پایان نامه تأثیر مجموعه های فرهنگی سعد آباد، گلستان و نیاوران بر جذب گردشگر و توسعه گردشگری در شهر تهران

چکیده:

در کشور ما فرصت‌های گردشگری فراوانی وجود دارد که تاکنون کمتر به آنها پرداخته شده است. مدیریت کلان در صنعت گردشگری باید فرصت‌ها را شناسایی کرده و آنها را در طرح جامع گردشگری کشور بگنجاند و زمینه سرمایه‌گذاری را در آنها مهیا کند. ایران در میان 200 کشور جذب کننده گردشگر در جهان رتبه 56 و از نظر درآمد ارزی رتبه 69 را دارد.

گردشگری فرهنگی به‌نوعی آشکار و پنهان در حراست از میراث فرهنگی یک ملت و معرفی آن به جهانیان اهمیت ویژه‌ای دارد. ما در گونه‌شناسی جاذبه‌های گردشگری فرهنگی، هشت مورد عمده را طبقه‌بندی می‌کنیم که عبارتند از: سایت‌های باستان‌شناسی، تاریخی و فرهنگی، الگوهای خاص فرهنگی، هنرها و صنایع دستی، فعالیت‌های جذاب اقتصادی، اماکن شهری جذاب، موزه‌ها، جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی و آخر هم آداب و رسوم مهمان‌پذیری ساکنان. در این میان مجموعه‌های فرهنگی تاریخی سه‌گانه تهران شامل: نیاوران، سعدآباد و گلستان نقش بی‌بدیلی در رونق صنعت گردشگری ایران دارند. براین اساس، بررسی نقش این مجموعه‌ها بر جذب گردشگر به‌عنوان موضوع رساله درنظر گرفته شده است.

این رساله به‌دنبال بررسی این فرضیه است که: «مدیریت صحیح مجموعه‌های فرهنگی و اطلاع‌رسانی گسترده و مفید در این زمینه هم از نظر جنبه‌های اقتصادی جذب گردشگر و هم از لحاظ اثرات تبلیغی و بازتاب گسترده بین‌المللی می‌تواند نتایج بسیار مثبتی برای کشور میزبان دربر داشته باشد و زمینه را برای جذب انواع مختلف گردشگر فراهم سازد.» همچنین این اهداف و سؤالات را پیگیری می‌کند که مشکلات و موانع موجود در توسعه گردشگری مجموعه‌های فرهنگی و همچنین نقش و تأثیر مجموعه‌های فرهنگی بر جذب گردشگر و توسعه گردشگری در شهر تهران چیست؟

روش تحقیق در این رساله، روش توصیفی و اکتشافی و پیمایشی است که با مطالعه اسنادی و کتابخانه‌ای و بررسی میدانی و مصاحبه با گردشگران (تکمیل پرسشنامه)در پی یافتن پاسخ به سؤالات تحقیق و بررسی زیرگسست‌های گردشگری در مجموعه‌های فرهنگی موضوع این رساله می‌باشد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌های پرسشنامه که از مصاحبه با 50 نفر از گردشگر بازدیدکننده از این سه مجموعه در ایام نوروز 1390 به‌دست آمده، دستمایه پاسخ به سؤالات و اثبات فرضیه رساله قرار گرفته است.

واژگان کلیدی: میراث فرهنگی؛ اماکن فرهنگی؛ مجموعه تاریخی-فرهنگی؛ گردشگر؛ صنعت گردشگری

