پایان نامه بررسی رابطه سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال درجوانان مجرد شهر تهران

فصل اول

کلیات تحقیق

مقدمه

شهروندی فعال یکی از موضوعاتی است که با شاخص های مختلف قابل سنجش است اما خانواده و سرمایه اجتماعی می تواند تا حدودی نقش موثری بر این مساله داشته باشد. جوانانی که هویت خود را از طریق جامعه پذیری و حضور در خانواده ساخته اند و با ارتباط مستمر با والدین به سطحی از سرمایه اجتماعی خانواده دست یافته اند اکنون با حضور در جامعه می توانند نقش شهروندی فعال را ایفا نمایند. البته شاخص هایی مانند مشارکت، حضور در زندگی اجتماعی، رای گیری و ... همگی بخش هایی است که قابلیت فعالیت شهروندان را دارند.

پژوهش شهروندی در گذشته متمرکز بر حقوق و مسئولیت های فردی در رابطه با دولت بوده است. با نفوذ ترین این پژوهشگران امروز، مارشال (1950) ، بر اهمیت حقوق مدنی حقوق برابر قانونی ارائه عدالت فردی و آزادی، (حقوق سیاسی ) از جمله حق نفوذ تصمیم گیری از طریق رای گیری و ایستادن برای یک مقام عمومی (و حقوق اجتماعی) دسترسی به فرصت مانند مراقبت های بهداشتی و آموزش و پرورش است جنبه های حقوق قانونی شهروندی تمرکز نظریه های لیبرال شهروندی است که روی آزادی فردی و عدالت قانونی تاکید کرده است.  تحقیقات انجام شده درباره موضوع شهروندی فعال بیشتر با پیشینه غربی است و در حوزه هایی همچون آموزش شهروندی فعال، شهروندی فعال در دموکراسی و بهزیستی و مهاجرت سنجیده شده اند. در حال حاضر منابع تحقیقاتی و مقالات فارسی نیز شهروندی را با موضوعاتی مربوط به حقوق، وظایف و آگاهی شهروندی بررسی کرده اند بنابراین شهروندی فعال یکی از موضوعاتی است که می تواند بسیار بیش از این قابل تامل باشد.

در این پژوهش، ابتدا به بیان مساله و بررسی شهروندی فعال و ارتباط سرمایه اجتماعی خانواده با آن پرداخته ایم و با بررسی مبانی نظری در مورد سرمایه اجتماعی درانتها به سرمایه اجتماعی خانواده از دیدگاه کلمن رسیده ایم. در ادامه شهروندی و دیدگاه های مختلف در مورد شهروندی را بررسی نموده و پس از ان شهروندی فعال را تعریف کرده ایم. در چارچوب نظری با استفاده از نظریات پاتنام در مورد سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال دست یافته ایم.

1-2 بیان مساله

امروزه زندگی در کلان شهرها نیازمند فهم مشترک از زندگی جمعی و شهری، حقوق و تکالیف متقابل شهروندان است، انسان ها بر اساس نیازهای طبیعی که دارند با هم در ارتباط اند. این همزیستی و در کنار هم بودن نیاز به داشتن فرهنگ و اخلاق مطلوب و مقبول با رعایت حقوق همدیگر دارد. در سالهای اخیر پاره ای از ملاحظات شهروندی به گونه ای غیر مستقیم در تدوین برنامه های کلان توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی انعکاس پیدا کرده است. جوانان همواره در جوامع به عنوان گروهی مساله ساز و آسیب پذیر تلقی شده اند که این امر هرگونه سیاست گذاری برای مشارکت آنها را با ملاحظات خاصی همراه می سازد. بنابراین نحوه نگریستن به جوانان و جایگاه آنان در جامعه به عنوان یک شهروند و درجه آگاهی از حقوق و تعهداتشان دارای اهمیت زیادی خواهد بود.

با در نظر گرفتن جمعیت کشور ایران که طبق آمار حاصل از سرشماری 1390 اغلب جوان هستند و حدود 7/31 درصد جمعیت کشور در سن 15 تا 29 سالگی قرار دارند و گسترش شهرنشینی، تراکم بالای جمعیت، وجود فرهنگهای گوناگون و رنگ باختن برخی از آنها و اختلاط با هویت شهری، مدرنیزاسیون و مشارکت مدنی، مفهوم شهروندی اهمیت بسیار داشته و شناخت مولفه ها و عوامل موثر بر شهروندی بیش از پیش اهمیت می یابد (نیکومرام و همکاران، 1390: 72).

