پایان نامه بررسی رابطه بین هزینه‎های کیفیت و کیفیت در شرکت شیر پگاه خوزستان

پایان نامه دوره کارشناسی ارشد رشته حسابداری

چکیده

      هدف این تحقیق، بررسی رابطه بین اجزای هزینه های کیفیت و کیفیت در شرکت می‎باشد. در این تحقیق برای جمع آوری هزینه ‎های کیفیت، روش سنتی و برای تعیین اجزای هزینه‎های کیفیت از مدل PAFاستفاده شده است. فرضیات تحقیق برمبنای یک نمونه آماری برای شرکت تولیدی و دارای ایزو در یک دوره سه ساله از سال 1390 تا 1392،  با استفاده از مدل ضریب همبستگی مورد آزمون قرار گرفته است. رابطه بین اجزای هزینه‎های کیفیت و کیفیت به تفکیک مواد،  نیروی‎انسانی،  ماشین‎آلات  و در مجموع شرکت مورد بررسی قرار گرفته است.

      نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که، بین مجموع هزینه‎های پیشگیری و ارزیابی، و هزینه‎های شکست مواد و منابع انسانی و شرکت به صورت کلی، رابطه معکوس و معنادار وجود دارد ولی در بخش ماشین‎آلات رابطه مستقیم ومعناداری وجود دارد. و هچنین بین مجموع هزینه‎های ارزیابی و پیش‎گیری شرکت و سطح کیفیت محصول تولیدی رابطه مستقیم و معنادار،  و بین هزینه‎های شکست شرکت و سطح کیفیت محصول تولیدی رابطه معکوس و معنادار مشاهده شد.

واژه های کلیدی: هزینه های کیفیت، هزینه های پیشگیری، هزینه های ارزیابی، هزینه های شکست داخلی، هزینه های شکست خارجی، کیفیت.

.1-1 مقدمه

       شرکت های امروزی برای رقابت در سطح جهانی و برای باقی ماندن در محیطی که اصطلاحا به " کلاس جهانی " معروف است، بیش از پیش به کیفیت و بهره وری متکی هستند و مدیریت کیفیت جامع، کوششی است در این جهت.

یکی ازابزارهای مهم و مورد نیاز برای استقرار موفق نظام مدیریت کیفیت جامع فراگیر، سیستم هزینه یابی کیفیت است. مطالعه در بازارهای مصرف به سادگی نشان می دهد که افزایش کیفیت محصول راهی موثر برای حضور بیشتر در بازار است. وقتی شرکتی به خاطر داشتن کیفیت بالای محصول خود مشهور می شود، می تواند با ادامه رقابت با رقیبان مشابه، دارای سهم بازار بیشتری شود. از این رو وجود سیستمی که اطلاعات مرتبط با تولید محصول با کیفیت را ارائه کند امری حیاتی است. هزینه یابی کیفیت یکی از ابزارهایی است که به بهبود سطح کیفیت کمک می کند و موجب مشخص شدن هزینه های اضافی، فعالیت های بیهوده و حذف آن ها می شود. به کارگیری سیستم های هزینه یابی کیفیت ما را قادر می سازد که با استفاده بهتر و مناسب تر از منابع و امکانات و سرمایه گذاری در فعالیت های پیشگیرانه، علاوه بر تامین رضایت مشتری، هزینه ها را نیز تا حد ممکن کاهش دهیم. به طور خلاصه سیستم هزینه یابی کیفیت زمینه لازم را جهت تولید مرغوب تر و با صرف هزینه کمتر فراهم می آورد (ستایش، پورقدیری، 1387).