مقدمه

    بشر از ابتدای خلقت به جابجایی و سفر می‌پرداخته است. به‌‌دست آوردن غذا، آب، امنیت یا پیدا کردن منابع جدید، انگیزه‌های اولیه انسان برای تحرک و سفر بودند. اما بعد از آنکه نیازهای اولیه بشر تأمین شد، تفکر و اندیشه سفر برای سرگرمی، لذت و کشف مکان‌های جدید، آغاز شد. مسافرت و کاوش برای یافتن چیزهای تازه، به تأمین امکانات و فناوری تدارک لوازم یا طریقه سفر، بستگی داشته است. مسافران اولیه با پای پیاده یا سوار بر حیوانات اهلی سفر می‌کردند. ساختن قایق و کشتی، سفرهای دریایی را ممکن کرد و اختراع چرخ، روش‌های جدیدی برای مسافرت بر روی زمین را امکان‌پذیر نمود. هر پیشرفت و تکامل در دانش بشری و فناوری، فرصت‌های نوین گردشگری برای افراد انسانی را افزایش داد. در زمانی که تمدن شکل گرفت، جاده‌های بهبود پیدا کرد و حکومت‌ها برپا و مستحکم شدند، میل به سفر به منظور کشف مکان‌های جدید، کاووش برای یافتن منابع و امکانات بهتر زندگی، فراگیری دانش، بازدید و مقاصد مذهبی افزایش یافت .

     گردشگری مجموعه‌ای از اقدامات، خدمات و صنایعی است که به مسافران خدماتی مانند، حمل و نقل، تامین محل‌های اقامت، جایگاه‌های تهیه و تدارک غذا، فروشگاه‌ها و بازارها، محل‌های تجاری و تسهیلات دیگر ارائه می‌دهند و سایر خدمات مهمان‌نوازی برای افراد یا گروه‌هایی که از خانه و محل زندگی خود دور افتاده‌اند را فراهم می‌کند . (مهریاری،1389ص 2 ،tebyan-zn.ir)

      در حال حاضر گردشگری به‌عنوان یکی از بزرگترین و متنوع‌ترین صنایع دنیا مطرح می‌باشد و رشد سریع آن تغییرات اجتماعی، اقتصادی و محیطی فراوانی را به دنبال داشته است و به‌همین دلیل نیز به یک حوزه مهم مطالعاتی بین پژوهشگران مبدل شده است. از نظر اقتصادی، گردشگری بین‌المللی بیشترین عایدی را ایجاد می‌کند، دریافتی‌های ارزی حاصل از گردشگری بین‌المللی بیشتر از محصولات نفتی، خودرو و تجهیزات ارتباطی تأمین می‌شود. گردشگری نقش مهمی در ترغیب سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، ایجاد درآمد برای دولت و اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم در سراسر دنیا داشته است. یکی از ارکان توسعه جهانگردی، تقاضا برای آن است که از ساختار پیچیده‌ای نیز برخوردار است؛ زیرا افزایش یا کاهش سهم یک کشور از درآمدهای گردشگری جهانی، به عوامل و متغیرهایی بستگی دارد که با توجه به نوع کشور، مسائل اداری و اجرایی و سطح آمار و اطلاعات موجود می‌تواند متفاوت باشد. ایران با توجه به امتیازات فراوانی که از نظر تنوع آب و هوایی، جاذبه‌های طبیعی، تاریخ و تمدن کهن، آثار باستانی و مذهبی، معماری، صنایع دستی، فرهنگی و جغرافیایی دارد، از قابلیت‌های فراوانی برای تبدیل شدن به قطب گردشگری جهانی برخوردار است؛ بنابراین سهم ایران از عایدی‌های صنعت گردشگری جهان بسیار ناچیز است.

      امروزه توسعه گردشگری در تمامی عرصه‌ها، چه در سطح ملی و منطقه‌ای و چه در سطح بین‌المللی مورد توجه برنامه‌ریزان دولتی و شرکت‌های خصوصی قرار گرفته است. بسیاری از کشورها به‌صورت فزاینده‌ای به این حقیقت پی‌برده‌اند که برای بهبود وضعیت اقتصادی خود باید ابتکار عمل به‌خرج دهند و درصدد یافتن راه‌های تازه‌ای برآیند. (لطفی، 1384ص 7) آگاهی جوامع از اینکه گردشگری منبع درآمدی ارزی بسیار مناسب و قابل ملاحظه‌ای در اختیار اقتصاد یک کشور قرار می‌دهد، باعث شده است که گردشگری مفهومی بسیار گسترده در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیدا کند و به‌عنوان یک صنعت تلقی شود. (طهماسبی پاشا و مجیدی، 1384: 13) بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به‌عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می‌دانند. اگر چه در مناطق مختلف، شرایط متفاوت است، گردشگری همواره عامل مهمی برای توسعه اقتصادی به‌حساب می‌آید . (ابراهیمی و خسرویان، 1384ص 6)

