پایان نامه شناسایی اثر رشد اقتصادی بر محیط زیست در کشورهای منتخب حوزه منا

چکیده:

امروزه آلودگی هوا به یکی از چالش های اصلی مدیریت درکشورهای مختلف جهان تبدیل شده است، به گونه ای که کشورها علاوه بر سیاست ها و اقدامات درون مرزی ، ساماندهی آلودگی را در حوزه   بین المللی نیز دنبال می کنند. بی شک تولید و افزایش آلودگی،  نتیجه رشد اقتصادی کشورهاست . این مسئله را می توان در مبحث اقتصاد محیط زیست، در قالب منحنی زیست محیطی کوزنتس بیان نمود که درآن فرآیند تخریب محیط زیست با توجه به ماهیت و مراحل مختلف رشد اقتصادی توضیح داده می شود. در این مطالعه با استفاده از روش داده های تابلویی و داده های سالیانه دوره ی زمانی 2009- 1985 ، اثر رشد اقتصادی بر انتشار گازهای گلخانه ای و آلودگی هوا در کشورهای منتخب حوزه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور اثر تولید ناخالص داخلی واقعی سرانه ، مصرف سرانه انرژی، سهم ارزش افزوده بخش صنعت از GDP واقعی و ارزش افزوده سرانه تولیدات کارخانه ای بر میزان انتشار سرانه گاز دی اکسید کربن (به عنوان مهمترین گاز گلخانه ای) برآورد گردید. نتایج حاکی از وجود یک  رابطه  N شکل بین تولید ناخالص داخلی واقعی سرانه و میزان انتشار سرانه گاز دی اکسید کربن و تایید نظریه زیست محیطی کوزنتس در این کشورها است. همچنین شواهد نشان می دهد متغیرهای مصرف سرانه انرژی، سهم ارزش افزوده بخش صنعت از GDP واقعی و ارزش افزوده تولیدات کارخانه ای بر انتشار سرانه گاز دی اکسید کربن در این کشورها تاثیر مثبت دارند.

واژگان کلیدی: آلودگی محیط زیست ، رشد اقتصادی ، داده های تابلویی ، منحنی EKC ، گازهای گلخانه ای ، کشورهای حوزه MENA

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

طی دهه های اخیر ، مسائل زیست محیطی خصوصاً آلودگی در سطح بین المللی مورد تو جه قرار گرفته است. آغاز موج توجه عمومی به مسائل زیست محیطی طی دهه 1960 به وقوع پیوست و تمرکز عمده این توجهات روی آلودگی های صنعتی به واسطه رشد روز افزون اقتصادهای صنعتی بود .  در واقع همزمان با اینکه هدف اصلی بسیاری از سیاست های اقتصادی ، دستیابی به سطح رشد اقتصادی بالاتر می باشد، مخاطرات زیست محیطی ناشی از فعالیت های اقتصادی به یک موضوع بحث برانگیز تبدیل شده است.  با توجه به این موضوع ، برخی از طرفداران محیط زیست از دیدگاه شکست بازار با تجارت آزاد و رشد اقتصادی مخالفت کرده اند.  بر اساس این دیدگاه به دلیل اینکه بازار در حمایت مطلوب از ارزش های زیست محیطی با شکست مواجه می شود ،  دخالت دولت ضرورت می یابد.  اما برخی دیگر معتقدند برای دستیابی به محیط زیست سالم تر و ریشه کن کردن فقر ،  رشد اقتصادی لازم است. آنها در جهت اثبات این مسئله بیان می کنند که با غنی تر شدن کشورها یا مناطق ، شهروندان تقاضای توجه بیشتر به جنبه های غیر اقتصادی شرایط زندگی خود را می کنند .  کشورهای ثروتمند می خواهند که هوای شهری تمیزتر و کناره رودهای تمیزتری داشته باشند و همچنین استانداردهای زیست محیطی سخت گیرانه تر و محرک های قانونی زیست محیطی شدیدتری را نسبت به کشورهای با درآمد متوسط و پایین می طلبند.  بدین ترتیب رفته رفته موضوع تعارض میان رشد اقتصادی وکیفیت محیط زیست به یکی از موضوعات مورد بحث درحوزه اقتصاد محیط زیست تبدیل شده است.