کمسیون اسکفینگتون[1] در بریتانیا، مشارکت شهروندان ر ا چنین تعریف می کند: مشارکت به نظر ما سهیم شدن مردم در تدوین سیاست ها و پیشنهادهاست دادن اطلاعات از طرف مسئولان و امکان اظهار نظر در مورد آن اطلاعات، بخش مهمی از فرایند مشارکت به حساب می آید، اما این مسئله تمام ماجرا نیست. مشارکت کامل فقط در جایی تحقق می یابد که مردم بتوانند نقشی فعال در فرایند تهیه طرح بر عهده گیرند.

با اهیمت یافتن حضور جوانان در عرصه های اجتماعی، شهروندی فعال آنان نیز اهمیت می یابد. مشارکت اجتماعی، شرکت در انجمن های داوطلبانه، توجه به مصرف تولید ملی و کالاهای داخلی، پیگیری مسائل مهم روز و ... همگی از عواملی است که شهروندی فعال جوانان را مشخص می سازد.

همچنین تاکید اغلب افراد جامعه بر حفظ خانواده هسته ای با وجود گسترش شهرها، می تواند نشانگر این باشد که خانواده به همراه سرمایه ی اجتماعی خود می تواند به عنوان متغیر مستقل تاثیر زیادی بر شهروندی فعال جوانان داشته باشد.

1-3 سوالات پژوهش

سرمایه اجتماعی خانواده جوانان چه میزان است؟

شهروندی فعال جوانان 18 تا 32 ساله چه میزان است؟

چه رابطه ای بین سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال جوانان وجود دارد؟

1-4 اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

از آنجا که تا به حال رابطه دو متغیر سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال بررسی نشده است، موضوع پژوهش تازه است. شهروندی فعال در جامعه ی کنونی که بیشترین جمعیت آن را جوانان تشکیل می دهند از جمله موضوعات مهمی است که می تواند بر سایر بخش های اجتماعی نیز موثر باشد از جمله: زندگی اجتماعی، فعالیت سیاسی، عضویت داوطلبانه در امور فرهنگی و اجتماعی و ... با سنجش میزان شهروندی فعال جوانان می توان روی بخش های تعیین کننده فعال بودن آنان برنامه ریزی نموده با توسعه مشارکت های مدنی از طریق گسترش اعتماد میان افراد جامعه، ارزش های دموکراسی و دموکراسی پاسخگو را رقم زد.

با وجود جوانان در کشور می توان آگاهی از حقوق و وظایف شهروندی را در این افراد افزایش داده در گام بعدی آنها را با شهروندی فعال آشنا نمود تا از مزایای شهروندان فعال در جامعه استفاده نمود. با وجود شهروندان فعال، جامعه تغییرات اجتماعی مثبت را تجربه می کند، درک بین فرهنگی ایجاد می شود و قومیت های مختلف یکدیگر را به راحتی می پذیرند، سازمانهای داوطلبانه بسیاری از موانع اجتماعی را رفع می کنند و دستیابی به مفهوم شهروند خوب تسهیل می گردد.

از آنجا که کنش و واکنش های افراد در درون قالب هایی جمعی رخ می دهد که اجتماعا بنا شده اند، مواردی چون خانواده، گروه، سازمان، نهاد و در کلی ترین شکل آن ساختار اجتماعی چنین قالب هایی نیز حاوی سرمایه اجتماعی می گردند. (پیران و همکاران، 1385: 10)

از سوی دیگر توجه به سرمایه اجتماعی خانواده می تواند ابعاد مختلفی از مشارکت و اعتماد را در مورد شهروندان روشن کند. خانواده با ایجاد اعتماد اولیه بستر مناسبی جهت میل به مشسارکت و حضور اجتماعی در جوانان ایجاد می کند.

-5 اهداف پژوهش

هدف از انجام این پژوهش، بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و شهروندی فعال جوانان است.

هدف اصلی:

- بررسی رابطه سرمایه اجتماعی خانواده و شهروندی فعال درجوانان مجرد شهر تهران

هدف فرعی

- تعیین میزان سرمایه اجتماعی درون و برون خانواده جوانان.

