شرح واژه ها و مفاهیم و اصطلاحات به کار رفته در تحقیق:

در این پایان نامه اصطلاحات و مفاهیم و تعبیرها به صورت زیر تعریف می شوند:

1- ارتباطات جمعی:

ارتباط جمعی یا عمومی مطابق تعریف دکتر دادگران در کتاب مبانی ارتباط جمعی عبارت است از انتقال اطلاعات با وسایلی نظیر روزنامه، کتاب، امواج رادیو، تلویزیون و غیره برای گروه غیر محدودی از مردم که با سرعتی زیاد انجام می گیرد.

2- رسانه های جمعی:

مطابق تعریف دکتر ساروخانی در کتاب وسایل ارتباط جمعی عبارتست از: آن دسته از وسایلی که در تمدنهای جدید بوجود آمده و مورد استفاده اند و ویژگیهای اصلی آنها قدرت و شعاع عمل گسترده است. مطبوعات، رادیو، تلویزیون و سینما، از این رسانه ها به شمار می آیند.

3- استراتژی (راهبرد):

استراتژی یا راهبرد واژه هایی است که از کلمه استراتژ گوس مشتق شده که برگرفته از نام یک ژنرال فرماندهی نظامی است بعدها این واژه در معنای رسم نقشه جنگ و هنر فرماندهی آن به کار رفت امروزه با رشد پیچیدگی های روابط بین جوامع بشری، استراتژی ابعاد دیگری از بعد سیاست، اقتصاد تکنولوژی و غیره را به خود گرفته است. لذا با بررسی سیر تحول این واژه می توان دریافت که استراتژی در ابتدا به معنی ژنرال نظامی و سپس به هنر فرماندهی جنگ بوده و با گذشت زمان در معانی مهارتهای رفتاری، روانشناسانه و مدیریتی به کار رفت. به مرور تعریف ارائه شده می توان به یک صورت کلمه و هدف واحد دست یافت.

به عبارت دیگر استراتژی عبارت است از: از الگوی تصمیمات در یک شرکت که اهداف کوتاه مدت و بلند مدت (شخصی می سازد و سیاستهای اصلی و طرح های تحقیق اهداف را تهیه می کنند و حدود مرز تجارتی موسسه، نوع فعالیتهای اقتصادی آن و سازماندهی انسانی را که برای سیاستمداران، مشتریان، مخاطبان و اتحادیه ها پدیده آمده است را تعریف می کند.

4- مدیریت ارتباطات:

عبارت است از کنترل، هماهنگی و برنامه ریزی به ارتباطات فردی، گروهی و جمعی بطوریکه بتوان ارتباطات را بهبود بخشید و از آن بعنوان وسیله برای رسیدن به هدف استفاده کرد. مدیریت ارتباطات بخصوص در رسانه های جمعی بسیار اهمیت پیدا می کند و رادیو بعنوان یکی از این وسایل ارتباط جمعی نیز به نوبه خود با بهره‌گیری از مدیریت ارتباطات قوی و منسجم می تواند موفق تر عمل نماید.

5- ماموریت (رسالت):

دلیل اصلی وجود سازمان و فلسفه اساسی فعالیت آن (مانند طرح اصلی کار، کیفیت فضای موسسه و نقش آن در جامعه) تحت عنوان رسالت بیان می شود. رسالت یا ماموریت حلقه اتصالی است بین وظایف اجتماعی و اهداف مشخص تر سازمان که موجب مشروعیت آن می گردد. رسالت ها باید آن قدر روشن و مشخص باشند که راهنمای عملیات سازمان قرار گیرد. از بیانی رسالت در ارزیابی تصمیمات استراتژیک استفاده می شود.

6- معاونت صدای جمهوری اسلامی:

معاونت صدای جمهوری اسلامی ایران یا رادیوی جمهوری اسلامی ایران شامل مجموعه‌ایی متشکل از بخشهای اداری و مالی- پشتیبانی و تولید می باشد که مجموعاً در ساخت برنامه های رادیو (آموزشی- تفریحی- تبلیغی) فعالیت می نمایند.

7- نظام برنامه استراتژیک:

برنامه ریزی استراتژیک غالباً به عنوان نظامی تلقی می شود که در آن میدان سازمانها در سطوح مختلف اقدام به تصمیم گیری و اجرا و کنترل آن می نمایند بعنوان مثال لورنج معتقد است که هر نظام برنامه ریزی استراتژیک باید به چهار پرسش اساسی زیر پاسخ دهد:

به کجا می رویم؟ (فلسفه وجودی)

چگونه می‌خواهیم به مقصد برسیم؟ (استراتژی‌ها)

امکانات برای اقدام چیست؟ (بودجه)

چگونه آگاه می شویم در مسیر حرکت می کنیم؟ (کنترل)

8- گروه:

در کتاب مدیریت ارتباطات تالیف «ری ام. برکو» و همکاران تعریف گروه اینچنین آمده است: «مجموعه ایی از افرادی که با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند تا کارهای مشترکی انجام دهند و به هدف مهمی دست یابند» تحقیقات نشان می دهد که میزان مشارکت و اتفاق نظر اعضای گروه به شکلی قابل توجه به اندازه گروه بستگی دارد.

