پایان نامه بررسی و مقایسه اثربخشی و کارآیی مدیران انتصابی و انتخابی از نظر میزان برخورداری از مهارت های مدیریتی ( انسانی – فنی- ادراکی) با تأکید بر بخش آموزش و پرورش

 پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد

در رشته علوم تربیتی  

چکیده

هدف تحقیق حاضر، بررسی و مقایسه اثربخشی و کارآیی مدیران و مسئولین انتصابی و انتخابی از نظر میزان برخورداری از مهارت های مدیریتی( انسانی- فنی- ادراکی) با تأکید بر آموزش و پرورش بوده است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ شیوه­ی گردآوری داده ها، توصیفی- پیمایشی می باشد. جامعه­ی آماری تحقیق شامل کلیه­ی مدیران(­مرد و زن­)، شاغل در آموزش و پرورش ناحیه­ی یک ارومیه است که از میان آنها نمونه ای به حجم 186 نفر به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. برای جمع آوری داده های مورد نیاز ، از پرسشنامه استفاده شده است. داده­های حاصل نیز، به دو شیوه­ی توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و . . .) و استنباطی (آزمون تی گروه های مستقل)، تحلیل آماری شدند. نتایج پژوهش نشان داد که ، مدیران نمونه­ی آماری از مهارت های سه گانه مدیریتی در سطح متوسط به بالا برخوردار هستند؛ اما بین میانگین نمرات مدیران انتخابی و انتصابی تفاوت وجود دارد که این تفاوت برای مهارت ادراکی در سطح خطای 05/0 معنی دار می باشد. همچنین، مدیران دو گروه نمونه آماری در میزان اثربخشی و کارایی با هم تفاوت دارند و این تفاوت در سطح خطای 05/0 معنی دار می باشد. نتیجه این که به احتمال 95% مدیران انتخابی در مقایسه با مدیران انتصابی از میزان اثربخشی و کارایی بالاتری برخوردار هستند.

کلید واژه­ها: مهارت های سه گانه مدیریتی، کارایی، اثربخشی، سازمان آموزش و پرورش.

فصل اول

کلیات پژوهش 

مقدمه:

مدیریت کار کردن با و به وسیله دیگران است؛ هرچند که مدیران وظایف گوناگونی بر عهده داشته و فعالیت های متنوع و پیچیده ای انجام می دهند، هیچ مدیری نمی تواند برای انجام کارهای مربوط به شغلش تنها بر کوشش های فردی خود اکتفا کند؛ بر این اساس داشتن مهارت و توانایی های مختلف برای مدیران صرف نظر نوع فعالیت و مأموریت سازمانشان ضرورت پیدا می کند. مدیر باید قادر باشد برای همه­ی کارهای مربوط به حیطه وظایف خود و سایر زیردستان برنامه ریزی کند، دست به سازماندهی امور مختلف بزند، هماهنگی لازم را برای دستیابی به اهداف مشخص ایجاد نماید و کارایی[1] و اثربخشی[2] سازمان را در دستور کار خود قرار دهد. در تمام این فعالیت ها مدیران از مهارت هایی بهره می گیرند که در اصطلاح به آنها مهارت های مدیریتی گفته می شود(روغنی و همکاران،1388).

عمومی ترین و مورد پذیرش ترین طبقه بندی از مهارت های مدیران توسط رابرت کاتز[3] ارایه شده است. کاتز ، مهارت را به توانایی هایی که در نحوه­ی انجام وظایف ذاتی نیست ولی قابل پرورش است، تعریف می کند. وی مدیر را کسی می داند که اعمال دیگران را هدایت می کند و مسئولیت تحقق هدف های خاصی را بر عهده دارد. لازمه­ی مدیریت مؤفق داشتن مهارت های سه گانه فنی[4]، انسانی[5] و ادراکی[6] است( علاقه بند، 1375).

از طرف دیگر، اثربخشی و کارایی هر سازمان تا حد بسیار زیادی به نحوه­ی مدیریت و کاربرد دقیق و مؤثر منابع انسانی بستگی دارد. بدیهی است تحقق چنین امری با استفاده از مهارت های مدیریتی امکان پذیر است. آموزش رسمی مدارس، همچون سایر مراکز آموزش رسمی با در اختیار داشتن مدیران، مربیان، تجهیزات و امکانات درصدد تحقق اهداف آموزشی و پرورشی هستند. اما بی شک دستیابی به چنین اهدافی مستلزم هدف گذاری دقیق، برنامه ریزی آموزشی و درسی، سازماندهی صحیح و در نهایت اجرای مؤثر برنامه هاست که همه آنها در گرو مهارت و توانایی مدیران است. به عبارت دیگر، اثربخشی و کارایی هر سازمان به میزان دانش و مهارت مدیران آن بستگی دارد(هرسی و بلانچارد، 1375).