- تعیین میزان شهروندی فعال جوانان.

فصل دوم

          ادبیات پژوهش

1-2) مقدمه

در این فصل ابتدا به بررسی دیدگاه های نظری کلاسیک و متاخر درباره سرمایه اجتماعی و شهروندی فعال پرداخته و سپس از مطالعات تجربی در رابطه با موضوع پژوهش استفاده می کنیم.

2-2) مطالعات نظری

دیدگاه نظری در زمینه سرمایه اجتماعی

در هر جامعه ای خرده نظام اجتماع در ارتباط با سایر خرده نظام های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی اصلی ترین منبع و قلمرو روابط و تعاملات اجتماعی توام با احساسات و عواطفی است که مولد تعهدات متقابل برای وصل کردن کنش  گران به هم دیگر و ایجاد اعتماد، همبستگی، انسجام و محیط گرم و سینرژی لازم برای سلامت جسمانی، روانی و شور و نشاط اجتماعی است. در جوامع سنتی، غلبه ی اجتماع بر سایر خرده نظام ها، زندگی گرم و پر احساسی را در درون اجتماعات کوچک خانوادگی، طایفه ای و قومی پدید می آور که هر چند برای اعضای هر یک از آن گروه ها مثبت محسوب می شود ولی برای بسط تعاملات اعضای آن گروه ها و روابط آن ها با گروه های دیگر ایجاد مشکل می کند. در جوامع مدرن هم علی رغم پیدایش و گسترش نهاد های مدنی جدید، شکل گیری اجتماع جامعه ای، یا اجتماع اجتماعات و رشد سرمایه اجتماعی جدید بین گروهی در قالب نظام سرمایه داری و با سیطره سیستم (خرده نظام های اقتصادی و سیاسی) بر جهان حیاتی[2] (خرده نظام های اجتماعی- فرهنگی)، زندگی نسبتا سرد و بی روح گردیده و کنش های ارتباطی تحت الشعاع کنش های ابزاری قرار گرفته است.(عبداللهی و موسوی، 1386: 197-198).

سرمایه اجتماعی در آثار صاحب نظران و دیدگاه های کلاسیک

مضمون سرمایه اجتماعی در بعد عینی و ساختاری در سطح کلان مورد توجه دورکیم، بعد ذهنی یا شناختی آن در سطح خرد مورد نظر وبر و مید و بعد ارتباطی وتعاملاتی آن در سطح شبکه ی روابط مورد عنایت زیمل قرار گرفته است. علاوه بر اینها، دیدگاه مبادله به ویژه تئوری هومنز در ارتباط با تحلیل رفتارهای مبادله انسان با عوامل زیستی- روانی، از جمله نقش احساس بهره مندی و لذت طرفین مبادله در تداوم و استمرار روابط مبادله ای و دیدگاه تضاد مبتنی بر ماتریالیسم دیالکتیک و ماتریالیسم تاریخی مارکس در توجه به شرایط مادی تولید از جمله نیروهای مولد و روابط تولیدی در شکل گیری روابط و تعاملات اجتماعی (1973) در پی ریزی مبانی نظری- تجربی و شکل گیری مفهوم سرمایه اجتماعی بی تاثیر نبوده اند(عبداللهی و موسوی، 1386: 199).

دیدگاه های کلاسیک از مساله دو انگاری یا دوگانه بینی های تقلیل گرایانه ی نظم در برابر تضاد، فرد در برابر جمع، ذهن در برابر عین و ... رنج می برده اند، چیزی که امروز در دیدگاه های تلفیق گرایانه نوین معاصر رنگ باخته است. اغلب جامعه شناسان بزرگ معاصر جوامع توسعه یافته که وارث منابع و متون علوم اجتماعی نسل های ماقبل خود بوده اند، ضمن مرور انتقادی آثار صاحب نظران کلاسیک سعی کرده اند با دوری از دو انگاری ها در تحلیل پدیده ها و مسائل اجتماعی، همه ی جنبه هاو ابعاد آن ها را در قالب دیدگاه های تلفیقی جامع تری مطمح نظر قرار دهند. برخی از این صاحب نظران نظیر تالکت پارسونز، یورگن هابرماس، آنتونی گیدنز و مانوئل کاستلز در ارائه دیدگاه های نظری جامع و تلفیقی برای طرح مسائل و پدیده های اجتماعی از جمله مفهوم سرمایه ی اجتماعی و کسانی چون جیمز کلمن، پی یر بوردیو، رابرت پاتنام و کلاوس افه در طرح مفهوم سرمایه اجتماعی و طراحی چارچوب های نظری و روش شناختی آن سهم قابل توجهی داشته اند. (همان)