همچنین در خصوص آلودگی بایستی گفت که بر اساس یک طبقه بندی ، دو نوع آلودگی وجود دارد : آلودگی جریان و آلودگی انباره.  آلودگی جریان نوعی از آلودگی است که قابل مهارتر است و نسبتاً به سادگی اندازه گیری می شود مثل دود، گرد و غبار، سر و صدا، آلودگی های حاصل از  SO2 و آلودگی های رودخانه ای که عمدتاً توسط صنایع محلی تولید می شوند.  گرچه آلودگی جریان ، مخرب است اما به مرور زمان ناپدید می شود. توابع خسارت در اغلب کتاب های زیست محیطی به این نوع آلودگی مربوط می شود و سازمان های دولتی نیز با آن سروکار دارند.  امروزه آلودگی انباره است که بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.  نوعی آلودگی که به مرور زمان در محیط زیست انباشته می شود  و تا زمانی که به میزان بحرانی نرسد ، تشخیص داده نمی شود ؛ مثل آلودگی های حاصل از CO2 و زباله های شهری.  این مطالعه به گونه ای در صدد شناخت عوامل اثر گذار بر شاخص آلودگی است ، که در این فصل کلیات موضوع بررسی خواهد شد.

1-2- بیان مساله

   طی دو دهه پیش تا به امروز ، خطرات و آسیب های تخریب زیست محیطی بیشتر نمایان شده است. این تخریب ناشی از ترکیب عواملی همچون افزایش جمعیت ، رشد اقتصادی و فعالیت های تولیدی- صنعتی است. مسئله اینست که جهان امروز با رشد و توسعه اقتصادی همواره شاهد افزایش آلودگی محیط زیست هست.

   در صورتیکه میزان این خروجی ها کنترل نشود و نامتناسب باشد ، ضرر حاصل از خروجی های نامطلوب بیشتر از منافع تولیدات مطلوب خواهد بود ؛ به نحوی که هزینه های ناشی از صدمات وارد شده به محیط زیست خسارات جبران ناپذیری را ایجاد می کند و توسعه پایدار را با مخاطره جدی مواجه می سازد.  همچنین این مسئله در مورد همه کشورها ، علی الخصوص کشورهای در حال توسعه مصداق دارد.

   می خواهیم با یک مطالعه به این مهم دست یابیم که چه کنیم که با افزایش رشد و توسعه اقتصادی ، آلودگی افزایش نیابد و یا حداقل با شیب کاهنده تری افزایش یابد.  تا به امروز تحقیقات انجام شده بیشتر به مسئله رشد اقتصادی و آلودگی به طور کلی و در سطح کلان پرداخته اند ، چرا که این مساله در بعد کلان از اهمیت بیشتری برخوردار است. کشور های مختلف خواهان رشد اقتصادی متوازن و توسعه پایدار هستند که این امر مستلزم برنامه ریزی مناسب برای کسب رشد اقتصادی بالا با کمترین آثار سوء زیست محیطی است.  اگر تولید بدون توجه به آثار منفی زیست محیطی صورت گیرد ، قطعاً آثار و تبعات جبران ناپذیری خواهد داشت.  لذا برای شناخت و آگاهی بیشتر این پدیده و همچنین برنامه ریزی صحیح و بهتر در جهت رشد متوازن و معقول ، محققین مطالعات نظری و تجربی بسیاری در این زمینه انجام داده اند و نظریات مختلفی ارائه شده است ، از آن جمله از منحنی زیست محیطی کوزنتس می توان نام برد.  بر اساس این نظریه در مرحله اولیه رشد و توسعه(در این مرحله سطوح درآمدی و رشد پایین است) با افزایش درآمد سرانه ، میزان تخریب زیست محیطی نیز افزایش می یابد؛ این روند افزایشیِ رشد اقتصادی همراه با افزایش تخریب و آسیب زیست محیطی ادامه می یابد تا اینکه پس از مدتی به نقطه اوج خود می رسد ، سپس اگر افزایش رشد اقتصادی باز هم ادامه پیدا کند آنگاه نه تنها آثار سوء زیست محیطی افزایش پیدا نمی کند بلکه به شدت کاهش خواهد یافت.

