پایان نامه طراحی مجتمع تجاری- تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی با تاکید بر سازواره های طبیعی

چکیده

معماری به عنوان یک حرفه علمی- هنری همواره پوشش دهنده بخشی از نیازهای زیستی انسان بوده است . بعد از مدرنیته و وارد شدن به عصر صنعتی در ایران ساختمان های عمومی به ویژه بازارها که در مقیاس شهری و ملی کاربرد داشته و مراکز پیوند عناصر شهری بوده و دارای جنبه های مختلف سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و هنری می باشند  ، آنچنان که باید کیفیت لازم را نداشته اند و از ارتباط مناسبی با مخاطبان خود برخوردار نبوده اند . در واقع بناهایی ایجاد شده اند که دارای ارزش چندانی نیستند زیرا در فرایند طراحی و شکل گیری آنها از ابتدا تفکر معماری نگرش های تکنولوژیکی با نگاه خشک و بی روح معماری مدرن بر آنها مستولی گشته است که این ناشی از ضعف مبانی نظری معماری تکنولوژیک در ایران برای طراحی و ایجاد بناهای بزرگ مقیاس شهری است . از طرفی بناهای بزرگ مقیاس شهری و ملی الگوهای ساختمانی جامعه هستند ، از این رو باید دارای کیفیت معماری لازم باشند . برای برون رفت از این مشکل جامعه نیازمند الگوهای جدید و راستین در معماری است . بی شک تبیین مبانی نظری مناسب پیرامون این موضوع گام اول و راهبردی محسوب می شود . در این تحقیق که هدف آن طراحی مجتمع تجاری تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی است ، عقیده محقق بر حصول گونه ای معماری تکنولوژیک با بهره گیری از طبیعت است که نتایج بهتری را در معماری و در فضای شهری برای مخاطب بدنبال داشت . برای نیل به این مقصود رساله حاضر در قالب یک تحقیق علمی به روش توصیفی – تحلیلی بر پایه مطالعات اسنادی ، کتابخانه ای و مشاهدات عینی انجام گرفته است .در ابتدا کلیات تحقیق ، تعاریف ، روش ها و فرضیات تحقیق بیان شده است . پرسش اصلی در این تحقیق عبارت است از این که چگونه یک مجتمع تجاری می تواند باعث نشاط اجتماعی پایدار و سرزندگی در کاربران شود ؟برای پاسخ به این سوال تحقیق ، پیرامون طبیعت و فلسفه آن ، بازارهای قدیم ایران و طراحی و ساخت مجتمع های تجاری-تفریحی از نگاه اندیشمندان و صاحب نظران  مطالعه و بررسی شد که بخشی از آن به رابطه طبیعت با معماری در ایران می پردازد . در این روند وجه آموزنده بودن طبیعت ، سازواره های طبیعی و خواص آنها به جهت کاربرد در معماری بازارها و مجتمع های تجاری و کم و کیف آنها به عنوان رویکرد تحقیق مورد مطالعه و بررسی انجام گرفت و در این راستا ، ارتباط متقابل انسان ، طبیعت ، معماری و تکنولوژی تحلیل شد . سپس در رابطه با بهره گیری از طبیعت بررسی هایی انجام شد که به طور کلی نتایج تحقیق نشان داد که شش روش بهره گیری از سازواره های طبیعی در معماری تکنولوژیک مجتمع های تجاری و کلا بناهای بزرگ مقیاس شهری می تواند کاربرد یابد که عبارتند از : روش فرمی ، ساختاری ، عملکردی ، فضایی ، مفهومی و تزئینی . با استفاده از این روش ها می توان به طراحی معماری پرداخت و گونه ای از معماری را حاصل نمود که هدف تحقیق را بر آورده نماید .

