پایان نامه بررسی شاخص‌های بهره‌وری و اندازه‌گیری آن درشرکت توزیع برق استان خراسان رضوی

پایان نامه سال 1391

مقدمه

مقوله‌ی بهره‌وری در صنعت برق به عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف صنعت برق می‌تواند هم از دیدگاه سازمانی و هم از دیدگاه مجموعه‌ی سازمان‌های فعال در صنعت برق مورد توجه قرار گیرد.

بهره‌وری معیاری برای ارزیابی علمکرد فعالیت‌ها و تلاش‌ها در بخش‌های مختف اجتماعی، اقتصادی و صنعتی است.

بهره‌وری به وسیله نسبت مطلوبیت‌های حاصله (ستانده) بر منابع و آن چه که برای حصول به نتیجه صرف شده (داده‌ها) بیان می‌شود.

این نسبت یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که ثمربخشی فعالیت‌ها را نشان می‌دهد.

اما امروزه بهره‌وری فراتر از یک معیار، به عنوان یک فرهنگ و نگرش به کار و زندگی مطرح شده و بهبود آن منشأ اصلی توسعه اقتصادی است.

ارتقاء بهره‌وری بر پدیده‌های اصلی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه مانند کاهش تورم، افزایش سطح رفاه عمومی، افزایش سطح اشتغال، افزایش توان رقابت سیاسی و اقتصادی و مانند این‌ها تأثیرات وسیعی دارد.

در حال حاضر تقریباً تمامی کشورهای توسعه یافته و برخی از کشورهای در حال توسعه، سرمایه‌‌گذاری‌هی زیادی را جهت بهبود و ارتقاء بهره‌وری در سطوح ملی، منطقه‌ای، بخشی، مؤسسات و حتی افراد انجام داده و رشد و توسعه روزافزون خود را مرهون توجه و نگرش صحیح به این مسأله می‌دانند.

در کشور ما اهمیت و ارزش بهره‌وری به درستی شناخته نشده است، در حالی که یکی از مشکلات عمده که گریبانگیر تمامی بخش‌ها و سطوح جامعه است، عدم کارآیی و بهره‌وری است.

به طور قطع اسلام یکی از غنی‌ترین مکاتب عالم برای القاء و به باور نشاندن پدیده بهره‌وری و کمال‌‍‌جویی پیروانش می‌باشد. تا آن جایی که انسان می‌تواند خلیفه ا... در روی زمین باشد و نظام مقدس جمهوری اسلامی یقیناً باید قادر به تحقق این آرمان در جامعه باشد.

 به هر حال جای آن رسیده که با استعانت از پشتوانه‌های غنی مکتبی و منابع طبیعی و نیروی انسانی متعهد با شتاب و پشتکاری در خور، از سرمایه‌های الهی به بهترین نحو ممکن بهره‌گیری نماییم تا بهره‌وری را به عنوان یک دیدگاه فکری و مکتبی، ارزش‌ها و بینش‌های خاص خود مطرح نماییم.

در این تحقیق کوشش شد تا با تعریف شاخص‌های بهره‌وری مناسب و اندازه‌گیری آن‌ها سطح عملکرد فعالیت‌های شرکت را در سال‌های مختلف بررسی و تحلیل نماییم.

این پایان‌نامه شامل پنج فصل می‌شود که در اول تحت عنوان طرح تحقیق به تشریح و تعریف موضوع تحقیق و ذکر تاریخچه‌ای از آن پرداخته شد و به اهمیت موضوع و دلایل انتخاب موضوع اشاره شده است.

در فصل دوم با عنوان مروری بر ادبیات تحقیق به مبانی نظری و زمینه‌های تحقیق و به بررسی پیشینه تحقیق و ضرورت تدوین شاخص‌های بهره‌وری پرداخته شد.

در فصل سوم تحت عنوان روش تحقیق به بررسی روش و نوع تحقیق و جامعه آماری، نمونه و خصوصیات نمونه، ابزار اندازه‌گیری، تشریح روش‌های آماری مورد استفاده، روایی و پایایی در اندازه‌گیری اشاره شده است.

در فصل چهارم با عنوان تجزیه و تحلیل داده‌ها به تعیین شاخص‌های مؤثر در اندازه‌گیری و رتبه‌بندی شاخص‌ها پرداختیم و در پایان شاخص‌ها رتبه‌بندی شده در اولویت اول را اندازه‌گیری نموده و به تحلیل آن‌ها پرداختیم.