لذا، در پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه اثربخشی و کارایی مدیران انتخابی و انتصابی آموزش و پرورش با توجه به مهارت های سه گانه آنها پرداخته می شود.

بیان مسأله: 

عملکرد مدیران در سازمان ها برای انجام رسالت و مسئولیت ها و تحقق اهداف سازمان بالاخص در نظام آموزش و پرورش به عنوان مهم ترین سازمان در هر جامعه به لحاظ تأثیری که بر عملکرد سایر عوامل سازمانی دارد، مورد توجه صاحب نظران بوده است. یکی از راه هایی که توسط آن عملکرد مدیران مورد توجه قرار می گیرد، مشاهده آنها از زاویه­ی مهارت هایی است که برای تأمین مؤفقیت آمیز اثربخشی و کارایی لازم است. " کاتز" مهارت های مورد نیاز مدیران را با دسته بندی در سه طیف فنی، انسانی و ادراکی مورد مطالعه قرار داده است(علاقه بند، 1375).

مهارت فنی یعنی دانایی و توانایی در انجام دادن وظایف خاص که لازمه آن ورزیدگی در به کار بردن ابزار و فنون ویژه و شایستگی عملی در رفتار و فعالیت است. مهارت فنی از طریق تحصیل، کارورزی و تجربه حاصل می شود. دانش، فنون و روش های برنامه ریزی، بودجه بندی، کنترل، حسابداری، امور مالی، کارگزینی، کارپردازی و غیره از جمله مهارت های فنی هستند که می توان در آنها به بالاترین درجه قابلیت و شایستگی دست یافت. زیرا این نوع مهارت، دقیق، مشخص، دارای ضوابط عینی و قابل اندازه گیری است. مهارت های فنی مورد نیاز مدیران آموزشی، علاوه بر موارد فوق، شامل مهارت و تبحر در برنامه ریزی آموزشی، راهنمایی آموزشی، فنون و روش های تدریس و فنون اداری و مالی آموزش و پرورش است. مهارت انسانی یعنی داشتن توانایی و قدرت به کارگیری افراد سازمان و شرکت خود مدیر به منزله عضوی از گروه برای انجام فعالیت های مشترک و هماهنگ و ایجاد تلاش و کوشش های جمعی برای نیل به اهداف سازمان. مهارت انسانی توانایی مدیر در زمینه ایجاد تفاهم و همکاری و مهارت برخورد با انسان هاست. مهارت انسانی در نقطه مقابل مهارت فنی است؛ یعنی کار کردن با مردم در مقابل کار کردن با اشیاء . مهارت انسانی مستلزم آن است که مدیر اعتماد به نفس داشته باشد، به دیگران اعتماد کند، به عقاید، احساسات و ارزش های آنها احترام بگذارد، آنان را درک کند و بتواند محیط امن برای جلب مشارکت دیگران فراهم سازد. مهارت انسانی وجه مشترک سطوح مختلف مدیریت است؛ مدیر آموزشی باید دارای مجموعه قابل توجهی از مهارت های انسانی باشد؛ از طرفی کنش و واکنش متقابل با مردم و حساسیت نسبت به انگیزه ها، انتظارات و رفتارهای آنان کمک می کنند تا شخص به مرور بتواند علل و عوامل شکل دهنده رفتار افراد انسان را درک کرده ، راه و رسم کار کردن با مردم و اثرگذاری بر رفتار آنها را بیاموزد. همه این موارد به مهارت ادراکی مربوط می شود. مدیر آموزشی برای اینکه بتواند محیط آموزشی را بشناسد، روابط متقابل میان عوامل مختلف را درک کند، اولویت های آموزشی را تشخیص دهد، تصمیمات موثر اتخاذ کند و با اقدامات خود بهترین نتیجه را عاید نظام آموزشی سازد، باید از مهارت ادراکی قابل ملاحظه ای برخوردار باشد(خدادی و حسومی، 1391).

