پایان نامه طراحی پارک و تالار شهر تبریز با رویکرد معماری پایدار

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

رشته: معماری

گرایش: تکنولوژی معماری

بهار 1394

چکیده

   با شکل گیری شهرها و توسعه شهرنیشنی و اجتماعات نیازها و خواستار انسان شهر نیشین نیز دگرگون شد و توسعه روز افزون این اجتماعات و نیازها سبب به وجود آمدن فضاهای پاسخگوی این نیاز ها شد و در این میان شهرها نیاز به مکانی برای تجمیع و به میان گذاشتن این تفکرات و پاسخ ها بود.

هر شهر دارای بافت اجتماعی خاصی است که باید بر اساس آن مدیریت شود و این مدیریت باید پاسخگوی پیشرفت و دگرگونی، نوآوری و گسترش روابط مورد تقاضا و خواست شهروندان باشد. اصولاً این چنین فضایی را که بتواند دارای محتوای فوق باشد در میدان های شهری می توان جست. تالار و میدان شهری در شکل گسترده خود بعنوان فضای اصلی و مرکز اجتماعات شهر قابل توصیف است که در سه نوع فعالیت عمده اداری، جمعی و فرهنگی خلاصه می شود. این پدیده نه تنها لازمه یک شهر پویا بلکه مکانی جهت تعاملات و تبادلات فرهنگی، اجتماعی و قالبی برای شکل گیری فرهنگ جمعی می باشد.

     شهر تبریز نیز با تاریخ غنی خود و در همه عرصه ها از آزادی خواهی و مشروطیت گرفته تا هنر و فرهنگ نقشی پر رنگ در منطقه داشته است؛ امروزه نیازمند فضای مختص خود است تا مردم شهروندان آن بتوانند هم خود و هم شهر خود را از دیدگاهای شهری، فرهنگی، اجتماعی، مدنی، ... به عرصه نمایش بگذارند.

      پارک و تالار شهرتبریز با رویکرد معماری پایدار مکانی برای حضور انواع فعالیتهای شهری اعم از فرهنگی، مدنی، هنری و ... می باشند. بدین ترتیب تالار شهر به نوعی تبلور کالبدی مفهوم مدنیت و شهروندی می باشد. این مجموعه سمبل و نشانه ای ماندگار برای شهر و مکانی برای مردم شهر است و از چنان توان فضایی برخوردار است که برای شهروندان ایجاد خاطره  و هویت می نماید و هم شهر تبریز نیز به عنوان یک مفهوم تاریخی و فرهنگی، ...به معرض نمایش بگذارد و الگویی ملموس برای مفهوم توسعه پایدار و معماری پایدار باشد.

کلید واژه :  پارک، تالار شهر، پایداری

-1  کلیات  و تعاریف:

1-1-1 مقدمه:

با رشد روزافزون جمعیت و به تبع آن رشد و توسعه شهرنشینی شرایط جدیدی در زندگی مردم ایجاد می شود ،این شرایط خود نیازهای جدیدی را به دنبال خواهد داشت .وضعیت ایجاد شده موجب بروز تغییرات نسبتا زیادی در کیفیت زندگی مردم و فعالیت های آنان می گردد.لذا پرداختن به زیرساخت های فرهنگی و هنری ضروری است .یکی از این زیرساخت ها ویژگیها ی مجموعه های فرهنگی و تفریحی است.این مجموعه ها در عین انعطاف پذیری در جهت ایجاد فضای ارتباط بین فرهنگ ها باید با احترام به باورها و فرهنگ مردم سرزمینی که بنا در آن ایجاد می شود  ،که خوده بنا نمایی از فرهنگ مردمی آن منطقه باشدو همچنین توجه به اقلیم منطقه و هماهنگ سازی ساختمان در جهت استفاده حداکثر از طبیعت منطقه و معماری پایدار برای ماندگار شدن آن می باشد.موضوع این تحقیق طراحی یک مجموعه فرهنگی و تفریحی میباشد که هدف از آن ایجاد نمودن فضایی انسانی برای بیان ومطرح کردن خویش ،احساسات و اندیشه هایش باشد و همچنین فضایی برای رسیدن به آرامش ، دیدن زیبایی ها و شنیدن صداهای برانگیخته شده از درون انسان و طبیعت  که میتواند موجب کشف ، ابداع خلاقیت و نماد فرهنگ و هنر باشد.