   طبق فرضیه زیست محیطی کوزنتس یک رابطه U برعکس میان سطح توسعه یافتگی جوامع و میزان آلودگی های زیست محیطی وجود دارد .آلودگی هوا یکی ازمشکلات زیست محیطی است که در سال های اخیر و همگام با توسعه جوامع ، صنعتی شدن و رشد تکنولوژی ، به خطری جدی برای بشر تبدیل شده است.  مطالعات انجام شده در مورد گازهای آلاینده منطقه ای و محلی یک رابطه U برعکس بین آلودگی سرانه و GDP سرانه را اثبات می کند ؛ اما در مورد گازهای آلاینده جهانی مانند CO2 نتایج بررسی ها متفاوت است.

   به طور خلاصه می توان دلایل و سازوکارهای کاهش انتشار آلاینده ها را به واسطه رشد اقتصادی و توسعه صنعتی (نظریه منحنی زیست محیطی کوزنتس) در سه قالب زیر عنوان نمود:

الف : کیفیت و بهبود محیط زیست از دیدگاه اقتصاد خرد یک کالای لوکس محسوب می شود ، بنا براین در سطوح در آمدی بالا مورد تقاضا قرار می گیرد و با افزایش سطوح درآمدی انتشار آلاینده ها کاهش می یابد.

ب : تغییر در ترکیب کالا های تولیدی و به ویژه گرایش به اقتصاد خدماتی آلودگی کمتری به دنبال دارد.

ج :بهبود در فنون تولید صنعتی ، رشد اقتصادی بالا و آلودگی کمتر را به ارمغان می آورد.

در این رساله به بررسی رابطه انتشار سرانه دی اکسید کربن و  GDP سرانه به کمک داده های تابلویی درقالب فرضیه کوزنتس ، برای کشورهای منتخب حوزه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا)[1] پرداخته می شود.

   با توجه به اهمیت قابل توجه رشد اقتصادی و اثر آن بر آلودگی زیست محیطی کشورها ، ضرورت بررسی این امر احساس می شود.  داده ها نیز از کشورهای MENA
در نظر گرفته شده است.  بدین دلیل که این کشورها از لحاظ اقتصادی به یک دیگر نزدیک هستند ، مرزهای جغرافیایی مشترکی با یک دیگر دارند و کشور ما، ایران نیز جزء کشورهای این منطقه به حساب می آید.

در واقع تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که:

آیا در کشورهای منتخب حوزه منا تولید ناخالص داخلی سرانه روی محیط زیست موثر بوده است؟

آیا فرضیه منحنی زیست محیطی کوزنتس برای کشورهای منتخب حوزه منا صادق است؟

1-3-  فرضیه های تحقیق

تولید ناخالص داخلی سرانه موجب آلودگی محیط زیست نمی گردد.

فرضیه منحنی زیست محیطی کوزنتس(EKC)[2] برای کشورهای منتخب حوزه منا برقرار نمی باشد.

1-4- اهداف تحقیق

1) شناسایی اثر رشد اقتصادی بر محیط زیست در کشورهای منتخب حوزه منا.

2) بررسی برقراری فرضیه EKC برای کشورهای منتخب حوزه منا.

1-5- روش تحقیق

1-5-1- نوع روش تحقیق:

 تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش آن تحلیلی - توصیفی می باشد. برآورد الگو در این مطالعه بر اساس روش رگرسیون مبتنی بر داده های تابلویی است.

بدین منظور مدل زیر ارائه می گردد:                

CO2= f ( GDPit , Eit , MVit , IVit)                                                                  (1-1)

که در آن CO2  شاخص آلودگی زیست محیطی ، GDP درآمد واقعی سرانه کشورها ، E متغیر مصرف سرانه انرژی ، MV متغیر ارزش افزوده تولیدات کارخانه ای و IV متغیر ارزش افزوده بخش صنعت می باشند.

