پایان نامه تجزیه و تحلیل اقتصادی کشاورزی برنج در استان مازندران و راهکارهایی در جهت دستیابی به حداکثر سودآوری

پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

در رشته مهندسی صنایع  گرایش صنایع

شهریور   1393

چکیده :

بسیاری از اقتصاد‌دانان کشاورزی را به عنوان نیروی محرکه رشد اقتصادی در مراحل اولیه توسعه دانسته اند. نقش بخش کشاورزی از لحاظ تأمین درآمد، اشتغال، ارز آوری، بازار و به ویژه تأمین غذا در میان سایر بخش‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از وظایف اصلی کشاورزی در هرکشوری تامین نیازهای غذایی آن جامعه است. اهمیت تأمین غذا به تنهایی می‌تواند مبنای استراتژی توسعه اقتصادی باشد. استان مازندران با توجه به موقعیت خاص اقلیمی از دیر‌‌باز به عنوان یکی از پایه های اصلی کشاورزی و تأمین مواد غذایی در ایران مطرح می‌باشد و رتبه‌ی اول تولید برنج را در کشور دارا است. به طور کلی اقتصاد مازندران قطع نظر از برخی فعالیت‌های محدود صنعتی و اقتصادی متکی بر کشاورزی است، اما این فعالیت مهم در سال‌های اخیر رو به کاهش نهاده است. اکثر کشاورزان از میزان سودآوری کشاورزی برنج رضایت نداشته و از آینده شغلی خود نا‌‌ امید هستند و به دنبال تغییر کاربری اراضی بخصوص در اراضی نزدیک به دریا می‌باشند. این کاهش علاقه به کشت با کاهش زمین‌های کشاورزی همراه بوده و در پی آن میزان بیکاری نیز در این استان افزایش می‌یابد. پس باید به دنبال راهکارهایی بود تا این فعالیت مهم دوباره زنده شود و این امید به آینده‌ی شغلی دوباره برای کشاورز برنج‌کار فراهم شود. بررسی تحقیقات پیشین نشان داد که اکثر مطالعات انجام شده در زمینه‌ی بهبود میزان برداشت (بازده بیشتر در تولید)،کاهش میزان ضایعات در مراحل مختلف تولید و تبدیل، بررسی سیستم دستگاه‌ها و ماشین‌آلات کشاورزی و همچنین بررسی و تحلیل بهره‌وری و عوامل تولید می‌باشد که مطالعات انجام شده به دنبال افزایش تولید و کاهش ضایعات به منظور تحصیل محصول بیشتر می‌باشند. امّا اهداف اصلی در این پایان‌نامه با دیدی اقتصادی و مهندسی به دنبال مشخص کردن تصویری گویا و روشن از وضعیت موجود بخش کشاورزی در اقتصاد استان مازندران و تعیین نسبت درآمد به هزینه یک کشاورز برنج کار در طول دوره 10 ساله (1382 الی 1391) است تا فرضیه اول اثبات شود که کشاورزی برنج در استان مازندران با روش‌های موجود توجیه اقتصادی ندارد. سپس با شناساسی عوامل هزینه‌زا به عنوان متغیرهای مستقل و تعیین هزینه‌ی مراحل مختلف کشت برنج، به دنبال  تغییر در شیوه‌ی مراحل مختلف کشت (که در ابتدا روش سنتی می‌باشد) با روش‌های جدید (مکانیزاسیون) و سپس تحلیل آثار و پی آمدهای اقتصادی اجرای گزینه‌های مختلف و انتخاب پیشنهاد گزینه برتر، به دنبال کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری می‌باشد، تا فرضیه دوم بررسی شود که امکان بهبود ظرفیت و روشهای تولید در این بخش وجود دارد. این پژوهش از نظر هدف از نوع کاربردی و از منظر گردآوری داده‌ها روشی علی– مقایسه‌ای محسوب می‌شود. روش گردآوری اطلاعات نیز میدانی است. متغیرهای مستقل این تحقیق شامل پارامترهای هزینه در مراحل مختلف تولید و تبدیل شامل هزینه‌‌ی کارگر، هزینه‌ی بذر، هزینه‌ی سم، هزینه‌ی حمل و نقل، هزینه‌ی خرمنکوبی، تبدیل، آبیاری و ... می‌باشد. این پارامترها به طور کامل در پرسشنامه‌‌ی پیوست این پایانامه موجود است. متغیرهای وابسته‌ عبارتند از: میزان کشت برنج در استان مازندران، میزان هزینه‌ی کل، میزان درآمد کل، میزان سود خالص و نسبت درآمد به هزینه. جامعه آماری شامل کلیه‌ی زمین‌های زیر کشت محصول برنج در 15 شهرستان مهم تولید این محصول و حجم نمونه 50 نفر، شامل کشاورزان برنجکار در 15 شهر ذکر شده استان مازندران، از سال 1382 الی 1391 می‌باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات در تحقیق حاضر مصاحبه، پرسشنامه و اطلاعات مستند در سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران است. جهت پاسخگویی سوالات و بررسی هر یک از فرضیه ها از تکنیک های اصلی اقتصاد مهندسی (ارزش فعلی[1] و نسبت درآمد به هزینه[2]) استفاده شده است. با تجزیه وتحلیل صورت گرفته در فصل چهارم مشخص شد که اگرچه هزینه حاصل از کشاورزی برنج در استان مازندران هر ساله افزایش یافته است به طوری که پس از گذشت 10 سال این درآمد به بیش از 3برابر رشد پیدا کرده است، اما در مقابل این افزایش هزینه درآمد حاصل نیز به همان نسبت رشد داشته است به طوری که وقتی با استفاده از نرخ تورم و نرخ ترجیح زمانی (نرخ سود یک ساله بانکی) تبدیل و به سال مبناء (سال 1382) انتقال می‌یابد و با سال مبناء مقایسه می‌شود، تفاوت قابل ملاحظه‌ای وجود ندارد و علی‌رغم نگرانی کشاورزان به سودآور نبودن کشت برنج در استان مازندران این فعالیت هنوز ‌‌می‌تواند سودآور باشد. اما این پایان کار نیست و نشان داده شده است که امکان بهبود در شرایط و سودآورتر کردن کشت برنج وجود دارد و می‌توان به این فعالیت مهم در استان رونق بیشتری بخشید. بدین صورت که با شناسایی پارامترهای هزینه‌زا در مراحل مختلف تولید و تبدیل و با تغییر در شیوه‌ی کشت برنج از جمله مکانیزاسیون، عوامل هزینه‌زا تا حد ممکن کم و در صورت امکان حذف گردد تا هزینه‌ی کل کاهش یافته و کسر سودآوری که نسبت درآمد به هزینه را نشان می‌دهد، افزایش یابد تا انگیزه‌ی بیشتری برای کشاورزان برنجکار استان مازندران برای ادامه‌ی این فعالیت به وجود آید.

