پایان نامه مسکن پایدار با تأکید بر فضای باز و نیمه باز

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

در

رشته معماری

06/ 93

چکیده

امروزه در اثر بکارگیری سیاست انبوه سازی و کوچک سازی در جوامع شهری بزرگ، مسکن سنتی معنا و مفهوم خود را از دست داده و به دنبال کاهش عملکردها ، به یک سرپناه تقلیل می یابد و مجتمع های مسکونی بدون تأمین عناصر و فعالیت های مکمل، گسترش می یابند.گذر زمان تغییر در نیازها و مفاهیم را اجتناب ناپذیر می سازد ، اما برخی نیازها خصوصا روحی و فردی دارای ذات پایدار است و گذشت زمان ممکن است تنها از لحاظ فرمی آنها را دچار تغییر کند. از جمله اینگونه نیازها نیاز بشر به ارتباط با طبیعت و فضای باز ، خلوت و گسترش روابط اجتماعی اشاره کرد، که خود را در معماری مسکن در فضاهای باز (حیاط و ...) و نیمه باز (ایوان و...) جلوه گر میکند.این پژوهش به بررسی مفهومی و عملکردی فضاهای باز و نیمه باز در معماری مسکن می پردازد. فضاهای باز همچون حیاط، و نیمه باز همچون ایوان به عنوان فضایی از معماری مسکونی مطرح می شود که دارای غنای فرمی و مفهومی و عملکردی است و وجود آن در کنار فضای بسته به تجربیات فضایی نابی منجر می شود. از این رهگذر ابتدا به بررسی تاریخچه پیدایش مجتمع های مسکونی در ایران و سپس شناخت این فضاها به لحاظ معنایی با دو رویکرد سنتی و ضوابط ساختمانی می پردازد، و در مرحله بعد این فضاها به عنوان عناصر اقلیمی در جهت ایجاد معماری پایدار تشریح می شود. هدف از این پژوهش لزوم توجه به فضاهای باز و نیمه باز به عنوان عامل در بالا بردن کیفیت و غنای فضایی خانه و نیز عامل تأثیرگذار در جهت کاهش مصرف انرژی و تحقق معماری پایدار است. بخشی از مطالعات به صورت کتابخانه ای و برخی به صورت میدانی می باشد. در مطالعات کتابخانه ای گردآوری اطلاعات از طریق کتاب، مجلات و پایانامه های مرتبط با موضوع صورت گرفته است. در مطالعات میدانی اهمیت فضای باز و نیمه

باز در مجتمع های مسکونی از طریق بررسی نمونه های موردی داخلی وخارجی صورت گرفته است. در نتیجه گیری با در نظر داشتن مفهوم عملکرد فضای نیمه باز و باز و تأثیرگذاری آن به عنوان عنصری پایدارساز در معماری مسکونی پیشنهادها و  توصیه هایی معمارانه برای طراحی مسکن معاصر ارائه می گردد.

مقدمه

مسکن همواره جزء نیازهای اولیه انسان بوده و همواره در پی تکامل بشر، مسکن نیز از لحاظ کیفی و کمی مسیری تکاملی طی کرده است. اما با گذشت زمان و روبرو شدن با معضلی چون افزایش جمعیت و نیز کمبود زمین، معماران و طراحان به ساخت مجتمع های مسکونی بلند مرتبه و در پی آن کاهش فضاهای باز عمومی که در گذشته فضایی در جهت ارتباط بین انسان و محیط و نیز انسان با انسان بوده، واداشته شدند، که باعث تنزل کیفیت مسکن شد. این مجتمع ها بدون توجه به نیازهای روانی تنها به تأمین نیازهای فیزیکی آن هم نه به صورت کامل ساخته پرداخته اند، غافل از اینکه بی توجهی به نیازهای روانی مانند تعاملات اجتماعی، حریم و... باعث افزایش ناهنجاریهای اجتماعی و در پی آن کاهش امنیت شهری میشود.

«والله جعل لکم من بیوتکم سکنا...» و خدا برای سکونت شما منزل هایتان را قرار داد. (قرآن کریم ،سوره نحل :آیه٨٠)