     توسعه صنعت گردشگری، به‌ویژه برای کشورهای در حال توسعه که با معضلاتی همچون میزان بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه هستند، از اهمیت فراوانی برخوردار است. اقتصاد ایران نیز اتکای شدیدی به درآمدهای حاصل از صادرات نفت دارد و متغیرهای کلان اقتصادی آن با پیروی از قیمت جهانی نفت در طول زمان دچار نوسانات شدیدی می‌شود. روند حاکم بر متغیرهایی مانند تولید ناخالص ملی، سرمایه‌گذاری ناخالص، درآمد سرانه و غیره در سه دهه اخیر اقتصاد ایران، به روشنی نشان‌دهنده این موضوع است. از این‌رو، به‌منظور تنو ع بخشیدن به منابع رشد اقتصادی و درآمدهای ارزی و هم چنین ایجاد فرصت‌های جدید شغلی در کشور، توسعه صنعت گردشگری از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ چرا که ایران از نظر جاذبه‌های گردشگری جزء ده کشور اول جهان قرار دارد و از پتانسیل بسیار زیادی برای جهانگردی و گردشگری بین‌المللی برخوردار است. (صباغ کرمانی و امیریان، 1379ص 17) از این رو باید زمینه‌های توسعه گردشگری، به‌عنوان یک استراتژی از جنبه‌های اقتصادی، سیاسی و حقوقی فراهم شود.

فصل اول

کلیات تحقیق

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- بیان مسئله:

     میراث فرهنگی به‌عنوان یک پدیده اجتماعی، جنبه جبری و تحمیلی بر محیط اجتماعی و زندگی انسان‌ها دارد. به‌طوری که عده‌ای نتیجه این رفتار تعاملی را در یک نگاه، «میراث فرهنگی» می‌گویند. میراث فرهنگی نشانه هویت جامعه و نگاه مردم یک جامعه به یک پدیده است. طرز زندگی، کیفیت زندگی، آداب و رسوم، عقاید، ارزش‌ها، هنجارها و بالاخره فرهنگ هر جامعه در میراث فرهنگی آن نهفته است. این میراث که نشانه هویت جامعه است در فرایند جهانی شدن دستخوش تحولات می‌شود و در این راستا مهمترین مسئله، حفظ و حراست از میراث فرهنگی و معرفی آن به دیگر جوامع است و در این رابطه، «گردشگری» دارای نقش بارزی است.

     گردشگری فرهنگی خود به‌نوعی آشکار و پنهان در حراست از میراث فرهنگی یک ملت و معرفی آن به جهانیان اهمیت ویژه‌ای دارد. ما در گونه‌شناسی جاذبه‌های گردشگری فرهنگی، هشت مورد عمده را طبقه‌بندی می‌کنیم که عبارتند از: سایت‌های باستان‌شناسی، تاریخی و فرهنگی، الگوهای خاص فرهنگی، هنرها و صنایع دستی، فعالیت‌های جذاب اقتصادی، اماکن شهری جذاب، موزه‌ها، جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی و آخر هم آداب و رسوم مهمان‌پذیری ساکنان.

     هریک از این جاذبه‌ها، ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارد. خوشبختانه ایران از نظر جاذبه‌های فرهنگی بسیار غنی است. موزه‌ها معمولاً در مکان‌های شهری و با موضوع‌های مختلفی همچون باستان‌شناسی، تاریخی، قوم‌نگاری، تاریخ طبیعی، هنری، صنایع دستی، علم و تکنولوژی، صنعت و... برپا شده‌اند. امروزه درصد بالایی از موفقیت موزه‌ها در جاذبه‌های معماری، تسهیلات، شیوه مدیریت و به‌طور کلی کیفیت آن بستگی دارد. در ایران به‌اندازه کافی به موزه‌ها توجه نمی‌شود و بسیاری از آنها به انبار تبدیل شده‌اند.