کلید واژگان : معماری ، طبیعت ، معماری طبیعت گرا ، مجتمع تجاری ، مجتمع تجاری طبیعت گرا

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1-مقدمه :

معماری در تمدن بشری هزاران سال است که جایگاه ویژه ای یافته و چنان با زندگی انسان در طول زمان در آمیخته است که بدون اغراق باید اذغان نمود که آدمی از بدو تولد تا مرگ از بودن و زیستن در جولانگاه معماری نتوانسته و نمی تواند رهایی یابد . معماران در طول تاریخ با تفکرات و اندیشه های خود تامین کننده تامین کننده ابتدایی ترین نیازهای انسان های ساده تا متجلی ساختن شکوه و عظمت پرآوازه ترین امپراطوری ها و نیایشگاه بی آلایش ترین انسان ها بوده اند که با محصول ذهن خود که از آن به معماری یاد می کنیم به آن جامه عمل پوشانده اند و در روند تغییرات زمانی و مکانی ، اقتصادی و سطوح مختلف اجتماعی ، تصاویری ماندگار و زیبا از خود بر جای نهاده است که بسیاری از آنها علی رغم تغییر نسل ها و سلیقه ها و تغییر شرایط حاکم هنوز استوارند و در بسیاری موارد شناسه نمادین شهری و مملکتی شده اند . بی شک از میان هزاران اثر معماری این نمونه های ماندگار واجد ارزش هایی بیش از برآوردن نیازهای اولیه انسان هستند . در واقع این آثار ضمن بر آوردن مساله زیست مخاطب خصیصه زیبایی و القای احساسی خوشایند در مخاطب را نیز از خویش بروز می دهند .

در سده های اخیر که جوامع انسانی دچار تحولات علمی و فرهنگی شد صنعت و در نهایت تکنولوژی بصورت امروزی ظهور کرد تا این که معماری مدرن متولد شد ، معماری مدرن اساس آن بر تکنولوژی جدید استوار است  رشد چشم گیر تکنولوژی و صنعت غرب در چند دهه اخیر باعث تحولات بزرگی در روند معماری بناها شد . انفکاک دو عامل سازه و معماری که از دستاوردهای آن است اگرچه دارای نکات مثبتی بود اما کاهش بازدهی بناها از بسیاری جهات شد . معماری ایران نیز که در گذشته بصورت یکپارچه عمل می نمومد به علت عدم وجود تئوری ها و مبانی نظری مناسب در دوران معاصر از این موضوع متاثر گشت . با توجه به تغییرات جدیدی که در جامعه ایران بعد از مدرنیته اتفاق افتاده است ساختار شهری در حوزه معماری نیازمند تغییراتی متناسب با آن است که باید در مقیاس بناهای عمومی و شهری جستجو نمود در بناهای عمومی در ایران که بازارها قلب تپنده آنهاست ضعف چشمگیری قابل مشاهده است و آن این که تناسبی در عملکرد ، نحوه ساخت و حضور این بناها در فضاهای شهری با نیازهای انسان به فراخور زمان قابل مشاهده نیست بنابراین به فراخور تحولات فرهنگی ، افزایش آگاهی ، رشد تکنولوژی و رشد نیازهای بشری جامعه نیازمند الگوهای جدید و راستین برای پیشرفت و افزایش بازدهی معماری است . معماری به عنوان حلقه اتصال انسان با طبیعت برای این که بتواند رسالت خود را به معنای کلمه ایفا نماید بایستی وجهی دوسویه داشته باشد برای نیل به این موضوع در دنیای پیچیده امروز معماران ناگزیر به درک روابط پیچیده و رویکردهای چند جانبه به علوم مختلف از قبیل زیست شناسی ، جغرافیا ، الکترونیک و مسائل فنی و تکنیکی وابسته هستند تا به اندیشه های مولد و جدید دست یابند . در این راستا باید اذغان داشت هر نوع توسعه یا پیشرفت در مهندسی جهت رسیدن به یک معماری مطلوب به کمک قوانین طبیعت امکان پذیر است (مارگولیوس ، 1383 : 6)

از این رو به نظر می رسد رجوع به الگوهای طبیعی می تواند استراتژی مناسبی در جهت بازدهی معماری بر مبنای مثلث ویترویوس (زیبایی ، سودمندی ، پایداری) و مفاهیم جدیدتر انسانی در معماری باشد . آثاری از معماری در سال های اخیر ظهور نمودند که رویکرد طبیعت گرایانه داشته اند ، این آثار به دلیل بهره گیری از طبیعت ، گرایش و توجهات فطری انسان به طبیعت را مخاطب قرار داده اند . بسیاری از دانشمندان و حتی معماران بین المللی بر این موضوع اذغان دارند و زمینه های ارتباط انسان با طبیعت را در معماری از این طریق مهیا ساخته اند که منجر به ارتباط بیشتر انسان با معماری نیز شده است . در این رساله طراحی مجتمع تجاری- تفریحی با محور قرار دادن طبیعت ، ضمن طراحی مجتمع تجاری-تفریحی ، به رابطه انسان ، معماری و طبیعت می پردازیم تا طرح خود را برای تعامل انسان و معماری با طبیعت به عنوان بستر نظری تحقیق ، تبیین نماییم . سپس روش های بهره گیری از سازواره های طبیعی در معماری تکنولوژیک و ماندگاری را به عنوان یکی از پیامدهای این بهره گیری تبیین می نماییم تا در نهایت به طراحی مجتمع تجاری-تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی برسیم .

