پایان نامه بررسی چرخه مدیریت دانش با رویکرد فازی در شرکت مادر تخصصی توانیر

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

(M.A(

مدیریت دولتی گرایش منابع انسانی

تابستان 91

چکیده

دانش در دنیای پیشرفته امروز سازمان ها، به سرعت در حال تبدیل شدن به مزیت رقابتی اصلی شده است و می تواند برای سازمانهایی که به خوبی آن را می شناسند و مدیریت می کنند، فراهم آورنده فرصت و در عین حال برای سازمانهایی که تحولات محیط را نمی شناسند یا نمی خواهند بشناسند ، به عنوان تهدید جدی قلمداد شود. در حقیقت مدیریت دانش که اکنون خود را به عنوان ابزار کلیدی مدیریت قرن جدید مطرح کرده است، فرآیند خلق، سازماندهی، تبادل و بکاربستن دانش است که به سازمان کمک می کند تا بصیرت و درک لازم را از تجربه خود به دست آورند. در حقیقت این تحقیق به منظور رسیدن به اهدافی همچون تعیین وضعیت چرخه مدیریت دانش در چهار حلقه خلق دانش، سازماندهی، اشاعه و بکار بستن و فراهم آوردن مقدمات لازم برای ارتقای کیفیت و اثربخشی شرکت توانیر در راستای دستیابی به اهداف مربوطه می باشد .در این راستا روش تحقیق استفاده شده، کاربردی از نوع علی توصیفی می باشد. جامعه آماری این تحقیق شرکت مادر تخصصی توانیر به علت تنوع وظایف، وجود افراد متخصص و دارای تحصیلات عالیه به تعداد کافی مد نظر قرار گرفت. در روش نمونه گیری نیز گروههای مختلفی از کارکنان داشتیم ولی چون تاثیری در جمع آوری اطلاعات نداشت از نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد .تجزیه و تحلیل اطلاعات توصیفی و تحلیلی است و داده های بدست آمده از جمع آوری پرسشنامه به وسیله برنامه نرم افزاری spss، ارایه جداول توزیع فراوانی، آزمون دو جمله ای، آزمون فریدمن، استفاده از ضریب همبستگی و استفاده از تاپسیس فازی برای اولویت بندی حلقه ها استفاده شده است. نتایج حاصل به این صورت است که بین حلقه های سازماندهی دانش، بکاربستن دانش و مبادله دانش با وضعیت مطلوب آن تفاوت متوسطی وجود دارد و بین حلقه خلق دانش با وضعبت مطلوب آن تفاوت کمی وجود دارد .

کلید واژه ها: مدیریت دانش، چرخه، رویکرد فازی

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1 مقدمه

 دانش در دنیای پیشرفته امروز سازمان ها، به سرعت در حال تبدیل شدن به مزیت رقابتی اصلی شده است و می تواند برای سازمانهایی که به خوبی آن را می شناسند و مدیریت می کنند، فراهم آورنده فرصت و در عین حال برای سازمانهایی که تحولات محیط را نمی شناسند یا نمی خواهند بشناسند، به عنوان تهدید جدی قلمداد شود. در حقیقت مدیریت دانش که اکنون خود را به عنوان ابزار کلیدی مدیریت قرن جدید مطرح کرده است، فرآیند خلق، سازماندهی، تبادل و بکاربستن دانش است که به سازمان کمک می کند تا بصیرت و درک لازم را از تجربه خود به دست آورند. مدیریت دانش، ضمن اینکه به حل مشکل، تصمیم گیری، ‌برنامه ریزی استراتژیک، یادگیری پویا و... کمک می کند، از زوال داراییهای ذهنی جلوگیری کرده به آگاهی سازمان می افزاید. ارتباط تنگاتنگی که میان مدیریت دانش و مفاهیمی مانند نوآوری، سازمانهای یادگیرنده، بهره وری و سایر مفاهیم ارزنده که مولفه های کلیدی رقابت و حیات سازمانی هستند، وجود دارد، اهمیت توجه و استفاده از مدیریت دانش را چند برابر     می کند. بهره وری، کارایی، مسئولیت پذیری، توانایی رقابت و نوآوری سازمانهای پیشرو در استفاده از مدیریت دانش، دلیل و شاهدی قوی است بر اینکه سازمان ها با غفلت از مدیریت دانش،‌ دیر یا زود به سمت زوال و نابودی حرکت خواهند کرد. در حقیقت در محیط پرتلاطم کنونی که دانش به عنوان منبع اساسی اقتصادی، جایگزین سرمایه، منابع طبیعی و نیروی کار شده است و منبع ضروری و پایدار برای مزیت رقابتی محسوب می شود، مدیریت صحیح دانش، رمزتداوم بقای سازمان ها است. مدیریت دانش، یکی از رویکردهای مهم و ارزشمندی است که سازمان های پیشرو با استقرار آن، ضمن حفظ تخصص فنی خود، از افت دانش حیاتی که از بازنشستگی، کوچک سازی یا اخراج کارکنان و تغییرات ساخت حافظه انسانی ناشی می شود، جلوگیری می کنند(نوناکا،1991،ص96 )