از آنجایی که آموزش و پروش از مهم ترین نهادهای اجتماعی به حساب می آید، بنابراین، کیفیت  فعالیت های سایر نهادها به میزان زیادی به چگونگی عملکرد آن بستگی دارد. مفهوم عملکرد، با کارایی و اثربخشی تعریف شده است؛ چون اثربخشی بیانگر میزان دستیابی به اهداف است و کارایی به این موضوع اشاره دارد که منابع از نظر اقتصادی، چگونه برای کسب هدف به کار رفته اند، می توان آنها را دو بّعد مهم عملکرد دانست؛ از این رو، عملکرد تابعی از کارایی و اثربخشی فعالیت های صورت گرفته است. برای اینکه مدیریت آموزشی به کارایی و اثربخشی نظام آموزشی منجر شود، توجه به مهارت های سه گانه­ی مدیران امری اجتناب ناپذیر است؛ لیکن نتایج برخی پژوهش های صورت گرفته در این زمینه حکایت از وجود کمبودها و مشکلات گوناگون دارد. چنانکه دلخوش کسمایی(1381)، در پژوهشی به بررسی رابطه مهارت های سه گانه مدیران دبیرستان های شهر تهران پرداخته و به این نتیجه رسید که مهارت های یاد شده برای مدیران در انجام بهتر وظایف جهت نیل به اثربخشی مدارس ضروری است و بین مهارت های سه گانه مدیران با اثربخشی رابطه­ی مثبت معنی داری برقرار است. افشاری و همکاران(1389)، در بررسی مهارت های سه گانه مدیریتی مدیران ادارات تربیت بدنی دانشگاه های سراسر کشور به این نتیجه رسیدند که بین مهارت های سه گانه­ی مدیران تفاوت معنی دار وجود دارد و اولویت این مهارت ها برای مدیران به ترتیب شامل مهارت انسانی، ادراکی و فنی است. پژوهش های بیگدلی(1380) و سیدشجاع(1385)، مؤید آن است که نیازمندی مدیران در زمینه­ی مهارت های مدیریتی به ترتیب مهارت فنی، ادراکی و انسانی است. خدادی و حسومی(1391) نیز در بررسی رابطه­ی بین میزان مهارت های سه گانه­ی مدیران با اثربخشی آنان از نظر دبیران دبیرستان های دخترانه شهر ساری، به این نتیجه رسیدند که مدیران در هر سه مهارت نیاز به آموزش دارند، به ویژه توجه به مهارت فنی و انسانی مدیران امری ضروری می باشد. در ضمن بین مهارت های سه گانه­ی مدیران و اثربخشی آنها رابطه­ی مثبت و معنی دار وجود دارد. هاسکو(2006)، مهارت های مورد نیاز برای رهبری را از ملزومات اصلی کار تیمی بیان کرده است. پنت و باروندی(2008) در پژوهشی بر لزوم اهمیت آموزش دانشگاهی مهارت های انسانی و فنی برای مدیران پروژه صحه گذاشتند. سامباسیوان و همکاران(2009) در پژوهشی نشان دادند که قابلیت های شخصی و مهارت های مدیریتی، ارتباط مثبتی با مهارت های شناخت فرصت ها دارد.

با عنایت به مطالب ذکر شده، سوال اصلی تحقیق حاضر این است که آیا در میزان اثربخشی و کارایی مدیران انتخابی و انتصابی آموزش و پرورش با توجه به مهارت های سه گانه آنها تفاوتی وجود دارد؟

1-2. اهمیت و ضرورت مسأله:

صلاحیت مدیران از نظر مهارت های مدیریتی یکی از عوامل استمرار موفقیت در هر سازمانی است. اثربخشی و کارایی مدیران، مستلزم داشتن مهارت های مدیریتی است که با به کارگیری آنها در موقعیت ها و جایگاه های مختلف سازمانی می توان به این اهداف نائل شد(میرسپاسی،1370، نقل از افشاری وهمکاران، 1389).

آموزش های رسمی مدارس، همچون سایر مراکز آموزش رسمی، با در اختیار داشتن مدیران، مربیان، تجهیزات و امکانات به دنبال تحقق هدف های آموزشی و پرورشی خود هستند .اما بی شک تحقق اهداف، مستلزم هدف­گذاری دقیق، برنامه ریزی تحصیلاتی، سازماندهی صحیح و در نهایت اجرای مؤثر برنامه های آموزشی است که این همه در گرو مهارت مدیران است. به عبارت دیگر می توان گفت که تحقق هدف های آموزشی و پرورشی رابطه­ی نزدیکی با اثر بخشی دارد و اثر بخشی مدیران نیز به میزان دانش و مهارت آنان بستگی دارد. لذا، مدیران وقتی می توانند به وظایف خود به نحو احسن عمل نمایند که از دانش و مهارت مدیریتی به اندازه­ی کافی برخوردار باشند. کارایی و اثر بخشی هر سازمان تا حد قابل ملاحظه ای به نحوه­ی مدیریتی و کاربرد دقیق و مؤثر منابع انسانی بستگی دارد و مدارس نیز از این امر مستثنی نیستند؛ چرا که دانش آموزان در حقیقیت منابع انسانی هستند که خواهان محیطی سالم و پذیرای تکاپوهای سازنده می باشند. بنابراین، مدیران آموزشی باید به دانش و بینش لازم برای مواجه شدن و حل مشکلات محیط های آموزشی مجهز شوند(خدادی و حسومی، 1391).

