پایان نامه بررسی تاثیر هوش معنوی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستان های آموزشی و درمانی شهر بندرعباس

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته : M.A

گرایش: استراتژیک

سال تحصیلی: ١٣٩3  -  ١٣٩2

چکیده

این پژوهش به منظور بررسی تاثیر هوش معنوی بر کیفیت مراقبت های پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس اجرا گردید.روش این پژوهش از لحاظ نوع هدف، توصیفی-همبستگی، برحسب نتیجه کاربردی است است. پرستاران شاغل در این بیمارستانها جامعه آماری این پژوهش را تشکیل داده اند.

ازمیان این جامعه آماری 215 نفر پرستار به عنوان نمونه آماری با استفاده از روش تصادفی طبقه ای و ازطریق فرمول کوکران انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه پرسشنامه استاندارد هوش معنوی کینگ و پرسشنامه کیفیت مراقبت پرستاری پرسشنامه QUALPAC مورد آزمون واقع شدند.داده های گردآوری شده با استفاده از دو نرم افزار PLS  و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که تاثیر چهار مولفه هوش معنوی (تفکر انتقادی وجودی، توسعه موقعیت هوشیاری، ایجاد معنای شخصی، آگاهی متعالی) بر کیفیت مراقبت های پرستاری معناداری نبوده و در نهایت بین هوش معنوی و کیفیت مراقبت پرستاری همبستگی ضعیفی وجود دارد.

کلمات کلیدی : هوش معنوی , کیفیت مراقبت, پرستار

فصل اول

کلیات تحقیق

١-١- مقدمه

کیفیت ارائه خدمات و تولیدات همواره مورد توجه انسانها بوده است . شاید توسعه نوآوری و صنعت نیز ، برمبنای این اصل استوار باشد که انسان هیچگاه نسبت به وضع موجود خود راضی نیست و همواره سعی در بهبود آن داشته است .اهمیت کیفیت در بخش صنعت در دهه های 1950-۱۹۴۰ مورد توجه قرار گرفت و در علوم پزشکی از سا ل ۱۹۸۰ مطرح شد(رجبی پور میبدی و همکاران، 1388)

یکی از مشاغل کلیدی و مهم در محیط های بهداشتی درمانی پرستاری است(موصلی و همکاران، 1389) و پرستاران بیش از 70 درصد افراد تیم بهداشتی درمانی را تشکیل می دهند(هکاری و همکاران، 1389). در مراقبت نیز، به عنوان بخش مهم پرستاری، مورد قبول بیشتر پرستاران و محققان پرستاری بوده و مترادف اقدامات پرستاری است. این مفهوم، نمونه بارز احساس، فکر و عمل است که با خود راحتی جسمانی و روانی را فراهم می کند(بالجانی و همکاران، 1391).

علاوه بر موارد ذکر شده، اخیراً مطالعات زیادی در زمینه تأثیر معنویت در سازمانها و بهبود عملکرد افراد

انجام شده است که آن را به عنوان نیروی قدرتمندی جهت سازگاری و تطابق بهتر افراد در مواجهه با مشکلات معرفی کرده است. ورود معنویت به حرفه ها و مشاغل پدیده نوپایی است که می تواند تأثیر مثبتی در بهبود عملکرد و صلاحیت افراد و ارتقاء سازمان ها داشته باشد. هوش معنوی نیز سازهای جدید است که به معنای مجموعه ای از قابلیتهای فرد در ارتباط با منابع معنوی است که دربردارنده نوع مؤثری از سازگاری و رفتارحل مسأله است و بالاترین سطوح رشد را در حیطه های مختلف شناختی، اخلاقی، هیجانی، بین فردی و ... شامل می شود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیده های اطرافش و دستیابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری می نماید.حیطه های مختلف شناختی، اخلاقی، هیجانی، بین فردی و ... شامل می شود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیده های اطرافش و دستیابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری مینماید  این هوش به فرد دید کلی در مورد زندگی و همه تجارب و رویدادها میدهد و او را قادر به استفاده از ظرفیتها و منابع معنوى براى تصمیم گیرى هاى مهم و حل مسائل روزانه می کند(کریمی مونقی و همکاران، 1390).

پژوهش حاضر قصد دارد، علاوه بر سنجش میزان هوش معنوی و کیفیت مراقبت های پرستاری در بین پرستاران بیمارستانهای آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، تاثیر هوش معنوی بر کیفیت ارائه مراقبت های پرستاری در بیمارستان های مذکور را نیز بررسی نماید.