 1-2 بیان مسأله پژوهش

مدیریت دانش، شامل همه‌ی روش هایی است که سازمان، دارایی های دانش خود را اداره می کند که شامل چگونگی جمع آوری، ذخیره سازی، انتقال، بکار گیری، به روز سازی و ایجاد دانش است .

مدیریت دانش اشتهار خود را از طریق به کارگیری دانش به منظور ایجاد هماهنگی در انجام تغیرات پویا در سازمان و رشد و توسعه نظامهایی برای تسریع انطباق‌پذیری سیستم با تغییرات محیط پیرامون کسب کرده است. سازمانها باید قادر به خلق و به کارگیری دانش جدید و بازسازی دانش موجود برای دستیابی به اهداف خویش باشند. در حالی‌که مدیریت دانش تاکید زیادی بر فناوری اطلاعات می‌کند و در بسیاری از موارد به‌عنوان مدیریت بر اساس فناوری تعریف می‌شود، اما در حقیقت مفهومی فراتر از آن دارد. داون پورت و پروساک (2000 ) مؤلفه‌های اساسی مدیریت دانش را شامل موارد زیر می‌داند:

1-فرهنگ: ارزشها و باورهای اعضای سازمان در زمینه مفاهیم اطلاعات و دانش؛
۲- فرایند اجرایی: چگونگی بهره‌گیری افراد از اطلاعات و دانش در سازمانها؛
۳- سیاستها: راهکارهای مقابله با موانع موجود در فرایند تسهیم دانش و اطلاعات در سازمان؛

4-فناوری : سیستم های اطلاعاتی موجود در سازمان ؛

امروزه دانش یک منبع ارزشمند و استراتژیک برای سازمان ها محسوب می شود جوامع فراصنعتی     عمده ترین اتکای خود را بر دسترسی به دانش بیشتر و بروزتر استوار ساخته اند. تولید مستمر دانش با ارزش، سازماندهی و اشاعه آن در سراسر سازمان و بکارگیری آن در خدمات و در واقع مدیریت سرمایه های دانشی می تواند به سازمان منافع کیفی و کمی بی شماری ببخشد. با توجه به اهمیت مدیریت دانش و مزایای فراوان استفاده از آن در تمامی سازمانها، این تحقیق سعی بر آن دارد تا با بررسی وضع موجود چرخه مدیریت دانش در شرکت مادر تخصصی(به عنوان نمونه) بر اساس مدل مدیریت دانش جاشاپارا، خلق دانش، سازماندهی دانش، تبادل دانش و بکاربستن دانش را در شرکت مادر تخصصی توانیر مورد بررسی قرار دهد تا باتکیه بر تجربیات و انطباق آن بر مفاهیم و نظریات علمی به بررسی اثرات پیاده سازی مدل مدیریت دانش با هدف بهبود مستمر فعالیتها در دستیابی به گوشه ای کوچک از چشم انداز مدیریت دانش یعنی اندوختن، سازماندهی و بکاربستن آنچه می دانیم در جهت افزایش راندمان و     بهره وری در شرکت توانیر بپردازد .