واژگان کلیدی : استان مازندران, کشاورزی برنج،  هزینه, درآمد, سودآوری, مکانیزاسیون, ارزیابی اقتصادی

مقدمه:

نقش کشاورزی در رشد و شکوفایی کشور بر کسی پوشیده نیست. بخش کشاورزی با تأمین غذای جامعه از اهمیت زیادی برخوردار است. برنج یکی از محصولات غذایی پیشرو در جهان است[Sheka;Bangura] و بعد از گندم بعنوان مهمترین ماده‌ غذایی در جهان محسوب می‌شود[Sachchamarga,K;W.Williams,G ,2004]. سطح زیر کشت برنج کشور حدود ۵۶۴ هزار هکتار با متوسط تولید ۲۴۰۰ کیلوگرم (برنج سفید) درهکتارمی‌باشد[بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1393]. با توجه به مصرف سرانه سالانه برنج،کمبود برنج موردنیاز مصرفی وجود دارد که از خارج کشور تأمین می‌شود. در این میان استان مازندران بعنوان بزرگترین تولید کننده برنج کشور شناخته می‌شود. جهت تولید برنج برای جمعیت بالای هفتاد میلیون ایران، نیاز به حجم گسترده‌ای از فعالیت‌ها و صرف هزینه‌های زیادی است، اما ماحصل این همه تلاش‌ها و صرف هزینه‌های زیاد، نارضایتی کشاورزان، ضایعات فراوان، بیکاری بیش از پیش شالیکاران و مهاجرت آنها به شهر و تبدیل شدن زمین‌های آنها به ویلاها و شهرک‌های صنعتی است که دلایل این مشکلات ریشه در اقتصاد و مسائل اجتماعی و نبود اطلاعات کافی در مورد شیوه کشت اقتصادی این محصول می‌باشد. برآیند این عوامل، کاهش تولید برنج و نیاز به واردات بیشتر است که وابستگی کشور را در پی خواهد داشت. تولید برنج در کشور محصول رنج و مشقّت است و به گفته‌ی کشاورزان دارای هزینه‌ی بالایی است، رنجی که سبب شده قشر جوان دیگر تمایلی به ادامه شغل آبا و اجدادی خود نداشته باشند. درسال‌های گذشته اراضی کشاورزی این استان و به خصوص شالیزارها با خطر جدی تغییر کاربری رو به ‌رو شده‌اند و در نتیجه این تغییر کاربری، سطح زیر کشت برنج در این استان بسیار کاهش یافته است. به تبع کاهش سطح زیر کشت برنج، تولید این محصول نیز کاهش یافته است[فاضل ساعتچی، 1389]. باید ریشه‌های این نارضایتی بررسی شود چرا که به گفته کشاورزان هزینه‌ها سهم عمده‌ای از درآمدها را به خود اختصاص می‌دهند و میزان رفاه کشاورزان نسبت به سال‌های دورتر به نحو چشمگیری کاهش یافته است. این شرایط به گونه‌ای در حال رغم خوردن است که استان مازندران با دارا بودن شرایط آب‌ و‌ هوایی مناسب، می‌تواند با تولید هرچه بیشتر این محصول در جهت شکوفایی و خودکفایی بخش کشاورزی قدم بردارد و نقش بسزای در بالا بردن صادارت غیر نفتی و کاهش خروج ارز از کشور بازی کند. دراینجا پرسشی که سالیانی است در ذهن محقق وجود داشته این است که چرا نارضایتی کشاورزان هر‌ساله بیشتر می‌شود؟، دآرمد حاصل از کشاورزی برای یک کشاورز سودآور می‌باشد یا خیر؟ .بررسی تحقیقات پیشین نشان داد که اکثر مطالعات انجام شده از جمله مقاله پیشگار و همکاران( Rafiee ,2011) در زمینه انرژی و تحلیل اقتصادی سطوح مختلف محصولات برنج در استان گیلان و مقاله‌ی دکتر مرتضی نصیری و مقاله خانم کبری تجددی طلب در زمینه‌ی بهبود میزان برداشت (بازده بیشتر در تولید)، کاهش میزان ضایعات در مراحل مختلف تولید و تبدیل، بررسی سیستم دستگاه‌ها و ماشین‌آلات کشاورزی می‌باشد. در این پایان‌نامه ابتدا میزان اقتصادی بودن کشاورزی برنج بررسی و پس از مشخص شدن جایگاه برنج در اقتصاد مازندران و کشاورزان برنجکار، راهکارهایی در جهت سودآورتر کردن این فعالیت مهم ارائه می‌شود. در این راستا، معضلات و هزینه‌های غیر‌ضروری حذف و راهکارهایی در جهت دستیابی به حداکثر میزان سود‌آوری ارائه شده است، تا در ابتدا رضایت کشاورزان را به همراه داشته باشد و سپس با افزایش تولید باعث افزایش اشتغال شود و در ادامه جایگاه مازندران را به عنوان یک قطب مهم تولید برنج در ایران و حتی در خاورمیانه بالا برده و در نهایت خودکفایی در تولید برنج و قطع واردات این کالا حاصل شود و حتی گامی در جهت صادرات برداشته شود.