     مدت زمانی است که مدیران متخصص، تولیدکنندگان را ترغیب می‎نمایند که فرایند تولید را به گونه‎ای طراحی نمایند که به جای بازرسی کیفیت در انتهای خط تولید، از همان ابتدا کیفیت در این فرایند بکار گرفته  شود. 30 سال پیش، جوران[1] پیش‎بینی کرد که توجه به کیفیت باعث بازگشت ژاپن به قدرت اقتصادی خواهد شد. در دهه 1970 و 1980، ژاپن سهم بازار را با محصولات بهتر و با قیمت پایین‎تر، از آن خود ساخت. شرکت‎های ژاپنی دمینگ و جوران[2] استفاده نمودند و براساس نظریات آنها، هزینه های کیفیت خود را به 5 درصد هزینه‎های کل تولید رساندند. در حالی که هزینه‎های کیفیت در کارخانه‎های آمریکایی حدود50 درصدکل هزینه‎های تولید بود، یعنی 10 بار بیش‎تر از ژاپن بود.

     پیشگویی جوران درست بود. در اواخر دهه 1970 و ابتدای دهه 1980، بیشتر شرکت‎های آمریکایی با بحران مواجه شدند. آنها متوجه شدند که اجناس ساخته شده در ایالات متحده،  دیگر به معنی بهترین کالا نمی‎باشد. در مقابل، در حالی که پس از گذر از یک دوره زمانی که اجناس ژاپنی مورد استهزاء قرار می‎گرفتند،  حالا دیگر اجناس ژاپنی و نام ژاپن به معنی داشتن کیفیت برتر تلقی می‎شد. و این موضوع باعث نگرانی سردمداران ایالات متحده، خصوصاً مدیران اجرایی موسساتی شد که از تکنیک‎های سنتی مدیریت استفاده می‎کردند.

     واژه هزینه، واژه‎ای ناخوشایند است که نه تنها موجب بیم اقتصاد دانان شده است بلکه طرفداران کیفیت را نیز همواره در فضایی پر تنش و تردیدآمیز میان هزینه با بار منفی و کیفیت با بار مثبت قرار می‎دهد.

     هزینه‎های کیفیت با توجه به نقش کلیدی که می‎توانند در تصمیم‎گیری مدیریت در جهت بهبود کیفیت داشته باشند از اهمیت به سزایی برخوردارند. تبیین دقیق این هزینه‎ها و ایجاد جریان اطلاعاتی بین واحد‎های مختلف شرکت به نحوی است که بصورت دوره‎ای، سالانه یا موردی نقاط قوت و ضعف نظام کیفیت را در قالب عدد و رقم بصورت شاخص‎های مؤثر در تصمیم‎گیری‎ها بیان می­نماید. بدیهی است هر چه اقلام اطلاعاتی مربوط، دقیق‎تر باشند توانایی آن ها در پاسخگویی به نارسایی‎های نظام کیفیت بیشتر می‎شود. لذا تصمیم‎گیری مدیریت راحت‎تر انجام می‎شود (نیکبخت، 1391).

1-2. بیان موضوع و سوال تحقیق

         اگرچه پیاده سازی سامانه های کیفیتی به یک ضرورت جهت بقا در محیط متلاطم و رقابتی در عصر حاضر تبدیل شده است، اما باید توجه داشت که هدف نهایی از چنین اقداماتی ارتقاء سازمان و افزایش منافع آن می باشد. اگر کیفیت را یک نیاز برای ارتقاء سازمان بدانیم، آنگاه هزینه-یابی کیفیت را می توان ابزاری ضروری برای مدیریت ارتقاء سازمانی تلقی کرد. در حقیقت هزینه-یابی کیفیت موجب خواهد شد که صرف هزینه های کیفیتی در سازمان مؤثر و همگام با مدیریت ارتقاء سازمان باشد. به عبارت دیگر هزینه یابی کیفیت ابزاری توانا در جهت روشنگری و آگاهی بخشی به مدیریت است تا منابع خود را به شکل بهینه در جهت ارتقاء سازمان و افزایش منافع خود به کار گیرد (الدریج[3]، 2006)

    تولید یک کالا یا ارائه یک خدمت یا انجام یک فعالیت کیفی که تامین‎کننده درجه بالایی از رضایت مشتری باشد به تنهایی کافی نیست. هزینه‎های دستیابی به چنین هدفی نیز می‎بایست به دقت بررسی شود به صورتی که اثر بلند‎مدت این هزینه‎ها بر فعالیت شرکت یا سازمان مطلوب باشد. این هزینه‎ها معیار صحیحی برای انجام فعالیت‎های کیفی می‎باشند.