در چند دهه­ی اخیر ، نقش و اهمیت مدیریت بیش از پیش آشکار شده است. از طرف دیگر ، آموزش یکی از ارکان توسعه­ی کشور و آموزش و پرورش است. لذا، جا دارد با انجام این پژوهش و سایر پژوهش های مشابه ، نقش دانش و مهارت های مدیران آموزشی در فراهم­آوری موقعیت آموزشی مناسب در مدارس روشن شود تا از این طریق اقدامی در راستای بهبود وضعیت مدیریت آموزشی در مراکز آموزشی انجام گرفته باشد.

1-3.  اهداف تحقیق:

1-3-1. اهداف کلی:

هدف کلی این تحقیق عبارت است از:

بررسی و مقایسه اثربخشی و کارآیی مدیران و مسئولین انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش با توجه به مهارت های مدیریتی( انسانی - فنی- ادراکی) آنها؛

1-3-2. اهداف اختصاصی:

1- تعیین مهارت های انسانی مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش؛

2- تعیین مهارت های ادراکی مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش؛

3- تعیین مهارت های فنی مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش؛

4- تعیین اثربخشی مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش؛

5- تعیین کارایی مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش؛

6- مقایسه مهارت های سه گانه­ی مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش؛

7- مقایسه اثربخشی مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش؛

8- مقایسه کارایی مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش؛

  1-4.  سوال های تحقیق:

1-4-1. سوال های اصلی تحقیق:

1-مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش از چه میزان مهارت های سه گانه ی مدیریتی برخوردار هستند؟

2-مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش از چه میزان اثربخشی برخوردار هستند؟

3- مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش از چه میزان کارایی برخوردار هستند؟

4-آیا بین مدیران انتخابی و انتصابی با توجه به مهارت های سه گانه و اثربخشی و کارایی تفاوت معنی دار وجود دارد؟

1-4-2. سوال­های اختصاصی تحقیق:

1- مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش از چه میزان مهارت های انسانی برخوردار هستند؟

2- مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش از چه میزان مهارت های ادراکی برخوردار هستند؟

3- مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش از چه میزان مهارت های فنی برخوردار هستند؟

4- مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش از چه میزان اثربخشی برخوردار هستند؟

5- مدیران انتصابی و انتخابی آموزش و پرورش از چه میزان کارایی برخوردار هستند؟

6- آیا از دیدگاه افراد نمونه­ی آماری بر حسب جنسیت، بین مدیران انتصابی و انتخابی با توجه به مهارتهای سه گانه­ی مدیریتی آنها تفاوت معنی دار وجود دارد؟

7- آیا از دیدگاه افراد نمونه­ی آماری بر حسب جنسیت، بین مدیران انتصابی و انتخابی با توجه به اثربخشی آنها تفاوت معنی دار وجود دارد؟      

8- آیا از دیدگاه افراد نمونه­ی آماری بر حسب جنسیت، بین مدیران انتصابی و انتخابی با توجه به کارایی آنها تفاوت معنی دار وجود دارد؟

1-5.  تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی):

متغیرهای اصلی این تحقیق عبارت از اثربخشی و کارائی مدیران و مهارت های سه گانه شامل: مهارت ادراکی، مهارت انسانی و مهارت های فنی در امور گوناگون آموزشی و پرورشی می باشد که تعاریف مفهومی و عملیاتی آنها به صورت زیر است.