فصل 1

کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

شاید بتوان گفت اولین امنیتی که باید به صورت زیربنایی برای هر کشوری توسط دولتمردان آن بوجود آید یا حفظ شود امنیت غذایی است که همین موضوع بر اهمّیت و جایگاه کشاورزی و تولیدکنندگان این بخش در سایر کشورها و از جمله کشور ما تاکید می‌کند. به عبارت دیگر، از قدیم‌الایام به علت اقلیم متنوع، بخش کشاورزی بخش پایه‌ای و اساسی در کشورمان بوده، چرا که علاوه بر تولید پاک، ضرورت تأمین امنیت غذایی نیز در این بخش وجود داشته است. استان مازندران با توجه به موقعیت خاص اقلیمی تنوع آب و هوایی و برخورداری از باران سالانه و پراکندگی مناسب در محصولات مختلف و دشت‌های وسیع از مناطق حاصلخیز و کشاورزی مرغوب برخوردار بوده و از دیرباز به عنوان یکی از پایه‌های اصلی کشاورزی و تأمین مواد غذایی در ایران مطرح می‌باشد و همواره یکی از قطب‌های مهم در تولید برنج ایران بوده است، ولی در سال‌های اخیر این فعالیت در استان مازندران به صورت مطلوبی رضایت کشاورزان را در پی نداشته است. عوامل مختلفی طی سال‌های اخیر باعث شده که بخش کشاورزی مازندران رونق خود را از دست داده و سرمایه‌ها غالبا از این بخش خارج شده و به سمت بخش‌های خدمات و واسطه‌گری انتقال یابد. در حدود 250 هزار هکتار از سطح کل مساحت استان مازندران به کشت برنج اختصاص داشته[3] و شاغلان بسیاری در استان، در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند. به طور کلی اقتصاد مازندران قطع نظر از برخی فعالیت‌های محدود صنعتی و اقتصادی متّکی بر کشاورزی است و هنوز درصد زیادی از جمعیت این استان زرخیز را کشاورزان ساکن در مناطق روستایی تشکیل می‌دهند که به امر زراعت و تولید فرآورده‌های کشاورزی اشتغال دارند. هنوز مازندران در تولید برنج رتبه اول کشور را دارا است و با این وجود کشاورزی مازندران از تولید گرفته تا فروش آنها سیری پیچیده و پر نوسان دارد. به اعتقاد کارشناسان،‌ با توجه به زیرساخت اقتصاد مازندران که متّکی به کشاورزی است و با توجه به جمعیت کثیری که در این عرصه فعالیت دارند به نظر می‌رسد کمتر به ظرفیت‌ها و نارسایی‌های این بخش و همچنین ضرورت تحول آن در یک نگرش سیستمی توجه شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد عوامل مختلفی طی سال‌های اخیر باعث شده که بخش کشاورزی مازندران رونق خود را از دست داده و سرمایه‌ها غالبا از این بخش خارج شوند و به سمت سایر بخش‌ها از جمله بخش خدمات و واسطه‌گری انتقال یابند. دلیل عمده‌ای که کشاورزان از فعالیت خود رضایت کامل ندارند این است که، درآمد حاصل از کشاورزی برنج در سال‌های اخیر رو به کاهش نهاد و این روند هر ساله بیشتر نمود پیدا می‌کند، به طوری که اکثر کشاورزان از آینده شغلی خود نا امید هستند و به دنبال تغییر کاربری اراضی بخصوص در اراضی نزدیک به دریا می‌باشند. توسعه کشاورزی فرآیندی است که عوامل تغییرپذیری مانند شرایط محیطی و عوامل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و …  بر آن تأثیر می‌گذارند. با توجه به این موضوع اگر به این مشکل به طور جدی رسیدگی نشود کشاورزی برنج در استان مازندران با خطری جدی رو برو می‌شود، چرا که با کاهش زمین‌های کشاورزی میزان بیکاری نیز در این استان افزایش می‌یابد. متأسفانه در حالی‌که همه مسئولان شعار زیبا و فریبای "کشاورزی محور استقلال" را زمزمه می‌کنند و علی‌رغم برنامه‌های موجود و کوشش‌هایی که برای توسعه کشاورزی مازندران انجام می‌گیرد، باید گفت کشاورزی در این استان محور بودن خود را از دست داده است. نمونه بارز این مدعا اپیدمی تغییر کاربری غیرمنطقی و فروش گسترده بهترین اراضی زراعی توسط کشاورزان است. پس باید به دنبال راهکارهایی در جهت افزایش سودآوری بود. در این فصل پس از بیان مسأله پژوهش، به اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق پرداخته شده است. با مشخص کردن هدف پایان‌نامه و با ارائه سؤال‌ها و فرضیه‌ها، تلاش شده تا با پاسخ‌های قانع کننده، اولاً جایگاه کشاورزی برنج در اقتصاد مازندران تعیین شود و دوماًً روند سودآوری حاصل از کشاورزی برنج در یک دوره‌ی 10 ساله (1382 الی 1391) بررسی شود. سپس با شناسایی عوامل هزینه‌زا در کشت برنج، به دنبال کاهش هزینه‌ها بوده تا میزان سود کل حاصل از کشاورزی برنج افزایش یابد، و این امید برای یک کشاورز برنجکار به وجود آید که نسبت به آینده شغلی خود امیدوار باشد و احساس امنیت کند.