1-5-2- روش گردآوری اطلاعات (میدانی ، کتابخانه ای و غیره):

گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی و کتابخانه ای می باشد. در این تحقیق سعی می شود به صورت تحلیلی و توصیفی و با استفاده از ابزار اقتصاد سنجی ارتباط رشد اقتصادی و آلودگی زیست محیطی  را بررسی و ضرایب آنها را تفسیر گردد و تایید یا عدم تایید فرضیات به اثبات رسد. 

1-5-3- ابزار گردآوری اطلاعات

ابراز گردآوری اطلاعات ، فیش برداری ازمنابع ، گزارشات بانک های اطلاعاتی(بانک جهانی) و استفاده از اینترنت می باشد .

1-6- واژگان کلیدی :

آلودگی محیط زیست(Environment Pollution):

آلودگی تغییر در ویژگی ‌های طبیعی جو بر اثر مواد شیمیایی، غباری یا عامل ‌های زیست‌ شناختی است.  جو یا اتمسفر سامانه‌ گازی طبیعی پویا و پیچیده‌ ای‌ است که زندگانی در سیاره زمین به آن وابسته ‌است (ویکی پدیا[3]).  آلودگی محیط زیست از منابع گوناگون صورت می‌گیرد.  با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فن‌آوری و ازدیاد روز افزون جمعیت ، در حال حاضر دنیا با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید می‌کند.  بطوری که در هر کشور حفاظت محیط زیست مورد توجه جدی دولتمردان است (سایت اینترنتی دانشنامه رشد)[4].

رشد اقتصادی(Economic Growth):

"رشد اقتصادی" به تعبیر ساده عبارتست از افزایش تولید (کشور) در یک سال خاص در مقایسه با مقدار آن در سال پایه.  رشد اقتصادی ، دلالت بر افزایش تولید یا درآمد سرانه ملی دارد (روزبهان ، 1388 ، 7).

داده های تابلویی(Panel Data):

"داده ‌های تابلویی" در واقع بیان کننده داده‌های مقطعی در طی زمان هستند. بنابراین حجم مشاهدات در داده‌های تلفیقی نسبتا زیاد است. در سال های اخیر، کاربرد داده های تلفیقی در اقتصادسنجی افزایش بسیاری یافته‌است(بالتاجی ، 1995 ، 12)[5].

منحنی زیست محیطی کوزنتس(EKC):

منحنی زیست محیطی کوزنتس یک رابطه U برعکس میان سطح توسعه یافتگی جوامع و میزان آلودگی های زیست محیطی را نشان می دهد و تعمیمی جالب در مورد شیوه تأثیر انتقال یک کشور از فقر به سوی رفاه نسبی روی تغییرات کیفیت محیط زیست به شمار می رود (تیموری ، 1388 ، 162).

گازهای گلخانه ای(Greenhouse Gases):

این گازها به این دلیل گازهای گلخانه‌ای نامیده می‌شوند که فضای گلخانه‌ها را در اطراف زمین ایجاد می‌کنند. در گلخانه‌ها نور خورشید وارد محیط می‌شود اما به دلیل جداره شیشه‌ای، بخشی از آن دوباره به درون گلخانه برمی‌گردد. دی اکسید کربن موجود در جو می‌تواند میزان معینی از پرتوهای فرا سرخ (گرمای) منتشر شده از سطح زمین را جذب کند. با افزایش مقدار دی اکسید کربن ، میزان جذب این پرتوها نیز افزایش می یابد. بنابراین بخشی از پرتوهای فروسرخ نمی‌توانند از جو زمین خارج شوند و در نتیجه جو به تدریج گرم می‌شود. این پدیده "اثر گلخانه‌ای"  نام دارد(پاویا ، لمپمن و کریز ، 1996 ، 9)[6].