1-1-2 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

     در عصر حاضر شهر تبریز و شهروندان آن نیازمند فضای به عنوان تالار شهر برای خود هستند و در این میان با توجه به مفهوم پایداری که در زمان حال یکی از  مسائل مطرح در جوامع توسعه یافته است این مکان فضای مناسب برای آشنایی شهروندان با این موضوع است.

1-1-3جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق

تلفیق مفهوم پایداری و تالار شهر با توجه به شرایط و اهداف هر یک یعنی نیاز شهر و شهروندان برای یک مکان برای خود و نیاز مفهوم پایدار به فرهنگ سازی و آشنایی آنها با این مفهوم و تجمیع این دو شرایط در کنار هم مکان و فضایی برای دستیابی به چندین هدف را یکجا در اختیار ما قرار می دهد.

1-1-4 اهداف  تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و کاربردی)

اهداف آرمانی

دستیابی به مکانی فرهنگ ساز و مثبت در مسیر بهبود شرایط اجتماعی و زندگی شهری

هدف کلی

طراحی پارک وتالار شهرتبریز با رویکرد معماری پایدار

اهداف ویژه

فرهنگ سازی در باب مفهوم پایداری

ایجاد فضایی برای فعالیت های شهروندان در راستایی فعالیتهای مدنی و اجتماعی

به وجود آوردن فضایی برای همبستگی بیشتر شهروندان

فرهنگ سازی و آشنا ساختن شهروندان با مفهوم پایداری

1-1-5فرضیه‏های تحقیق

به نظر می رسد شهر تبریز نیازمند فضایی مختص به عنوان تالار شهر است.

به نظر می رسد شهروندان شهر تبریز نیازمند مکانی برای فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی، ... خود هستند.

به نظر می رسد مفهوم پایداری در جامعه امروزی کشور و شهر تبریز نیازمند گسترش و فرهنگ سازی است.

1-1-6روش شناسی تحقیق

روش تحقیق

در این پژوهش روش تحقیق بر اساس روش تحلیلی-توصیفی خواهد بود که به بررسی متون و اسناد خواهیم پرداخت. تحقیقات توصیفی شامل مجموعه روشهایی است که هدف آنها توصیف شرایط یا پدیده های مورد بررسی است. هدف از انجام تحقیق توصیفی، توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع ‏است. محقق سعی دارد تا آنچه که هست را بدون هیچگونه دخالت و یا استنتاج ذهنی بر مبنای اطلاعات ‏تجزیه و تحلیل و گزارش کند.‏

1-1-7روش گردآوری داده‏ها

روش گردآوری داده ها و مطالب در این پژوهش به روش کتابخانه ای و از طریق بررسی متون و اسناد با ابزار کتابخانه خواهد بود  است.

1-2  آشنایی و شناخت مفهوم شهر

1-2-1 مفهوم و تعریف شهر

   شهر سکونتگاهی، نسبتاً بزرگ و دائمی است،سازمان ملل متحد، در سال ۱۳۶۷ خورشیدی، شهر را چنین، تعریف می کند:شهر، مکانیبا تراکم بالای جمعیتو مرکزیت سیاسی، اداری و تاریخیاست که در آن، فعالیت اصلی مردم، غیر کشاورزی است و دارای مختصات شهری بوده که از طریق دولتی محلی، اداره می شود.

تعریف شهر در جهان

واژه Urban در زبان انگلیسی و Urbain در زبان فرانسوی، از ریشه Urbanus لاتین، یعنی شهری یا متعلق به شهر و از Urbs که به شهر رماطلاق می شد می آید.(فکوهی،۲۶)

شهر، طی دهه‌های اخیر، از سوی اندیشمندان جغرافیا، جامعه شناسی، اقتصاد، جمعیت‌شناسی و برخی علوم دیگر، تعاریف متعددی از شهر ارائه شده‌است و جامعه شناسان از جمله انگلسو مارکس، شهر را محل تمرکز جمعیت، ابزار تولید، سرمایه، نیازها و احتیاجات و غیره می‌دانند که تقسیم کار اجتماعی، در آنجا صورت گرفته‌است. جغرافی دانان، شهر را منظره ای مصنوعی از خیابانها، ساختمانها، دستگاهها و بناهایی می‌دانند که زندگی شهری را امکانپذیر می‌سازد.