1-2-موضوع تحقیق

موضوع تحقیق عبارت است از طراحی مجتمع تجاری-تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی با تاکید بر سازواره های طبیعی و پرداختن به نحوه انتقال الگوهای طبیعی به معماری که نهایتا در ارتقا کیفیت معماری نقش موثری دارد . معماری امروز در جامعه ما با چالش های فراوانی پیش روست . معماری به عنوان یک حرفه علمی-هنری همواره پوشش دهنده بخشی از نیازهای زیستی انسان است . یکی از چالش های پیش روی معماری امروز ما ، عدم سازگاری و هماهنگی آن با محیط و بستر طبیعی می باشد که منجر به افزایش مصرف انرژی های فسیلی و تجدید ناپذیر و آلودگی محیط زیست می شود و آنچنان که باید کیفیت لازم را نداشته و از ارتباط مناسبی با مخاطبان و کاربران خود برخوردار نیست . از طرفی بناهای بزرگ مقیاس شهری و ملی مثل مراکز تجاری الگوهای ساختمانی جامعه هستند ، از این رو بایستی معماری آنها  دارای کیفیت لازم باشند .

غنای معماری بازارها را شاید بتوان از طریق واژه ها و فضاهای گوناگونی که در آن ها وجود دارد ، توضیح داد .      واژه های گوناگونی همانند تیمچه ، سراچه ، چهارسوق ، راسته و ... که هر کدام دلالت بر فضاها و مکان های خاص در درون بازار دارد و نشان از فعالیت های متنوعی است که در این گونه فضاها صورت می پذیرد . افزون بر آن فضاها و بناهای دیگری که در کنار بازار جای دارند همانند مدرسه ، مسجد ، حمام و ... سبب گردیده است که بازارها به مثابه قلب تپنده شهرهای تاریخی همچنان به حیات خود ادامه دهند و الهام بخش و سرمشق اغلب طراحان و معماران در طراحی مجتمع های تجاری و حتی بناهای غیر تجاری باشند. بدین منظور معماری بازارهای سنتی ایران می تواند الهام بخش و سرمشق اغلب طراحان و معماران در طراحی مراکز خرید و پاساژهای جدید و حتی بناهای غیر تجاری باشد . این الگوبرداری ها گاه بسیار سطحی و نازل صورت گرفته است ، که تنها به آراستگی ظاهری بسنده نموده و لباس سنتی را بر قامتی مدرن پوشانیده و تا مرحله باز آفرینی فضاها و خلق عناصر نمادین همانند چارسوق و راسته پیش رفته اند . اما آن چه در الگو پذیری از معماری بازارها کمتر بدان توجه شده است فضاهای اجتماعی موجود در بازارهاست که سبب گردیده است بازارها تنها مکانی برای خرید و رفع نیازهای روزمره نباشد و بسیاری از رویدادهای اجتماعی ، فرهنگی ، مذهبی و حتی سیاسی در فضاهای مختلف بازار صورت پذیرد . در این مرکز دست یابی به الگوهای فضایی جدید ، خلق اشکال و فرم های نو متناسب با خصوصیات اجتماعی و فرهنگی مراجعه کنندگان و روابط اجتماعی آنان مورد توجه قرار می گیرد . تغییر ماهیت فضاهای مراکز تجاری و پاساژها از کارکرد صرف تجاری به مراکز تجاری- تفریحی و ایجاد فضاهایی برای اوقات فراغت و تفریح در این گونه مراکز که باعث نشاط اجتماعی پایدار و سرزندگی در کاربران شود از جمله اهداف این تحقیق است . بدین منظور لازم است ضمن نگاه عمیق و درست به بازارهای سنتی ایران راهکارهایی در طراحی معماری مراکز تجاری اتخاذ شود که از جمله می توان به رویکرد طبیعت گرایی از جهات مختلف در آن پرداخت تا مرکز صرفاً تجاری تبدیل به فضایی مفرح و تفرجگاهی همراه با نشاط اجتماعی پایدار برای کاربران شود .