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش :

مدیریت دانش به عنوان یک موضوع مهم در عرصه مدیریت به شمار می رود. این موضوع نه تنها به عنوان یک ابزار یا یک منبع مدنظر بوده بلکه یک ساختار اجتماعی نیز به شمار می رود. می توان گفت که فرآیند حاصل ازانتقال و جریان اطلاعات و آگاهی و ارتباطات دو جانبه و وابسته است. یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر سازمان های دانش محور طرح های آن سازمان می باشد. در طرح ها شناسایی دانش و مدیریت بر آن بسیار مهم می باشد. مدیریت دانش به عنوان عامل کمک کننده مهمی در بیشتر حوزه های تصمیم گیری و کنترل مدیریتی شناخته می شود. این تحقیق می تواند به شناخت و درک بیشتر مفهوم مدیریت دانش، چرخه مدیریت دانش،حلقه ها و سایر عوامل مربوط به مدیریت دانش منجر شود. بنابراین می تواند دارای کارکرد شناختی باشد. به علاوه می توان از این تحقیق، برای معرفی چرخه مدیریت دانش، حلقه ها و سایر عوامل مربوط به آن و معرفی مزایا و منافع آن استفاده کرد و توجه و انگیزه لازم را جهت استفاده از آن در شرکت فراهم ساخت و مدل مورد استفاده، یافته ها و توصیه های این تحقیق را به کار بست تا هم بسیاری مشکلات جاری شرکت که استفاده از مدیریت دانش می تواند در حل آن مثمرثمر باشد، برطرف شود و هم به محیط رقابتی قدرت بیشتری داده شود. از این جهت این تحقیق را می توان دارای کارکرد کاربردی نیز دانست. جدید و نو بودن این موضوع در مباحث مدیریت، انجام نشدن تحقیقی در این زمینه در سازمانهای کشور، لزوم استفاده از جدیدترین موضوعات و توصیه ها در اداره سازمانها و علاقه محقق به انجام تحقیق در این زمینه، موجب انتخاب موضوع مدیریت دانش شده است .

1-4 اهداف پژوهش :

این تحقیق به منظور رسیدن به اهداف زیر انجام شده است :

تعیین وضعیت شرکت توانیر به لحاظ چرخه مدیریت دانش در چهار حلقه خلق دانش ، سازماندهی، اشاعه وبکاربستن

فراهم آوردن مقدمات لازم برای ارتقای کیفیت و اثربخشی شرکت توانیر در راستای دستیابی به اهداف مربوطه

تحلیل حلقه های چرخه مدیریت دانش با رویکردی فازی در شرکت توانیر

اولویت بندی حلقه های چرخه مدیریت دانش در شرکت توانیر با استفاده از تاپسیس فازی

1-5 سوال های پژوهش :

وضعیت شرکت توانیر به لحاظ چرخه مدیریت دانش در چهار حلقه خلق دانش سازماندهی اشاعه و بکاربستن به چه صورت می باشد ؟

مقدمات لازم برای ارتقای کیفیت و اثربخشی شرکت توانیر در راستای اهداف مربوطه به چه صورت می باشد ؟

حلقه های چرخه مدیریت دانش با رویکردی فازی در شرکت توانیر به چه صورت می باشد؟

اولویت بندی حلقه های چرخه مدیریت دانش در شرکت توانیر با استفاده از تاپسیس فازی به چه صورت می باشد ؟

1-6 فرضیه های پژوهش

فرضیه اول : وضعیت موجود حلقه خلق دانش در شرکت مادر تخصصی توانیر از وضعیت مطلوب برخوردار است .