در فصل پنجم، از نتیجه اندازه‌گیری بهره‌وری و رسم نمودارهای رشد بهره‌وری نسبت به سال‌های قبل و هم چنین نسبت به مبنای نتیجه‌گیری خاص شاخص و پیشنهادات لازم ارائه و سپس به نتیجه‌گیری و پیشنهادات کلی پرداخته‌ایم.

چکیده

این تحقیق به دنبال ترسیم تصویری از عملکرد شرکت توزیع نیروی برق استان خراسان رضوی در زمینه‌ی بررسی شاخص‌های بهره‌وری اندازه‌گیری آن می‌باشد.

بدین منظور محقق با استناد به ادبیات موضوع و فرضیه تحقیق به طرح چهار سؤال پیرامون اهداف عامل و سه سؤال در رابطه با اهداف خاص پرداخته است.

روش تحقیق ترکیبی از روش تحقیق اسنادی مبتنی بر آمار و ارقام یا اصطلاحاً مبتنی بر داده‌های ثانویه و پیمایشی است و جهت جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه‌ای که محقق ساخته است استفاده شده که روای آن به طریق محتوایی حاصل شده است.

از آن جایی که محقق طی جلسات حضوری و یا تلفنی توضیحات لازم را به پاسخگویان رسانده به طوری که پاسخ سؤالات برای آن‌ها واضح و دور از تصورات ذهنی آن‌ها بوده است لذا روایی پرسشنامه، پایایی آن را تضمین می‌کند. در این تحقیق از روش‌های آمار توصیفی در تنظیم داده‌ها درجه اول توزیع فراوانی و محاسبه شاخص‌های تمرکز و پراکندگی استفاده شده است. از آزمون مقایسه میانگین با یک مقدار ثابت، به منظور آزمون معنی‌دار بودن اثر شاخص‌ها بر اندازه‌گیری بهره‌وری هم چنین از آزمون فریدمن در مقایسه میانگین رتبه متغیرهای ترتیبی، به منظور مقایسه شاخص‌ها از نظر میزان تأثیرشان استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار pss استفاده شده و جدول توزیع فراوانی پاسخ‌ها از نرم افزار گرفته شد، بعد از آن اقدام به بررسی و آزمون فرض مؤثر بودن شاخص‌ها کرده است در نهایت 7 شاخص رد شد و 32 شاخص تأثیر زیادی در اندازه‌گیری میزان بهره‌وری داشتند. که با توجه به حجم زیاد شاخص‌ها نسبت به اندازه‌گیری میزان بهره‌وری داشتند که با توجه به حجم زیاد شاخص‌ها نسبت به اندازه‌گیری شاخص‌های رتبه‌ی اول اقدام و به تجزیه و تحلیل آن‌ها پرداخته است. نتایج عمده‌ی این تحقیق ایجاد فرهنگ بهره‌وری، لزوم استقرار نظام اندازه‌گیری بهره‌وری، پیاده‌سازی برنامه‌های زمان‌بندی سرویس و نگه‌داری شبکه و تأسیسات و ... می‌باشد.

مقدمه

در عصر حاضر با وجود سرعت بالای تکنولوژی، که انسان قادر گردیده در جامعه فراصنعتی بدان دست یابد هر لحظه غفلت در پیمودن راه توسعه آن چنان فاصله‌ی زیادی را ایجاد می‌نماید که  دستیابی به توسعه متوازن به سادگی ممکن نخواهد بود. لذا کشورهای در حال توسعه باید برای جهش از جامعه‌ی سنتی، نیمه صنعتی و صنعتی به عصر فراصنعتی تلاش و کوشش مضاعفی را انجام دهند و از فرصت‌های به دست آمده کمال استفاده را نموده و با سرمایه‌گذاری مناسب در بخش‌های مختلف صنعت به ویژه صنایعی که از ماهیت زیر ساختار بودن برای سایر فعالیت‌ها برخوردارند به پیشرفت کشور کمک کنند. صنعت برق در کشور به عنوان یک صنعت استراتژیک به طور کلی در سه بخش تولید، انتقال و توزیع فعالیت می‌کند که به نحوی به یکدیگر وابسته و از یکدیگر تأثیرپذیرند به طوری که با اندک سرمایه‌گذاری در هر یک از بخش‌ها تأثیر مستقیم آن را در بخش‌های دیگر می‌توان مشاهده کرد.