بیان مسئله

یافتن مکانی برای سکونت و احساس آسایش از آن یکی از مهمترین نیازهای بشر در طول تاریخ می باشد. خانه به عنوان عنصری که تأمین کننده این نیاز است دارای اهمیت خاصی می باشد با توجه به نقش و اهمیت فضایی و عملکردی فضاهای باز و نیمه باز در زندگی سنتی و تداوم این نقش تا امروز بهتر است در طراحی خانه های معاصر نیز این مهم در نظر گرفته شود. همچنین کارکرد مثبت اقلیمی فضای باز و نیمه باز در تعدیل هوای خانه و جلوگیری از تابش آفتاب در مواقع گرم سال را نیز نمی توان نادیده گرفت. مصادیق فضاهای باز و نیمه باز از گذشته در مسکن نقش پر رنگ داشته و بسیاری از فعالیتهای فردی و اجتماعی در آن روی داده است. با توجه به اینکه در معماری امروز با تغییر روش زندگی، افزایش جمعیت و کمبود زمین رو به رو هستیم، الگوهای معماری مسکن نیز تغییر کرده است. این پژوهش بر آن است که با در نظر گرفتن مسائل نوین از جمله تراکم، مسائل اقتصادی و توسعه پایدار راهکارهایی جهت تجدید حیات فضاهای باز و نیمه باز به عنوان بستر حضور طبیعت و معماری همساز با اقلیم با بهره گیری از انرژی های تجدیدپذیر به واسطه طراحی صحیح فضاهای باز و نیمه باز و در نهایت دستیابی به یک الگوی مسکن پایدار ارائه دهد.

اهداف پژوهش

1 – تاکید بر مفهوم فضای باز و نیمه باز با شناخت معیارها و اصول طراحی پایدار

2 - ایجاد یک معماری زنده و ارگانیک با بازنگری و شناخت فضای باز و نیمه باز در معماری سنتی و ترجمه آن به زبان معاصر

3-به کارگیری اصول طراحی پایدار در مسکن معاصر،که بر کاهش اثرات ساختمان بر محیط طبیعی و همسازی ساختمان و طبیعت اشاره دارد.

4- چگونگی تلفیق فضاهای باز،  نیمه باز و بسته در طراحی مسکن (خانه) ایرانی

1-4 فرضیات

1)به نظر میرسد نقش و عملکرد فضاهای باز و نیمه باز به عنوان یکی از مولفه های پایداری در مسکن امروز، ناشناخته مانده است.

(به نظر میرسد معماری مسکن امروز ایران تنها به خود بنا و مسأله اقتصاد اهمیت می دهد و نقش محیط طبیعی و انرژی های تجدید پذیر در طراحی مسکن پایدار نادیده گرفته شده است.

1-5 سوالات پژوهش

پرسش اصلی تحقیق (مسأله تحقیق): مساله اساسی در این تحقیق عدم توجه به نقش و عملکرد فضای باز و نیمه باز در ایجاد مسکن پایدار در معماری امروز)عدم توجه به نقش و عملکرد فضای باز و نیمه باز مسکن پایدار در ذخیره سازی انرژی)  است . دراین تحقیق کوشش خواهد شد به سوالات زیر پاسخ داده شود.

1 –در معماری امروز ایران تا چه اندازه به نقش و عملکرد فضاهای باز و نیمه باز در مسکن پایدار توجه می شود؟

2 – مفهوم فضای باز و نیمه باز و عملکرد آن در مسکن پایدار چیست؟

6 روش تحقیق

بخشی از مطالعات به صورت کتابخانه ای و برخی به صورت میدانی می باشد. در مطالعات کتابخانه ای گردآوری اطلاعات از طریق کتاب، مجلات و پایانامه های مرتبط با موضوع صورت گرفته است. در مطالعات میدانی اهمیت فضای باز و نیمه باز در مجتمع های مسکونی از طریق بررسی نمونه های موردی داخلی وخارجی صورت گرفته است.

1-7 تعریف واژگان

آلبدو:

سپیدایی یا آلبدو به معنی درصد بازتاب نور از سطح یک جسم است. مقادیر این کمیت می‌تواند از صفر (تاریک مطلق) تا یک (روشن مطلق) تغییر پیدا کند. آلبدو را گاه با درصد و گاه با یک عدد اعشاری کوچکتر از یک نشان می‌دهند.

میکروکلیما:

 الگوی آب و هوایی در مقیاس کوچک را میکروکلیمای آن منطقه می نامند.

فضای باز:

 فضای باز به فضایی گفته می‌شود که فاقد پوشش سقف می‌باشد و جداره‌ها نیز در صورت وجود از تمامی جهات این فضاها را مسدود نمی‌نماید. فضای باز غالباً جزو فضاهای عمومی و نیمه عمومی محسوب می‌شود و تنها بالکن و حیاط خصوصی فضای باز در عین حال خصوصی می‌باشند.