١-٢- بیان مسئله

هوش، از جمله هوش معنوی بیانگر مجموعه مهارت ها و توانایی های مختلف است که هر کدام به اشکال متفاوت در بافتهای اجتماعی و تاریخی ظاهر می شوند .والترز وگاردنر[1] عقیده دارند هوش مجموعه ای از توانایی هاست که فرد را در حل مشکلاتش توانا نموده و این راه حل ها را دریک فرهنگ خاص جای می دهد(باب الحوائجی و همکاران، 1390). معنویت نیز به عنوان یکی از ابعاد انسانیت شامل آگاهی وخودشناسی می شود. بیلوتا معتقد است معنویت، نیاز فراتر رفتن از خود در زندگی روزمره و یکپارچه شدن با کسی غیر از خودمان است، این آگاهی ممکن است منجر به تجربه ای شود که فراتر از خودمان است (غباری و همکاران، 1389). هوش معنوی ترکیبی از عناصر هوش ومعنویت است (باب الحوائجی و همکاران، 1390). یانگ در تعریفی بیان می دارد "هوش معنوی ظرفیت انسان است برای جستجو و پرسیدن سئوالات غایی درباره معنای زندگی و به طور همزمان تجربه پیوند یکپارچه بین هریک از ما و جهانی است که در آن زندگی می کنیم. با هوش معنوی به حل مشکلات با توجه به جایگاه معنا و ارزش آن مشکلات می پردازیم. هوشی که قادریم توسط آن به کارها و فعالیتهایمان معنا و مفهوم بخشیده و با استفاده از آن برمعنای عملکردمان آگاه شویم و دریابیم که کدامیک از اعمالمان از اعتبار بیشتری برخوردارند و کدام مسیر در زندگی مان بالاتر و عالی تر است تا آن را الگو و اسوه زندگی خود سازیم"(یانگ و ماو[2]، 2007). هوش معنوی سازه های معنویت و هوش را درون یک سازه جدید ترکیب می کند و به عنوان ظرفیت انسان برای پرسیدن سئوالات نهایی درباره معنای زندگی و تجربیات همزمان و ارتباط یکپارچه بین ما و دنیایی که در آن زندگی می کنیم تعریف شده است.آن یکی از هوش های چندگانه است و روش های متعددی را در برمی گیرد و می تواند زندگی درونی و روح را با زندگی بیرونی و کار در دنیا، یکپارچه و هماهنگ سازد . (باقری وهمکاران، 1390). هوش معنوى قادر است که هشیارى یا احساس پیوند با یک قدرت برتر یا یک وجود مقدس را تسهیل کند یا افزایش دهد.(معصومی و همکاران، 1388) درباره اجزاى تشکیل دهنده ى هوش معنوی (مولفه ها) نظرات مختلفى ارائه شده است.  ویگلسورث[3]( 2004)، هوش معنوی را به عنوان توانایی برای رفتار کردن همراه با دلسوزی و مهربانی و عقل و خرد با حفظ آرامش درونی و بیرونی بدون توجه به شرایط می داند.(سهرابی، 1387) نوبل و وگان[4] نیز هشت مؤلفه را برای هوش معنوی در نظر گرفتند که نشان دهنده رشد هوش معنوی است. این مؤلفه ها عبارتند از درستی و صراحت، تمامیت، تواضع، مهربانی، سخاوت، تحمل، مقاومت و پایداری و تمایل به برطرف کردن نیازهای دیگران(نوبل، 2000). همچنین ابعاد هوش معنوی از نظر کینگ[5] ، مجموعه ای از توانایی ها و قابلیت های ذهنی است ، که شامل : الف ) تفکر انتقادی وجودی ب) ایجاد معنای شخصی ج) آگاهی متعالی د) توسعه هوشیاری (صریحی و همکاران، 1390).درواقع این هوش بیشتر مربوط به پرسیدن است تا پاسخ دادن، بدین معنا که فرد سئوالات بیشتری را در مورد خود و زندگی و جهان پیرامون خود مطرح می کند.(مک مولن[6]، 2003). بحث هوش معنوی نه تنها در حوزه های فردی بلکه در حوزه های سازمانی نیزمورد توجه است و علاوه بر حوزه های روان شناختی، وارد سایر حوزه های علوم انسانی از جمله مدیریت شده و به جرات می توان گفت که شاید علت تحقیقات فزاینده در حوزه معنویت مشاهده تاثیر چشمگیر آن در بعد بهبود عملکرد فردی و سازمانی بوده (ساغروانی، 1389) و از طرفی سازمان هایی که به سطح بالاتری از کیفیت خدمات دست یابند، مزیت رقابتی پایدار خواهند داشت و با نظر به تاثیر انکار ناپذیر کیفیت در حوزه خدمات بهداشت و درمان (رجبی پورمیبدی و همکاران، 1388) و نقش پرستاران ، که به عنوان بزرگترین گروه در میان کارکنان بهداشتی درمانی بوده و از دیدگاه قانونی و اخلاقی، پاسخگوی کیفیت مراقبتهای ارائه شده می باشند(بازارگادی و همکاران، 1386)، ارائه مراقبت ها و خدمات با کیفیت مناسب به عنوان یک اولویت در نظام خدمات بهداشتی درمانی به ویژه در زمینه خدمات پرستاری مطرح شده است ، به طوری که در اغلب کشورها درجه بندی و اعتبار بخشی بیمارستان ها، تحت تاثیر مراقبت های پرستاری و کیفیت آن است (نیشابوری و همکاران، 1389). لذا با توجه به مطالب پیشگفت و باتوجه به مطالعات اندکی که دراین زمینه انجام پذیرفته پژوهشگر بر آن شد، به این سوال اصلی پاسخ دهد که، آیا هوش معنوی برکیفیت ارائه مراقبت ها توسط پرستاران، در بیمارستان های آموزشی و درمانی شهرستان بندرعباس تاثیر دارد ؟