Abstract:

Today, air pollution has become one of the main challenges of management in different countries of the world.  So that countries in addition to implement domestic policies follow pollution control at the international level. Undoubtedly production and increase pollution is result of the economic growth of countries. This could be expressed in the topic of environmental economics in the form of environmental Kuznets curve, in which the nature and process of environmental degradation at different stages of economic growth is explained. In this paper, using panel data and annual data for the period 1985-2009, impact of economic growth on the greenhouse gas emissions and air pollution in selected countries of the MENA (Middle East and North Africa) was studied. For this purpose, effect of per capita real GDP, per capita energy consumption, industry value added (% of GDP) and manufacturing value added per capita on the Carbon dioxide emissions per capita (the most important greenhouse gas) and air pollution are examined. The results indicate the existence of an N-shaped relationship between per capita real GDP and per capita emissions of carbon dioxide and approved the environmental Kuznets theory in those countries. Evidence also shows the variables of per capita energy consumption, industry value added (% of GDP) and manufacturing value added per capita have a positive effect on on the Carbon dioxide emissions per capita in those countries.

JEL Classification: Q56; C33

Keywords: Environment Pollution, Economic Growth, EKC Curve, Panel data, MENA Countries. 

منابع و مآخذ

منابع فارسی:

ابراهیمی م ، ال مراد جبدرقی م ،1389، بررسی عوامل موثر بر انتشار گاز دی اکسید کربن در کشورهای با درآمد متوسط به پایین با تاکید بر منحنی کوزنتس ، پنجمین همایش ملی زمین شناسی و محیط زیست، قابل دسترسی در سایت بانک جامع مقالاتِ تمام متن کنفرانس ها و همایش های ایران(www.civilica.com)

ابوالفضلی، سید دانیال ،1387، بررسی عوامل موثر در آلودگی هوا و منابع آب، دبیرستان نمونه دولتی استرآبادی گرگان، وبلاگ مقالات دبیرستان.

احمدی حدید، بهروز ،1386، بررسی عوامل مؤثر بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی با تأکید بر امنیت اقتصادی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران.

اصغری م ، رفعت ب ، افشاری ا ،1390، نقش منابع رشد اقتصادی بر روی کیفیت محیط زیست در سه منطقه مختلف، فصلنامه تحقیقات اقتصادی راه اندیشه، دوره 1، شماره 2، تابستان 90 ، موسسه آموزش عالی شهید اشرفی اصفهانی، 141-134.

اکبری ، نعمت اله ، 1378 ، « مباحثی از توسعه در ایران» ، انتشارات هشت بهشت اصفهان.

امیر تیموری س ، خلیلیان ص ، 1388 ، بررسی رشد اقتصادی و میزان انتشار گازco2 در کشورهای عضو اپک: رهیافت منحنی کوزنتس، فصلنامه علوم محیطی، سال هفتم ، شماره اول، پاییز 1388، صص172-161.

برقی اسکویی م ، 1387، آثار آزادسازی تجاری بر انتشار گازهای گلخانه ای در منحنی زیست محیطی کوزنتس، مجله تحقیقات اقتصادی دانشگاه تهران، دوره 43 ، شماره 3 : 219-240

بهنود م ، 1390، اثر بی ثباتی اقتصادی بر روی شاخص توسعه انسانی در کشورهای منا(با رویکرد اقتصاد سنجی فضایی )، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.

بهبودی د ، 1389، عوامل اقتصادی و اجتمایی موثر بر انتشار سرانه دی اکسید کربن در ایران (1383-1346)، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 90 :17- 1.

بیگی حسین، معصومه ، 1378 ، آلودگی هوا و اثرات آن بر سالمندان ، مجموعه مقالات سالمندی ، ج ۳ ، تهران.

پاویا د، لنپمن ج، کریز ج ، 1996، «نگرشی بر طیف سنجی» ترجمه دکتر برهمن موثق (1388)، ویرایش دوم، چاپ دوم، انتشارات علمی و فنی، تهران ، صص 345-326 .

پرمن، راجر ، 1382 ، اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی، ترجمه حمید رضا ارباب، چاپ اول، تهران، نشر نی.

پژویان ج ، مرادحاصل ن (1386)، بررسی اثر رشد اقتصادی بر آلودگی هوا ، فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، سال هفتم ، شماره چهارم ، زمستان 1386 : 141-160 .