چند بعدی بودن مفهوم سرمایه اجتماعی باعث شده تا اختلاف نظرهای زیادی در تعریف آن به وجود آید. یکی از گام های اساسی در رسیدن به هدف، تلاش برای ایجاد صراحت مفهومی از طریق ایجاد تمایز شفاف بین منابع، ابعاد، مولفه ها، اشکال و پیامدهای سرمایه اجتماعی و رهایی از گرفتار شدن در تفسیرهای همان گویانه در زیر چتر یک برنامه تحقیقی واحد و یکپارچه است. سنجش سرمایه اجتماعی باید با پیچیدگی نظری که بر ابعاد چندگانه موجود در مفهوم آن تاکید دارد، همخوانی داشته باشد. در این موضوع اجماع کلی وجود داردکه سرمایه اجتماعی متشکل از شبکه های اجتماعی (کمیت روابط) است که با هنجارهای اعتماد و بده بستان (کیفیت روابط) مشخص می شود. اما اینها باید به بخش های جزئی شان شکسته شده و به صورت جداگانه مورد سنجش قرار گیرد. (علیوردی نیا و همکاران، 1387: 114).

کلمن سرمایه اجتماعی را مترادف با کمیت و کیفیت رابطه نهادینه شده و با دوام یک فرد با دیگران فرض می کند که فرد از خلال آن به منابع موجود در جامعه در جهت نیل به اهداف خود، دسترسی می یابد. وی سرمایه اجتماعی را ارزش جنبه هایی از ساختار اجتماعی که کنش گران به عنوان منابعی جهت تحقق اهداف و علایق شان از آن استفاده می کنند، می دانست. (کلمن، 1377: 462 به نقل از قاسمی و کاظمی، 196).

پاتنام در تعریف سرمایه اجتماعی، به خصوصیاتی از سازمان اجتماعی نظیر شبکه ها، هنجارها و اعتماد اشاره دارد که همکاری و هماهنگی برای منافع متقابل را تسهیل می نماید (پاتنام، 1380: 285).

بوردیو نیز در رویکرد تضاد، سرمایه اجتماعی، را این گونه تعریف می کند «مجموعه منابع بالقوه و بالفعل در دسترس فرد یا گروه است که دارای شبکه نسبتا با دوامی از ارتباطات نهادینه شده یا آشنایی های متقابل و قابل احترام هستند[3]» (بوردیو، 1985: 248).

اما خلاصه ترین تعریفی که از سرمایه اجتماعی به عمل آمده است و تا حدی دربردارنده تمام تعاریفی است که از سرمایه اجتماعی ارائه شده است، تعریف فیلد از سرمایه اجتماعی است؛ وی مفهوم سرمایه اجتماعی را در سه کلمه «ارتباطات مهم است» بیان می کند. او بیان می دارد که مردم زمانی که با یکدیگر ارتباط دارند، کارهایی انجام می دهند که به تنهایی قادر به انجام دادن نیستند یا برای انجام آن دچار مشکل می شوند. هنگامی که مردم شبکه های ارتباطی ایجاد کرده و با اعضای آن شبکه که ارزش های مشترکی دارند رابطه دارند، این شبکه ها به عنوان منابعی تلقی می شوند که سرمایه اجتماعی ایجاد می کند[4] (فیلد، 2003: 1).

به طور کلی سرمایه اجتماعی را می توان به معنای مجموعه منابعی دانست که روابط اجتماعی را تسهیل می کند و به وسیله آن می توان از توانایی های افراد در جهت منافع شخصی و سود جمعی بهره برد. روابط اجتماعی در چارچوب ارزش ها و هنجارهای خاصی صورت می گیرد که از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است.( قاسمی و کاظمی، 1387: 197).

