پایان نامه رابطه بین مدیریت سود واقعی و پیش‏بینی سود هر سهم با بیش نمایی خالص دارایی های عملیاتی

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حسابداری

چکیده

این پایان‏نامه وضعیتی را مطالعه می‏کند که متورم بودن ترازنامه، استفاده از اقلام تعهدی اختیاری به منظور مدیریت سود افزایشی را با محدودیت مواجه می‏سازد. ترازنامه متورم به واسطه استفاده از اقلام تعهدی اختیاری در دوره‏های گذشته و انباشت این اقلام در خالص دارایی‏های عملیاتی شرکت‏ها بروز می‏کند. در چنین شرایطی پیش‏بینی می‏شود، شرکت‏ها به منظور اجتناب از گزارش سود غیرمنتظره منفی (عدم تحقق پیش‏بینی‏های سود)، مدیریت سود واقعی و مدیریت پیش‏بینی‏های سود را در دستور کار خود قرار می‏دهند. به منظور آزمون این پیش‏بینی از داده‏های 243 شرکت، مشتمل بر 2,233 مشاهده شرکت-سال در طی دوره زمانی 91-1380 و رگرسیون لوجستیک با اثرات ثابت استفاده شده‏است. نتایج به دست آمده نشان می‏دهد، در زمانی که خالص دارایی‏های عملیاتی شرکت‏ها به واسطه استفاده از اقلام تعهدی اختیاری بیش از واقع گزارش شده‏اند، احتمال استفاده مدیران از مدیریت سود واقعی افزایشی برای تحقق سود پیش‏بینی شده و همچنین مدیریت کاهشی پیش‏بینی‏های سود به منظور کاستن انتظارات سرمایه‏گذاران، افزایش می‏یابد تا به این وسیله شرکت‏ها از گزارش سود غیرمنتظره منفی اجتناب کنند.

واژگان کلیدی: اقلام تعهدی اختیاری؛ مدیریت کاهشی پیش‏بینی سود؛ مدیریت سود واقعی؛ سود غیرمنتظره منفی.

1-1 مقدمه

هدف حسابداری فراهم آوردن اطلاعاتی است که به سرمایه‏گذاران و سایر استفاده‏کنندگان از اطلاعات حسابداری کمک کند تا با استفاده از این اطلاعات تصمیمات اقتصادی خود را اتخاذ نمایند. اهمیت اطلاعات حسابداری در بازار سرمایه و واکنش مشارکت‏کنندگان در بازار به اطلاعات حسابداری باعث می‏شوند تا مدیران شرکت‏ها در خصوص اطلاعاتی که در قالب صورت‏های مالی در اختیار مشارکت‏کنندگان در بازار قرار می‏دهند، وسواس و دقت فراوانی را اعمال نمایند.

پیامدهای واکنش بازار به اطلاعات حسابداری برای مدیران می‏تواند بسیار با اهمیت باشد. برای مثال ممکن است، ارزابی عملکرد مدیریت تا حدود زیادی متکی به قیمت سهام شرکت در بازار پس از انتشار صورت‏های مالی باشد. در صورتی که گزارش‏های مالی منتشر شده از سوی شرکت باعث افزایش قیمت اوراق بهادار در بازار سرمایه شود، این افزایش قیمت (و به تبع آن، بازده) سهام باعث خواهد شد تا سرمایه‏گذاران عملکرد مدیریت را مثبت ارزیابی نمایند. این ارزیابی‏ها تاثیر مستقیمی بر امنیت شغلی مدیران و حقوق و مزایا و پاداش آنان خواهد داشت.

یکی دیگر از پیامدهای واکنش بازار به اطلاعات حسابداری برای مدیریت، تاثیر آن بر توانایی تامین مالی و هزینه تامین مالی شرکت است. شرکت‏هایی که بازار واکنش مثبتی به اطلاعات آنها نشان داده‏است، به منابع بیشتری جهت تامین مالی پروژه‏های سرمایه‏ای خود دسترسی دارند. همچنین، معمولاً در مقایسه با شرکت‏هایی که بازار واکنش منفی به اطلاعات آنها نشان داده‏است، هزینه سرمایه تامین مالی برای این شرکت‏ها پایین‏تر است.

پیامدهای متفاوت بازار سرمایه به اطلاعات منتشر شده توسط شرکت‏ها باعث می‏شود تا مدیران شرکت‏ها این انگیزه را داشته باشند تا تمام تلاش خود را بکارگیرند تا بازار از اطلاعات منتشر شده توسط آنها استقبال نماید و درصورتی که شرکت در شرایط عادی و واقعی نتواند انتظارات را برآورده سازد، اقداماتی را بکارگیرد تا از این واکنش بازار اجتناب نماید یا از میزان آن بکاهد.