١-٣- اهمیت پژوهش

معنویت و در راستای آن هوش معنوی در همه حوز ه های زندگی بشری می تواند موثر باشد و حوز ه های کاری و فعالیتهای اجتماعی بشر نیز از این امر مستثنی نیستند . پیاده سازی معنویت در محیط های کاری و سازمانهای اجتماعی سبب افزایش کارایی و بهره وری در آنهاست ولی متاسفانه اغلب در جوامع فناورانه امروزی این مهم به دست فراموشی سپرده می شود. این واقعیت در مورد انسان و روابط انسانی وجود دارد که بایستی به انسانها به عنوان موجودات انسانی، نگریسته شود نه اشیایی برای رسیدن سازمان به اهداف خود ( باب الحوائجی و همکاران، 1390).

 از طرفی مراقبت در مرکز اقدامات پرستاری قرار دارد(بالنجانی و همکاران، 1391) و در تاکید بر اهمیت نقش مراقبتی پرستار از سال 1990، هنچیلف[7]، مراقبت از مددجو را اساس پرستاری دانسته و معتقد است صرف نظر از هر تغییری که در نقش حرفه ای پرستار به وجود آید مراقبت از مددجو به عنوان اساس این حرفه پا برجا خواهد بود. مراقبت همراه با احترام قایل شدن و محترم شمردن حیات یک انسان جزو اساس جدایی ناپذیر در نقش و وظیفه پرستاری است.در ایفای این نقش ، پرستار کل نیازهای مراقبت بهداشتی مددجو را که شامل روش هایی برای توانبخشی عاطفی، روحی و رفاه اجتماعی است مشخص می کند. در واقع مراقبت به مددجو و خانواده برای تدوین اهداف و دستیابی به آنها با حداقل هزینه ، زمان و انرژی کمک می کند(معصومی و همکاران، 1388). همچنین بدلیل تأکید فراوان روی مدیریت منابع، کنترل هزینه، اثربخشی مراقبت از بیمار، ارتقاء کیفیت ومسئولیت پذیری، مراقبت خوب از بیمار امری ضروری است(معماریان وهمکاران، 1392).

 در مجموع با عنایت به اهمیت و ضرورت مفاهیم هوش معنوی و کیفیت مراقبت های پرستاری که در بالا اشاره شد با لزوم توجه به این دو مفهوم، این تحقیق با بررسی هوش معنوی به عنوان عامل تاثیر گذار بر کیفیت مراقبت های پرستاران بیمارستانهای آموزشی درمانی بندرعباس، با ارائه پیشنهادات لازم به منظور بهبود وضعیت کیفیت مراقبت در بیمارستان ها بپردازد تا با تعمیم نتایج آن برای مدیران و کارکنان کلیه بیمارستانهای دولتی و خصوصی، در برنامه ریزی ها و اتخاذ خط مشی های مناسب، مفید واقع گردد.