فضای نیمه باز:

حد فاصل بین فضاهای بسته و باز محاط بر آن در یک بررسی تحلیلی می‌تواند به عنوان فضای ارتباط دهنده این دو شناخته شود. مجموعه عناصری که کاربرد اصلیشان جدا نگه داشتن فضای باز از فضای سر پوشیده بنا محسوب می‌شود، تحرک فضایی قابل ملاحظه‌ای را در کار تلفیق فضای داخلی و خارجی به عهده دارند.

Pmv :

 احساس حرارتی که محدوده از احساس سرد(3-) تا داغ (3+) را شامل می شود.در این مل محدوده 1+ تا 1- جز محدوده آسایش حرارتی ارزیابی می شود.

T sk :

متوسط دمای پوست بدن

Tcore :

متوسط دمای درونی بدن

2-1 مقدمه

نیاز به پناهگاه، نیاز مادی، معنوی و فطری است این نیاز در درون هر انسان وجود دارد و این خود محرکی است برای ساختن. خانه به عنوان محل زندگی اولین فضایی است که هر فرد با آن آشنا می شود و باآن احساس یگانگی کرده و نسبت به آن احساس مالکیت می کند. و نخستین درک و برداشت افراد از فضا در خانه صورت می گیرد.                                                     
در این فصل ابتدا به معرفی گونه شناسی  مسکن شهری و در ادامه به بررسی تاریخچه شکل گیری مجتمع های مسکونی و در نهایت بررسی فضاهای باز و نیمه باز در این گونه از مسکن شهری(مجتمع های مسکونی) که امروزه بسیار رواج دارد، به اختصار پرداخته می شود.

2-2 مسکن در قرن حاضر ( با رویکرد پایداری زیست محیطی و اجتماعی )

به دلیل رشد شهرنشینی دهه های اخیر در ایران، الگوی تولید مسکن تغییر یافته و لزوم ایجاد انبوه مسکن سبب کاهش کیفیت و مطلوبیت طراحی ها گشته است. طراحی مجتمع های مسکونی امروزی به دلیل  عدم توجه به نیازهای انسانی و در نظر نگرفتن پیامدهای روانشناختی آن،زندگی فردی و اجتماعی ساکنین را با مشکلاتی مواجه ساخته است. .(یزدانی،1392،28) از جمله نیازهای فراموش شده انسان ها در طراحی ضرورت طراحی فضاهای باز و نیمه باز در جهت تأمین نیاز به تعاملات اجتماعی ساکنان و استفاده بهینه از انرژی های طبیعی می باشد. زندگی امروز ما به نحو چشمگیری به داخل فضاها و بناها کشیده شده است، به صورتی که مفاهیمی چون امنیت روانی و استقلال فردی عموما به نوعی تصور فیزیکی از فضایی مستور و محصور همراه است. در تعبیر سنتی از خانه، فضاهای باز خارج از کارکرد خصوصی و مستقل خانه نبوده، بخشی از حوزه داخلی و خصوصی خانه قلمداد می شود. لیکن در الگوهای جدید خانه، حریم خصوصی کمتر به فضای باز راه یافته و اصولا این عمل مغایر با امنیت روانی داخل خانه تعبیر می شود. لذا خانه روزگار مدرنیته تنها در فضاهای داخلی خانه معنی می یابد و منظور از حیاط تأمین امنیت روانی و تحقق استقلال فردی  نیست.(سمیع آذر،98،1385)

2-3 گونه شناسی مسکن شهری

گونه شناسی بررسی نمونه های هم نوع برای رسیدن به شناختی در جهت ارائه ویژگی های مشابه و متفاوت یک موضوع و در نهایت رسیدن به یک دسته بندی می باشد،گونه به مثابه زیر ساختی به کار گرفته می شود که بر اساس آن طرح های متنوع می توانند بی آنکه در پایان عینا شبیه یکدیگر باشند تکمیل یابد.

1: خانه های مجزا

بر اساس ایده یک واحد مسکونی در داخل باغ

آزاد بودن ساختمان از سه یا چهار طرف

2:خانه های حیاط مرکزی

متداول ترین شکل به صورت واحد های مسکونی ال شکل

تصویر2-1 : گونه یک خانه مجزا

ایجاد خلوت صوتی و بصری برای ساکنین به وسیله حیاط(عدم اشرافیت همسایه ها به هم)

فراهم اوردن شرایط خوب اقلیمی در زمستان و تابستان برای ساکنین

کارای بالای این گونه ساختمان ها در به کار گیری زمین

 3:خانه های ردیفی(خانه های شهری)