     ایران در میان 200 کشور جذب کننده گردشگر در جهان رتبه 56 و از نظر درآمد ارزی رتبه 69 را دارد. در مورد معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران، مسئولین مربوطه ضمن اینکه باید معرفی همه‌جانبه‌ای از آثار موزه‌ها داشته باشند، به‌صورت تعریف‌شده‌ای بایبد مخاطبان خود را طبقه‌بندی کنند تا بنا بر سلیقه و علاقه هر طیف، نوع ابزار اطلاع‌رسانی را انتخاب کنند. معرفی توانمندی‌های گردشگری در ایران، ابزارهای مختلف و بیان‌های متفاوتی را برای انتقالاطلاعات و پیام می‌خواهد که در این زمینه حضور اساتید ارتباطات و وسائل ارتباط جمعی به‌همراه پژوهش‌گرانی که داده‌های به‌روز را در اختیار مسئولین قرار دهند امری ضروری است و این همه بستگی به برنامه‌ریزی متولیان امر برای استفاده مطلوب از نظر کارشناسان دارد، اما در این میان نمی‌توان و نباید حضور بخش خصوصی را نادیده انگاشت. در این ارتباط، دستورهای رسمی راهگشا نخواهد بود. اینکه سازمان گردشگری بخش خصوصی را موظف کند که به‌ازای خروج گردشگران ایرانی باید گردشگران خارجی را به داخل جذب کند، چندان کارساز و مقدور نیست. تنها راه، اطلاع‌رسانی درست و فراهم نمودن امکانات لازم و تعامل بین بخشی است تا علاوه بر افزایش حضور گردشگران، به کیفیت کار و ارائه خدمات بهینه نیز توجه لازم مبذول شود.

     در کشور ما فرصت‌های گردشگری فراوانی وجود دارد که تاکنون کمتر به آنها پرداخته شده است. مدیریت کلان در صنعت گردشگری باید فرصت‌ها را شناسایی کرده و آنها را در طرح جامع گردشگری کشور بگنجاند و زمینه سرمایه‌گذاری را در آنها مهیا کند. گردشگری مذهبی و جاذبه‌های فرهنگی می‌تواند به‌عنوان یکی از فرصت‌های مناسب برای ایران باشد. مجموعه فرهنگی سعدآباد چهار دوره تاریخی قاجاریه، پهلوی اول و پهلوی دوم و دوره بعد از انقلاب اسلامی را شامل می‌شود. این مجموعه در دوره قاجاریه، محل استقرار و سکونت تابستانی شاهان این سلسله بوده است. کاخ گلستان نیز مجموعه‌ای از بناهای تاریخی است که در زمان‌های مختلف ساخته شده‌اند و در میدان ارگ تهران واقع شده است.

     مروری گذرا بر تاریخچه ورود جهانگردان و گردشگران به ایران نشان می‌دهد که عمده آنها گردشگران فرهنگی هستند و برای آشنایی با فرهنگ ایران و آثار باستانی و تاریخی به ایران می‌آیند. کارشناسان گردشگری معتقدند که یکی از مهمترین عوامل جذب گردشگران، امنیت، میهمان‌نوازی و وجود آثار و ابنیه تاریخی قابل توجه، سهولت دریافت روادید، استفاده از دانش‌آموختگان رشته‌های مختلف مرتبط با صنعت گردشگری است و از همه مهمتر ارائه خدمات مناسب برای آنهاست. با مدیریت صحیح می‌توان از صنعت گردشگری و به‌ویژه مجموعه‌های فرهنگی و تاریخی برای افزایش درآمد ملی به‌جای اتکا بر صادرات نفت حداکثر بهره‌برداری را نمود. هدف این تحقیق بررسی نقش اماکن فرهنگی در جذب گردشگر و ارائه راه‌حل‌های نوین جهت جذب گردشگر در مجموعه‌های فرهنگی سعدآباد، نیاوران و گلستان می‌باشد.