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق

آنچه در وهله اول به نظر می رسد این است که معماری امروز در زندگی انسان دارای چه جایگاهی است .     پایه های نظری ، روند تولید و بهره برداری از آن امروزه چه هدفی را با چه کیفیتی دنبال می کند . در معماری معاصر ایران نیز گرایش های نظری و فکری مختلفی حول مساله معماری بخصوص در چند دهه اخیر ظهور کرده است ولی هر کدام به فراخور زمان و ماهیت کمی و کیفی آن ناتوان از پاسخگویی برآمده اند .

در چند دهه گذشته رشد سریع صنعت باعث دگرگونی و شاید سردرگمی جریان معماری در کشور شده که ریشه در نبود مبانی نظری با استدلال محکم مبتنی بر نیاز امروز جامعه دارد . بنابراین ضرورت تبیین مبانی نظری در حوزه معماری تکنولوژیک از دو جهت اهمیت دارد 1- برای ساماندهی و هدایت بخشی از جریان معماری در جامعه 2-تعیین رویکرد به گرایش های طبیعی در معماری ایران . این دو موضوع سبب می شود معماری به نتایج معقول تری منجر شود . در همین زمینه جوان توراس می گوید :

« معمار آینده با الهام گرفتن از طبیعت خواهد ساخت ، چون این روش از تمامی روش ها معقول تر ، با دوام تر و مقرون به صرفه تر است » . در این رساله تاکید بر نوعی معماری مبتنی بر سازواره های طبیعی است که مبنای نظری ، فلسفی آن در رساله تبیین و مبنای علمی آن نیز نحوه بهره گیری از طبیعت در معماری است که خود مزید بر علت است زیرا به نظر می رسد محصول نهایی با این گرایش فکری دارای کیفیت بهتر زیستی همراه با ماندگاری بیشتر در چرخ زمان خواهد بود .

1-4-پیشینه تحقیق

موضوع این رساله متشکل از دو محدوده مطالعاتی است اولی مراکز تجاری-تفریحی ( بازار ) و دومی طبیعت که در طراحی معماری کاربرد خواهد یافت و انتظار می رود در اثر کنش با یکدیگر به یک مفهوم واحد به عنوان مبانی نظری طراحی مجتمع تجاری-تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی بیانجامد .

بررسی ها نشان می دهد با توجه به اینکه مراکز تجاری ( بازارها ) در گذشته نقش مهمی را به لحاظ فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی در جامعه ایفا می کرده اند که هم اکنون نیز ادامه دارد ولی در دوران معاصر و در پی تحولات جدید در زندگی اجتماعی و همچنین افزایش جمعیت مراکز تجاری جدید بدون توجه به مسائل فرهنگی و ... موجودیت یافتند . این مراکز تجاری که بخشی از زندگی مردم در آن اتفاق می افتد فاقد کیفیت لازم هستند بنابراین ، این تحقیق از این جهت که می تواند راهگشای ارتقای کیفیت در مراکز تجاری جدید الحداث در کشور باشد و تقریباً نمونه آن در کشور وجود ندارد و نو بودن آن را تایید می کند . ایجاد فضای تجاری با رویکرد طبیعت گرا  ،  اگرچه ممکن است در کشورهای توسعه یافته تجربه شده باشد اما در جامعه در حال توسعه ما می تواند زمینه های مناسب فرهنگی اجتماعی را برای زندگی شهری با توجه به فرهنگ غنی معماری گذشته فراهم نماید و بسیاری از مفاهیم و ارزش های فرهنگی معماری گذشته احیا شود .