مجموعه ای از واحد های مسکونی تک خانواری چسبیده به هم

ارتفاع متوسط تا چهار طبقه

دید از یک سمت به خیابان وسمت دیگر به فضای باز خصوصی

امکان تهویه طبیعی به دلیل داشتن دو طرف باز

تصویر2-2 : گونه دو خانه ردیفی

اتلاف انرژی بسیار کمتر نسبت به خانه های مجزا به دلیل اتصال به واحد های کناری

4:آپارتمان های بلند مرتبه

قرارگیری در مرکز شهر ها به طور معمول

استفاده بهینه از زمین به دلیل حداقل سطح اشغال و تراکم بالا

پرت انرژی

ارتباط کم با همسایه ها

5:مجموعه های بلند مرتبه آپارتمانی

تصویر2-3 : آپارتمان های بلند مرتبه

تعداد طبقات حداکثر هشت طبقه

بالا بردن کیفیت زندگی ساکنان کم درامد و موفقیت اقتصادی این ساختمانها

بالا رفتن امنیت ساکنین به دلیل شناخت بیشتر همسایه

دید به فضای عمومی و فضای بازی بچه ها به دلیل ارتفاع کم

استفاده بهینه از زمین و داشتن تناسب به تراکم جمعیتی انها و تراکم شهری

صرفه جویی در هزینه و انرژی نسبت به ساختمان های بلند

6:مجموعه های آپارتمانی با ارتفاع متوسط

عموما به صورت بلوک های کشیده اپارتمانی با تعداد طبقات زیاد(حتی تا سی طبقه)در زمین هایی با محدوده های بزرگ

استفاده از سطح زمین صرفا جهت تامین دسترسی و پارکینگ و در موارد اندکی تامین تسهیلات

تصویر2-4 : مجموعه آپارتمانی بلند مرتبه

2-4 مجتمع های مسکونی

تصویر2-5 : مجموعه آپارتمانی با ارتفاع متوسط

مجتمع‌ مسکونی به مجموعه ای گفته می شود که با تجمع تعدادی آپارتمان در یک بلوک شهری، که به شکل یکپارچه طراحی و ترکیب شده باشند، پدید می آید. بسیاری از مجتمع‌های مسکونی دارای فضای عمومی مشترکی هستند که مورد استقاده همگانی ساکنان مجتمع قرار می‌گیرد و دیگران حق استفاده و حتی ورود به آن را ندارند. (هنرهای زیبا،1386)

2-4-1تاریخچه شکل گیری مجتمع های مسکونی

زندگی در مجموعه های مسکونی از پیش طراحی شده را می توان از مهمترین تحولات در فرآیند سکونت در شهرها دانست. گذر از مرحله ای که هر ساختمان مناسب با شرایط یک خانواده طراحی میشد و رسیدن به مرحله ای که ساخت مسکن را همگام با برنامه ریزی متناسب با شرایط عمومی ساکنان میداند، هرچند ساده و بدیهی به نظر میرسد، ولی تحولی بنیادی است. نتیجه این نوع برنامه ریزی طیف وسیعی از مجموعه های مسکونی با تراکم کم تا مجتمع های مسکونی متراکم را شامل میشود. در این نوشتار منظور از مجموعه های مسکونی، مجموعه هایی است که تحت عناوین مختلف به گونه های یکجا و همزمان، برنامه ریزی، طراحی و اجرا میشوند. مقیاس این مجموعه ها معمولاً از چند واحد مسکونی تا ساختمانهای بلند و حتی مجموعه های بزرگ که به صورت ناحیه ا ی از شهر در آمد ه اند، متغیر است )عینی فر،1379،110. (در ایران همگام با روند رشد شهرنشینی، سیاست تولید مسکن انبوه در قالب مجموعه های مسکونی به عنوان یکی از راه های پاسخ به نیاز مسکن به سرعت گسترش یافت. آغاز دهه 1330 مصادف با آغاز بلندمرتبه سازی در تهران از یکسو و رواج ایده احداث کویها و شهرکهای مسکونی برای اسکان مهاجران و اقشار کم درآمد )نظیر چهارصد دستگاه و نازی آباد( بوده است. از دهه 1340احداث مجتمع های مسکونی برای اقشار میان درآمد، با مشارکت بخش خصوصی مورد توجه واقع شد که از این دست میتوان به ساخت شهرک اکباتان اشاره نمود.در ادامه با رواج بلندمرتبه سازی در دهه 1350 همراه با رونق اقتصادی بخش مسکن، احداث مجتمع های لوکس برای اقشار پردرآمد شدت گرفت که با وقوع انقلاب اسلامی از سرعت آن کاسته و پس از حدود یک دهه، مجددا از سر گرفته شد)عزیزی،1386 ،28).بررسی گونه شناسی معماری ایران نشان می دهد که شکل گیری بنا چه به صورت منفرد و چه به صورت مجتمع بر اساس ترکیب الگوی فضای (باز،نیمه باز،بسته) صورت گرفته است.