    در حقیقت از اصلی‎ترین مسئولیت مدیریت برقراری تعادل میان کیفیت و هزینه‎های دستیابی به آن است. این هدف می‎تواند به بهترین شکل از طریق تحلیل عناصر هزینه‎های کیفیت برآورده شود.

    در عصر حاضر با توجه به تحولات جهانی صورت گرفته در عرصه فناوری، تغییر و تحولات پرشتاب بازارها و رقابتی‎تر شدن عرصه فعالیت برای بنگاه­های اقتصادی، مفاهیم مرتبط با کیفیت از اهمیت و گستردگی زیادی برخوردار شده‎اند. بسیاری از سازمان ها کیفیت را به عنوان یک رکن اساسی جهت دستیابی به رضایت مشتریان و دستاویزی جهت بقا و توسعه در شرایط رقابتی ارزیابی می‎کنند.  امروزه کیفیت مفهومی فراتر از قابل اطمینان بودن محصول دارد و منظور از آن رسیدن به کیفیت جامع است که در آن عملکرد و افراد سازمان نیز موثراند (فارسیجانی، 1386).

    مهمترین مسئله در مدیریت کیفیت جامع این است که بهبود کیفیت به صورت جامع و به طور جدی توسط کلیه واحدهای سازمان پیگیری شود و همه افراد در این امر مشارکت داشته باشند (داویس[4]، 2003). در حقیقت در مدیریت کیفیت جامع، پیاده سازی و ارتقاء کیفیت به کل سازمان تسری می یابد و فقط به محصول خروجی محدود نمی شود. اما یک اصل اساسی را نباید از یاد برد: چنین اقداماتی نهایتا با هدف بهبود عملکرد و افزایش سودآوری در سازمان صورت می گیرد و این همان مسئله ای است که منجر به شکل گیری و توسعه روش های هزینه یابی کیفیت شده است. به عبارت دیگر، اگر چه هدف از پیاده سازی سامانه های کیفیتی، دستیابی به رضایت مشتری است، اما این هدف می بایست با کمترین هزینه ممکن تحقق یابد. (دیل و پلانک، 1381).

    هزینه‎یابی کیفیت، روش هزینه‎یابی مبتنی بر فرآیند است که به لحاظ مفهومی به دنبال سنجش و ایجاد تعادل بین هزینه‎های پیشگیرانه و هزینه­های تضمین کیفیت در برابر هزینه‎های کیفیت نامناسب و ضایعات و نارضایتی مشتری است. در این روش که در دل سیستم حسابداری مالی و صنعتی ایجاد می‎شود، هزینه‎های انجام فعالیت ها با دیدگاه میزان تأثیر آنها بر کیفیت، دسته بندی و مقایسه می­شوند. هدف از سیستم هزینه‎یابی کیفیت، کاهش هزینه­های کیفیت تا کمترین سطح آن است. سیستم هزینه­یابی کیفیت به عنوان یک ابزار کارآمد، در تعیین، جمع­آوری، ثبت و گزارش هزینه­های کنترل کیفیت به مدیریت کمک نموده و مبانی شناسایی انواع فعالیت­های موثر در کاهش یا تغییر ترکیب هزینه‎های آن، تجزیه و تحلیل آن ها و امکان اولویت­بندی فعالیت های بهبود کیفیت را فراهم می­آورد (ممبینی،1377).