1-2- ضرورت انجام تحقیق:

     صنعت گردشگرى در جهان در دهه‏هاى اخیر از رشد بسیار خوبى برخوردار بوده است، به طورى که در سال 1950 تعداد گردشگران بین‏المللى 25 میلیون نفر و درآمد حاصل از آن (1/2) میلیارد دلار بوده است. در سال 1999 تعداد گردشگران به 9/656 میلیون نفر و میزان درآمد حاصل از آن به 455 میلیارد دلار رسیده است و پیش‏بینى مى‏شود در سال 2005 تعداد گردشگران بین‏المللى به رقم 937 میلیون نفر و تولید ناخالص این صنعت در جهان به 2/7 تریلیون دلار برسد. کشورهاى مختلف جهان سعى دارند که سهم بیشترى از این صنعت را به خود اختصاص دهند تا بر مشکلات اقتصادى خود از قبیل بیکارى، کمبود منابع ارزى و... فائق آیند. ضرورت ایجاب مى‏کند که با شناخت استعددها و توانمندى‏هاى این صنعت در هر منطقه، گامى در جهت تقویت این صنعت برداشته شود. (فرزانه، 1389 :1)

     تهران، به لحاظ دارا بودن جاذبه‏ هاى مذهبى (زیارتى)، علمى، تاریخى و فرهنگى، یکى از مراکز غنى کشور محسوب مى‏شود. وجود سه مجموعه فرهنگی، تاریخی: نیاوران، سعدآباد و گلستان از جمله آثار تاریخى و فرهنگى تهران است که مى‏تواند هزاران گردشگر داخلى و خارجى را جذب نماید. بنابراین انجام یک تحقیق در مورد موقعیت مجموعه‌های گردشگرى این شهر به‌عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران و شناخت امکانات بالفعل و بالقوه و تأثیر آنها در رونق گردشگری ضرورى می‌نماید. (سینایی، 1378ص 27)

     از سوی دیگر، یافته‌های این تحقیق می‌تواند از سوی مسئولین و متولیان صنعت گردشگری در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

1-3- اهداف تحقیق:

بررسی مشکلات و موانع موجود در توسعه گردشگری مجموعه‌های فرهنگی

مشخص نمودن نقش مجموعه‌های فرهنگی بر جذب گردشگر

مشخص نمودن تأثیر مجموعه‌های فرهنگی سعدآباد، گلستان و نیاوران بر جذب گردشگر و توسعه گردشگری در شهر تهران

1-4- سؤالات تحقیق:

مشکلات و موانع موجود در توسعه گردشگری مجموعه‌های فرهنگی چیست؟

نقش مجموعه‌های فرهنگی بر جذب گردشگر چیست؟

تأثیر مجموعه‌های فرهنگی بر توسعه صنعت گردشگری چیست؟

1-5- فرضیات تحقیق:

1- مدیریت مجموعه‌های فرهنگی، تاریخی تهران در حال حاضر، هم به لحاظ میزان دانش و تخصص مدیران و کارشناسان و هم به لحاظ اخلاق و شیوه برخورد با گردشگران در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و این موضوع با کاهش گردشگران رابطه مستقیم دارد.

2- تقویت و اصلاح مدیریت مجموعه‌ها و افزایش سطح دانش تخصصی کارشناسان ذی‌ربط و اصلاح اخلاق و رفتار آنها با گردشگران با افزایش انگیزه گردشگران و رونق گردشگری در این سه مجموعه رابطه مستقیم دارد.

1-6- پیشینه تحقیق:

با بررسی‌های به‌عمل آمده تاکنون در ارتباط با موضوع آن‌طور که این رساله مدنظر دارد تحقیقی صورت نگرفته است. اما به لحاظ ارتباط غیرمستقیم با موضوع مقالات و پژوهش‌های معدودی انجام شده است که به‌نوعی برخی از ابعاد موضوع این رساله را پوشش می‌دهد که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌شود:

فرامرز، مرتضی. و سرپرست، عباسه. (1389)، «نقش گردشگری در فرآیند همگرایی فرهنگی کشورهای اسلامی»، در «مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام»، زاهدان، 27-25 فروردین 1389.