واژه "City" در لغت به‌معنای شهر آمده است، این واژه از اصطلاحات مربوط به حوزه جامعه‌شناسی شهری است که مباحث مربوط به پدیده شهر را از نگاه جامعه‌شناختی مورد مطالعه قرار می‌دهد. آریان‌پور؛ 1385)

تعریف شهر که در طول زمان از آغاز تشکیل شهر و به وجود آمدن شهرنشینی تا دوران ماقبل صنعتی و دوران صنعتی و عصر فراصنعتی (عصر اطلاعات) تطورات گوناگونی داشته و اکنون هم دارای مصادیق متفاوتی است، دارای دشواری‌های خاص خود است. به نظر لوئیز ویرث ، شهر یک روند تغییرات است و نه یک تغییر خشن که در تنگناها و خواسته‌های متعلق به یک پهنه یا عده‌ای از ساکنان و یا معیارهای فضایی و اداری محاط شده باشد. این یک شیوه زندگی است که در مؤسسه‌ای نسبتاً‌ بزرگ دائماً میان انبوه افرادی که از نظر اجتماعی ناهمگن‌اند دیده می‌شود. (تقوی، 1389)

رابرت پارک، ارنست برجس و رودریک مکنزی، از بنیانگذران و مبلغان مکتب شیکاگو،‌ شهر را ارگانیسم اجتماعی و یا محل اسکان طبیعی انسان متمدن می‌شمارند. (همان)

مولر لیر، شهر را تجمعی می‌د‌اند که جایگاه فعالیت‌های ناکشاورزی باشد و زومبارت، جایی را شهر می‌نامد که به‌علت گستردگی آن مردم همدیگر را نمی‌شناسند.(همان)

مورخان، شهر را با توجه به قدمت آن، تعریف می‌کنند و از نظر اقتصاددانان، شهر به جایی اطلاق می‌شود که معیشت غالب ساکنان آن، بر پایه کشاورزینباشد. جمعیت شناسان نیز، تعداد جمعیت یک نقطه را، ملاک شهریبودن آن نقطه می‌دانند. اندیشمندان طراحی شهریشهر را مجموعه پیچیده سازمان یافته‌ای می‌دانند که متشکل از سه مولفه اصلی کالبد، تصورات، و فعالیت می‌باشد، که پیوسته در حال تغییر و تحول است. شهرشناسان ، شهر را محلی می‌دانند که بشر دست از زمین کشیده و فکر کردن را آغاز می‌کند.

با توجه به دیدگاه های گوناگون، تعریف های متفاوتی برای شهر، ارائه شده است. در بیشتر کوشش ها، برای تعریف بنیادی و اساسی شهر، دو ملاک در نظر گرفته شده است:

ملاک اول -

تعیین حداقل اندازه شهر، از نظر جمعیت

تعیین حد نصاب برای چگالی جمعیت(جمعیت نسبی).

ملاک دوم–

ملاکی است که میلز، آن را برای تعریف شهر، تائید می کند ؛

شهر، منطقهای است که در آن ، زمین، برای خانهسازی، نسبت به سایر عوامل تولید، مخصوصاً، سرمایه، در مقایسه با نواحی اطراف آن، با شدت بیشتری، مورد استفاده قرار می گیرد. از آنجایی که مردم، معمولاً، در نواحی نزدیک به محل سکونت خود، کارمی کنند؛ بنابراین، شهر، با دو عامل دیگر، یعنی، اشتغال بیشتر و تولیدبیشتر کالاو خدمات، نیز، توصیف می شود. به طور کلی، شهر، منطقه ای است که نسبت تولید و سایر عوامل تولید به زمین، در آن، بیشتر از نواحی همجوار است. (عابدین ،1389)

تعریف شهر در ایران

شهر، محلیاست با حدودقانونیکه در محدوده جغرافیائیبخش، واقع شده و از نظر بافتساختمانی، اشتغال و سایر عوامل، دارای سیمائی با ویژگی های خاص خود، بوده؛ به طوری که اکثریت ساکنان دائمی آن، در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، کشاورزی، خدماتو فعالیت های اداری، اشتغال داشته و در زمینه خدماتشهری، از خودکفائی نسبی، برخوردار و کانون مبادلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگیو سیاسیحوزهجذبو نفوذپیرامونخود، بوده و حداقل، دارای ده هزار نفر، جمعیتباشد.