    جوران (1962) برمبنای این مدل نظریه‎ای ارائه داد که رابطه معکوس میان هزینه پیشگیری و ارزیابی از یک سو و هزینه شکست را از سوی دیگر نمایش می­دهد. بر این اساس سرمایه‎گذاری بیشتر، در دو بخش پیشگیری و بازرسی، سبب کاهش هزینه‎های شکست می شود. این داد وستد معکوس که بسیار شناخته شده و از مقبولیت بالایی برخوردار است، به خوبی بیانگر مفهوم سطح بهینه کیفیت می باشد که اساس هزینه‎یابی کیفیت است (نمودار1-1).

        نمودار1-1: رابطه هزینه‎های پیشگیری و ارزیابی با هزینه‎های شکست(فارسیجانی و کیامهر، 1387)

    بنابراین سطحی از کیفیت وجود دارد که در آن هزینه‎های کیفیت در حداقل خود واقع است. البته در دوره‎های بعد، برخی از محققین به این نظریه انتقاد داشتند و آن را به چالش کشیدند. این نظریات بر این اساس استوار بود که نقطه بهینه و اقتصادی برای کیفیت وجود ندارند و سطح بهینه برای کیفیت در حقیقت سطح بدون عیب است.

    بورگس[5] تلاش نمود تا این دو نظریه را با یکدیگر تطبیق دهد. نتیجه مطالعات او این بود که دیدگاه کلاسیک برای دوره زمانی مشخص و محدود و دیدگاه مدرن برای افق زمانی نامحدود مناسب است. همچنین فاین[6]، داوس[7]، ماسلوس[8] و دادا[9] پیشنهاد دادند که مدل سنتی، تصویری دقیق و ایستا از سطوح اقتصادی کیفیت ارائه می­دهد، حال آنکه در شرایط دینامیک و چند دوره­ای،  هزینه‎های شکست با گذشت زمان و بدون نیاز به افزایش در هزینه‎های پیشگیری و ارزیابی کاهش می یابند(نمودار1-2).

       نمودار1-2: نظریات مدرن (سطح بدون عیب به عنوان سطح بهینه هزینه‎های کیفیت) (فارسیجانی، کیامهر ،1387)

   همان طور که در اغلب متون کیفیت ذکر شده، هزینه‎های کیفیت به چهار گروه عمده تقسیم می‎شوند:

1 . هزینه‎های پیشگیری

2. هزینه‎های ارزیابی

3. هزینه‎های شکست داخلی

4. هزینه‎های شکست خارجی

    چنانچه در نمودار (1-2) مشاهده می‎شود، دو گروه اول هزینه ها مربوط به تولید محصول مرغوب و دو گروه آخر ناشی از تولید محصول نامرغوب می‎باشد. این دو نوع هزینه،  هزینه محصول مرغوب  و هزینه محصول نامرغوب با هم نسبت عکس دارند؛ یعنی هر چه ما هزینه تولید محصول مرغوب را بالا ببریم، هزینه های تولید محصول نامرغوب کاهش می­یابد. هزینه های کیفیت در جایی قبل از کیفیت۱۰۰ درصد به حداقل می­رسد، بنابراین سازمان ها سعی کردند محصول را در همان حیطه ای تولید کنند که هزینه به حداقل می‎رسد.

    با وجود انتقاداتی که به نظریه سنتی جوران وارد شده است، مدل سنتی و رابطه معکوس ذکر شده همچنان دارای مقبولیت گسترده‎ای است و در مباحث مربوط به کیفیت، به آن استناد می‎شود (فارسیجانی و کیامهر، 1387).

    مطالعات بسیار کمی مبنی بر ایجاد یک رابطه تجربی موثر میان هزینه‎های کیفیت و کیفیت وجود دارد. این تحقیق با ادغام مفاهیم هزینه‎های کیفیت (هزینه‎های ارزیابی، هزینه‎های پیشگیری،  هزینه‎های شکست داخلی و هزینه‎های شکست خارجی) و سطح کیفیت با در نظر گرفتن سه عنصر ورودی مواد، ماشین آلات، عامل انسان به طور جداگانه و شرکت به عنوان یک کل، به بررسی رابطه بین اجزای هزینه‎های کیفیت و سطح کیفیت برای هر یک از عناصر (مواد، ماشین‎آلات، عامل انسان و شرکت) می‎پردازد.