1-2 بیان مسئله

مطالعات پیشین (برای مثال، بروان و کایلر[1]، 2005؛ ماتسوموتو[2]، 2002؛ بارتو[3] و همکاران، 2002؛ بروان[4]، 2001) نشان داده‏اند که مدیران تمایل دارند سودی که شرکت در پایان دوره گزارش می‏کند، حداقل به اندازه پیش‏بینی‏هایی باشد که پیش‏تر از سوی مدیریت یا تحلیل‏گران مالی مطرح شده‏است. از آنجا که پایین‏تر بودن سود واقعی از سود پیشبینی شده (که به آن "سود غیر منتظره منفی [5]" گفته می‏شود) واکنش نامطلوب بازار را به دنبال دارد و باعث نامطلوب ارزیابی شدن عملکرد مدیریت می‏شود، شرکت‏ها اغلب استراتژی‏هایی را بکار می‏گیرند که احتمال عدم تحقق سود پیش‏بینی شده[6] را کاهش می‏دهد.

ادبیات تحقیق حسابداری نشان داده‏است که شرکت‏ها به طرق مختلفی ممکن است از سود غیر منتظره منفی اجتناب کنند (هو و همکاران، 2012):

یکی از این روش‏ها به کارگیری اقلام تعهدی اختیاری برای دستکاری افزایشی سود است که تحت عنوان مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی[7] شهرت یافته‏است.

روش دوم، به مدیریت سود واقعی[8] اشاره دارد که بر اساس آن، مدیران اقدامات اقتصادی واقعی را در پیش می‏گیرند تا به سطح سود مورد نظر دست یابند. این اقدامات می‏تواند مواردی مانند کاهش در مخارج قابل اجتناب در حوزه تحقیق و توسعه (R&D)، تبلیغات و تعمیرات و نگهداری و همچنین کاهش در بهای تمام شده کالای فروش رفته از طریق افزایش تولید در دوره جاری است.

یکی از روش‏های دیگر تحقق سود پیش‏بینی شده[9]، مدیریت انتظارات بازار و سرمایه‏گذاران از طریق ارائه پیش‏بینی‏های خود در سطح پایین است (پیش‏بینی کاهشی سود[10]).

بخش عمده ادبیات تحقیق سه روش مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی اختیاری، مدیریت سود واقعی و پیش‏بینی سود کاهشی را مکانیزم‏های مکملی در نظر می‏گیرند که مدیران با بکارگیری همزمان آنها تلاش می‏کنند از سود غیر منتظره منفی اجتناب کنند (بارتو و همکاران 2002؛ ماتسوموتو 2002؛ بارتون و سیمکو[11] 2002؛ براگستلر و ایمس[12] 2006).

با این وجود، براون و پینلو[13] (2007) نشان دادند که در فرایند محقق کردن سود پیش‏بینی شده، از روش‏ مدیریت افزایشی سود از طریق اقلام تعهدی اختیاری و روش پیش‏بینی کاهشی سود، به صورت جایگزین استفاده می‏شوند. زانگ[14] (2007) نشان داد که مدیریت سود واقعی و مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی به صورت جایگزین استفاده می‏شوند. به صورت کلی این شواهد نشان می‏دهد که مدیران به منظور اجتناب از سود غیره منتظره منفی، از این ابزار تحقق بخشیدن سود پیش‏بینی شده به صورت جایگزین و مکمل استفاده می‏کنند.

به واسطه وجود محدودیت در بکارگیری اقلام تعهدی برای مدیریت افزایشی سود و همچنین معکوس شدن اقلام تعهدی مدیریت شده در دوره‏(های) آتی، انتظار می‏رود مدیران برای مدیریت پایدارتر سود، اقدام به مدیریت سود واقعی بنمایند. به ویژه در دوره‏های زمانی که در بکارگیری اقلام تعهدی اختیاری برای مدیریت سود، محدودیت بیشتری وجود دارد، تحقق این پیش‏بینی محتمل‏تر است.