در هر نقطه که از نظر موقعیت و اهمیت، تشکیل شهرداری، ضرورت داشته باشد؛ ولو، جمعیت آن، به پنج هزار نفر، بالغ نشود؛ وزارت کشور، می تواند، در آن محل، دستور تشکیل انجمن و شهرداری بدهد. در سالهای اخیر، حدنصاب شهر شدن در ایران از ۱۰ هزار و ۵۰۰ نفر به ۳ هزار و ۵۰۰ نفر کاهش یافته‌است.

1-2-2 تاریخ شهر و شهرنشینی

تاریختغییرات کالبد شهرها، در دهه های اخیر، بصورت موضوعی مهم، درآمده است. نخستین سه تمدنجهان، بر اساس زمان آغاز آنها؛ بین النهرین، مصرو هندهستند که به تمدن های مرده، مشهور بوده و تمدن غربی، از همین سه تمدن، نشات گرفته است. تمدن چین، استثنای خارق العاده ای می باشد. فرهنگخدشه ناپذیر آن، از ابتدای پیدایش، در سه هزاره پیش از میلاد، در حاشیه رود زردتا قرن بیستمم. همچنان، تداوم داشته است.(موریس، 1374)

شهر را باید دارای پیشینه‌ای بیش از هفت هزار ساله دانست که با فاصله اندکی از انقلاب نوسنگی، با تغییر شکل تدریجی جماعت‌های روستایی دائم، در خاورمیانه، ظاهر می شود و به صورتی پیوسته، تا امروز، گسترش می یابد؛ به نحوی که امروزه، به شکل زیست غالب بشری در آمده است. پیدایش شهرها، تحولی شگرف، در فرآیند تاریخ بود.

شهر ، در قلب کل نظام یونان باستان قرار دارد. تمدن یونان، زمانی به حوزه‌ای قدرتمند تبدیل شد و سخن از معجزه یونانی رفت که دولت‌-شهرهای یونانی بر پا شدند. سازمان شهر و آینده شهر، در مرکز تفکر یونانیان باستان قرار داشت.(آقاجانپور، ۱۳۸۷)

انقلاب صنعتی، به عنوان محرکی نیرومند، با ایجاد نهادهای اقتصادی، اداری، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ساختار شهرها را دگرگون کرد. بلکه تغییرات و تحولات شگرفی را در حیات اجتماعی شهر، به وجود آورد.(شکیبامقدم، 1384)

1-2-3 تاریخ پیدایش شهر

بعضی از جامعه‌شناسان شهر مانند رایزمن اظهار می‌دارند که علت پدید آمدن شهر را نمی‌دانند و بعضی دیگر معتقدند که پیدایش شهر بخشی از تکامل اجتماعی بوده است که پس از اینکه انسان از مرحله اقتصاد معیشتی عبور می‌کند و کنترل محیط را بیشتر در اختیار می‌گیرد برای ساختن شهر آمادگی پیدا می‌کند؛ یعنی توانایی ساختن محیط اجتماعی پیچیده‌‌تری را به‌دست می‌آورد. در هر صورت برای پیدایش انسان باید از مرحله ابتدایی تنازع بقاء عبور کند وابستگی به طبیعت به طور نسبی کمتر شده، وابستگی اجتماعی او بیشتر می‌شود.(ممتاز، 14،1389)

مطالعات دیرینه‌شناختی و کشفیات باستانی نشان می‌دهند که «اولین هسته‌ شهر در مکان ملاقات قبایل و اقوام برای اجرای بعضی از مراسم و شعایر و یا بازگشت به همان قبرستان‌ها شکل می‌گیرد. بعضی از این آثار در دوره کهنه‌سنگی دیده می‌شود،‌ اما در این دوره هنوز زمینه مساعد برای رشد شهر پدید نیامده است.» )همان، 11(