یکی از متقدمان طرح نظریه سرمایه اجتماعی را هنی فن[5] می دانند که در سال 1920 اولین بار واژه سرمایه اجتماعی را مطرح کرد و آن را شامل دارایی هایی دانست که در زندگی روزانه افراد خیلی به حساب می آیند، همانند حس تفاهم، رفاقت و دوستی، احساس همدردی و روابط اجتماعی در بین افراد و خانواده هایی که یک واحد اجتماعی را تشکیل می دهند (فلدمن و اساف، 1999، به نقل از شریفیان: 11).

هنی فن که در آموزش و پرورش ایالت ویرجینیای آمریکا خدمت می کرد معتقد بود که سرمایه اجتماعی به ابعادی مانند حسن نیت، دوستی و همدردی، داد و ستد میان افراد و خانوارها اشاره دارد. او برداشتی محدود از مفهوم سرمایه اجتماعی داشته و آن را تنها در قالب روابط درون گروهی مورد توجه قرار داده است. به نظر جیمز کلمن، کنشگران به رویدادهایی که تحت کنترل کنشگران دیگر است علاقه دارند و همین مساله باعث ایجاد روابط اجتماعی می گردد که در طول زمان تا اندازه ای پایدار می ماند. (کلمن، به نقل از عنایت و رئیسی، 1391: 27)

از آنجا که کنش و واکنش های افراد در درون قالب هایی جمعی رخ می دهد که اجتماعا بنا شده اند، مواردی چون خانواده، گروه، سازمان، نهاد و در کلی ترین شکل آن ساختار اجتماعی چنین قالب هایی نیز حاوی سرمایه اجتماعی می گردند. (پیران و همکاران، 1385: 10)

تلقی از سرمایه اجتماعی به عنوان «منابع ساختاری اجتماعی»(کلمن[6]، 1994: 302) موجب انجام مطالعات متمرکزی برای شناخت ابعاد و گستره شبکه های اجتماعی شد و بر این اساس تقسیم بندی مفاهیم و در نتیجه، مدل های مختلفی برای اندازه گیری ابعاد شبکه های اجتماعی ارائه گردید و این بار، سرمایه اجتماعی تنها با کمک یک عضو موثر در شکل گیری آن، یعنی شبکه ها تعریف شد. سرمایه اجتماعی توسعه ای هنگامی به وجود می آید که سطح پایینی از سرمایه اجتماعی اتصالی (که بیانگر کیفیت خوبی از ارتباطات خانوادگی است) و سطوح بالایی از سرمایه اجتماعی انتقالی (به معنای ارتباط ضعیفی میان جمع دوستان) و سرمایه اجتماعی ارتباطی (به معنای ارتباط میان اعضا در سازمان های داوطلبانه  و سطوح بالای آگاهی مدنی) وجود داشته باشد. (ساباتینی[7]، 2005؛ به نقل از شریفیان ثانی و ملکی، 1385: 49).

چهار بعد اصلی سرمایه اجتماعی یعنی پیوندهای قوی خانوادگی، پیوندهای ضعیف غیر رسمی، ارتباط در سازمان های داوطلبانه و آگاهی مدنی با شاخص های خود، همه حاکی از رویکردی ساختاری به شبکه های اجتماعی و سرمایه اجتماعی به شمار می آیند. (شریفیان ثانی و ملکی، 1385: 50)

دیدگاه افرادی چون ارو[8]  است که معتقدند سرمایه اجتماعی چیزی جز «تعاملات اجتماعی» نیستند. این سرمایه به طور خلاصه در شاخص های زیر تجلی می یابد:

 الف) وفاداری، ب) اعتماد، ج) اتصالات شبکه ای، د) اقتدار فردی، ه) هویت سازمانی، و) عمل متقابل، ز) هنجارهای اجتماعی، ح) اعتبار (شریفیان ثانی و ملکی، 1385: 70).