بکارگیری مدیریت افزایشی سود از طریق اقلام تعهدی اختیاری در دوره‏(های) گذشته، باعث بیش‏نمایی خالص دارایی‏های عملیاتی در ترازنامه (متورم بودن ترازنامه) می‏شود. بنابراین می‏توان متورم بودن ترازنامه را نشانه مدیریت سود در دوره‏های گذشته دانست و از آن به عنوان معیاری جهت ارزیابی محدودیت در بکارگیری روش اقلام تعهدی اختیاری برای مدیریت سود در دوره جاری استفاده کرد. در چنین موقعیتی، مدیریت شرکت جهت تحقق یافتن سود پیش‏بینی شده به راه کارهای جایگزینی مانند مدیریت سود واقعی و پیش‏بینی کاهشی سود، روی می‏آورد. به این ترتیب، موضوع تحقیق پیش رو، بررسی رابطه بین بیش‏نمایی خالص دارایی‏های عملیاتی در ترازنامه (متورم بودن ترازنامه) با مدیریت سود واقعی و پیش‏بینی سود کاهشی است.

1-3 اهمیت، ضرورت و نتایج احتمالی تحقیق

شناسایی مکانیزم‏هایی که مدیران به طریق آن اقدام به تحقق بخشیدن سود پیش‏بینی شده می‏نمایند، از بعد سودمندی اطلاعات حسابداری اهمیت فراوانی دارد. در حالی که هدف حسابداری فراهم آوردن اطلاعاتی است که با استفاده از آن سرمایه‏گذاران بتوانند تصمیمات اقتصادی مناسبی اتخاذ نمایند، شناسایی کانال‏هایی که اطلاعات بتوانند چشم‏انداز آتی شرکت را به نحوه مطلوب‏تری منعکس نماید حائز اهمیت است.

نتایج به دست آمده از این تحقیق می‏تواند سرمایه‏گذاران، تحلیل‏گران و استانداردگذاران را جهت درک مطلوب‏تر پیام‏های مستتر در اطلاعات حسابداری یاری کند. چنانچه نتایج تحقیق بتواند وجود رابطه بین ترازنامه متورم شده با مدیریت سود واقعی و پیش‏بینی سود کاهشی را تایید کند، استفاده‏کنندگان از صورت‏های مالی خواهند توانست اقدامات مدیریت را به نحوه مطلوب‏تری پیش‏بینی نمایند و واکنش مناسبی از خود نسبت به آن نشان دهند.

1-4 اهداف تحقیق

هدف کلی این تحقیق بررسی مکانیزم‏های جایگزین بکارگیری اقلام تعهدی اختیاری در جهت تحقق سود پیش‏بینی شده‏است. به صورت خاص، اهداف این تحقیق شامل موارد زیر است:

بررسی رابطه بیش‏نمایی خالص دارایی‏های عملیاتی در ترازنامه (متورم بودن ترازنامه) و مدیریت سود واقعی

بررسی رابطه بیش‏نمایی خالص دارایی‏های عملیاتی در ترازنامه (متورم بودن ترازنامه) و مدیریت کاهشی پیش‏بینی سود

1-5 پرسش‏های اصلی تحقیق

با توجه به مطالب مطرح شده در بیان مسئله، تحقیق حاضر در صدد پاسخگویی به سوالات زیر است:

چه رابطه‏ای بین کاهشی بودن پیش‏بینی سود هر سهم و بیش‏نمایی خالص دارایی‏های عملیاتی در ترازنامه وجود دارد؟

چه رابطه‏ای بین مدیریت سود واقعی و بیش‏نمایی خالص دارایی‏های عملیاتی در ترازنامه وجود دارد؟

1-6 فرضیه‏های تحقیق

فرضیه اول: بین کاهشی بودن پیش‏بینی سود هر سهم و بیش‏نمایی خالص دارایی‏های عملیاتی در ترازنامه رابطه مثبت و معنی‏داری وجود دارد.

فرضیه دوم: بین مدیریت سود واقعی و بیش‏نمایی خالص دارایی‏های عملیاتی رابطه مثبت و معنی‏داری وجود دارد.

1-7 جنبه نوآوری تحقیق

بر اساس بررسی ادبیات تحقیق که شرح آن در فصل دوم ارائه شده‏است، مشخص شد که در ایران تحقیقی با موضوع مشابه صورت نگرفته است. همچنین این موضوع در تحقیقات انجام شده در کشورهای توسعه‏یافته دارای جنبه‏های نوآورانه است. برای مثال، تحقیقات انجام شده در خارج از کشور از پیش‏بینی تحلیل‏گران به عنوان معیار انگیزه مدیران برای تحقق سود پیش‏بینی شده استفاده کرده‏اند. حال آن که در کشور ایران به دلیل عدم وجود سیستم اطلاعاتی برای ثبت پیش‏بینی تحلیل‏گران مالی، سرمایه‏گذاران بیشترین توجه خود را به پیش‏بینی سود هر سهم توسط مدیریت معطوف ساخته‏اند. برای مثال، امتیاز کیفیت افشا که همه ساله توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تهران برای شرکت‏ها محاسبه و منتشر می‏شود مبتنی بر دقت (تحقق) پیشبینی سود هر سهم است. به این ترتیب در تحقیق حاضر از پیش‏بینی سود توسط مدیریت به عنوان جایگزین پیش‏بینی تحلیل‏گران مالی استفاده شده‏است.

