پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد
پایان نامه رشته معماری-شهرسازی
سال 1383
چکیده
«آفریدنش … آواز خداوند است که ما می‌خوانیمش»
در این روند آفرینش، سفر و گردشگری همواره الهام بخش بوده است. روح کندوکاوگر انسان در مسیر جستجوی خویش از طبیعت و تجاربی که از آن اندوخته بهره بسیار برده و شناختی که از خوب دیدن در جهان بدست آورده راهگشای او در پیچیدگیهای زندگی بوده است. هر سفر به شرط توجه، انسان را به حقیقت هستی نزدیک‌تر می‌کند پس در چگونگی ایجاد رابطه بین انسان و طبیعت که در نهایت به آفرینشی زیبا می‌انجامد باید ژرف اندیشید و استوار قدم برداشت.
معماری از زمینه‌هایی است که در آن می‌توان برای نحوه این ارتباط به تعریفی مناسب دست پیدا کرد و با برنامه ریزی طبق مبانی‌ای که این رشته از شناخت انسان و شناخت طبیعت ارائه می‌دهد، ترکیبی متعادل بدست آورد که راه انسان را برای شناخت از طریق سفر، کوتاهتر می‌کند و به او طبیعت و حقیقت آن را می‌آموزد.
معماری در این برنامه ریزی با گردشگری و برنامه‌های آن دررابطه‌ای مستقیم قرار می‌گیرد. در حال حاضر به طوری که از مجموع مطالعات و نظرات درباره وضع گردشگری در ایران برمی‌آید، متأسفانه این فعالیت عظیم جهانی، با نوعی رکود و وقفه در کشور روبروست که برای حل آن نیاز به اهداف و سیاستهای کلان، ایجاد نظام برنامه ریزی گردشگری در مقیاس محلی و ملی و و بین المللی ایجاد هماهنگی در مدیریت گردشگری می‌باشد.[1]
در این برنامه ریزیها پرداختن به نقش معماری در توسعه گردشگری و جذب توریست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این میان حتی پرداختن به طرحهای ضربتی و کوتاه مدتی که منطبق با اهداف کلان و دراز مدت برای توسعه گردشگری هستند، بسیار تأثیر گذار و مهم می‌باشد.
طرح این پروژه با توجه به موقعیت منطقه از نظر توریستی، باعث پیشرفت چشمگیر صنعت توریسم در این ناحیه می‌شود. ضمن اینکه با گسترش نظارت محیط زیست بر ناحیه به حفظ اکوسیستم طبیعی آن کمک می‌کند.
[1] - سازمان ایرانگردی و جهانگردی، 1377، 1.
مقدمه
نیاز انسان به طبیعت، نیازیست انکار ناپذیر، سفر در طبیعت و هم اقامت در آن و مأنوس شدن با آن در ساختن روح انسان بسیار تأثیر گذارند و معماری از عوامل تعیین کننده نحوه اقامت و بی شک نحوه برخورد او در این اقامت با طبیعت است. معماری علاوه بر این که به ایجاد رابطه با محیط طبیعی کمک می‌کند، وظیفه محافظت از آن را در برابر آسیبهایی که از طرف انسانها به آن وارد می شود برعهده دارد تا تخریب گریز ناپذیر محیط بدست انسان را به حداقل برساند.
منطقه آبسر و یکی از مکانهایی است که ناهماهنگی بین انسانهای دوستدار طبیعت با محیط طبیعی در آن نتیجه‌ای جز آسیب و تحلیل رفتن پیوسته زیباییها بدست علاقمندان به آن نداشته است. منظور از ناهماهنگی، همان نداشتن درک صحیح انسان از محیطی است که برای لذت بردن و استراحت، از فضاهای شلوغ و پردغدغه. به آن پناه می‌برد. حضور معماری در این مکان تفریحی و طبیعی می‌تواند با ساماندهی فضا و در نتیجه عملکرد انسان، هم بهره او را از محیط افزایش دهد و هم محیط را از اسیب او در امان دارد.