سرمایه اجتماعی به مثابه یک مفهوم، بر خلاف برداشت عمومی ای که از کلمه سرمایه در ذهن متبادر می شود، وجهه بارز اندکی که در دنیای واقعیت های اجتماعی قابل شناسایی باشد، دارد. این نوع از سرمایه در نخستین نهاد اجتماعی، یعنی خانواده، به مثابه چارچوبی که به ارث می رسد و محصول توالی تاریخی است ظهور می کند. افراد متولد شده در خانواده، حاملان این نوع از سرمایه اند؛ حاملانی که با وجود این که نقشی کمرنگ در ایجاد این نوع از سرمایه دارند اما می توانند آن را حفظ و تقویت کنند یا این که آن را به اضمحلال بکشانند. خانواده به مثابه مرکز تجمع اولیه سرمایه اجتماعی و افراد به مثابه حاملان این سرمایه در چارچوبی کلی، باعث حفظ، استمرار و تقویت این نوع از سرمایه اند. سرمایه ای که شاید در قالب کلمه ای به نام «اعتماد» وجوهی از آن قابل دسترس باشد. (عطار، 1388: 130)

از نظر اصطلاحات به کار رفته در روش مفهوم سازی سرمایه اجتماعی، اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. به طوری که تفاوت ها در تعریف و طرز تلقی از این مفهوم مکتب های نظری متفاوتی را از زمان پیدایش آن موجب شده است. با توجه به تفاوت های موجود در این دیدگاه ها و تعاریف روی برخی مباحث در مورد سرمایه اجتماعی، تشابهات و اتفاق نظر هایی وجود دارد:

اول: اغلب توافق دارند که شبکه های اجتماعی، هنجارهای اجتماعی و اعتماد، عناصر کلیدی سرمایه اجتماعی اند.

دوم: اغلب نویسندگان معتقدند که سرمایه اجتماعی منبعی است که افراد از آن برای دستیابی به اهداف خود استفاده می نمایند ولی هیچ فردی نمی تواند آن را در مالکیت انحصاری خود قرار دهد. پورتر (1988) مطرح می سازد که سرمایه اجتماعی، جزء لاینفک ساختار روابط افراد می باشد برای در اختیار گرفتن سرمایه اجتماعی فرد باید با دیگران ارتباط برقرار کند و آن دیگران هستند که منبع واقعی منفعت شخص  می باشند.

سوم: سرمایه اجتماعی می تواند در تمام سطوح جامعه ظاهر شود و همان طوری که در ادبیات موضوعی مطرح می شود، سرمایه اجتماعی در سطوح شبکه های اجتماعی مختلف از خانواده تا جامعه بزرگتر ظاهر می گردد (لین، 1999 : 30 به نقل از عبدالصمدی،1389: 31)

Abstract

After reviewing literature and theories associated with family social capital and active citizenship the relationship between this two variables has been studied.

According to Cochran formula and sampling random method, the sample size is 384. Results of this survey shows that, there are significant relationship between family social capital and young people's active citizenship. And there are significant relationship between social capital outside of family and active citizenship.

Keywords: social capital, family, active citizenship.

فهرست منابع

منابع لاتین به ترتیب:

- Ashenden, Samantha, and David Owen (eds.). 1999. Foucault contra Habermas: Recasting the dialogue between genealogy and critical theory. London: SAGE Publications.

- Allred, G., Byram, M., & Fleming, M. (2006). Education for Intercultural Citizenship. Cromwell Press Ltd: Cleve don.

- Baron, S., Field, J., & Schuler, T. (2000). Social capital: Critical perspectives. Oxford: Oxford University Press.

- CRELL (2006). Active Citizenship for Democracy. Report from the first network meeting, 30-31 January 2006. European Commission Joint Research Centre, Ispra, Italy.

- Conner, P., & Becker, B. (1994). Personal values and measurement––what do we know and why don’t we know more? Journal of Managerial Enquiry, 3(1), 67–73.

- Denters, B., Gabriel, O., & Torcal, M. (2007). Political confidence in representative democracies. Sociocultural vs. political explanations. In J. van Deth, R. Montero & A. Westholm (Eds.), Citizenship and involvement in European democracies: A comparative analysis (pp. 66–87). London: Routledge.

- Etzioni, A.: The Spirit of Community: Rights, Responsibilities and the Communitarian  Agenda. Crown Publishers Inc., New York (1993).

-Hvinden, Bjørn, Matti Heikkila¨, and Ilkka Kankare. 2001. Towards activation? The changing relationship between social protection and employment in Western Europe. In Nordic welfare states in the European context, ed. Mikko Kautto, Johan Fritzell, Bjørn Hvinden, Jon Kvist, and Hannu Uusitalo, 168–197. London and New York: Rout ledge.