1-2- بیان مسأله

نقش کشاورزی در رشد و شکوفایی کشور بر کسی پوشیده نیست. بخش کشاورزی با تأمین غذای جامعه از اهمیت زیادی برخوردار است. برنج یکی از محصولات غذایی پیشرو در جهان است  و بعد از گندم بعنوان مهمترین ماده‌ غذایی محسوب می‌شود(Bangura, 2011). سطح زیر کشت برنج کشور حدود ۵۶۴ هزار هکتار با متوسط تولید ۲۴۰۰ کیلوگرم(برنج سفید) درهکتارمی باشد(آمارنامه‌های محصولات کشاورزی و دامی، 182 الی 1391). با توجه به مصرف سرانه سالانه برنج، کمبود برنج موردنیاز مصرفی وجود دارد که از خارج کشور تأمین می‌شود. در این میان استان مازندران به عنوان بزرگترین تولید کننده برنج کشور شناخته می‌شود. جهت تولید برنج برای جمعیت بالای هفتاد میلیون ایران، نیاز به حجم گسترده ای از فعالیت‌ها و صرف هزینه‌های زیادی است. اما ماحصل این همه تلاش و صرف هزینه‌های زیاد، نارضایتی کشاورزان، ضایعات فراوان، بیکاری بیش از پیش شالیکاران و مهاجرت آنها به شهر و تبدیل شدن زمین‌های آنها به ویلاها و شهرک‌های صنعتی است که دلایل این مشکلات ریشه در اقتصاد و مسائل اجتماعی و نبود اطلاعات کافی در مورد کشت اقتصادی این محصول می‌باشد. برآیند این عوامل کاهش تولید برنج و نیاز به واردات بیشتر است که وابستگی کشور را در پی خواهد داشت. تولید برنج در کشور محصول رنج و مشقّت است و به گفته‌ی کشاورزان دارای هزینه‌ی بالایی است. رنجی که سبب شده قشر جوان دیگر تمایلی به ادامه شغل آبا و اجدادی خود نداشته باشند. درسال‌های گذشته اراضی کشاورزی این استان و به خصوص شالیزارها با خطر جدی تغییر کاربری رو به‌رو شده‌اند و در نتیجه این تغییر کاربری، سطح زیر کشت برنج در این استان بسیار کاهش یافته است، به تبع کاهش سطح زیر کشت برنج، تولید این محصول نیز کاهش یافته است(فاضل ساعتچی، 1389). باید ریشه‌های این نارضایتی بررسی شود، چرا که به گفته کشاورزان هزینه‌ها سهم عمده‌ای از درآمدها را به خود اختصاص می‌دهند و میزان رفاه کشاورزان نسبت به سال‌های دورتر به نحو چشمگیری کاهش یافته است. این شرایط به گونه‌ای در حال رغم خوردن است که استان مازندران با دارا بودن شرایط آب‌ و ‌هوایی مناسب می‌تواند با تولید هرچه بیشتر این محصول در جهت شکوفایی و خودکفایی بخش کشاورزی قدم بردارد و نقش بسزای در بالا بردن صادارت غیر نفتی و کاهش خروج ارز از کشور بازی کند. به علل مختلف مثل  فقدان روش‌های گزارش‌دهی مناسب و مسائل خاص مربوط به فعالیت‌های کشاورزی بخصوص محصول برنج، وجود یک سیستم مناسب بهاء تمام شده جهت پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی مدیران این بخش لازم و ضروری است. در اینجا پرسشی که سالیانی است در ذهن محقق وجود داشته این است که چرا نارضایتی کشاورزان هر‌ساله بیشتر می‌شود؟. دآرمد حاصل از کشاورزی برای یک کشاورز سودآور می‌باشد یا خیر؟. پس باید ابتدا به تعیین میزان اقتصادی بودن کشاورزی برنج پرداخته شود و پس از مشخص شدن جایگاه برنج در اقتصاد مازندران و کشاورزان برنجکار به دنبال راهکارهایی در جهت سودآورتر کردن این فعالیت مهم بود. معضلات و هزینه‌های غیر‌ضروری حذف شده و راهکارهایی در جهت دستیابی به حداکثر میزان سود‌آوری ارائه شود تا در ابتدا رضایت کشاورزان را به همراه داشته باشد و سپس با افزایش تولید، باعث افزایش اشتغال شود و در ادامه جایگاه مازندران را به عنوان یک قطب مهم در تولید برنج در ایران و حتی در خاورمیانه بالا برده و در نهایت خود کفایی در تولید برنج و قطع واردات این کالا حاصل شود و حتی گامی در جهت صادرات برداشته شود(فاضل ساعتچی، 1389)..

Abstract :

Many agricultural economists as the driving force of economic growth in the early stages of development have been,the role of the agricultural sector in terms of income, employment, exchange technology, markets and especially the food supply, among other sectors, is important. The main tasks of agriculture in a country where the food supply is. Economic development strategy is based on the food alone. Province according to the particular location, climate, climate variability, having annual rainfall, the proper distribution of various products and plains, fertile agricultural areas have good and Has long been considered one of the main pillars of agriculture and food security, are discussed in the first rank in the country's rice production has,About 250 thousand hectares of the province's total area devoted to rice cultivation, and many workers in the agricultural sector employs. In general, irrespective of the Caspian Economic some limited activities in the industrial and agricultural economy and as yet A large percentage of the population living in rural areas constitute the province of El Dorado farmers who are engaged in the farming and agricultural production.but This is an important activity in recent years due to failure to meet the expectations of rice farmers in the province and the trend is declining rate of profit in each year.Most farmers are disappointed of his career, followed by land use changes,especially in areas close to the sea are.The growing interest in reducing and separating farmers from the lands hich are the years in which the rice is very worrying Myprdakhth And if you do not address this problem seriously,Rice farming in the province is