2-4-2 آسیب شناسی مجتمع های مسکونی

با توجه به کمبود مسکن و سیاست گذاری های اخیر برای تأمین آن  مطابق الگوی مصرف مسکن در کشور، فضای باز همچون حیاط و فضای نیمه باز همچون تراس از برنامه طراحی واحدهای مسکونی مستقل حذف یا بسیار محدودشده است.ایجاد شرایط مطلوب به گونه ای که ساکنان هر واحد مسکونی فضای باز را ادامه فضای بسته خانه و مکان فعالیت های مکمل زندگی روزمره به شمار آورند، می تواند نقش مهمی در زندگی شهری داشته باشد. فضاهای باز مسکونی هم از نظر برقراری روابط اجتماعی در مقیاس همسایگی و هم از نظر ذخیره سازی انرژی اهمیت می یابد. وجود سلسله مراتب در فضاهای دسترسی و ایجاد رابطه ای منسجم ، پیوسته و خوانا بین سه عنصر فضاهای بسته، نیمه باز و باز عاملی موثر در طراحی مسکن خواهد بود. در نتیجه ارائه راهکارهایی که لازم است در طراحی فضاهای باز و نیمه باز مسکونی در نظر گرفته شوند تا با ایجاد فضاهایی قابل دسترس، انعطاف پذیر، پویا امکان تعاملات اجتماعی و بهره وری از انرژِی های تجدید پذیر را فراهم آورد، ضروری به نظر می رسد.

2-4-3 بررسی فضاهای باز و نیمه باز در مجتمع های مسکونی

(تصاویر در فایل اصلی قابل مشاهده است)

: نمود فضای های باز و نیمه باز در بالکن و بام هر واحد مسکونی

محدودیت های موجود در شهرهای بزرگ، منجر به گسترش ساخت مجتمع های مسکونی و کاهش سهم حیاط خصوصی در معماری معاصر گردیده است. فضای باز و نیمه باز مسکونی علاوه بر تأمین نور و روشنایی فضاهای داخلی و تهویه طبیعی، به عنوان فرصتی برای ارتباط بیشتر با طبیعت و مکانی برای تعاملات اجتماعی است. با توجه به محدودیت های فضای داخلی واحدهای مسکونی و سابقه سنتی حضور حیاط در زندگی ایرانی، فضای باز مجالی برای گسترش عملکرد فضای داخلی و رابطه ان با فضای بیرونی است. بنابراین، بازنگری و شناخت وضع موجود فضاهای باز و نیمه باز، زمینه ساز طراحی آگاهانه تر فضاهای باز مسکونی در آینده است. (قاضی زاده،1385)

چنانچه فضاهای باز و نیمه باز مسکونی پاسخگوی نیازها و خواسته های فردی و اجتماعی ساکنین در سنین مختلف باشد، می توان بخش زیادی از فعالیت های زندگی را از فضای داخلی به فضاهای بیرونی مجموعه ها منتقل و کمبودهای زندگی در واحدهای مسکونی با مساحت کم را تا حدودی جبران نمود. فضاهای باز مسکونی، ضمن فراهم آوردن موقعیت هایی برای رشد خلاقیت، زمینه معاشرت، تعامل و تقابل اجتماعی، و کاربردهایی همچون ایجاد ارتباط، آرامش.مهمترین مؤلفه های قابل بررسی که در طراحی فضاهای باز و نیمه باز بسیار مؤثر می باشنداز جمله انعطاف پذیری، تنوع پذیری، تطبیق پذیری و تغییر پذیری می باشند که در ذیل به آن اشاره شده است.

Abstract

Today due to massive and miniaturization construction policies in major

cities, traditional houses have lost their concept and perception and have become more like shelters due to reduce in their usage; as building complexes, lacking comfort factors and activities, are becoming more extensive.

Time, as passes, makes alternation of needs and concepts more unavoidable. However, some psychological and individual needs are more resistant and time may merely change their form not their nature. An example of mentioned human needs is need of nature, privacy or expanding their social relationship which are shown in some residential architecture elements such as yard or balcony.

This research aims a comprehensive study in the concept and application of open and semi-open spaces in residential architecture. Open spaces such as yards, or semi-open spaces like balconies are significant elements of residential architecture which are reach in form, concept and application; and their relationship to close spaces creates an exceptional experience of space.

 Therefore, the research firstly studies the history of residential complex start in Iran, next continues understanding the concept of these spaces with two approaches of tradition and building codes and then these spaces will be discussed as climatic factors to provide sustainable architecture.