-Houtzager.PPeter, Acharya, K. Arnab (2011) ''Associations, active citizenship, and the quality of democracy in Brazil and Mexico'' Springer Science (40), 1-36.

-Hoskins. L. Bryony & Mascherini Massimiliano (2009), Measuring Active Citizenship through the Development of a Composite Indicator Springer Science, Business Media, 90: 459-488.

- Hoskins Bryony & Crick. R. Deakin (2010), Competences for Learning to Learn and Active Citizenship: different currencies or two sides of the same coin? European Journal of Education,Vol. 45, No. 1, 2010, Part II: 121- 137.

-Hoskins, B. (2006) Draft Framework on Indicators for Active Citizenship (Ispra, CRELL).

- Holford, J., & van der Veen, R. (Eds.). (2003). Lifelong learning, governance and active citizenship in Europe—final report. Brussels: European Commission Project HPSE-CT-1999-00012.

- Helne, Tuula, et al. 2003. Sosiaalinen politiikka. Helsinki: Werner So¨derstro¨m Osakeyhtio¨.

-Holeord John (2008), Hard Measures for Soft Stuff: citizenship indicators and educational policy under the Lisbon Strategy, European Educational Research, University of Nottingham, United Kingdom Journal,7 (3):331-343.

- Kennedy, K. J., Hahn, C. L., & Lee, W.-O. (2008). Constructing Citizenship: Comparing the Views of Students in Australia, Hong Kong, and the United States. Comparative Education Review, 52, 53–92.

- Kotkas, Toomas (2010). Governing Health and Social Security in the Twenty-First Century: Active Citizenship Through the Right to Participate. springer Science, 21: 163-182.

- lezzi Domenica Fioredistella & Deriu Fiorenza (2013) Women active citizenship and wellbeing: the Italian case, Springer Science, p:1-18.

- Lin, Nan, (1999) "Building a Network Theory of Social Capital". In, Nam lin, Katern Cook and Ronald S. But, Social Capital:  Theory and Research, New York: Aldine de Gruyter.

- Marshall, T. (1950). Citizenship and social class and other essays. Cambridge: Cambridge University Press.

- Nelson Julie & Kerr David (2006), Active citizenship in INCA countries: definitions, policies, practices and outcomes, Main photograph, front cover: International delegates and young people at the INCA active citizenship seminar in Oxford, England.

- Ogris, G., & Westphal, S. (2006). Active Citizenship Indicators on the Political Domain. Vienna: SORA Institute for Social Research and Analysis.

- Scheerens Jaap (2011). Indicators on informal learning for active citizenship

at school, Springer, 23:201–222.

- Schinkel, William (2008). THE MORALISATION OF CITIZENSHIP IN DUTCH

INTEGRATION DISCOURSE, Amesterdam university,(1) 1 : 15-26.

- Turner, B. & Hamilton, P. (eds.) (1994). Citizenship: Critical Concepts, London: Routledge.

- Vaughan, B. (2000), Punishment and Conditional Citizenship, Sage Publication. London, Thousand Oaks and New Delhi.

-  Veldhuis, R. (1997) Education for Democratic Citizenship: dimensions of citizenship, core competences, variables and international activities (Strasbourg, Council of Europe).

- Villa, D. (2001), Socratic Citizenship, Princeton University Press, Princeton & Oxford

- Westholm, A., Montero, J., & Van Deth, J. (2007). Introduction: citizenship, involvement, and democracy in Europe. In J. Van Deth, J. Montero & A. Westholm (Eds.), Citizenship and involvement in European democracies: A comparative analysis

488 B. L. Hoskins, M. Mascherini (pp. 1–32). London: Routledge

منابع فارسی:

آرون، ریمون (1363) مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی. ترجمه: باقر پرهام، تهران، سازمان انتشارات انقلاب اسلامی

باستانی سوسن، صالحی هیکویی مریم (1386) سرمایه اجتماعی شبکه و جنسیت: بررسی ویژگی های ساختی، تعاملی و کارکردی شبکه اجتماعی زنان و مردان در تهران، نامه علوم اجتماعی شماره 30 صص: 95-63.

بیکر،‌ ترزال (1390). نحوه انجام تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی. تهران: نشر نی.