بررسی‌های انجام شده در سال گذشته در خصوص بررسی بهره‌وری در بخش‌های مختلف صنعت برق کشور حاکی از آن است که در مقایسه با صنایع مشابه کشورهای عضو سازمان بهره‌وری آسیایی از سطح بهره‌وری پایینی برخوردار بوده است. به طوری که این مطالعات نشان می‌دهد با اندکی سرمایه‌گذاری در بالا بردن قابلیت بهره‌برداری در بخش‌های انتقال و توزیع یا به عبارتی بهره‌برداری مناسب‌تر شبکه‌های انتقال و توزیع، می‌توان صرفه‌‍جویی‌های کلانی کرد. بسترسازی برای ارتقاء بهره‌وری به اقدامات متعددی ارتباط دارد که یکی از بنیادی‌ترین این اقدامات را می‌توان تعیین و اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری دانست.

لذا عطف توجه به تعیین و سنجش شاخص‌های بهره‌وری در شرکت‌های توزیع نیروی برق را می‌توان گام مهمی در بالا بردن سطح بهره‌وری در صنعت برق کشور قلمداد نمود.

تعریف موضوع تحقیق

در دنیای کنونی نیروی برق، جزء لاینفک زندگی انسان‌هاست. این صنعت به عنوان صنعت مادر نقش اساسی در رشد و شکوفایی صنایع دیگر دارد. میزان رشد که در برنامه‌ی اول، دوم و سوم دولت برای صنعت برق در نظر گرفته شده است حاکی از اهمیت نقش این صنعت برای توسعه اقتصادی آینده در کشور است.

سرمایه‌گذاری در بخش‌های توزیع قابل توجه بوده که با توجه به استهلاک واحدها و تجهیزات توزیع و هم چنین رشد متوسط 10% مصرف انرژی در هر سال، باید رقم معادل 5/2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز باشد.[1]

از طرفی نگاه به شاخص‌های عملکرد در بخش‌های توزیع در صنعت برق نشانگر نیاز به فعالیت بیشتر در اداره و حفظ و حراست از شبکه‌های توزیع جهت نیرورسانی به واحدهای صنعتی، کشاورزی و ... می‌باشد.

نامناسب بودن شبکه‌های توزیع و هزینه‌های ناشی از نگهداری و تعمیرات این شبکه‌ها و ترکیب هزینه‌ها در قیمت‌های تمام شده برق تولیدی از پایین بودن بهره‌وری در این صنعت حکایت می‌کند.

یکی از عوامل عمده و مؤثر در پایین بودن بهره‌وری در صنعت برق می‌تواند مربوط به پایین بودن بهره‌وری در شرکت‌های توزیع باشد. در این خصوص یکی از اقدامات مفید و مؤثری که می‌تواند به طور مستقل و یا سرفصل‌های جداگانه مورد توجه قرار گیرد. بهبود بهره‌وری در سیستم‌های نگهداری و تعمیرات خطوط توزیع می‌باشد که با اندازه‌گیری بهره‌وری در این بخش صنعت می‌توان این پدیده مهم را کنترل و نظارت کرد. بر این اساس کانون توجه این تحقیق به تعیین شاخص‌های مرتبط با بهره‌وری از یک سو و از سوی دیگر سنجش بهره‌وری از طریق این شاخص‌ها در شرکت توزیع نیروی برق استان خراسان معطوف است.

[1]- مدیریت بهره‌وری بنیاد مستضعفان و جانبازان، مفاهیم اساسی بهره‌وری، چاپ دوم، تهران: نشر کارآفرینان، 1379.

فهرست منابع

1- ابطحی، حسن، کاظمی، بابک، بهره‌وری، چاپ اول، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، 1376.

2- احمدی یزدی، محمد، غلامعلی‌پور، علی‌اکبر، عوامل موثر در بهبود بهره‌وری و کیفیت در صنعت برق، (مقاله)، دومین همایش کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق، تهران، 1380

3- امامی میبدی، علی، اصول اندازه‌گیری کارایی و بهره‌وری، چاپ اول، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، 1379.

4- اوجاقی، میرداوود، سازماندهی فعالیت‌های بهبود بهره‌وری، سازمان بهره‌وری ملی ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات بصیر، 1376.

5- ایران‌نژاد پاریزی، مهدی، روش تحقیق در علوم اجتماعی، تهران.

6- برنیکرهوف، روبرت او، اندازه‌گیری بهره‌وری، محمود عبدالله‌زاده، چاپ اول، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 1377.

7- برهان، احمدرضا، گزارش شرکت در سمینار انگیزه برای بهره‌وری، کشور ژاپن.

8- بقائی راوری، جواد، کاظمی، مصطفی، اندازه‌گیری و تحلیل بهره‌وری نیروی انسانی در صنعت، دانشگاه فردوسی، دانشکده مدیریت، 1380.