Abtract:

     The aim of this study is to compare the effectiveness and efficiency of appointed and elected officials in the executive and managerial skills (human – Perceptual- technical) and emphasizing the education. The survey applied in data collection methods is descriptive survey. The population is consisted  of 186 managers (male and female), working at Urmia Education  district, this is population selected by stratified. random sampling.for collcting required  data, a questionnaire is used. The collected data also   describe two methods  (frequency, percentage, average...) And inferential statistics (independent t test). The results showed that the sample of  managers enjoy  a medium to high-level trilogy management skills, but there are differences between the mean scores of elected and appointed officialsthis difference in 0.05 congnitive skill of errror levels. Is  significant. Also, managers in the effectiveness and efficiency of the two sample groups are different and this difference is significant at 0.05 error level. The result shows  95% of elected managers compared with appointed  managers are more effective and more efficient.appointed by the amount of choice for greater effectiveness and efficiency.
 

   Keywords: Triple Management Skills, Efficiency, Effectiveness, Education Department

منابع و مآخذ:

ابتسام، ابوضحی.(1390)، مدیریت مدرسه محور، ترجمه غلامرضا گرایی نژاد، علی اللهیار ترکمان، رخساره کاظم و طاهره عدل بند.چاپ اول، تهران: انتشارات مدرسه.

احمدی، علیرضا.(1378)، مدیریت در مدارس، تبریز: انتشارات احرار.

احمدی، عباداله و دوست محمدلو، حکیمه.(1388). بررسی رابطه مهارت های فنی، انسانی و ادراکی مدیران با میزان اثربخشی دبیرستان های ناحیه یک شهر شیراز، پایان نامه فوق لیسانس، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرو دشت.

افشاری، مصطفی، هنری، حبیب و غفوری، فرزاد.(1389)، بررسی مهارت های سه گانه مدیریتی مدیران ادارات تربیت بدنی دانشگاههای سرار کشور، مدیریت ورزشی، شماره 5: 125-105.

احمدی کافی ، علیرضا. (1378)، مدیریت در مدارس، تبریز: انتشارات احرار.

امینیان، اسدالله،(1381)، بررسی میزان برخورداری مدیران مدارس متوسطه شهر کامیاران از مهارت های ادراکی، انسانی و فنی و رابطه آن با اثربخشی آنها از دیدگاه دبیران در سال تحصیلی 81-80، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.

انتصاری، ناهید.(1379). بررسی نیازهای آموزشی در سه مهارت های فنی، انسانی و ادراکی و ارائه الگوی مناسب برای آموزش ضمن خدمت به مدیران مدارس راهنمایی دخترانه تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی دانشکده روان شناسی وعلوم تربیتی دانشگاه تهران.

انصاری پور، علی.(1373)، بررسی نظرات مدیران و معلمان شهر اصفهان در باره عوامل مؤثر بر افزایش اثربخشی مدیران ابتدائی، پایان نامه فوق لیسانس، تهران، دانشگاه آزاد واحد خوراسگان.

الوانی، سید مهدی.(1376). مدیریت عمومی، چاپ دهم، تهران: نشر نی.

الوانی، سید مهدی. (1372)، مدیریت عمومی، چاپ ششم، تهران: نشر نی.

بختیاری، ابوالفضل.(1382)، ویژگی های مدیر و مدرسه­ی کارا و اثربخش، فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش، شماره 32.

بهرنگی، محمد رضا.(1381). مدیریت آموزشی و آموزشگاهی. تهران: کمال تربیت.

بیرانوند، علی.(1379)، بررسی رابطه بین ویژگی های شخصیتی و میزان کارایی مدیران مدارس راهنمایی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد.

بیگدلی، الیاس.(1380). نیازسنجی و ارائه چارچوب کلی آموزش مدارس راهنمایی شهرستان خدابنده. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.

پرداختچی، محمدحسن.(1372)، منابع اقتدار راهنمایان آموزشی، فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش، شماره 8 .

پرداختچی، محمدحسن.(1374). مدیریت آموزشی به عنوان قلمرو حرفه ای، فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش، شماره 13.

پرهیزگار، کمال. (1368) ، روابط انسانی در مدیریت ، تهران: انتشارات اشراقی .

پورشامی، م.(1381). نقش ارتباط انسانی در میزان موفقیت مدیران مقطع ابتدائی ناحیه 5 تبریز. پایان نامه کارشناسی ارشد، مرکز آموزش مدیریت دولتی تبریز.

تورانی، حیدر.(1387)، مدیریت فرآیند مدار در مدرسه، چاپ هفتم، تهران: انتشارات تزکیه.

تورانی، حیدر.(1390)، مدیریت فرایند مدار در مدرسه، تهران: انتشارات تزکیه.

دفتر آموزش عمومی وزارت آ.پ. (1379)، راهبردهایی در مدیریت آموزشگاهی، چاپ دوم، تهران: پیک سبز.