    1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق

    تولید محصول با کیفیت از عوامل مهم در افزایش سهم بازار از طریق جلب رضایت مشتریان می‎باشد که افزایش توان سود‎آوری در شرکت را تضمین می­نماید.  وجود سیستم اطلاعاتی در یک سازمان که اطلاعات مرتبط با هزینه‎های کیفیت را اندازه گیری و گزارش کند،  امری حیاتی است.  بررسی فعالیت­های انجام شده مرتبط با تولید محصول با کیفیت از طریق اطلاعات کمی هزینه­های مربوط و برنامه­ریزی و کنترل آن ها عملی خواهد شد. اندازه‎گیری هزینه­های کیفیت، مدیریت را در درک بهتر فعالیت­های مربوط به کیفیت محصول یاری می­دهد و همچنین باعث تلقی کیفیت به عنوان یکی از پارامتر‎های مهم فعالیت سازمان نظیر عملیات تولید و فروش می‎شود (ممبینی ،1377).

    سیستم حسابداری اغلب شرکت ها در کشور ما آن گونه طراحی نشده است تا توانایی تامین اطلاعات مورد نیاز جهت اندازه گیری و کنترل هزینه‎های کیفیت را داشته باشد. هزینه‎های کیفیت را باید با توجه به ویژگی ها، امکانات و نیازهای اطلاعاتی شرکت با همکاری گروه‎های بازرگانی،  مهندسی و مالی طبقه بندی کرد. هرگونه ابهام در محتوای اطلاعاتی این هزینه ها باید با توجه به دانش، تجربه و هم فکری گروه‎های سه‎گانه فوق حل و فصل شود.

    توجه به هزینه‎های کیفیت تحول بزرگی در شرکتها ایجاد کرده و  مزیت آن فراتر از افزایش سود بوده و به یک فلسفه تبدیل شده است. فلسفه آموزش مداوم و بهبود مستمر موجب اعتلای فرهنگ کارکنان و دگرگونی ساختار سازمانی شرکت ها شده است. این عوامل علاوه بر افزایش سود،  قدرت رقابت را نیز تقویت می‎کند.

    حسابداری کیفیت با تعیین اینکه ما چقدر برای دستیابی به کیفیت هزینه می­کنیم و در مقابل چقدر هزینه بابت بدی کیفیت را می­پردازیم، امکان کنترل بهتر هزینه‎ها را فراهم کرده و با ارائه اطلاعات تفضیلی در رابطه با انجام عملیات پیشگیرانه بدی کیفیت و نتایج حاصل از آن در کیفیت خروجی­ها، امکان تصمیم­سازی استراتژیک را برای مدیران فراهم می‎سازد (رهنمای رودپشتی و جلیلی، 1386).

[1]- juran

[2]- Wedwards deming and j.m.juran

Eldridge et al -[3]

[4]- Davis Chase

[5] - Burgess

[6] -Fine

[7] -Dawes

[8] -Marcellus

[9] -Dada

Abstract:

The purpose of this study was to investigation the relationship between the components of quality costs and quality in the company.

In this study to collect quality costs the traditional method for determining the components of a quality cost model is used PAF.seperation between the components of quality costs and quality of materials labor machinery and the whole enterprice has been studied.out come result of this study was show that between total prevention costs and appraisal costs and failure costs of materials and labor of the persues company was meaningful and countrary correspond but in section of plant was significant positive relationship.

So has been shown proximate and meaningful relation between total prevention costs and appraisal costs of company and quality level of production and was show countrary and meaningful correspond between company failure costs and quality level of production.

Key words: quality costs prevention costs appraisal costs internal failure costs ixternal failure costs quality