١-٤- اهداف پژوهش

الف- هدف کلی:

-بررسی تاثیر هوش معنوی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس

ب- اهداف اختصاصی:

-بررسی تاثیر تفکر انتقادی وجودی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس

-بررسی تاثیر ایجاد معنای شخصی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر

 بندرعباس

-بررسی تاثیرآگاهی متعالی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس

-بررسی تاثیرتوسعه موقعیت هوشیاری برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر

بندرعباس

١-٥- سئوالات پژوهش

الف-سوال اصلی:

-آیا هوش معنوی برکیفیت مراقبت پرستاری پرستاران بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس تاثیر دارد؟

ب-سوالات فرعی:

1-آیا تفکر انتقادی وجودی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس تاثیر دارد؟

2-آیا ایجاد معنای شخصی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس تاثیر دارد؟

3-آیا آگاهی متعالی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس تاثیر دارد؟

4-آیا توسعه موقعیت هوشیاری برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس تاثیر دارد؟

1-6- فرضیات پژوهش:

الف:فرضیه اصلی:

-هوش معنوی برکیفیت مراقبت های پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس تاثیرمعنا داری دارد.

ب: فرضیات فرعی:

1-تفکر انتقادی وجودی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس تاثیر معنا داری دارد.

2-ایجاد معنای شخصی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس تاثیر معنا داری دارد.

3- آگاهی متعالی برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس تاثیر معنا داری دارد.

4-توسعه موقعیت هوشیاری برکیفیت مراقبت پرستاری بیمارستانهای آموزشی درمانی شهر بندرعباس تاثیر معنا داری دارد.

١-7- تعریف مفاهیم:

 هوش معنوی:

تعریف نظری: ویلگسورث (2004) معتقد است«هوش معنوی توانایی رفتار خردمندانه، دلسوزی و بخشش همراه با آرامش درونی و بیرونی (تعادل فکری)، صرف نظر از شرایط است».

تعریف عملی: تعریف عملی همان چیزی است که در پرسشنامه هوش معنوی اندازه گیری می شود.

کیفیت مراقبت :

تعریف نظری: رفع نیازهای بیماران از طریق مراقبتی هدفمند همراه با ارتباط مناسب، حمایت، احترام متقابل و مسئولیت پذیری و پاسخگویی.(زاغری تفرشی و همکاران، 1391)

تعریف عملی: آن چیزی است که در پرسشنامه کیفیت مراقبت اندازه گیری می شود.

تعریف نظری: کلمه پرستاری از واژه Nutrix به معنای پروردن گرفته شده است(موصلی و همکاران، 1389). همچنین پرستار فردی است با تحصیلات دانشگاهی دررشته پرستاری در مقاطع کاردانی (که از سال 1366 دوره آن منحل شد ) کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای  تخصصی ( PHD ) که خدماتش بسیار تعیین کننده و تاثیرگذار است. وظیفه  حرفه پرستاری  ارائه خدمات تخصصی سلامتی است که همگام با سایر حرف پزشکی در سه حیطه پیشگیری، درمان و بازتوانی  فرد  گروه، خانواده و جامعه  تعهد و مسئولیت دارد و خدمات بهداشتی، درمانی خود را در راه استقرار حیات، مراقبت و تامین سلامت جامعه به همه افرادجامعه (کودکان، جوانان، بالغین و سالمندان) ارائه می دهد.

تعریف عملی: در این تحقیق منظورپرستاران بیمارستانهای آموزشی درمانی شهرستان بندرعباس می باشد.

Abstract

This study aimed to survey the effect of spiritual intelligence on the quality of nursing care educational & treatment hospitals in Bandar Abbas. Materials for the this study, in term of perpouse is discriptive-correlation, and based on results is functional. Nurses in hospitals have formed the study population.Among this population included 215 nurses using a stratified random sample and were selected by the Cochran formula and with a standard questionnaire King's Spiritual Intelligence and nursing care quality questionnaire (QUALPAC) were tested. Data collected using the by SPSS and PLS softwares were analysis. The results of this study showed that the effects of four components of spiritual intelligence (critical reflection, awareness of situations, create personal meaning, transcendental knowledge) on quality of nursing care was not meaningful and ultimately weak correlation was observed between spiritual intelligence and the quality of nursing care.

Keywords: Spiritual intelligence, Quality of care, Nurse                      

منابع فارسی:

- اکبری زاده، ف، باقری، ف، حاتمی، ح و همکاران (1390). ارتباط بین هوش معنوی،سخت رویی و سلامت عمومی در بین پرستاران. بهبود-دو ماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، دوره 15، شماره6، ص466-472.  

- باب الحوائجی، ف، رستمی نسب، ع، تاج الدینی، ا و هاشمی نسب، ف (1390). بررسی رابطه بین هوش معنوی و شادکامی کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاه تهران. نشریه تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی، دوره 45، شماره 58، ص101-121.