پورکاظمی م ، ابراهیمی ا ، 1387 ، بررسی منحنی کوزنتس زیست محیطی در خاورمیانه، فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، سال دهم، شماره 34 ، بهار 1387 : 57-71 .

تودارو ، م ، 1942 ، «توسعه اقتصادی در جهان سوم» ترجمه. غ فرجادی (1377)، چاپ پانزدهم، تهران، انتشارات کوهسار.

خوش اخلاق ر ، حسنشاهی م ، 1381 ، تخمین خسارات وارده به ساکنان شیراز به دلیل آلودگی هوا، مجله پژوهش های اقتصادی ،پاییز و زمستان 1381 ،شماره 61 : 75-53 .

دفتر بررسی آلودگی هوا ، 1378 ، ضوابط و استانداردهای زیست محیطی ، سازمان حفاظت محیط زیست.

روزبهان ، محمود ،1388 ، مبانی توسعه اقتصادی ، چاپ ششم، تهران، انتشارات تابان.

زارع ، علی ، 1385 ، ارزش گذاری آلودگی های زیست محیطی : مطالعه موردی اثرات زیست محیطی آلودگی هوای مشهد ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه فردوسی مشهد.

زیبایی م، زین­الدینی آ ، 1388 ، تنوع زیست محیطی و رشد اقتصادی: تحلیل مقطعی کشوری(با تأکید بر کشورهای درحال توسعه)، مجله محیط شناسی، سال سی و پنجم، شماره 49 ، صص61-72

شاکری ، عباس ، 1387 ، اقتصادکلان، چاپ هفتم، تهران، نشر نی .

صادقی ح ، سعادت ر ،1383 ، رشد جمعیت ، رشد اقتصادی و اثرات زیست محیطی در ایران (یک تحلیل علی)، مجله تحقیقات اقتصادی، بهار83، شماره 64 :180-163.

صداقت ، محمود ، 1378 ، زمین و منابع آب، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.

فطرس م ، غفاری ه ، شهبازی ، آ ، 1389 ، مطالعه رابطه آلودگی هوا و رشد اقتصادی کشورهای صادر کننده نفت ، فصلنامه علمی-پژوهشی، پژوهش های رشد وتوسعه اقتصادی، سال اول، زمستان 1389، شماره اول :59-77.

کامکار روحانی ، ابوالقاسم ، 1384 ، بررسی آلودگی زیست محیطی ناشی از باطله های معادن طلا و آنتیموان منطقه هیل گرو نیوساوث ولز استرالیا، دومین کنفرانس معادن روباز ایران ،چاپ سوم، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.

کیوانی ، ناصر ، 1382 ، ضوابط واستانداردهای زیست محیطی در زمینه محیط زیست انسانی، چاپ دوم، تهران، انتشارات دایره سبز سازمان حفاظت محیط زیست ایران.

مزینی ا ، مرادحاصل ن ، 1389 ، رشد اقتصادی و مصرف انرژی در ایران: رویکرد استانی­ ، قابل دسترسی در سایت بانک جامع مقالاتِ تمام متن کنفرانس ها و همایش های ایران(www.civilica.com).

نصرالهی ز ، غفاری م ، 1388 ، توسعه ی اقتصادی و آلودگی محیط زیست در کشورهای عضو پیمان کیوتو و کشورهای آسیای جنوب غربی ، پژوهشنامه علوم اقتصادی ، سال نهم،شماره 2 : 126-105.

منابع لاتین :

Abdul Jalil, Syed. Mahmud.(2009): « Environment Kuznets curve for CO2 emissions:A co integration analysis for China», Energy policy .37, 5167–5172.

Akbostanci ,E. et all ,(2009),« The relationship between income and environment in Turkey: Is there an environmental Kuznets curve? », Energy Policyl.37, pp 861–867.

Aldy, J.E. (2005),«an Environmental Kuznets Curve Analysis of U.S. State-Level Carbon Dioxide Emissions»,the Journal of Environment & Development,14, 1, 48-72.