9- مخاطبان:

کلیه کسانی که به رادیو دسترسی دارند و به نحوی شنونده رادیو هستند اعم از اینکه به صورت پیماگر برنامه های رادیو را دنبال نمایند و یا بصورت موردی و کوتاه مدت با هر سن و سال و شغل و تحصیلاتی.

10- رسانه:

برابر تعریف «رسانه» در علوم ارتباطات به وسایل ارتباط جمعی که از طریق آن می‌توان به حمایت کثیری و یا توده ایی از مردم به طور یکسان دسترسی پیدا کرد اطلاق می گردد. این وسایل ارتباط جمعی عبارتند از: روزنامه، رادیو، تلویزیون، سینما، ماهواره و… .

11- عوامل داخلی موثر بر معاونت صدا:

عبارت است از هر عنصر درون سازمانی موجود در معاونت صدا (اعم از صفی و یا ستادی) که باعث ایجاد ضعف یا قوت در این معاونت می گردد. عوامل داخلی (محیط داخلی) شامل کلیه بخشهای تولید، پشتیبانی، نظارت، پخش و… در رادیو می‌گردد. که با محیط خارج ارتباط کمتری دارد و حتی معاونت های دیگر سازمان نظیر معاونت سیما (تلویزیون) نیز جزو محیط بیرونی محسوب می شوند.

12- عوامل خارجی (محیط بیرونی) معاونت صدا:     

عبارت است از هر عنصر برون سازمانی (محیط بیرون از معاونت صدا) که موجب تولید فرصت و یا تهدید برای رادیو می باشد.

محیط بیرون (عوامل خارجی) شامل کلیه عواملی است که در رادیو نمی باشند و همانگونه که ذکر شد حتی معاونت سیما (تلویزیون) نیز جزو محیط بیرونی محسوب می‌شوند و به عنوان عوامل ایجاد فرصت و یا تهدید به شمار می آیند.

جمع بندی:

در این فصل ضمن شرح ضرورت، موضوع، اهداف و سوالات تحقیق به تاریخچه و فقر رادیو در جهان و ایران پرداخته شد و پسر ضمن اشاره به ساختار و تشکیلات صدا و سیمای جمهوری اسلامی با وضعیت مخاطبان معاونت صدای جمهوری اسلامی ایران تا حدودی آشنا شدیم و مشخص شد که میزان شنوندگان در یک دوره 9 ساله تقریباً 23 درصد کل جامعه بوده اند و این آمار سیر نزولی داشته است و بهترین علت عدم گوش دادن به رادیو از سوی مخاطبان توجه آنان به تلویزیون بوده همچنین در این بررسی مشخص شد که در داخل کشور رادیوهای داخلی بیشتر از رادیوهای خارجی (همزمان) شنونده دارند. مهمترین علت گوش دادن به رادیوهای بیگانه از سوی مخاطبان گفتن صداقت توسط گرداندگان این رادیوها اعلام شده است. در پایان این فصل نیز پاره ایی از واژگان کلیدی این پایان نامه تعیین گردید.

مقدمه:

رسانه های جمعی در زمره فن آوری جهان امروز به شمار می آیند آثار آنان بر حیات بشر بسیار زیاد است این وسایل امتداد حواس و اندام های انسانی را موجب شده اند با پیدایی چرخ به بیان مک لوهان امتداد پای انسان ها تحقق پذیر شد. انسان‌ها پاهایی بلندتر یافتند و توانستند مسافتهای دور و دراز را به‌آسانی و به سرعت طی کنند پیدایی رادیو به امتداد یکی دیگر از اعضای انسان (گوش) منجر شد. انسانها توانستند، صداها را از مسافتهای بسیار دور بشنوند، و پیدایی تلویزیون موجبات امتداد چشم و گوش انسانها را فراهم آورد (نگاه کنید به ساروخانی، جامعه شناسی ارتباطات، فصل نظریه ها و صاحب نظران بزرگ، 1381).

از سوی دیگر، با پیدایی رسانه های جمعی، جهانی شدن داده های خبری تحقق یافت بدینسان یک واقعه حتی کوچک از این پس از حالت محلی بیرون آمد و جهانی شد. زمانی که رژیم سایگون در ویتنام شکل گرفت، یکی از شیوه های مبارزه مردم ویتنام بر ضد نظام حاکم خودسوزی کشیشان بود. کشیشی به تنهایی در چهار راهی حاضر می شد و خود را به آتش می کشید و پیامی از خود بر جای می گذارد. اگر جامعه اطلاعاتی در پرتو رسانه های جمعی تولد نمی یافت این حادثه محلی بود و صرفاً در همان محل می ماند و شاید فقط چند رهگذر از دیدن صحنه ملتهب می‌شدند.