faced with a serious threat,Lowering the nemployment rate in the province's agricultural land increases. Decline in agricultural production in the province where the first polarity of rice farmers in the country is not at all good for the country.The working class just the same way as thousands spend the day eating and living. So follow these important guidelines to erevived and The future work will be provided again for rice farmers.Review previous research showed that most studies on improving yields (greater efficiency in production),Reduce the amount of waste in various stages of production and conversion,check system for agricultural equipment and machinery and also is to analyze efficiency and productivity of productivity is analyzed,the studies seek to increase production and reduce waste is to make the product more.But the main goal of this thesis, view complete economic and engineering seek to identify rational and clear picture of the current state of agriculture in the economy of the province and determine the cost ratio of a rice farmer at work on a 10-year period (1382 to 1391) is,the first hypothesis is to prove that rice farmers in the province with the existing methods are not economically feasible,then Shnasasy costly factors as independent variables and Determine the cost of the various stages of rice cultivation are looking to change the way the various stages of cultivation (which is the traditional way) with new techniques (mechanization and then analyze the effects and economic consequences of implementing the various options) and select the best option suggestion seek to reduce costs and increase profitability is.the second hypothesis is to examine the possibility of improving the capacity and production methods are in this section,The purpose of this research is applied and from the perspective of causal-comparative method of data collection is. Data collection in the field. The independent variables in this study include parameters at different stages of the production and conversion costs, including labor costs, seed costs, pesticide costs, transportation costs, costs of threshers, conversion, irrigation, etc.. These parameters are fully included in the questionnaire attached to this thesis. The dependent variables are:cultivation of rice in the province, the total cost, Clef income, net profit and cost ratio. The population includes all land under rice cultivation and production in the 15 major city has a sample size of 50 subjects, rice farmers in the province, including 15 town listed, was from 1382 to 1391. The data in the present research interviews and documentary information on the province's agriculture. To answer questions and review any of the assumptions of the basic techniques of engineering economics (present value and benefit-cost ratio) was used. But when the income from the farm using the inflation index of national income by the central Bank of the Islamic Republic of Iran is a moving base year, It is noticeable that these revenues are dwindling every year, with a constant slope. Appears to increase the income of farmers per year but is not it true, because when the revenues from the inflation rate becomes the base year moving It is clear that income is declining and Well, we can not attract farmers to grow rice in the province concern and frustration that impact their career prospects. With the analysis done in this thesis it is well known that agriculture in the province in recent years are not profitable and even it is very disturbing but this is not the end and it has been shown that there are improvements in the profitability of rice cultivation and can be brought back to this important activity in the province is flourishing.In this case,the by detecting parameters in various stages of development and become costly and by changing the style of rice cultivation including mechanization, The cost of producing Low, and, if possible, be removed. To reduce total costs and increase profitability fraction. It is recommended that: 1-The research done in other provinces and cities and results will be compared with each other, 2-Other factors causing cost detect and attempt to cut costs, 3-Practical solutions to produce more crops of rice, 4-Similar studies for other agricultural products from other provinces for example: economic analysis and proposed strategies to increase the profitability of wheat,grapes,dates and etc. Futures offer for users of this thesis: extensive research in this field at national and even international by experienced universitys professors who have expertise in the field of agricultural economics with rich experience in cooperating farmers grow rice.