پیران پرویز، موسوی، میرطاهر، شیانی ملیحه (1385) کارپایه مفهومی و مفهوم سازی سرمایه اجتماعی (با تاکید برشرایط ایران)، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، 6 (23): 44-9.

توسلی غلامعباس، موسوی مرضیه (1384) مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تاکید بر نظریه های سرمایه اجتماعی، نامه علوم اجتماعی، شماره 26.

دواس،‌ دی،‌ ای (1390). پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی. تهران: نشر نی.

روشنفکر پیام، ذکایی محمد سعید (1385) جوانان، سرمایه اجتماعی و رفتارهای داوطلبانه، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 6 (23): 146-113.

ساعی علی، کاکاوند اکرم (1388) بررسی عوامل موثر بر سرمایه اجتماعی جوانان با تاکید بر نقش خانواده، دانشنامه علوم اجتماعی 1 (2): 113- 89.

شریفیان ثانی مریم (1380) سرمایه اجتماعی: مفاهیم اصلی و چارچوب نظری، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، 1 (2): 18- 5.

شریفیان ثانی مریم، ملکی سعدآبادی امیر (1385) سرمایه اجتماعی به مثابه یک سیستم پیچیده، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، 6 (23): 65-45.

عبداللهی محمد، موسوی میرطاهر (1386) سرمایه اجتماعی در ایران؛ وضعیت موجود، دورنمای آینده و امکان شناسی گذار، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 6 (25): 233- 195.

عطار سعید (1388) سرمایه اجتماعی، جامعه مدنی و دولت: عناصر دستیابی به توسعه فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 39 (4): 146-129.

علیوردی نیا اکبر، شارع پور محمود، ورمزیار مهدی (1387) سرمایه اجتماعی خانواده و بزهکاری، پژوهش زنان، 6 (2): 132- 107.

عنایت حلیمه، رئیسی طاهره (1391) سنجش عوامل موثر بر توزیع قدرت در خانواده، زن در توسعه و سیاست، 10 (1): 40-23.

فاطمی نیا، ساوش (1386) فرهنگی شهروندی: محصول و محمل حاکمیت خوب، سازمان کارا و شهروند فعال، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 7 (26): 35-58.

قاسمی وحید، کاظمی مهری (1387) تحلیلی جامعه شناختی بر نقش خانواده در میزان برخورداری از سرمایه اجتماعی، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 1 (1): 218- 189.

کاظمی پور، عبدالمحمد (1382) سرمایه اجتماعی در ایران، گزارش چاپ نشده، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.

گنجی محمد، نعمت اللهی زهرا، طاهری زهرا (1384) رابطه هویت دینی و سرمایه اجتماعی در بین مردم شهر کاشان، جامعه شناسی کاربردی، 21 (40) صص 123-144.

منصورفر، کریم (1385). روش های پیشرفته آماری همراه با برنامه های کامپیوتری‌، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

نازک تبار حسین، ویسی رضا (1387) واکاوی رابطه سرمایه اجتماعی خانواده با تحصیل فرزندان، فرآیند مدیریت و توسعه، شماره 69- 68 صص: 149- 123.

وحیدا فریدون، صمدکلانتری وابوالقاسم فاتحی (1383) رابطه سرمایه اجتماعی با هویت اجتماعی دانشجویان، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان،جلد هفدهم، شماره دوم: 92-59.

وحیدا فریدون، نیازی محسن (1383) تاملی در رابطه بین ساختار خانواده و مشارکت اجتماعی در شهر کاشان، نامه علوم اجتماعی، 23: 145- 117.

هایدگر. مارتین، 1388 ، نامه ای در باب اومانیسم، در: از مدرنیسم تا پست مدرنیسم، نوشتهی لارنس کهون، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، چاپ هفتم، تهران: نشر نی.

پایان نامه ها:

میرزابیگی، نازنین (1389). «بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و اخلاق شهروندی در میان جوانان 18 تا 29 ساله شهر تهران»، کارشناسی ارشد، پژوهشگری علوم اجتماعی، الزهرا (س).

نوری، مریم (1392). «سنجش رابطه سرمایه اجتماعی خانواده و سلامت اجتماعی زنان متاهل کرمانشاه»، ارشد، مطالعات زنان، دانشگاه الزهرا (س).