هدف از این مجموعه توریستی – تفریحی، فهمیدن نحوه برخورد و درک صحیح و رسیدن به ماهیت دریاچه است و اینکه بدانیک به کدام دلایل به بازدید دریاچه می‌رویم و راه مناسب برای دستیابی به اهدافمان چیست.
تعریف پروژه
پروژه در کنار یک محیطی مسطح در کنار کوههای لرستان در نظر گرفته شده است. این پروژه شامل اقامتگاه و امکانات تفریحی برای گردشگران در محدوده سایت و نیز فضاسازی مناسب مسیر کوهستان در ضمن حفظ کردن خصوصیات طبیعی آن و شاخص نمودن مسیرهای خاص و چشم اندازهای زیبا و نیز ایجاد محلهای اقامتی در کنار ورزشگاه به صورت اقامتگاههای بومی منطقه می‌باشد.
اقامتگاه، شامل هتل برای اقامت چند روزه بازدید کنندگان و اقامتگاههای موقت به صورت بومی و سوئیت برای علاقمندان به این نوع اقامت می‌باشد.
امکانات تفریحی شامل امکانات ورزشیاز قبیل تنیس، شنا، اسب سواری، و ... و نیز ورزشهای زمستانی با توجه به برفگیر بودن منطقه می‌باشد. البته تمامی طرحهای برنامه ریزی شده با توجه به ظرفیت منطقه و مسائل زیست محیطی آن در مطالعات آتی صورت خواهد گرفت.
به دلیل پوشش غنی گیاهان دارویی آزمایشگاه و مراکز تحقیقی برای محققان ایجاد خواهد شد.
اهداف پروژه
دربخشهای پیشین در مورد اهداف پروژه توضیحاتی داده شد اما به طور خلاصه هدف از این طرح را در موارد زیر می‌توان بیان کرد:
ساماندهی فضای طبیعی برای استفاده مناسب انسان
حفاظت از محیط زیست در مقابل آسیبهای وارد از طرف استفاده کنندگان
توجه به مسأله اکوتوریسم و جذب گردشگران
کمک به اقتصاد منطقه
این اهداف کلان پروژه به کمک اهداف کوچکتری که در زیر آمده‌اند دنبال می‌شوند :
ایجاد امکانات اقامتی مناسب برای بازدیدکنندگان
ایجاد زمینه‌های مناسب برای شناخت منطقه و استان به کمک ساخت موزه، نمایشگاههای موقت و دائم، بازارچه‌ها و ...
آنچه در بالا آمد خلاصه‌ای بود از تعریف این پروژه توریستی – تفریحی- پژوهشی برای برخورد مناسب تر و مفیدتر انسان با طبیعت پیش بینی شده است.
مقدمه
پیش از پرداختن به موضوع پروژه در این فصل گردشگری و نقش آن در زندگی افراد جامعه بررسی شده است. پس از آن انواع فراغت، روشهای توسعه طرحهای گردشگری، انواع گردشگران و منابع گردشگری و در نهایت پیشنهاداتی برای بهبود این صنعت داده شده است.
1-1 مفهوم گردشگری
امروزه در جهان با توجه به دیدگاههای جدید در مورد گردشگری و تعاریف نهادهای جهانی، پدیده‌ی گردشگری به عنوان بخشی از تمدن معاصر و یک شیوه‌ی جهانی برای تأمین نیازهای معنوی انسان و ارتقاء کیفیت زندگی از طریق همبستگی جوامع و فرهنگهای کوچک و بزرگ، محسوب می‌شود. از این دیدگاه گردشگری شامل سه عرصه اصلی محلی، ملی و بین المللی است که از هم جدایی ناپذیرند. در واقع در پیوند و همکاری این سه بخش است که اهداف عالی و نهایی گردشگری تحقق پیدا می‌کنند و حتی رونق و نتایج اقتصادی گردشگری نیزبه این همکاری وابسته است.
گردشگری اگر چه معمولاً به عنوان یک صنعت سودآور و اشتغال زا مطرح می‌شود ولی به هیچ وجه یک پدیده‌ی صرفاً اقتصادی نیست. گردشگری در ماهیت خود یک پدیده‌ی پیچیده‌ی اجتماعی است که از ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی، فرهنگی و مدیریتی برخوردار است. در واقع ارزش اقتصادی و سودآوری آن از کیفیت و ارزشهای اجتماعی و فراغتی آن منشأ می‌گیرد. از این رو فعالیت گردشگری وقتی از نظر اقتصادی مفید و سودآور خواهد بود که از نظر اجتماعی و فرهنگی ارزش آفرین باشد.