Key words: Mazandaran state, Rice farming, Cost, Income, Profitability, chanization, Economic Assessment.

مراجع

فهرست منابع داخلی :

[1] "برسی وضعیت برنج"، مدیریت برسی‌های بازرگانی، شماره 6، صفحه 29 تا 55، آبان 1366

[2] اخوت، محمود ; وکیلی، دانش،"کتاب کاشت-داشت-برداشت"،چاپ اول، نشرفارابی تهران،1376.

[3] اسکونژاد ، م، م."اقتصاد مهندسی یا ارزیابی اقتصادی پروژه های صنعتی"، چاپ بیست و سوم، انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، تهران، ایران، 1385.

[4] اسماعیل پور لیالستانی، نوید،"بررسی تاثیر اعتبارات کشاورزی بر تولید در بخش کشاورزی ( بااستفاده از توابع تولید و محاسبه بهره‌وری)",پایان‌نامه کارشناسی ارشد,دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه اقتصاد کشاورزی، رشته اقتصاد کشاورزی، 1377

[5] اصغری ; چنگیزی، سایت www.berenjeshomaleiran.blogfa.com ، نوشته شده در  پنجشنبه یکم خرداد 1393.

[6] امیرنژاد، حمید، "بررسی تاثیرات سیاست یکپارچه سازی اراضی بر تولید برنج مطالعه موردی حوزه آبریز هراز" ,پایانامه,1378

[7] امیری، امیرحسین: زند، احمد: سودبخش، دریا ،"اقتصاد مهندسی"،چاپ دوم، انتشارات نگاه دانش، 1390

[8] انجمن علمی حسابداری دانشگاه پیام نور ری، سایت http://acrpnu.blogfa.com/post-2.aspx

[9] ایمانی، احمدعلی،" تحلیل اقتصادی تولید سویا در استان مازندران (مطالعه موردی شهرستان قائم‌شهر)"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه اقتصاد کشاورزی، رشته اقتصاد کشاورزی، 1381.

[10] آمارنامه‌های محصولات کشاورزی و دامی، دفتر آمار و فن‌آوری اطلاعت، معاونت امور برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، 1382 الی 1391

[11] بابازاده ولؤکلایی، سید علیرضا،"بهره وری برنج و اصلاح الگو"

[12] بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، مرکز آمار ایران، بانک اطلاعات سری‌های زمانی اقتصادی، 1393

[1] پایگاه خبری بولتن‌ ‌نیوز، بهمن 1387

[13] پروکوپنکو، جوزف،" مدیریت بهره وری"، ترجمه ابراهیمی مهر، اداره کار و تأمین اجتماعی تهران، 1372.