      نویسندگان این مقاله تحقیقی، بیشتر به تأثیر اقتصادی گردشگری توجه نموده و معتقدند که: تقویت روحیه گردشگری در مردم یکی از عوامل مهم توسعه اقتصادی است که نقش به سزایی در اصلاح توزیع درآمد بین شهر و روستا و بین شهرهای مختلف کشور دارد. توسعه صنعت حمل و نقل، هتلداری، توسعه صنایع بومی در مناطق مختلف کشور، توسعه شبکه بانکی برای تسهیل معاملات و نقل و انتقال وجوه و تأمین امنیت ملی از طریق همگرایی فرهنگ‌ها همگی از ثمرات افزایش جابه‌جایی کوتاه مدت جمعیتی در قالب گردشگری است. اما نباید فراموش کرد که محور دیگری که ما در آن بسیار قوی هستیم و بسیاری از کشورهای پیشرفته صنعتی و ثروتمند به‌شدت ضعیف‌اند، میراث فرهنگی و سوابق تاریخی است. در این تحقیق تأکید شده است که فرهنگ ما نقطه قوت ماست و تاریخ ما، زیبایی‌های طبیعت، وسعت کشور و تنوع آب و هوای آن و به‌ویژه هنر ایرانی سرمایه‌ای عظیم برای صنعت گردشگری  ایران است. البته در این تحقیق به مجموعه‌های سه‌گانه موضوع رساله حاضر نپرداخته است اما به نکات کلی و کلیدی مفیدی در راستای گسترش صنعت گردشگری ایران اشاره کرده است.

ICOMOS,(1999), INTERNATIONAL CULTURAL TOURISM CHARTER. 8TH Draft, for Adoption by ICOMOS at the 12th General Assembly, Mexico, October 1999.

منبع مهم دیگر در ارتباط با گردشگری، منشور گردشگری فرهنگی است که توسط ایکوموس، شورای بین‌المللی آثار و سایت‌های تاریخی[1] در اکتبر 1999 در دوازدهمین مجمع عمومی این شورا در مکزیک ارائه شده است. این منشور اشاره دارد که: میراث طبیعی و فرهنگی یک ذخیره مادی و معنوی است که داستان توسعه تاریخی (جامعه) را بازگو می‌کند. این میراث نقشی مهم در زندگی مدرن دارد و باید برای عموم به لحاظ عینی، فکری و یا احساسی قابل دسترس باشد.

این منشور به حفاظت از بناهای تاریخی و رابطه بین میراث فرهنگی و گردشگری و شش اصل حمایتی از این میراث و نیز از گردشگران را مطرح کرده است.