2-1 جایگاه گردشگری در زندگی امروز
1-2-1 ضرورت برنامه ریزی برای زمانهای فراغت
طبق نظریه‌های جدید برنامه ریزی، تأکید بر اهداف صرفاً کالبدی و تصمیم گیری از بالا به ویژه در زمینه هایی که به زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم مربوط می‌شود، به هیچ وجه قابل قبول و کارساز نیست. در این مورد آنچه که لازم است، تعیین اهداف و راهبردهای کلان توسعه است که در آنها اهداف گردشگری نیز معلوم و مشخص می‌شود.
در شهرنشینی جدید، به ویژه در شهرهای بزرگ به دلیل توسعه ابعاد کالبدی، سلطه حرکت سواره، جدایی کار و فراغت و جدایی از محیط طبیعی، ایجاد تعادل در روابط انسان و محیط و چگونگی سامان دادن به اوقات فراغت به عنوان یک نیاز اساسی مطرح گردیده و به یک محور اصلی در برنامه ریزی شهری و محیطی تبدیل شده است.
به نظر برخی از جامعه شناسان، اهمیت فراغت در جامعه جدید شهری به اندازهای است که از آن به عنوان چهارمین بخش فعالیت انسانی پس از کشاورزی، صنعت و خدمات یاد می‌کنند.
در واقع اگر حیات انسان را به سه عرصه اصلی یعنی کار، خواب و فراغت تقسیم کنیم و تحول آنها را در طول تاریخ مورد مطالعه قرار دهیم در می‌یابیم که مفهوم فراغت در تمدن و شهرنشینی جدید، ابعادی بسیار وسیعتر پیدا کرده است. شاید بتوان گفت که کار و فراغت، نقشی برابر در زندگی انسان یافته‌اند، چرا که هر دو به نیازهای اساسی جامعه پاسخ می‌گویند. به همان اندازه که کار برای انسان لازم است، فراغت نیز ضرورت دارد و چون از اجبار و ضرورت بیرونی آزاد است توان عظیم تری برای بالندگی انسان دارد.
فراغت در معنای عام خود، به بخش عمده‌ای از زندگی مردم تبدیل شده که در آن تأمین بسیاری از نیازهای فردی و اجتماعی خود را جستجو می‌کنند و جهت تکامل شخصیت و غنای بیشتر زندگی به آن روی می‌آورند. در این راستا مردم به شرایطی نیاز دارند که بتوانند به اهداف خود دست یابند و اوقات فراغت خود را به نحوی رضایت بخش پر کنند انجام این امر به برخی امکانات برنامه ریزی و مدیریت فراغت نیاز دارد.
2-2-1 فراغت فعال و غیر فعال[1]
«فراغت فعال» نوعی از گذران فراغت است که معمولاً با تحرک جسمانی، فعالیت ذهنی و خلاقیت همراه است و «فراغت غیر فعال» نوعی از گذران فراغت است که معمولاً ساده و مانند جنبه ایستا و انفعالی مانند تماشا کردن، گوش کردن، مطالعه ساده و مانند آن دارد. فراغت فعال مثل هنر آفرینی، پژوهش، ورزش و سیاحت مستلزم تحرک جسمانی و آفرینش است بنابراین محتوای اصلی آن را کار خلاق و مولد تشکیل می‌دهد. در حالی که در فراغت غیر فعال خصلت پذیرندگی و مصرف کنندگی غلبه دارد.
در شهرهای امروزی به دلیل رواج فرهنگ آپارتمان نشینی و کمبود فضاهای طبیعی و باز و نیز رواج سریع و همه گیر رسانه‌های جمعی، میزان زیادی از اوقات فراغت افراد به صورت غیرفعال در آمده که با اثرات زیانباری همراه شده است.
[1] - سازمان ایرانگردی و جهانگردی، 1377، 7.