The aim of this study is the necessity of considering open and semi-open spaces as elements to increase the quality of dwellings and also as factors to decrease energy consumption and fulfill sustainable architecture.

In conclusion, by considering the concept of open and semi-open spaces and their influence as an element of sustainable architecture in residential buildings, architectural suggestions and recommendation for contemporary dwelling design will be presented.  

منابع

1.       آشنایی با معماری مسکونی ایران گونه شناسی درونگرا، معماریان،انتشارات دانشگاه علم و صنعت،1375

آیین نامه طراحی راه های شهری (مسیرهای پیاده-دسترسی ها)، معاونت شهرسازی، وزارت مسکن و شهرسازی

3.       احمدی، فرهاد،شهر-خانه-حیاط مرکزی ( شهر،خانه پایدار-شهر خانه آیینی)، صفه41،ص90،پاییز و زمستان ۱۳۸۴

اکرمی، غلامرضا،استد راهنما،رازجویان، محمود،رساله دکتری،حیات مدرسه نقش فضای باز در مدارس ابتدایی،دانشگاه شهید بهشتی،1388

اصول پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی ( از دید صاحب نظران و متخصصان ایرانی)، سجادی، پروین، پوردهیمی، شهرام، صفه 51، پاییز و زمستان 1389

آسایش حرارتی در فضای باز شهر تهران، امین دلدار،ساناز،حیدری،شاهین، رساله کارشناسی ارشد انرژی، تیر1390

بمانیان، محمد رضا، نسیم رستم غلامی و جنت رحمت پناه ( 1389 ) عناصر هویت ساز در معماری سنتی خانه های ایرانی، دو فصلنامه علمی –پژوهشی مطالعات هنر اسلامی /شماره سیزدهم /پاییز -زمستان 138

بهزادفر، مصطفی؛ منعام،علیرضا، تأثیر ضریب دید به آسمان در آسایش حرارتی کاربران فضای باز شهری،بررسی بوستان های منتخب شهر تهران، آرمانشهر5،34،1389    

بررسی نقش فضاهای باز مشترک در مجتمع های مسکونی امروز به عنوان یکی از عوامل پایداری اجتماعی در معماری بومی در افزایش امنیت شهری  زهرا صمدی فرد  ، خسرو موحد  ، حیدر جهانبخش، همایش معماری و شهرسازی و توسعه پایدار،1381

بمانیان، محمدرضا، محمودی نژاد، هادی، امنیت و طراحی شهری، تهران، 1388

پارسی، فرامرز،1387

پاکزاد، جهانشاه، مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی شهری، تهران، انتشارات شهیدی،1386

پتانسیل سنجی انرژی باد و نقش بنیادین آن در تهویه مطبوع و زدودن رطوبت، مهناز محمودی،آرمانشهر شماره1389،4

14.    پوردهیمی، شهرام "فضاهای باز در مجموعه های مسکونی"، صفه 36، پاییز و زمستان 1389

پوردهیمی، شهرام، نورتقانی، عبدالمجید، ) بهار 1392 (، هویت و مسکن؛ بررسی ساز و کار تعامتل هویتت ستاکنین و محتیط مستکونی، فصل نامه، مسکن و محیط روستا، شماره 141

پوردهیمی شهرام،ساخت و ساز همساز با اقلیم، صفه 28، بهار و تابستان 1378

پیرنیا، محمدکریم  "آشنایی با معماری اسلامی ایران"، تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران،  1378

تأثیر نور روز بر انسان، فرآیند ادراکی و زیست شناسی-روانی روشنایی روز)،پوردهیمی، شهرام، حاجی سید جوادی، فریبرز،صفه36، پاییز و زمستان 1389

19.    توکلی، نیکی؛ ماجدی، حمید،عملکرد محیط های سبز و طبیعی در ارتقاءسلامت روحی- روانی انسان، هویت شهر،شماره13،بهار 1392، ص 23-33

تسهیلات پیاده روی، سازمان برنامه بودجه، معاونت امور فنی، دفتر تحقیقات و معیارهای فنی، تهران،1375

توسعه پایدار و مفاهیم آن در معماری مسکونی ایران، مهدی زندیه؛ پروردی نژاد، نشریه مسکن و محیط روستا،1389

تعیین الگوی بهینه حیاط مرکزی در مسکن سنتی دزفول با تکیه بر تحلیل سایه دریافتی سطوح مختلف حیاط، محسن، تابان؛ پورجعفر،محمدرضا؛ حیدری،شاهین، باغ نظر،شماره27، زمستان 92

توسعه سامانه بام سبز بر اساس معیارهای توسعه پایدار در ایران، کشتار قلاتی، احمدرضا، نشریه هویت شهر، شماره6، بهار و تابستان 1389