لیکن با برخورد رسانه ها با دنیای مدرن، این حادثه از حالت محلی بیرون آمد و جهانی شد. در یک آن تمام مردم جهان صحنه را می دیدند، پیام را می‌شنیدند و دلشان از نظام فاسد حاکم به درد می آمد. در نتیجه پایه های مشروعیت نظام فرو می ریخت بدین سان می توان گفت رسانه ها در حیات سیاسی جوامع رسوخ کردند و اثرات عمیقی بر آن نهادند.

شاید بتوان گفت رسانه های جمعی دنیای دیگر آفریدند، دنیایی که حوادث آن جهانی است، و جهان را بسیار کوچک نموده است. طبیعی است جهان کوچک، همسایه‌های تازه ایی نیز فراهم می آورد. بدرستی می توان گفت در جهان ارتباطات دیجیتالی ملل دور دست همسایگان یکدیگر بشمار می آیند (ساروخانی باقر- رادیو و چشم اندازهای نو) سخن از جایگاه رادیو در خانواده ارتباطات مستلزم شناخت امکانات و محدودیت های آن است بطوریکه بتواند در این چهارچوب رسالتی و راه خود را برگزیند.

به همین منظور در این فصل ابتدا اشاره ایی به مفاهیم بنیادین علوم ارتباطات خواهیم نمود سپس در بخش مدیریت استراتژیک به تعریف و معرفی انواع استراتژی خواهیم پرداخت.

تئوریهای ارتباط جمعی:

ژان کازنو در کتاب جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی که توسط دکتر ساروخانی و دکتر منوچهر محسنی ترجمه شده است معتقد است بررسی وسایل ارتباط جمعی با اتکا به دیدگاههای مختلفی مانند روانشناسی اجتماعی، مردم شناسی یا مردم نگاری و جامعه شناسی امکان پذیر است و می توان وسایل ارتباط جمعی را همچون نهادهای اجتماعی مورد بررسی قرار داد همچنین از آنجایی که مدیریت رسانه های جمعی تخصصی است بین رشته ایی یعنی آنکه در یک طرف مرتبط به علوم مدیریت است و از دیگر سو با علوم ارتباطات پیوند دارد بنابراین لازم است تا با قسمتی از نظریات و تئوریهای صاحب نظران هر دو رشته آشنا شویم تا به دیدگاه شفاف تری نسبت به موضوع تحقیق دست یابیم.

تعاریف ارتباط:

دکتر دادگران در کتاب مبانی ارتباطات اجتماعی درباره مفهوم واژه ارتباط می‌گوید: پژوهشگران ارتباطات میان واژه ارتباط به معنای مفرد آن (Communication) و واژه ارتباطات به معنای جمع آن (Communications) تفاوت قائلند. کلمه ارتباطات به صورت جمع در علوم ارتباطات به معنای مطالعه پیرامون ابزار و لوازم حتی این پدیده بکار می رود اما معنای این واژه به صورت مفرد بیانگر فرآیندی است که در آن پیام از پیام دهنده به پیام گیرنده منتقل می شود به عبارت دیگر به گردش پیام بین فرستنده و گیرنده پیام مرتبط می شود.

در واژه المعارف «فیشر» مفهوم ارتباط اینگونه بیان شده است: ارتباط در مفهوم گسترده آن برای بیان دو نوع انتقال اطلاعات به کار می رود.

«ادوین امری» در کتاب «مقدمه ایی بر ارتباطات اجتماعی» واژه ارتباط را چنین تعریف می کند: ارتباط عبارت است از فن انتقال اطلاعات و افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر.

«جرج جرنبر»: ارتباط را به مفهوم کنش متقابل اجتماعی براساس پیام می داند.

«لاندبرگ»، «شراگ» و «لارسن» ارتباط را عبارت از انتقال معانی یا پیام از طریق نمادها می دانند.

در هر فرآیند ارتباط ساده عناصری به شرح زیر وجود دارد که باعث همگرایی می‌شوند:

1- برقرار کننده ارتباط با مبداء 2- پیام 3- کانال یا مجرا 4- پیامگیر 5- بازخورد یا بازگشت پیام.

در این زمینه «ژان مزون نو» روانشناس اجتماعی وجامعه شناس برجسته معاصر فرانسوی معتقد است که محیط یا بافتی که ارتباط در آن صورت می گیرد از اهمیت خاصی برخوردار است این محیط شامل عوامل روانی- اجتماعی زیر است:

موقعیت پیام دهنده و پیام گیرنده، نگرشهای پیشین و ادراک همزمان پیام، فرستنده پیام و گیرنده پیام.

«کلودشنن» در کتاب نظریه های ریاضی ارتباط می نویسد: ارتباط عبارت است از تمام روشهایی که از طریق آن ممکن است یک ذهن به ذهن دیگر تأثیر بگذارد این عمل نه تنها با نوشته یا محبت کردن که حقی با موسیقی، هنرهای تصویری، تئاتر، باله و… عملاً تمام رفتارهای انسانی عملی است.