1-5-اهداف تحقیق

هدف های کلی از این تحقیق عبارت است از :

تحقیق و طراحی مراکز تجاری با رویکرد طبیعت گرا به منظور ارتقاء تعاملات اجتماعی و توسعه فرهنگی

توصیف و طبقه بندی سازواره های طبیعی و خواص آنها به جهت کاربرد در معماری

توسعه تحقیقات و پژوهش در زمینه طبیعت گرایی و گسترش بهره گیری از آن در ساخت و سازهای آتی کشور

بهره گیری از شاخصه های معماری بازارهای سنتی ایران در طراحی مراکز تجاری معاصر

تجلی ظرفیت های بهره گیری از انرژی های نو و تجدید پذیر در معماری مراکز تجاری

فراهم نمودن بستر تئوریک برای سرمایه گذاری جهت ایجاد فرصتهای شغلی جدید

رشد و توسعه بهره گیری از مصالح نوین و نانو بنیان سازگار با محیط زیست که به کاهش مصرف سوخت های فسیلی منجر خواهد شد 

منابع و مآخذ

منابع فارسی

آتی طرح آرتا، مهندسان مشاور (1379)،  مؤسسه مطالعاتی، پژوهشی و مدیریتی آتی طرح آرتا

انگل، هینو (1377) ، "سیستم‌های سازه"، ترجمه علی گل صورت پهلوانی، نشر کارنگ، تهران

بنتلی، مایکل (1388) ، "شهرهای سالم، فعالیت‌های زیست محیطی محلی و تغییر آب و هوا" در نشریه شمس، ترجمه عاطفه فرید نژاد، شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان شماره 57 و 58، مرداد و شهریور88، تهران، صص 15-23

پیرنیا، دکتر محمدکریم، غلامحسین معماریان (1384)، "سبک‌شناسی معماری ایرانی،" انتشارات سروش دانش،‌تهران

توسلی، محمود (1379)، " قواعد و معیارهای طراحی فضاهای شهری"، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران

توسلی، محمود و بنیادی، ناصر (1371)، "طراحی فضاهای شهری"، جلد اول، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران

توسلی، محمود و بنیادی، ناصر (1372)، "طراحی فضاهای شهری"، جلد دوم، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران

توسلی، محمود و بنیادی، ناصر (1372)، "قواعد و معیارهای طراحی فضاهای شهری

حبیبی، سید محسن (1385)، «از شار تا شهر »، انتشارات دانشگاه تهران، تهران

حکمتی، جمشید (1386)، "مهندسی فضای سبز،" چاپ اول، انتشارات سپهر، تهران

رستم‌خانی، پروانه (1385)، "اصول و طراحی فضای سبز در محیط‌های مشکونی"، چاپ دوم، انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان مسکن تهران

رضایی، حشن (1388)، نظری بر معماری پایدار و ردیابی آن در معماری ایران در نشریه شمس، شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان،  شماره 57و 58 مردادو شهریور 88، تهران، صص 37-35

زنگی آبادی، علی و نازنین تبریزی (1383)، "طراحی و برنامه‌ریزی مبلمان شهری"، انتشارات شریعه نویس،‌مشهد

سالوادوری، ماریو (1374)، «سازه در معماری»، ترجمه دکتر محمود گلابچی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران

سعیدنیا، احمد (1379)،"طراحی فضاها و مبلمان شهری"، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری، سازمان شهرداری های کشور، تهران

سلطان‌زاده، حسین (1366)، "بازارهای ایرانی" ، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران

سلطان‌زاده، حسین (1367)، "تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران " ، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، تهران

سلطان‌زاده، حسین (1386)، "از سرتاپاسازها ومراکز خرید" در نشریه معماری و فرهنگ، شماره 30، سال نهم

سیحون، هوشنگ (1386)،‌نگاهی به ایران، کروکی‌هایی از معماری روستایی ومناظر ایران، طرح‌هایی از مهندس هوشنگ سیحون، چاپ چهارم، انتشارات بساولی، تهران

سید صدر، سبد ابوالقاسم (1380)، "معماری، رنگ وانسان." چاپ اول، انتشارات آثار اندیشه، تهران

طباطبایی، سید مجتبی (1386)، «محاسبات تأسیسات ساختمان»،چاپ دوازدهم، انتشارات روزبهان، تهران

فرآیند معماری (1386)، ماهنامه تخصصی معماری، شهرسازی ومرمت، شمار دوم، فروردین و اردیبهشت 1386، تهران

فلافکی، محمدمنصور (1387)، "بارزنده سازی بناها و شهرهای تاریخی، " چاپ هفتم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران

غضبانپور، جاسم (1379)، "از آسمان ایران" انتشارات وزرات مسکن و شهرسازی، تهران

حصار، محمدحسین (1385)، "تاسیسات مکانیکی ساختمان". چاپ دوم، انتشارات جهان فردا، مشهد