حائری، محمدرضا "خانه، فرهنگ، طبیعت)بررسی معماری خانه های تاریخی و معاصر به منظور تدوین فرآیند و معیارهای طراحی خانه("، تهران، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری. 1388

25.    حیدری نژاد، قاسم  "آسایش حرارتی"، تهران، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. 1388

حیدری،مهتا؛حسینی،باقر، تغییر فضای بازمسکونی روشیمستقیم درتوسعه منظر شهری، سومین همایش ملیفضایسبز و منظر شهری، بهار 1387

حیدری، شاهین، دمای آسایش حرارتی مردم تهران، مجله هنرهای زیبا، شماره28،تابستان1388

خلیلی،میترا،مقایسه متغیرهای تأثیرگذار برآسایش حرارتی و نمود آن ها در طراحی و ساخت معماری سنتی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دا تهران1387نشگاه تهران

دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران "مقررات شهرسازی و معماری و طرح های توسعۀ عمرانی"،تهران، توسعه ایران، 1383

روحی زاده، امیر رضا ، معماری تنظیم شرایط محیطی،انتشارات عصر کنکاش، چاپ اول ،1387،93-96 (بهشتی55)

31.    رازجویان،محمود،آسایش به وسیله معماری همساز با اقلیم، تهران،دانشگاه شهید بهشتی،1369

زارع، لیلا؛ نقی زاده، محمد، رابطه طبیعت و حیاط مرکزی ( با نگاه به معماری سکن ایرانی-کاشان)، هویت شهر، شماره 12،زمستان1391

زالفیان، مرتضی،بحرینی،حسین، طراحی فضای شهری با تأکید بر حرکت عابر پیاده، کارشناسی ارشد ظهری،تیر 1389

شربیان، محمد حسن،تاملی نظری برجامعه شناسی امنیت اجتماعی، سایت انسان شناسی و فرهنگ،www. anthroplogy.ir،شهریور 1392

شکیبامنش،امیر؛ قربانیان، مهشید، تنظیم شرایط محیطی، اصول و مبانی اقلیم شناسی، نشر هاله، تیر 1388

صارمی، علی اکبر؛ رادمرد، تقی، ارزشهای پایدار در معماری ایران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور1376

طراحی فضاهای آموزشی با تاکید بر مطلوبیت فضای باز،سعید عظمتی،استاد راهنما:دکتر اسماعیل ضرغامی،پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی معماری تیر 1391دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

طاهباز،منصوره،طراحی سایه در فضای باز، نشریه هنرهای زیبا،شماره 27،38تهران،1386

طبیبیان، منوچهر و همکاران، بازتاباب سلسله مراتب در شهرهای ایرانی اسلامی، آرمان شهر شماره،  1391

طراحی مجموعه مسکونی مبتنی بر کاهش مصرف انرژی در اقلیم گرم و مرطوب، شجاعی پور، سلمان، قیابکلو، زهرا، رساله کارشناسی ارشد، شهریور 1388

ضوابط و مقررات شهرسازیو معماری برای افراد معلول جسمی-حرکتی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن بخش تحقیقاتطراحی محیط و انرژی،1378

عامری سیاهویی، حمید، نقش معماری در پیشگیری از جرم، تهران، انتشارات مجد،  1387

عینی فر، علیرضا؛ قاضی زاده،ندا، گونه شناسی مجتمع های مسکونی تهران با معیار فضای باز، آرمانشهر شماره35، 1389

عینی فر،علیرضا، الگویی برای تحلیل انعطاف پذیری در مسکن سنتی ایران،مجله هنرهای زیبا شماره 13، بهار 1382

فصلنامه مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی، مجله آبادی، شماره 23، زمستان 1375

قاسم زاده، مسعود، محیط مناسب برای رشد کودکان، پایانامه کارشناسی ارشد معماری، تهران، بهشتی،1367

قاضی زاده،ندا؛ عینی فر، علیرضا؛ بهزادفر، مصطفی، تأثیر طراحی فضای باز مجتمع های مسکونی در شکل گیری حس تعلق به فضا، رساله دکتری، پردیس هنرهای زیبا،1385

قیابکلو، زهرا،الگوی حرکت سایه و طراحی سایت، نشریه هنرهای زیبا،58-68

قیابکلو، زهرا، روش های تخمین محدوده آسایش حرارتی، مجله هنرهای زیبا،شماره10، زمستان 1380