دراکر ، پیتر اف.(1390)، مدیریت، ترجمه حسین محبی، چاپ اول، تهران: انتشارات آوای نور.

دلخوش کسمایی، ابوالقاسم.(1381)، بررسی مهارت های سه گانه مدیران دبیرستان های پسرانه دولتی شهر تهران و اثر بخشی دبیرستان ها در سال تحصیلی 81-1380، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.

حسنی، محمد، سامری، مریم .(1389)، بررسی اثربخشی سازمانی مدارس متوسطه ناحیه یک ارومیه با استفاده از مدل پارسونز، مدیریت فرهنگ سازمانی، 8(21): 223-201.

خدادی، فاطمه و حسومی، طاهره.(1391)، بررسی رابطه بین میزان مهارت های سه گانه مدیران با اثربخشی آنان از نظر دبیران دبیرستان های دخترانه شهر ساری، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مدیریت آموزشی، 3 (3): 90-75.

جلوسیان، م.(1385). بررسی رابطه بین مهارت­های مدیریتی مدیران و اثربخشی آنها از دیدگاه معلمان در مدارس راهنمایی شهرستان تبریز. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.

رابینز، استیفن.(1381). رفتار سازمانی. ترجمه محمد اعرابی و علی پارسانیان، چاپ چهارم، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.

رابینز، استیفن(1377)، رفتار سازمانی، ترجمه محمد اعرابی و علی پارسائیان، جلد اول، تهران: انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی.

ربانی­خواه ، فهیمه.(1380)، بررسی میزان مهارت های مدیریت مدیران دبیرستان های قم و رابطه آن با اثربخشی آنها ، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه.

ربوی، ر.(1379). بررسی رابطه مهارت های انسانی مدیران و اثربخشی آنان از دیدگاه دبیران در دبیرستانهای شهرستان هشترود. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.

رضاپور، باقر. (1379). بررسی میزان انطباق ویژگی های مدیران مدارس ابتدائی با آئین نامه مصوب و رابطه آن با کارآئی مدرسه ، پایان نامه فوق لیسانس، تهران، مرکز آموزش ضمن خدمت فرهنگیان

رضائیان، علی.(1376)، اصول مدیریت، چاپ هشتم، تهران: انتشارات سمت.

رنجبری، شهین.(1376)، بررسی نگرش مدیران و رؤسای ادارات آموزش و پرورش استان هرمزگان در مورد عوامل مؤثر در بالا بردن کارائی ادارات مربوطه، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان.

روغنی، مهناز ، بهرام زاده، حسینعلی و منفردی راز، براتعلی.(1388)، بررسی رابطه بین میزان مهارتهای مدیریتی مدیران و اثربخشی آنان در سازمان ها و ادارات کل دولتی شهرستان بجنورد، پژوهشنامه تربیتی، دانشگاه آزاد واحد بجنورد، شماره 20: 183-159.

رونق، یوسف.(1391). طرح طبقه بندی و ارزشیابی مشاغل مستخدمین دستگاههای اجرایی، چاپ چهارم، تهران: فرمنش.

ستاری، صدرالدین.(1384)، بررسی میزان مهارتهای مدیران از نظر معلمان و رابطه آن با پیشرفت تحصیلی دانش اموزان دبیرستان های پسرانه دولتی تهران، مجله روانشناسی و علوم تربیتی، 35(1): 176-163.

سلطانی، ایرج. (1375)، مهارت های اثربخش برای مدیران مدارس، فصلنامه مدیریت در آ.پ، شماره 15.

سلطانی، ایرج. (1377)، مهارت انسانی مدیریت مدارس و اندازه گیری میزان آن، فصلنامه مدیریت در آ.پ، شماره 17 .

سیدعامری، میرحسین(1381). طراحی و تبیین مدل سه بعدی سبک رهبری و خلاقیت و اثربخشی مدیران ورزشی دانشگاه های کشور. رساله دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.

سیدعباس زاده، میرمحمد.(1374). کلیات مدیریت آموزشی. ارومیه: دانشگاه ارومیه.

سیدعباس زاده، میر محمد(1380)، کلیات مدیریت آموزشی،چاپ دوم، انتشارات دانشگاه ارومیه.

سیدشجاع. نیره سادات.(1385). نیازسنجی مدیران بانک تجارت در زمینه مهارت های سه گانه مدیریتی جهت تدوین برنامه آموزشی آنان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.