اولین شهرهای جهان در 3500 سال قبل از میلاد مسیح در بین‌النهرین در دره‌های حاصل‌خیز دجله و فرات به‌وجود می‌آیند. شهرهایی مانند "کیش"، "اور"، "لاگش"، "بابل"، "آشور"، "سومر" و "نینوا". آن‌گاه در مصر باستان حدود 3100 سال قبل از میلاد مسیح شهرهایی مانند "تبس" و "ممفیس" در کنار رودخانه‌ نیل شکل می‌گیرند و در حدود 2500 سال قبل از میلاد مسیح شهرهایی مانند "موهنجودارو" و "هاراپا" در کنار رودخانه سند به وجود می‌آیند. در حدود 1500 سال قبل از میلاد شهرهایی در دره زرد ساخته می‌شوند. شهرهای یونان و روم جدیدتر هستند و به 300 تا 400 سال قبل از میلاد باز می‌گردند. در نیم‌کره غربی در قاره آمریکا بین 300 سال قبل از میلاد تا 300 سال بعد از میلاد در تمدن مایا شهرهایی به وجود می‌آیند که به دلایل نامعلوم از بین می‌روند.)همان، (15

1-2-4 شهرنشینی

شهرنشینی فرایندی است که به‌واسطه آن نسبت جمعیت شهرنشین همراه با بسط و گسترش شبکه‌های ارتباطی، ‌فعالیت‌های اقتصادی، سازمان‌های سیاسی و اداری در مناطق شهری افزایش می‌یابد.)ازکیا، غفاری،1386 ،100(

دو جامعه‌شناس به‌نام‌های پل‌بی. هورتون و چسترال هانت،‌ شش شرط لازم را برای شهرنشینی ذکر کرده‌اند:

1. لزوم تقسیم کار در بسیاری از مشاغل تخصصی در شهر؛

2. مبتنی بودن سازمان اجتماعی بر اشتغال و طبقه اجتماعی نه بر روابط خویشاوندی؛

3. حاکمیت نهادهای رسمی دولتی و ملی (سراسری) به‌جای نهاد خانواده؛

4. وجود نظام بازرگانی و تجارت؛

5. وجود وسایل ارتباطات و حفظ سوابق؛

6. وجود فناوری نظام‌یافته و معقول.(کوئن، 1388)

1-2-5 تفاوت شهر و روستا

برخی محققین در یک وجه بسیار کلی و البته معنی‌دار تفاوت شهر و روستا را در این دانسته‌اند که عظیم‌ترین نوع تقسیم کار مادی و فکری جدایی شهر و روستاست. در این موارد باید نکته‌ بسیار مهمی را روشن نمود: شهر قبل از هر چیز محل کار فکری است.( آذر مساواتی،319)

برخی سعی کرده‌اند ریزتر به این تفاوت بپردازند.زیمرمنو سوروکیناز محققین امریکایی کوشش کرده‌اند که هشت خصیصه زیر را برای تمییز شهر و روستا به‌طور جمعی عنوان کنند:شغل، محیط، اندازه، اجتماع و انبوهی جمیعت، تجانس و عدم تجانس جمیعت، تفاوت در قشربندی اجتماعی، تحرک، نظام‌کنش متقابل یعنی شماره و نوع تماس‌ها.

اما باید این مسئله را همواره در نظر داشت که تغییرات فراصنعتی جامعه جهانی بسیاری از این تفاوت‌ها را کم‌رنگ کرده و از بین خواهد برد. ساکنان اجتماع روستایی اکنون از طریق حمل‌ونقل و رسانه‌های ارتباطی به سهولت به شهرها دسترسی دارند. با ادامه این روند، تمایز میان ساکنان این دو اجتماع کمتر خواهد شد.

شاخصهای تفکیک شهر از روستا، عبارت است از: ( حسینی،۱۳۹۰ )

وسعت

وضعیت و نوع فعالیت اقتصادی

درجه اشتغال و قشربندی اجتماعی

درجه پیچیدگی روابط و مناسبات

چگونگی بهره گیری از نهادهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی

میزان و ترکیب جمعیت.

1-2-6 مزایای سکونت در اجتماع شهری

زندگی در شهر دارای امتیازات فرهنگی و اقتصادی متعددی است برخی از امتیازات سکونت در یک منطقه شهری را می‌توان به ترتیب زیر ذکر کرد:

1.      زندگی خصوصی

2.      تحرک

3.      تنوع در سبک زندگی و پیشه‌ها

4.      امکان شکوفایی خلاقیت‌

5.      امکانات گوناگون برای تحصیل

6.      برخورداری از مراقبت‌های پزشکی تخصصی

7.      برخورداری از فعالیت‌های تفریحی متنوع

8.      فرصت بیشتر برای پژوهش و بررسی.