9- بلچر، جان، راهنمای جامع مدیریت بهره‌وری، مدیریت بنیاد مستضعفان و جانبازان، چاپ دوم، تهران، کارآفرینان، 1379

10- تریولا، ماریو، آمار کاربردی، محمدصادق تهرانیانه چاپ دوم، مشهد، جهاددانشگاهی

11- جمالزاده، فرح، نظام‌های انگیزشی و بهره‌وری، (مقاله)، دومین همایش ککیفیت و بهره‌وری در صنعت برق، تهران: 1380

12- خاکی، غلامرضا، آشنایی با مدیریت بهره‌وری، چاپ اول، تهران: کانون فرهنگی انتشارات سایه نما، 1376.

13- رحمانی، جعفر، نصرآبادی، علی باقی، مدیر موفق، چاپ اول، تهران، انتشارات لوح، 1379

14- روابط عمومی شرکت برق منطقه‌ای خراسان، تاریخچه برق شهرستان‌های استان خراسان، 1380

15- رهنورد، فرج الله، بهره‌وری و مدیریت مشارکتی، (مقاله)، دومین همایش کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق، تهران: 1380

16- ریاحی، غلامحسین، آشنایی با اصول روش تحقیق، تهران

17- زارع- مریم، نقش مدیریت مشارکتی در بهبود بهره‌وری، (مقاله) دومین همایش کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق، تهران، 1380.

18- زنگنه، بیژن، بهره‌وری در منابع آب و انرژی، (سخنرانی) درس مینار بهره‌وری ملی ایران، 1374

19- زنگنه، بیژن، شناخت وضع موجود و توسعه روش‌ها کاربردی و ارتقاء بهره‌وری، (مقاله)، کنگره‌ی ملی بهره‌وری، 1375

20- سازمان امور اداری و استخدامی کشور، بهبود بهره‌وری در بخش خدمات عمومی

21- سازمان ملی بهره‌وری، ایران، راهنمای اندازه‌گیری بهره‌وری در واحدهای صنعتی، چاپ اول، تهران: انتشارات بصیر، 1376

22- سازمان ملی بهره‌وری ایران- نشریه‌ی بهره‌وری شماره‌ی 65 آبان‌ماه سال 1379

23- ساکاریان، اوما، روش تحقیق در مدیریت، محمد صائبی، محمود شیرازی، تهران

24- شمس، ناصر، طراحی و تبیین شاخص‌های بهره‌وری دانشگاه‌ها، تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1378

25- شورای بهره‌وری ملی هندوستان، کاهش هزینه‌ها، محسن علیرمضانی ، سازمان ملی بهره‌وری، چاپ اول، تهران، انتشارات بصیر، 1376

26- عجمی، محمود، بهره‌وری و قابلیت اطمینان در صنعت برق، (مقاله)، دومین همایش کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق، تهران: 1380

27- عسگری، جعفر، بررسی توانمندی‌های نظام آماری ایران برای اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری، (مقاله)

28- علیرضایی، محمدرضا، ظرافت انگیزه، مجید، علمدار، نصرت الله، ارزیابی عملکرد شرکت‌های توزیع برق به کمک تحلیل پوشش داده‌ها (مقاله)، 1378

29- علیرضایی، محمدرضا، دانشیان، بهروز، علمدار، نصرت الله، سیستم پشتیبانی تصمیم برای تعیین تعداد بهینه‌ی پرسنل در نیروگاه‌های برق، (مقاله)، نشریه مدیریت و توسعه، 1378

30- کمال‌زاده، عباس، آشنایی با ارزیابی کار و زمان، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1376

31- مدیریت بهره‌وری بنیاد مستضعفان و جانبازان، مفاهیم اساسی بهره‌وری، چاپ دوم، تهران، نشر کارآفرینان، 1379

32- مرادیان مصلح، مژگان، بررسی سیستم‌های اندازه‌گیری بهره‌وری، (مقاله)، دومین همایش کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق، تهران، 1380

33- معاضدی، امین، خسروی، نازنین، معرفی مهندسی ارزش و کاربرد آن در صنعت برق، (مقاله) دومین همایش کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق، تهران، 1380

34- ملت پرست، ماهور، بهره‌وری در صنعت برق در قالب شبکه تکنولوژی، (مقاله) دومین همایش کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق، تهران، 1380

35- میرفخرایی، علی، همتیان، حمید، مدیریت ارزش عامل مهم در بهبود بهره‌وری طرح‌های سرمایه‌گذاری در صنعت برق، (مقاله) دومین همایش کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق، تهران، 1380