شیرازی، ‌علی. (1373) ، مدیریت آموزشی، مشهد: نشر جهاد دانشگاهی.

صادقی، علیرضا.(1384)، بررسی نحوه عملکرد مدیران انتخابی و انتصابی مدارس راهنمایی و متوسطه استان زنجان از دیدگاه معلمان و کارشناسان، شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان زنجان.

صافی، احمد. (1371)، مدارس متوسطه و مهارت های مدیران، فصلنامه مدیریت در آ.پ، شماره4.

صافی، احمد.(1380)، سازمان و مدیریت در آموزش و پرورش، چاپ اول، تهران: انتشارات ارسباران

عباسی، خسرو. (1384)، بررسی میزان مهارت های مدیریتی(فنی، انسانی و ادراکی) مدیران دوره متوسطه، شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش شهرستان های استان تهران.

عسکریان، مصطفی.(1376)، جامعه شناسی آموزش و پرورش، تهران: انتشارات موسسه مطبوعاتی عطای

علاقه بند، علی.(1383)، مدیریت عمومی، چاپ یازدهم، تهران: نشر روان.

علاقه بند، علی.(1375)، مقدمات مدیریت آموزشی، تهران: نشر روان.

علاقه بند، علی. (1380) ، مقدمات مدیریت آموزشی ، چاپ پنجم، تهران: نشر روان.

علاقه بند، علی.(1379)، مقدمات مدیریت آموزشی، تهران: انتشارات پیام نور.

غفاریان، وفا.(1379)، نقش های مدیریتی و بررسی آراء و ارائه یک نظریه جدید مدیرساز، مجله تدبیر، تهران: شماره 90 .

فانی، علی. (1375)، طراحی مدل نظام آموزشی مدیران اجرائی آموزش و پرورش، پایان نامه دکتری. تهران، دانشگاه تربیت معلم .

فرتاش اسفهلان، زهرا.(1383). نیازسنجی آموزشی مدیران سازمان بازرگانی استان آ.ش در رابطه با مهارت های سه گانه مدیریتی از دیدگاه مدیران و کارکنان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی.

کونتز، ادوانل ویهوج (1370)، اصول مدیریت، ترجمه محمد علی طوسی، علی اکبر فرهنگی، حبیب الله علوی، و اکبر مهدویان، تهران: انتشارات مرکز آموزشی مدیریت دولتی.

کمالی خلخالیان، مسعود.(1378)، بررسی وظایف مدیران، فصلنامه مدیریت در آ.پ، تهران، شماره 22.

گلستانی، زهرا.(1381)، بررسی شرایط احراز پست مدیریت و رابطه آن با کارائی در مقطع ابتدائی در شهر قم، تحقیق زمستانی قم .

گودرزی، محمود.(1381)، طراحی و تبیین الگوی مهارت های سه گانه مدیریتی مدیران سازمان تربیت بدنی. رساله دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.

مهاجران، بهناز.(1373)، بررسی سبک رهبری و اثربخشی رفتار مدیران مدارس متوسطه شهر ارومیه ، پایان نامه فوق لیسانس، تهران: دانشگاه تهران.

نوربخش دهکردی، خدیجه.(1383)، بررسی مهارت های موجود مدیران دبیرستان های دخترانه شهر اصفهان و مقایسه آن با مهارت های مورد نیاز مدیران، فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش، 10(40،39،38،37): 230-219.

معاونت برنامه ریزی نیروی انسانی و توسعه مدیریت.(1383)، طرح ارزشیابی مدیران و معلمان واحدهای آموزشی، تهران.

معاونت برنامه ریزی نیروی انسانی و توسعه مدیریت.(1383)، فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش. تهران.

میرسپاسی، ناصر. (1371)، مدیریت منابع انسانی و روابط کار، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات مؤلف

میرکمالی، سیدمحمد.(1378). روابط انسانی در آموزشگاه. تهران: نشر یسطرون.

مظفری، سید امیراحمد، مشرف جوادی، بتول، نادریان، مسعود.(1381)، تعیین مهارت ها و شایستگی های مدیران سازمان تربیت بدنی از دیدگاه خود و ارائه یک الگوی مدیریتی در این زمینه، نشریه علوم حرکتی و ورزش، 1(1): 104-92.

میرکمالی، سیدمحمد.(1380). کنکاشی در بهره­وری و ارائه الگو برای اندازه­گیری آن در سازمان­های آموزشی. فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش.

مکسول. جان.سی.(1388)، رهبری 360 درجه، ترجمه مهسار مشتاق، چاپ دوم، تهران: انتشارات سپید.