Beckerman,W. ,(1992), «Economic growth and the environment: Whose growth? Whose environment? » , World Development ,20, 481–496.

Baltagi, Badi H , (1995), «Economic Analysis of Panel Data»,Third Edition , Published by Willy & Sons Ltd, The Atrium, Southern Gate, Chichester,West Sussex PO19 8SQ, England.

Dinda, S. (2004) «Environmental Kuznets Curve Hypothesis: ASurvey», Ecological Economics, 49, 431-455.

El Hedi Arouri, M. , Ben Youssef, A.  and Rault , c. (2012)  «Energy consumption , economic growth and CO2 emissions in Middle East», Energy Policy .45, 342–349.

Grossman, G.M. and Krueger, A.G.(1991), «Environmental impacts of a North American Free Trade Agreement», National Bureau Of Economic Research, NBER Working paper ,3914

Grossman, G.M. and Krueger, A.G. (1995), «Economic Growth and the Environment» ; The Quarterly  Journal  of  Economics .110 , 353-377.

Gangadharan, L. and Valenzuela, M., (2001), «Interrelationships between income, health and the environment: extending the Environmental Kuznets curve hypothesis», Ecological Economics .36 , 513-5310.

Halicioglu, F. (2008), «An econometric study of CO2 emissions, energy consumption, income and foreign trade in Turkey», Presented at 31st IAEE Annual International Conference Istanbul-Turkey.

Hausman, J. A., (1978), «Specification tests in econometrics», Econometrica , 1251-71.

Hsiao, c (1981), «Autoregresive modeling and money income casuality detection», Journal of Monetary Economics .7 , 85-106.

Holtz-Eakin, D .and  Selden, T.M.(1995), «Stoking the fires? CO2 emissions and economic growth», Journal of Public Economics .57 , 85–101.

Kuzents,S.S.,(1955), «Economic Growth and Income Inequality», American Economic Reviewl.45 , 1–28.

Orubu, c. and Omotor, D. (2011), «Environmental quality and economic growth: Searching for environmental Kuznets curves for air and water pollutants in Africa», Energy Policy .39 , 4178–4188.     

Panayotou,T. (1993), «Empirical tests and policy analysis of environmental degradation of different stages of economic development», Working paper, 238.

Roca, J. , Padilla, E. Farré, M. and Galletto, V. (2001) «Economic Growth and Atmospheric Pollution in Spain: Discussing the Environmental Kuznets Curve Hypothesis», Ecological Economics. 39, 85-99.

Perman, R . Ma, Y . Mcgilvray , j(1996) «Natural resourses and Enironmental», Adison wesley Longman, New York.

Schmalensee, R. Stoker, T, M and. Judson R. A. (1998) «World Carbon Dioxide Emissions: 1950–2050», Review of Economics and Statistics, 80 (1). 15-27.

Selden, T.M. and Song, D. (1992), «Environmental quality and development : Is there a Kuznets Curve for air pollution? », Development of Economics of Syracuse University, Syracuse

Shafik, N. bandyopadhayay, S (1992), «Economic Growth and Envirinment Quality policy» Reasech Working paper No, wps 904 ,Washington D.C:The World bank.

Shafik, N. (1994) «Economic Development and Environmental Quality:An Econometric Analysis», Oxford Economic Papers ,46 , 757-773.

Stokey, N. L. (1998), «Are there limits to growth? », International Economic Review,39(1) ,  1-31

Stern, D. I. (2004), «The rise and fall of the environmental Kuznets curve», World Development, 32, 1419-1439.

Tucker, M. (1995) «Carbon Dioxide Emissions and Global GDP» ,Ecological Economics, 15 ,  215-223.

Wang S.S. , Zhou D.Q. , Zhou P. , Wang Q.W(2011), ,«CO2 emissions ,energy consumption and economic growth in China:A panel data analysis »,Energy Policy,39,4870–4875.

Wen chen(2007) «Economic Growth and the Environment in China», Policy innovations, Associate Professor of Department of Economics, Xiamen University, China,11 , 110-145.

منابع اینترنتی :

http://www.worldbank.org/

http://www.fa.wikipedia.org/