؟؟؟؟؟؟؟ (1366)، "راهنمای طراحی سیستم‌های تهویه مطبوع"، چاپ ششم، ترجمه غلامرضا ملک‌زاده و محمد حسین کاشانی حصار، مشهد

؟؟؟؟ فریدون (1385)، "چهل کلید معماری داخلی خانه، "انتشارات صنوبر، تهران

؟؟؟؟ محمد یوسف (1374) ، "تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی،" انتشارات سمت، تهران

دکتر نوبرت (1385) ، گرمایش، سرمایش، روشنایی – رویکردهای طراحی برای معماران،" چاپ اول، ترجمه دکتر محمدعلی کی‌نژاد و مهندس رحمان آذری، انتشارات دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز

یورگ کورت (1386)، "زیبایی‌شناسی در معماری،" چاپ سوم، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران

پیرفون (1386)، "عناصر معماری از فرم به مکان" ، ترجمه مجتبی دولتخواه، چاپ دوم، انتشارات ملائک، تهران

محمد کاری،  بهروز و رسول احمدی (1387)،"سیستم صفحات ساندویچی با بتن پاششی (تری دی)" ، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، نشریه گ 486- تهران

محمد کاری،  بهروز و رسول احمدی (1387)،"سیستم دیوار دولایه یا قالب سرخودبتنی" مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، نشریه گ 487- تهران

محمد کاری،  بهروز و رسول احمدی (1387)،"سیستم قاب سبک فولادی، " مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، نشریه گ 487- تهران

محمد کاری،  بهروز و رسول احمدی (1387)،"سیستم قاب های عایق ماندگار، " مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، نشریه گ 487- تهران

محمودی، کوروشوامیر شکیبامنش (1384)، "اصول و مبانی رنگ شناسی در معماری و شهرسازی " انتشارات هله، تهران

مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن (1378)، "ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افرادمعلول جسمی – حرکتی"، ویرایش دوم، نشریه ص 40-10 تهران

معلولیت امور فنی،دفتر امور فنی و تدوین معیارها (1381)، "معیارهای طراحی سینما"، چاپ اول، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور،‌مرکز مدارک علمی و انتشارات، تهران

معصومی علی و دیگران (1387)، "سیستم صفحات بزرگ تغییر یافته"، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، نشریه گ 489، تهران

معماریان، غلامحسین، "آشنایی با معماریاسلامی ایران"، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران

مقررات ملی ساختمان – مبحث سوم (1380) ، "حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق" چاپ سوم، نشر توسعه ایران وتهران

مقررات ملی ساختمان، "مبحث 14 تاسیسات گرمایی تعویض هوا و تهویه مطبوع" ، چاپ چهارم، نشر توسعه ایران، تهران

مقررات ساختمان، "مبحث 15 آسانسورها و پله های برقی"(1380) چاپ سوم، نشر توسعه ایران،‌تهران

مقررات ملی  ساختمان، "مبحث 18 عایق‌بندی و تنظیم صدا در ساختمان "(1386) چاپ چهارم، نشر توسعه ایران،‌تهران

مهینی تهران، جواد(1377)، کتاب تأسیسات"، چاپ اول، انتشارات میقات، تهران

نویفرت،ارنست و پیتر نویفرت (1386) ، "اطلاعات معماری"، چاپهشتم، ترجمه حسین مظفری ترشیزی، انتشارات آزاده، تهران

منابع لاتین

casazza, john & etc (1991) , “shopping center development Handbook”, second Edition, Third printing by ULI- Urban Land institute, Washington

community design economics (2005), “Development standards and Guidelines for planned shopping center districts”, city of gray, Indiana

De chiara, joseph & john Hancock calendar (2005) ,”TIME SAVER Standards for building types:, Third Edition published by Mc Graw Hill, NewYork

Griffin, Kenneth w, (2004), “building Type basics for transit facilities,” published by john wiley & sons, united states of Amerca, New jersey

xu, bin (2009) ,”American characteristic storefront”, published by lio Ning technological publishing co.

Maitland, Barry (1990), “The New Architecture of the RetailMall” published in USA by Van No strand Reinhold

Mun, David (1986)”SHOPSA Manual of planning and Design”, published by the architectural press Ltd, London

New international publishing co (208) ,”shopping mall”, Edition, polished by Huazhong  University of Science & technology, hong kong

Shenzhen chuan yang culture communication co ., Ltd. “New top commercial space 11” , published by dialing university of technology press co.