فرضیه دوم : وضعیت موجود حلقه سازماندهی دانش در شرکت مادر تخصصی توانیر از وضعیت مطلوب برخوردار است .

فرضیه سوم : وضعیت موجود حلقه مبادله دانش در شرکت مادر تخصصی توانیر از وضعیت مطلوب برخوردار است .

فرضیه چهارم : وضعیت موجود حلقه بکاربستن دانش در شرکت مادر تخصصی توانیر از وضعیت مطلوب برخوردار است .

فرضیه پنجم : درجه همبستگی بین حلقه های مدیریت دانش در شرکت مادر تخصصی توانیر از وضعیت مطلوب برخوردار است .

1-7 مدل تحلیلی پژوهش

مفاهیم برای قابل استفاده بودن ،باید شاخص های تجربی داشته باشند. مفاهیم فقط ابزارهایی هستند که برای فهم سریع مسایل به کار می آیند. آن ها چکیده هایی انتزاعی از یک مجموعه ی کلی از رفتارها، نگرش ها و ویژگی هایی هستند که چیزی مشترک دارند. مفهوم سازی ،کاری بیشتر از تعریف ساده یا قراردادی واژگان فنی یک علم است. این کار، ساختن مفهوم انتزاعی برای فهمیدن امر واقعی است. لذا در مفهوم سازی به همه جنبه های واقعیت مورد نظر توجه نشده، بلکه فقط آن جنبه هایی که از نظر محقق اصلی، برگرفته می شود .ساختن یک مفهوم در گام اول عبارت است از تعیین ابعادی که آن را تشکیل می دهد و امر واقعی را منعکس می سازد.گام بعدی در ساختن مفهوم، تعریف شاخص هایی است که به کمک آن بتوان ابعاد مفهوم را اندازه گیری کرد. در بیشتر موارد در علوم اجتماعی، مفاهیم و ابعادشان با نشانه هایی که مستقیماً قابل مشاهده باشند، تعریف نمی شوند، اما باید دانست که درکار تحقیق مفهوم سازی، لفاظی محض نیست. هدف این است که ما را به شناختن امور واقعی هدایت کند. نقش شاخص ها همین است(کیوی،1382،ص45 ). جدول 1 مدل تحلیلی تحقیق را نشان می دهد .

Abstract

Knowledge in advanced world of organizations is going to be the main competitive advantage and for those organizations which comprehend and manage it correctly, it can provide various opportunities. In the same time organizations which have no interest about knowledge will be in serious threaten.

In fact knowledge management which has raised itself as a key tool in management of current century, is process of creation, organization, swapping and applying of knowledge which help organizations to acquire insight and comprehension from their experience.

This research intends to determine a way for investigation of the situation of knowledge management cycle in four rings called: knowledge creating, organizing, applying and providing necessary steps for quality escalation and effectiveness of TAVANIR company for earning the related aims. The applied method is descriptive.

Population in this research is TAVANIR staff which was chosen because of variety of their duties and existence of expert and graduated personnel. In sampling method, there were different kinds of staff. Because, classification of staff had no effect in data gathering, so we applied stochastic sampling. The method of data analysis is descriptive and the data obtained from questionnaires are analyzed by SPSS software, frequency distribution table, binomial test and Friedman test. Correlation coefficient and fuzzy TOPSIS is used for prioritization of rings.

The outcome of analysis is in a way that between rings of knowledge organization, knowledge application and knowledge swapping with desired situation, there are middle differences while  in compare of knowledge creation and desired one, there is just little differences.

Key words: knowledge management- cycle- fuzzy approach

منابع :

آذر،عادل،(1383)، آمار و کاربرد آن در مدیریت ،انتشارات سمت، تهران، چاپ سوم.

ابطحی، سیدحسین – صلواتی،عادل(1383 )، مدیریت دانش در سازمان، نشر پیوند نو، چاپ اول.