قیاسوند،جواد، تعامل معماری و انرژی های نو،

51.    کسمایی، مرتضی  "اقلیم و معماری"، اصفهان، نشر خاک،1382

52.    کسمایی، مرتضی  "پهنه بندی و راهنمای طراحی اقلیمی)معتدل ومرطوب("، تهران، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن،1388

گل،یان،زندگی در فضای باز میان ساختمان ها، ترجمه شیما شصتی، انتشارات جهاد دانشگاهی،1387

لنگ، جان ، آفرینش نظریه های معماری )نقش علوم رفتاری در طراحی محیط(، علیرضا عینی فر، انتشارات دانشگاه تهران، 1388

مبانی فضای سبز شهری،کامبیز بهرام سلطانی،معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن،1384

محمد صادق عابدینی،معماری ایرانی ، الگوی واقعی مسکن پایدار، هفته نامه خبری مسکن

محمودی نژاد،هادی؛پورجعفر،محمدرضا؛ اثر عوامل طبیعی در کاهش مصرف انرژی مسکن (جستاری برالتزام و طراحی اقلیمی با تأکید بر مناطق سردسیر ایران)، مجله راه و ساختمان،شماره 1389،42

محمودی زرندی،مهناز، ارزیابی چگونگی تأثیرگذاری بام سبز در کاهش دمای محیط، باغ نظر،شماره20، بهار1391

مرکز آمار ایران  "نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385 "، تهران، مرکز آمار ایران.

معتضدیان، آسیه، استاد راهنما،شیبانی،آسایش در فضای باز،رساله کارشناسی ارشد منظر، دانشگاه شهید بهشتی،سال88-89

منابع انرژی تجدید پذیر، دفتر انرژی های نو، معاونت امور انرژی وزارت نیرو، تهران 1375

مهدوی نژاد،محمد جواد؛ منصورپور،مجید، محرمیت در الگوی مسکن بومی و به کارگیری آن درمعماری معاصر تهران، 1390

مور،فولر،سیستم های کنترل محیط زیست(تنظیم شرایط محیطی، کی نژاد،محمد علی،انتشارات دانشگاه هنر اسلامی،1382

نشریه هنرهای زیبا،تیپولوژی مجتمع های مسکونی،شماره 22، زمستان 1386

نوذری،شعله، رهنمودهای طراحی فضاهای باز مسکونی ،صفه39، پاییز و زمستان 1383

66.     واتسون، دانلد و لبز، کنت "طراحی اقلیمی" ، ترجمه وحید قبادیان و محمد فیض مهدوی، انتشارات دانشگاه تهران، 1387

67.    وب سایت انجمن مفاخر معماری ایران ، معماری ایرانی-الگوی مسکن پایدار  http://ammi.ir/Go/4112

ویژگی های کیفی مسکن مطلوب (مبانی طراحی و روش های تحصیل آن )،دکتر محمد نقی زاده، پایانامه کارشناسی ارشد معماری پردیس هنرهای زیبا تهران،1 سمیع آذر، علیرضا، 1385

یزدانی، سمیرا، تیموری، سیاوش، تأثیر فضاهای باز مجتمع های مسکونی بر افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین، نشریه هویت شهر، شماره 15، پاییز 1392

Gehl,Jan, "Life between building", Van Nostrand Rienhold, New york, 1987

Memarian, Gholamhossein. & Brown, Frank. (2006) The Shared Characteristic of Iranian and Arab Courtyard House .In Edwards, B. (Ed.) "Courtyard Housing: Past, Present and Future", Abingdon, Oxon; New York, Taylor & Francis.

Brown, Michael J., Grimmond, Sue & Ratti, Carlo (2001) 'Comparison of Methodologies for Computing Sky View Factor in Urban Environments', "International Society of Environmental Hydraulics Conference", Arizona State University, Tempe, Arizona, USA.,

Becker, P., Erhart, D. W. & Smith, A. P. (1989) 'Analysis of Forest Light Environments Part I. Computerized Estimation of Solar Radiation from Hemispherical Canopy Photographs', "Agricultural and Forest Meteorology", 44: 217-232.

Bryan, Harvey (2001) "Outdoor Design Criteria for the Central Phoenix/East Valley Light Rail Transit System", Arizona, Arizona State University.

Giridharan, R., Lau, S. S. Y., Ganesan, S. & Givoni, B. (2008) 'Lowering the Outdoor Temperature in High-Rise High-Density Residential Developments of Coastal Hong Kong: The Vegetation Influence', "Building and Environment", 43: 1583-1595.

Cooper, Marcus, Clare and Wendy Sarkissian ,(1986), Housing as if People Mattered, Berkeley:University of California press

Naghizadeh, M. (1997). the features of Islamic City in Islamic Texts. Journal of Fine Arts (4.,5