[14] تجددی طلب، کبری،" اثر خشک کردن چند مرحله ای بر راندمان خشکاندن شلتوک" , موسسه تحقیقات برنج کشور,1378.

[15] تجددی طلب، کبری،" تأثیر روشهای مختلف خشکاندن شالی و شلتوک به روش سنتی"، موسسه تحقیقات برنج کشور

[16] تجددی طلب، کبری،" تأثیر روشهای مختلف خشکاندن شالی و شلتوک به روش سنتی"، موسسه تحقیقات برنج کشور

[17] جعفری‌صمیمی ، ا ;حسینی،س،م ;احسانفر،س،م،"مبانی اقتصاد مهندسی(ارزیابی طرحهای اقتصادی)"، چاپ اول، انتشار مؤسسه آموزش عالی صنعتی مازندران، 1387.

[18] حسن پور، بهروز، ”بررسی بهره وری عوامل تولید برنج و کارایی شالیکاران در استان کهکیلویه و بویر احمد"، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کهکیلویه و بویر احمد،1382.

[19] حسنی مقدم، مجید، "برسی و تحلیل بهره وری و عوامل تولید انواع مختلف برنج استان مازندران"،مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی  استان مازندران، 1375.

[20] حسنی مقدم، مجید،"مقایسه اقتصادی تولید برنج در اراضی پراکنده و یکپارچه"، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی  استان مازندران.

[21] حمید، کودهی جهاندیده، "بررسی کاهش ضایعات شلتوک در مراحل تبدیل به برنج سفید"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد,1374،

[22] رستمیان، رضا،"تحلیل اقتصادی تولید کلزا در استان مازندران (مطالعه موردی شهرستان جویبار")، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه اقتصاد کشاورزی، رشته اقتصاد کشاورزی،1380.

[23] رشاد صدقی، علی،"مقایسه اقتصادی کشت مکانیزه با کشت سنتی برنج در منطقه میانه"، پایانامه کارشناسی ارشد.

[24] رعیت پناه، غلام رضا ،"بررسی برخی از عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مؤثر در فرایند پپذیرش شیوه مکانیزه کشت برنج توسط شالیکاران شهرستان ساری"، پایان نامه، 1381.

[25] زارع، ابراهی، "برسی اقتصادی-اجتماعی کاربرد ماشین نشاءکار در مقایسه با نشاء دستی در مزارع برنج زارعین استان فارس ، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی  استان فارس،1372.

[26] شاکری، عباس ; میرحسین موسوی،" بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه گذاری خصوصی و دولتی در بخش کشاورزی"، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال یازدهم، شماره‌های 43و 44، تهران، 1382

[27] شیری، بهمن، "بررسی عوامل موثر در شکستگی دانه شلتوک در عملیات خرمنکوبی"، پایانامه، 1388.

[28] علیزاده، محمدرضا، " بررسی و مقایسه میزان ضایعات در روشهای مختلف برداشت برنج"، موسسه تحقیقات برنج کشور

[29] علیزاده، محمدرضا، "بررسی فنی واقتصادی کاربرد ماشینهای نشاکاربرنج ومقایسه آن با روش سنتی دراراضی شالیزاری استان گیلان"، نشریه، موسسه تحقیقات برنج کشور

[30] علیزاده، محمدرضا،"بررسی میزان ضایعات سیستم های مختلف تبدیل برنج در کارخانه های شالیکوبی استان گیلان و ارائه راهکارهایی جهت تقلیل آن"، موسسه تحقیقات برنج استان گیلان، 1378

[31] فاضل ساعتچی، معصومه،"برسی وضعیت تغییر کاربری اراضی کشاورزی منطقه غرب استان مازندران و عوامل موثر بر آن"،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشکده کشاورزی - دانشگاه تربیت مدرس،1389

[32] فطرس، محمد حسین ; محمود بهشتی فر،"مقایسه درجه توسعه یافتگی بخش کشاورزی استانهای کشور در دو مقطع 1372 و 1382"، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هفدهم، ش. 65، تهران، 1388

[33] کشت و صنعت برنج در ایران، مرکز تحقیقات و بررسی های اتاق ایران، اقتصاد:  نامه اتاق بازرگانی، شماره 311، از صفحه 28 تا 32، بهمن 1372.

[34] کربلایی، محمدتقی،"بررسی کشت و پرورش توأم برنج و اردک در اراضی شالیزار و تأثیر آن بر کنترل علفهای هرز" ، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی  استان مازندران.

[35] گریگ، دیوید، "مقدمه‌ای بر جغرافیای کشاورزی"، ترجمه: عوض کوچکی و همکاران، انتشارات دانشگاه فردوسی، مشهد، 1375

[36] گیلانی، عبدالعلی، "بررسی اثر شیوه های مختلف تهیه زمین در کشت مستقیم برنج و انتخاب مناسبترین روش"، مرکز تحقیقات کشاورزی استان خوزستان

[37] گیلانپور، امید،"الگویی جهت بهینه سازی همزمان سیاستهای برنج ایران"،پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه اقتصاد کشاورزی، رشته اقتصاد کشاورزی، 1378.