افرازه،عباس،(1386) مدیریت دانش(مفاهیم،مدل ها،اندازه گیری و پیاده)، ناشرمولف، چاپ دوم.

انتظاری،علی،(1385)مقایسه فرهنگ دانایی بین موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی،دانشکده صداو سیما و دانشکده صنعت هواپیمایی کشور. پایان نامه کارشناسی ارشد. موسسه عالی آموزش و پژوهش سازمان مدیریت و برنامه ریزی،تهران.

بازرگان، ع،(1376)،روش تحقیق در علوم رفتاری،انتشارات آگاه، تهران.

برگرن برایان،(1386)،مبانی مدیریت دانش،ترجمه محمدقربانی وسیدمحمدباقری، کرج، موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت، چاپ اول.

بقایی نیا،مریم، (1386)،مدیریت دانش،پرتوملت،نشریه داخلی بانک ملت،سال دوم،شماره16

جعفری مقدم، سعید،(1385)مستندسازی تجربیات مدیران از دیدگاه مدیریت دانش، تهران، انتشارات پیوند نو.

حافظ نیا،م،ر(1382)مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی،انتشارات سمت، تهران، چاپ هشتم

خاکی، غ، ر،(1378)، روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی، کانون فرهنگی انتشارات داریت، تهران، چاپ دوم.

خرقانی سعید و مینو سلسله، 1385، چرخه مدیریت دانش، ماهنامه مدیریت دانش،شماره23

داونپورت، تامس اچ، پروساک لارنس، (1379)،مدیریت دانش، ترجمه حسین رحمان سرشت، تهران، نشر ساپکو.

رادینگ، آلن، (1383)،مدیریت دانش،ترجمه محمدحسین لطیفی، انتشارات سمت، چاپ اول.

ساروخانی، ب، (1382)،روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اقتصادی، تهران، چاپ هشتم.

صیف، محمدحسن و مقدادکرمی،(1383)،مدیریت دانایی، رویکردی استراتژیک، تدبیر، شماره 153، بهمن، صص24-20

عدلی، فریبا،(1384)،مدیریت دانش حرکت به فراسوی دانش، تهران، انتشارات فراشناختی اندیشه، چاپ اول .

علاقه بند، علی،(1382)،مبانی نظری و اصول مدیریت آموزشی، تهران، نشر روان.

فتحیان، محمد،(1384)، دانش مدیریت ضمنی در خلاقیت و نوآوری، نشریه تدبیر، شماره 164 دی ماه

کیوی، ریمون و کامپنهود، لوک، وان،(1382)، روش تحقیق در علوم اجتماعی، نشر توتیا

ماهنامه صنعت برق، مرداد1387، شماره 143 .

مک دانلد، جان، (1381)، مدیریت دانش، ترجمه بدری نیک فطرت، تهران .

نظری، عمران(1382)، مدیریت و انتقال دانش در سازمانها، مجموعه مقالات اولین کنفرانس توسعه   منابع انسانی، انتشارات موسسه مطالعات و بهره وری منابع انسانی.

Amin,A.Bargach,S.Donegan,J.&Others.(2001)Building a knowledge - sharing culture, Oilfield Review,49.

Blackler,F.(1996)."The knowledge , knowledge work and organization:An overview and interpretation" organization studies,102-1046.

Bouthillier,F &Shearer,K(2002)"Underestanding knowledge management and information management. The need for an empirical perspective",information research,8,1.

Jones,D,2003,"Knowledge management and technical communication: a convergence of ideas and skills"available at:

Kwakman,Kitty(2004)," The knowledge productive corporate university", university of twente publishing.

Milton,N.(2002).Knowledge Management(KM).Bound Guidance Note Series,5.1-40.

Nonaka.I.(1991)"The knowledge creating company",Harvard Business Review,vo1,64 .

Skyrme,D.(1999)KM basics,knowledge connection,David Skyrme Associates .

Smith,R,(2001)"Aroadmap for knowledge management" Journal of knowledge management,vo1,8No,p.6-16.