفته می شود که برای کودکان با نیازهای ویژه در نظر گرفته شده یعنی کودکانی که به دلایل مختلف نمی توانند به طور کامل از برنامه درسی عادی بهره ببرند.

-[1] عقب ماندگی ذهنی یک مرض یا یک بیماری نیست بلکه شرایط خاص ذهنی است .

Frustration.1

Frustation.2

Denial Of Reality.3 

Abstract

In this study, the relationship between self-efficacy and mental health among children of parents with normal and borderline 12-7 Alashtar city in 92 years were studied. For the purposes of this study, a correlation scheme that is applied to a survey of parents of normal children and parents Frontier (educable) 12-7 old city Alashtar form. Groups of subjects as possible in order to provide a proper statistical analysis, according to Morgan, 140 were selected for this project. Bandura's self-efficacy questionnaire used in the survey questionnaire and the General Health Questionnaire (GHQ-28) was Cronbach's alpha Bandura's self-efficacy concept to 0/92 respectively. In this research, descriptive and inferential statistical methods are used. In descriptive statistics, frequency tables, graphs, partially oriented centers (Front - Middle - mean) and standard deviation and inferential statistics, correlation, analysis of variance and independent sample t-test was used. Based on the results of the study show that the efficacy of mental health in parents of children with borderline normal, there is and t-test results showed that normal children of parental self-efficacy is a more favorable situation.

Keywords: efficacy, mental health, parents, children and ordinary boundary