[38] مجیدی،فرزاد،"بررسی ضایعات برنج پس از برداشت و ارائه راه کارهای کاهش آن"

[39] مرادی، فواد، "بررسی اثر زمان برداشت بر روی درصد شکستگی سه رقم برنج در هنگام سفید کردن"، ایستگاه تحقیقات کشاورزی خوزستان شاوور

[40] مشتاقی، مهیار، " ارزیابی تناسب اراضی برای محصولات مهم دیم و فاریاب در استان گیلان ،ایران"، پایا‌ن‌نامه کارشناسی ارشد، 1382.

[41] مطیعی لنگرودی، سیدحسن،"جغرافیای اقتصادی ایران (کشاورزی)"، چاپ چهارم، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 1385

[42] نحوی، مجید، "تعیین مناسبترین فاصله آبیاری بر اساس آنالیز شاخصهای رشد و عملکرد برنج"، پایانامه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج.

[43] نصیری، مرتضی، "مقایسه اقتصادی نشاءکاری سنتی و مکانیزه برنج با تاکید بر نقش نیروی کار در تولید" ، منطقه مرکزی مازندران و معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور، 1375

[44] نصیری، مرتضی،"مقایسه اقتصادی نشاءکاری سنتی و مکانیزه برنج با تاکید بر نقش نیروی کار در تولید"، معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران

[45] وزارت جهاد کشاورزی،"هزینه تولید محصولات کشاوری"، سالهای 1381 تا 1391

[46] ویکی‌پدیا، دانشنامه‌ی آزاد، 1393،  http://fa.wikipedia.org

[47] هندی، هومن،"بررسی اقتصادی تولید و صادرات گل در ایران (مطالعه موردی استان تهران)"، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی،1381.

فهرست منابع خارجی :

[1] A. Sani1; A.A. Yakubu2 ; H.M. Bello." Resource-Use Efficiency in Rice Production Under Small Scale Irrigation in Bunkure Local Government Area of Kano State",Nigerian Journal of Basic and Applied Science (2010), 18(2): 292-296.

[2] Abdullahi,A." Comparative Economic Analysis of Rice Production by Adopters and Non-Adopters of Improved Varieties among Farmer in Paikoro Local Government Area of Niger State",Nigerian Journal of Basic and Applied Science (June, 2012), 20(2): 146-151.

[3] Ayinde O.E.,1 Ojehomon, V.E.T.,2 Daramola, F. S.1 and Falaki, A.A Ethiopian ." Evaloation of the effects of climate change on rice production in niger state,NIGERIA",Journal of Environmental Studies and Management Vol. 6 Supplement 2013.

[4] Bangamba, F; Bashaasha, B ; Claessens, L." Assessing climate change impacts and adaptation strategies for smallholder agricultural systems in Uganda",1 and J. ANTLE2 African Crop Science Journal, Vol. 20, Issue Supplement s2, pp. 303 – 316

[5] Bello, W. B." Problems and Prospect of Organic Farming in Developing Countries ",Nigerian Journal of Basic and Applied Science (2010), 18(2): 292-296.

 [6] Bienvenido,O.Juliano. "Rice in human nutrition,Food and Nutrition"

[7] Borsluh, "Rice Production", (Volume I) , 1991

[8] Cline, W.R. "Policy instruments for rural income",1977.

[9] Duraisami, V.M ; R. Manian," Design, development, and evaluation of Caster Bean Sheller, Agricultural Mechanization, in Asia, Africa and Latin America",(1977), 21(2): 41-45.

[10] Kelemu,S;Mahuku,George and Other., "Harmonizing the agricultural biotechnology debate for the benefit of African farmers" ,African Journal Of biotechnology Vol. 2 (11), pp.394-418, November 2003

[11] Kwinarajit Sachchamarga / Gary W. Williams ,"economic factors affecting rice production in thailand" ,International Research

[12] Olaolu M.O ; Ajayi A.R ; Akinnagbe O.M." Impact of national fadama development project II on rice farmers’ profitability in Kogi State,Nigeria",Journal of Agricultural Extension Vol. 15 (1), June, 2011.

            S.  [13] Rafiee, S, Volume 36, Issue 10, October 2011,

[14] Sachchamarga,K;W.Williams,G., "Economic factors affecting rice productionin Thailand",TAMRC International Research,Report No,IM-03-04,March 2004

[15] Saka, J. O. ; Lawal, B. O.." Determinants of adoption and productivity of improved rice varieties in southwestern Nigeria",African Journal of Biotechnology Vol. 8 (19), pp. 4923-4932, 5 October, 2009.

[16] Sheka,Bangura. A study on rice production sierra leone investigating