1-2-7 مفهوم شهر قبل از انقلاب صنعتی

شهر قبل از انقلاب صنعتی که در واقع انقلابی همه‌جانبه بود و زندگی و اجتماع را دگرگون کرد، دارای تعریفی بین مفهوم روستا و مفهوم شهر به معنای امروزی بود. در شهرهای ماقبل صنعتی هنوز هم طبقات، سلسله‌مراتب مشخصی داشتند.

ویژگی‌های شهر قبل از انقلاب صنعتی عبارت‌اند از: (به نقل از : شارع‌پور، 1389، 84)

- دارای جمعیت کم و دارای دیوار؛

- دارای کارکرد اداری و مذهبی و در درجه دوم تجاری.

- تخصص در کار محدود است و تولید بیشتر مبتنی‌بر قدرت انسان و حیوان است.

- جدا نبودن خانه و محل کار از همدیگر.

- طبقات هم‌چنان توزیع امکانات می‌کند و مرکز شهر مخصوص اعیان است.

- از منظر رفاهی و اقتصادی و بهداشتی نیز شهر قبل از انقلاب صنعتی دارای سطح بسیار نازلی بوده است.

شهر قرن نوزدهم در واقع همانند یک زاغه بزرگ بود. تفکیک محله‌ها از هم هنوز پدید نیامده بود. مهاجرین شهری اتاق‌هایی در خانه‌ها اجاره می‌کردند و به‌طور متوسط در هر اتاق بین 3 تا 8 نفر در سنین مختلف زندگی می‌کردند و اتاق‌ها فاقد نور و هوای کافی بودند. شهرداری هنوز به شکل امروزی وجود نداشت. زباله در خیابان‌ها انباشته می‌شد وهوا به‌علت گازهای سمی که کارخانه‌ها تولید می‌کردند باعث بیماری سرطان و بیماری‌های کشنده دیگر می‌گردید.( کوئن ؛ 47)

منابع

حسینسلطانزاده ،1368، مقدمه‌ای بر تاریخشهر و شهرنشینی در ایران،تهران:‌انتشارات‌ امیرکبیر.

حبیبیسید محسن، 1378، از شار تا شهر؛ تهران: دانشگاه تهران.

شوای، فرانسواز، 1375،  شهرسازی تخیلات و واقعیات؛  م  حبیبی سید محسن ؛ تهران دانشگاه تهران: موسسه انتشارات و چاپ.

موریس، جیمز، 1374، تاریخ شکل شهر، تا انقلاب صنعتی؛ مرضازاده راضیه؛ تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران،.

استروفسکی واتسلاف،1378،  شهرسازی معاصراز نخستین سرچشمه‌ها تا منشور آتن؛ م اعتضادیلادن ؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

پاپلی یزدیمحمد حسین،1382 ، نظریه های شهر و پیرامون، تهران: سمت.

کامروا سیدمحمدعلی، 1384 ،  مقدمه‌ای بر شهرسازی معاصر ایران؛ تهران: دانشگاه تهران.

سلطان‌زادهحسین،1365، مقدمه ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران، تهران : انتشارات امیر کبیر.

نیکنام لاله، ایوب. ذوقی، فریبرز،1374  ، تبریز در گذر زمان، چاپ اول. تبریز: یاران.

کسمایی، مرتضی،1383،پهنه بندی و راهنمای طراحی اقلیمی استان آذربایجان شرقی. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.

کسمائی مرتضی، 1387، اقلیم و معماری، چاپ پنجم. اصفهان: خاک.

عون اللهی، سیدآقا. ترجمه: زارع شاهمرسی،1389، پرویز،تاریخ پانصد ساله تبریز. چاپ دوم.تهران: انتشارات امیرکبیر.

جوادی، شفیع،1350، تبریز و پیرامون، چاپ اول. تبریز: بنیاد فرهنگی رضا پهلوی.

سدریکپاگ،1383، شهر های پایدار در کشورهای در حال توسعه، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.

موریسجیمز، 1374، تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی،تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.