3- برخی دیگر از پژوهش‌های انجام شده در زمینه صنعت گردشگری

«توماس رادری»[2] (106-100: 2006 Rhodri et al,)، مهرانی (مهرانی، ۱۳۷۴) و راه چمنی (راه چمنی، ۱۳۸۳) در پژوهشی به این نتایج دست یافتند که با برنامه‌ریزی و اجرای دقیق مدیریت بازاریابی می‌توان تا حدود زیادی درآمد ارزی توریسم را افزایش ، درآمدهای خارجی را متنوع و کشور را از آسیب‌پذیری ناشی از نوسانات قیمت نفت حفظ کرد . همچنین توجه به نگرش بازاریابی می‌تواند راه‌حلی برای افزایش جذب گردشگران باشد. «زهرر»[3] (339-332: 2009 Zehrer,)، ناصری (ناصری ،۱۳۷۵) و ملک اخلاق (ملک اخلاق، ۱۳۸۲) در پژوهش‌های خود نتیجه‌گیری کردند که رابطه معناداری بین ابعاد سیاست‌گذاری و ابعاد بازاریابی وجود دارد و همچنین عمده‌ترین مشکلات و موانع صنعت جهانگردی کشور موانع تشکیلاتی و سازمانی، وجود سازمان‌های موازی، عدم هماهنگی بین سازمان‌های دست‌اندر‌کار گردشگری در کشور است. زاهدی(زاهدی ، ۱۳۷۷، ص5۳-4۳) در تحقیقات خود عنوان کرده ‌است که می‌توان با اتخاذ سیاست‌های توزیع امکانات گردشگریی در سطح کشور به‌نحوی که با ایجاد جاذبه‌های متنوع برای جهانگردان از تراکم بی‌رویه و هجوم به نقاط مشخص گردشگری جلوگیری به‌عمل آورد. همچنین برنامه‌ریزی‌های متمرکز در سطح ملی در خصوص گردشگری نمی‌تواند به‌طور کارا و مؤثری عمل کند و بهتر است از نظام غیر متمرکز استفاده شود . «ویلیامز»[4] (491-482ص 2006 Williams,) و صردی ماهکان (صردی ماهکان، ۱۳۸۰) در پژوهشی به این نتیجه دست یافتند که وضعیت اماکن تاریخی آثار باستانی، تسهیلات اقامتی و ایجاد دفاتر بازاریابی و اطلاع‌رسانی از عوامل مؤثر در توسعه صنعت گردشگری است . مدهوشی و ناصرپور (مدهوشی و ناصرپور، ۱۳۸۲، 58-22) با ارائه مقاله‌ای نتیجه‌گیری کرده‌اند که بین تعداد مراکز تصمیم‌گیری و توسعه نیافتگی صنعت گردشگری، ضعف بازاریابی و توسعه نیافتگی، ضعف امکانات زیربنایی و خدمات گردشگری و توسعه نیافتگی و بالاخره فقدان فرهنگ پذیرش گردشگر و توسعه نیافتگی صنعت گردشگری رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. «گیل مور»[5] (87-22: 2002 Gilmore,) در پژوهشی به این نتایج دست یافت که حفظ، نگهداری، مرمت، توجه بیشتر به جاذبه‌های گردشگری، تأکید بر استفاده از معماری سنتی در ساخت اماکن گردشگری و ایجاد زیر ساخت‌های مناسب می‌تواند به افزایش ورود گردشگران و توسعه صنعت گردشگری منجر شود. «یوزاما»[6] (2008Uzama,) شجاعی و نورالدین (شجاعی و نورالدین،۱۳۸۶، ۸0-۸8) با ارائه مقاله‌ای نشان دادند که توسعه گردشگری در بر گیرنده توجه به ابعاد توسعه در تمامی سطوح فردی، هدایت سرمایه‌ها، جهت‌گیری پیشرفت فناوری و تغییر ساختاری و نهادی است که با نیازهای حال و آینده گردشگران سازگار باشد.

1-7- نوع تحقیق:

            این تحقیق به‌لحاظ هدف، کاربردی است. چون انتظار می‌رود متولیان و مسئولین صنعت گردشگری از نتایج یافته‌های آن در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با گردشگری استفاده کنند. از سوی دیگر، به‌لحاظ روش توصیفی، اکتشافی است. چون به کشف ویژگی‌ها و توصیف موقعیت مجموعه‌های سه‌گانه فرهنگی، تاریخی تهران می‌پردازد.

1-8- روش تحقیق:

     این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی و تحلیلی و از نوع کیفی است که به دو شکل مطالعات اسنادی-کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی انجام شده است.. بدین‌ترتیب که ابتدا جهت روشن شدن ادبیات موضوع تحقیق و تدوین مبانی نظری و سوابق پژوهش از مطالعات نظری بهره گرفته شد که با رجوع به کتابخانه‌ها و استفاده از کتب، پایان‌نامه‌ها و مقالات نگاشته شده، مرحله اول پژوهش به انجام رسید. در ادامه در پی یافتن پاسخ به سؤالات تحقیق و دست‌یابی به اهداف مورد نظر اقدام به تدوین پرسشنامه در راستای موضوع مورد بحث گردید.  همچنین برای عمق‌بخشی و افزایش اعتبار پرسشنامه، برای تکمیل اطلاعات پرسشنامه‌ها از مصاحبه  استفاده گردید.