محمدی قشلاق، پریوش.(1380)، بررسی میزان عملکرد مدیران آموزشی شهر ارومیه در ابعاد «رهبری، آموزشی، روابط انسانی، حرفه ای، اداری» از دیدگاه دبیران و معلمان دوره های مختلف تحصیلی، پایان نامه فوق لیسانس، دانشگاه اصفهان .

موسوی، محسن،(1377)، بررسی تاثیر مهارت های مدیریتی در مراکز پزشکی، آموزشی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

مورهد، گریفین.(1375)، رفتار سازمانی، ترجمه سید مهدی الوانی و غلامرضا سمسارزاده، چاپ دوم، تهران: انتشارات مروارید.

مهران، فیروزه. (1379)، میزان آشنائی مدیران با اصول مدیریت آموزشی و تأثیر آن بر کارائی مدیران، پایان نامه فوق لیسانس، دانشگاه تهران.

مهدی زاده، ا.(1375)، بررسی رابطه مهارت های انسانی، مدیران و اثر بخشی آنان از دیدگاه دبیران در مدارس راهنمایی شهرستان بیرجند در سال تحصیلی 75-74، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

وایلز، کیمبل.(1376)، مدیریت و رهبری آموزشی، ترجمه محمدعلی طوسی، چاپ پنجم، تهران: مرکز آموزشی مدیریت دولتی.

وین ک. هوی و سیسیل ج. میسکل.(1387)، مدیریت آموزشی، تئوری، تحقیق و عمل، ترجمه میرمحمد سید عباس زاده، چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه ارومیه.

هربرت جی، هیکس و سی . دی . گولت.(1375)، تئوری های سازمان و مدیریت، ترجمه گوئل کهن، تهران: انتشارات رامین.

هرسی، پاول و بلانچارد، کنت.(1375)، مدیریت رفتار سازمانی، ترجمه علی علاقه بند، تهران: امیر کبیر.

Drucker , P. F .)1964). Managing  for  Results , Newyork  , Harper F Rowb.

Durbin & row. (1980). human relation a job oriented upproaeh. Prentice hall , Inc.

El sabaa.S.(2001)”.the skills and career path of an effective project manager”int j promanage 19.

Ewing , D . (1964) the knowledge of the executive , Harvard, Business, Review

Gilsing and G.M. Guysters. (2008). "Understanding novelly creation in   exploration networks structural and relational embeddedness jointly considered", technovation 28, PP: 693-708.

Grriffin . R(1997) Manegement , Houghtin, Miffin , company .

Grriffin.R(2009)Manegement.Houghtin.miffin.company.

Heresy , P. K and Blanchard. H .(1988). Management of  Organization  Behaviour  Utilizing  Human Resources , Prentice , Hall   International  Edition.

Huusko.liisa.(2006).The lack of skills:an obstacle in teamwork”.journal of team performance managmement.vol.12.no 112.

Jens m.unger.andreas rauch.michael frees and nina rosenbusch.(2009).”human capital and enterpreneurial success:a meta-analytical review”.journal of business venturing. inpress.corrected proof.

Katz, Robert . L.(1955). Skills of an Effective  Administator, Harward, Business Review.

Katz. RL.(1991).”Skills of an effective administer”. Harvard business review.Business classic fifteen key concepts for managerial success.

Murali sambasivan.mahani abdul and yuzliani yusop.(2009)”impact of personal and management skills of enterpreneurs on venture performance in malaysia:opportunity recognition skills as a mediatiating factor”.technovation.

Pant. Ira and Barondi, Bassam. (2008). "Project management education. The human skills imperative". International journal of project management.Vol. 26. ISSNE2, PP:124-128.

Peterson, Tim. D. (2004). "The ongoing legacy of R.L. Katz". Journal of management Decision, Vol. 42. No. 10. PP:1297-1308.

Robbins.stephen.(2005), Organization Behavior Landon McGrow Hill Book Co

Robbins.Stephen. Decenzo. David.D.(1998). Fundamentzls of mamagement :essentiol concepts and applications.

Robbins.Stephen. Decenzo.David.D.(1998).Fundamentalsof  management:essentiol concepts and applications.

Sells. m . Hasking – D, and Deloitte, P. (1988) Handbook of management skills. 2nd Eding , Grower pub.

V.A. Gilsing and G.M. Guysters. (2008). "Understanding novelly creation in exploration networks structural and relational embeddedness jointly considered", technovation 28, PP: 693-708