فکوهی ناصر، 1383، انسان شناسی شهری. تهران: نشر نی.

آریان‌پور منوچهر و دیگران،1385، فرهنگ انگلیسی به فارسی ، تهران: جهان‌رایانه.

تقوی نعمت‌الله ،1389، جامعه‌شناسی روستایی، ‌تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.

عابدین درکوش سعید ،1389 ،درآمدی به اقتصاد شهری، تهران : مرکز نشر دانشگاهی.

شکیبامقدم محمد، ۱۳۸۴،مدیریت سازمان های محلی و شهرداری ها، تهران:موسسه انتشاراتی میر.

ممتاز فرید،1389،  جامعه‌شناسی شهر، تهران: شرکت سهامی انتشار.

ازکیا مصطفی ، غفاریغلامرضا،1386 ، جامعه‌شناسی توسعه، تهران:کیهان.

کوئنبروس،1388، مبانی جامعه‌شناسی،م غلام‌عباس توسلی و رضا فاضل، تهران، سمت.

آذر مساواتیمجید،1372، مبانی جامعه‌شناسی، تبریز: احرار.

حسینی سید علی، 1390 ، اصول و مبانی برنامه ریزی شهری و روستایی،رشت: دریای دانش.

شارع‌پور محمود،1389، جامعه‌شناسی شهری، تهران: سمت.

گیدنز آنتونی، 1377، جامعه‌شناسی، منوچهر صبوری، تهران: نی.

عابدین درکوشسعید، 1389، درآمدی به اقتصاد شهری،تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

داریوش،بابک،1389،انسان طبیعت معماری،علم ودانش.

مسعودخیرآبادی،1376،شهرهایایران،محسینحاتمینژادوعزتاللهمافی ، مشهد: نیکا

نظریاناصغر،1379،  جغرافیای شهری ایران، تهران: انتشارات پیام نور.

حسامیان فرخ،1379، شهرنشینی در ایران، انتشارات آگاه.

کاتوزیانمحمدعلی،1378، اقتصاد سیاسی ایران، م محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، نشر مرکز.

مشهدی، دهاقانی‌زاده،1374، تحلیل از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران،تهران:دانشگاه علم و صنعت.

 مقالات

رجارز ریچارد، 1383، معماران بزرگ و طراحی پایدار، آبادی، شماره 42.

محمودی مهناز، 1384، مبانیطراحیپایداردرراستایاهدافتوسعهپایدار

صالحی ساسان، محمدی مریم،1384، فصلنامه معماری و شهرسازی، شماره 81.

مفیدی، مظفرزاده، 1393، تدوینمعیارهایساختارمحلاتشهریپایدار، باغ نظر، شماره 29.

کسمایی حدیثه ودیگران، 1390 ، نگرشهاواصولدرمعماریپایدار،  همایش ملی عمران، معماری، شهرسازی و مدیریت انرژی.

خاتمی جعفر، فلاح محمدحسن،1389 ، جایگاهآموزشپایداریدرمعماریوساختمان، صفه، شماره 50.

وثوقی، منصور،1366، جامعه‌شناسی روستایی، تهران، کیهان.

شهرامیوسفیفر، 1389 ، الگوهایپیدایششهروشهرنشینیدرتاریخایران، تاریخایران: شماره 5/ 64

محمدسیدمیرزایی،1383، نگاهیبهآیندهشهر، پژوهشنامهعلومانسانی: شماره41.

سجادیقائممقامی و دیگران، اصولپایداریاجتماعیدرمجتمع هایمسکونی، صفه، شماره 51.

طباطبایی  فخرالسادات،1392، بررسیمولفههایپایداریدرمعماریزندیه، همایش معماری و شهرسازی و توسعه پایدار.

موسایی میثم، احمدزاده مریم، 1383 ،آموزشتوسعهایوتوسعهپایدار.

پایانامه :

ملکی شبیلورعنا.،1383،پارک موزه تمدنها، پایان نامه کارشناسی ارشد معماری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

آقاجانپور علی،۱۳۸۷، سیر اندیشه های مدیریت شهری در غرب باستان و اثر ارزشهای منبعث از آن در شهرداری منطقه یک تهران ، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت شهری.

سایت :

www.sustainableenergy.org

www.wikipedia.org

www.sid.ir