1-8 روش تحقیق

1-8-1 کلیات روش تحقیق

این تحقیق از منظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است. از آنجا که محقق بدون دخالت در شرایط طبیعی متغیرها تنها اقدام به بررسی وضعیت متغیرها در حالت طبیعی خود و رابطه متغیرها با یکدیگر می‏پردازد، این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی-همبستگی به شمار می‏رود. با توجه به عدم امکان کنترل کامل متغیرها و تغییر در مقادیر متغیر مستقل به منظور مشاهده اثرات این تغییر در متغیر وابسته، طرح تحقیق حاضر از نوع تحقیقات نیمه تجربی است.

1-8-2 قلمروز مکانی تحقیق

قلمرو مکانی تحقیق سازمان بورس اوراق بهادار تهران می‏باشد

1-8-3 قلمرو زمانی تحقیق

قلمرو زمانی تحقیق از سال 1380 تا سال 1391 به مدت 12 سال می‏باشد.

1-8-4 جامعه و نمونه آماری تحقیق

جامعه آماری ین تحقیق، کلیه شرکت‏های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 1391-1380 می‏باشد.

کلیه شرکت‏های موجود در جامعه آماری که حائز معیارهای زیر باشند در نمونه تحقیق انتخاب خواهند شد. به این ترتیب روش نمونه‏گیری تحقیق حذفی سیستماتیک است.

دوره مالی شرکت‌های نمونه مورد نظر منتهی به 29 اسفند ماه هر سال باشد.

شرکت‌های مورد نمونه سال مالی خود را طی دوره تحقیق تغییر نداده باشند.

اطلاعات شرکت‌های موجود در نمونه در طول دوره تحقیق در دسترس باشد.

فعالیت شرکت از نوع تولیدی باشد.

[1] Brown and Caylor

[2] Matsumoto

[3] Bartov

[4] Brown

[5] Negative Earnings Surprises

[6] failing to meet earnings forecasts

[7] "accrual-based" earnings management

[8] “real” earnings management

[9] Meet or Beat Earnings Forecasts

[10] Manage Earnings Expectations Downward

[11] Barton and Simko

[12] Burgstahler and Eames

[13] Brown and Pinello

[14] Zang

Bloated balance sheet, Earnings Management, and Management EPS Forecast

Abstract

This dissertation examines whether balance sheet constraint affects managers’ propensity to use either real earnings management or downward forecast guidance as a substitute mechanism to avoid negative earnings surprises. Because negative earnings surprises are generally associated with adverse market reactions and unfavorable assessments of managerial performance, firms often employ strategies that minimize the likelihood of failing to meet analysts’ earnings forecasts.

Due to the limited flexibility within Generally Accepted Accounting Principles (GAAP) and the reversing nature of accrual accounting, managers’ ability to manipulate earnings upward by reporting positive discretionary accruals in the current period is constrained by accrual management in previous periods. Furthermore, because of the articulation between the income statement and the balance sheet, previous accounting choices that increase earnings will also increase net assets, but such increases are limited by the necessity to conform to GAAP. Given the relative difficulty of managing earnings upward if the balance sheet is already bloated, managers are more likely to use real earnings management or forecast guidance to achieve earnings surprise targets.

H1. The likelihood of managing earnings upward by real activities manipulation is positively related to the extent to which a firm’s balance sheet is already bloated (i.e. net assets are already overstated in the balance sheet).

H2. The likelihood of using downward forecast guidance is positively related to the extent to which a firm’s balance sheet is already bloated.

Our sample consists of all manufacturer firm-years spanning the 11-year period, 1380-1391. We also focus on firms with Isfand 29 fiscal year end. The final sample includes 2,233 firm-year observations (243 individual firms).

Results show that firms with higher level of beginning net operating assets relative to sales are more likely to engage in real earnings management in terms of abnormal increases in production costs and abnormal reductions in discretionary expenditures. Furthermore these firms are more likely to guide analysts’ earnings forecasts downward.

Keywords: Discretionary Accruals; Downward Forecast Guidance; Negative Earnings Surprises; Real Earnings Management.