- بازارگادی، م، زاغری تفرشی، م، عابدسعیدی، ژ (1386).کیفیت مراقبت پرستاری از دیدگاه پرستاران: یک مطالعه کیفی. مجله پژوهش در پزشکی، دوره31، شماره2، ص147-153.

- باقری، ف، اکبری زاده، ف و حاتمی، ح (1390). رابطه هوش معنوی و شادکامی و متغیرهای دموگرافیک در پرستاران بیمارستان فاطمه الزهرا و بنت الهدی شهرستان بوشهر. فصلنامه طب جنوب-پژوهشکده زیست-پزشکی خلیج فارس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر، دوره14، شماره4، ص256-263.

- دبیریان، ا، ذوالفقاری، ح، عابدسعیدی، ژ و علوی مجد، ح (1387). کیفیت مراقبتهای پرستاری از دیدگاه مبتلایان به ایدز در مراکز آموزشی-درمانی وابسته به دانشگاهای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی و تهران. نشریه دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی، دوره18، شماره61، ص1-6.

- رجایی، ع (1389). هوش معنوی : دیدگاهها و چالش ها. پژوهشنامه تربیتی، دوره7 ، شماره22، ص21-50.  

- رجبی پور میبدی، ع، فرید د، رجبی پور میبدی، ط (1388). بررسی رضایتمندی بیماران از سطح کیفیت خدمات درمانی برمینای مقیاس کیفیت درمانی.فصلنامه دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، دوره7، شماره4، ص224-232.

- زارع، ح، پدرام، ا، شیروانیان، ا (1391). پیش بینی هوش معنوی دانشجویان از روی صفات شخصیتی آن ها. تحقیقات علوم رفتاری، دوره10، شماره1، ص58-68.  

- ساغروانی، س (1389).بهره های هوش معنوی برای فرد و سازمان. ماهنامه علمی-آموزشی تدبیر، دوره21، شماره 215، ص35-39.   

- سهرابی، ف (1387). مبانی هوش معنوی. فصلنامه سلامت روان، دوره1، شماره1، ص14-18.

- صریحی، ر، و تیمورنژاد، ک (1390). تاثیر هوش معنوی بر اثربخشی اقدامات مدیریت دانش. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات مدیریت بهبود و تحول، دوره21، شماره 65، ص1-25.

- غباری، ب، سلیمی، م، سلیانی، ل و نوری مقدم، ث (1386). هوش معنوی. فصلنامه علمی-پژوهشی اندیشه نوین دینی، دوره3، شماره10، ص147-125.

- کریمی مونقی، ح، گازرانی، ا، واقعی، س و همکاران (1390). رابطه هوش معنوی و صلاحیت بالینی پرستاران. مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سبزوار، دوره18، شماره2، ص132-139.

- معصومی، م، حاج امینی،ز و سرهنگی، ف (1388). ضرورت و اهمیت آگاهی پرستاران از نقش های مختلف خود در امر بهداشت و درمان. فصلنامه آموزشی دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا..(عج)، دوره10، شماره37، ص 8-14.

- موسوی، ح، طالب زاده نوبریان، م، شمس مورکانی، غ (1390). بررسی رابطه هوش معنوی و رفتار شهروندی سازمانی معلمان دبیرستانهای شهرستان زنجان. فصلنامه روانشناسی تربیتی، دوره 7، شماره22، ص65-94.

- نیشابوری، م، رئیس دانا، ن، قربانی، ر و همکاران (1389). بررسی کیفیت مراقبت های پرستاری از دیدگاه پرستاری و بیماران مراکز آموشی-درمانی شهر سمنان.کومش، دوره12، شماره2، ص134-143.

- یعقوبی، ا (1389). بررسی رابطه هوش معنوی با میزان شادکامی دانشجویان دانشگاه بوعلی همدان. پژوهش در نظام های آموزشی، دوره4، شماره 9، ص85-95.

منابع انگلیسی:

            - Howard, B. B &White, S. R. (2009). Spiritual Intelligence and Transformational Leadership, A New                 

           - Theoretical Framework. Journal of Curriculum and Instruction, 3(2), 54-67.

           - Mc Mullen, B. (2003). Spiritual intelligence.WWW.Studentbmj.com

           - Nobel. K. D. (2000). Spiritual intelligence. A new frame of mind. Advanced development Journal. 9 :1-28.             

        -Yang. K & Mao. X. (2007). A study of nurses spiritual intelligence: A cross sectional                questionnaire  survey. International journal if nursing study,44(6). 999-1010