پایان نامه شیمی‌ دارویی

پایان نامه مقطع کارشناسی

رشته داروسازی

مقدمه:

در ابتد لازم می‌دانم در مورد شیمی داروئی و تعریفاتی که در این رشته وجود دارد صحبت کنم.

ملاحضات اساسی شیمی داروئی:

الف تعریف: دکتر گلن اوت یوت شیمی داروئی را بطور مناسبی تعریف کرده است. در تعریف او، شیمی داروئی رشته‌ای است که اصول شیمی و زیست شناسی را بکار گرفته است و دانشی می‌آفریند که در آن، مواد درمانی حاصل می‌گردند. از اینرو شیمی‌داروئی‌دان‌ها نه تنها باید یک شیمی آلی‌دان قابلی باشند، بلکه باید اطلاعات اصولی در علوم زیستی، بخصوص بیوشیمی و فارماکولوژی داشته باشند.

ارتباط شیمی داروئی با علوم دیگر در نمای زیر نشان داده شده است:

ب تکامل تاریخی: آغاز درمان موثر با مواد شیمیائی در قدمت خود محو شده است، زیرا قبل از آنکه تاریخ پزشکی ثبت شده باشد، این درمان وجود داشته است. موفقیت‌های اولیه بدست آمده در جستجوی مواد شیمیائی موثر بر علیه بیماریها اکثرأ بر ضد بیماریهای عفونی بوده است و بر علیه بیماریهای که همراه با پیری هستند، یعنی افزایش خون و سرطان، کمتر موفق بوده‌اند. همچنین به علت آنکه غالب فرآیندهای شیمیائی تکامل نیافته بودند، از اینرو، در آغاز، طبیعت بود که مواد داروئی با ارزش و امیدوارکنند‌ه‌ای را ارائه کرد. در 3000 سال قبل از میلاد، امپراطور شنگ نونگ داروی خام چ انگ شان  (Ch’ang Shan) را برای درمان مالاریا ذکر کرد. در سال 50 میلادی پلینی آسپیدیوم را در بیماریهای انگلی معرفی کرد.

چند قرن اخیر مملو از تناقص‌ها و تضادهاست. امروزه به جالینوس احترام گذاشته می‌شود، ولی روش‌های بی ارزش او در کاربرد مقادیر جزئی از مواد طبیعی در درمان بیماریها که در قرن دوم میلادی آغاز شدند، به مدت 1500 سال ادامه یافتند.

لرد لیستر برای اولین بار فنل را در جراحی های سترون به کار برد، ولی عجیب است که او محلولی که ماده داروئی تجاری معروفی است نام او را بر خود دارد ولی ارزش داروئی آن قابل سئوال است. در سالهای اخیر به همت شیمی داروئی‌دان‌ها مواد درمان گسترده متعددی خلق شده‌اند. شیمی داروئی‌دان‌ها بخشی از یک گروه مختلط از دانشمندان رشته‌های مختلف هستند که به این موفقیت‌ها نائل شده‌اند.

اسامی این دانشمندان و مشارکتهای آنان آنقدر زیاد است که بتوان در اینجا ذکر کرد. معهذا، دو نام به علت شهرت ویژه آنان ذکر می‌شود.

یکی از آنان مرحوم الیور کام مدیر علمی شرکت پارک دیویس است، که دانشگاه ایلینوی را هنگامی که معلم جوانی در رشته شیمی آلی بود ترک کرد و به این شرکت ملحق شد. در این مدت کتاب تجزیه کیفی شیمی آلی را نوشت و کمک کرد تا انتشار یک سری کتاب تحت عنوان سنتزهای آلی بنیان نهاده شود. کام مجبور شد علاوه بر آنکه یک شیمی آلی‌دان خوب باشد، یک فارماکولوژی‌دان خوبی هم شود. تعداد قابل ملاحظه‌ای از مواد داروئی موثری را یا ایجاد کرد و یا ایجاد آنها را تشویق کرد. به عنوان نمونه‌ای از افرادی که در دانشگاهها رهبری در شیمی داروئی را به عهده داشتند، مرحوم پروفسور ف.ف. بلانک استاد دانشگاه میشیگان بود که دوره دکترای فلسفی در رشته شیمی داروئی را در آمریکا برقرار کرد. در این دوره برنامه ویژه‌ای در سنتز تاکید شده بود. 78 دانشجو به راهنمائی او درجه دکترای خود را دریافت داشتند. او اولین فردی بود که بخش شیمی داروئی جامعه شیمی آمریکا، سمپوزیومی را به نام او اختصاص داد.

طبقه بندی داروها: داروها را می‌توان بر پایه اصول مختلف طبقه بندی کرد. معمولأ داروها را بر طبق:

الف ساختمان شیمیائی

ب اثر فارماکولویکی

طبقه بندی کرد.

پیشگفتار:

تاریخچه و کلیات: کلمه فارماتولوجی (Pharmacology – انگلیسی) یا فارماکولوژی ( Pharmacologie- فرانسه) از دو واژه یونانی فارماکون (Pharmakon) یعنی دارو و لژین (Legein) یعنی بحث کردن اقتباس گردیده است. بنابراین فارماکولوژی رشته‌ای از علوم را تشکیل می‌دهد که خواص فیزیکی و شیمیائی اثرات و موارد استعمال، اشکال داروئی، عوارض و درمان مسمومیت و روش و مقدار مصرف ترکیبات مختلف داروئی را مورد بحث قرار می‌دهد.

این رشته را به فارسی داروشناسی می‌نامند. تحقیق و تفحص درباره خواص داروها، یک رشته جدید از علوم پزشکی وداروسازی نیست، بلکه دارای قدمت بسیاری می‌باشد. زیرا، از موقعی که انسان خلق شد مصرف گیاهان گوناگون برای درمان بیماریهای مختلف آغاز گردید، و در حقیقت مطالعه و بررسی نباتات طبی از همان موقع بنحوی که میسر بود شروع شد، و طی قرنهای متمادی تنها راهنمای قدما برای تحقیق درباره ترکیبات داروئی، خرافات، موهومات و درک احساسات شخصی بود که اغلب توام با تشریفات و مراسم خاص انجام می‌گرفت. مثلأ فیثاغورث، در قرن ششم، تصور می‌کرد که نگهداشتن شست (شود) در دست، موجب پیشگیری بیماری صرع می‌شود. مصرف دارو در گذشته کاملأ آزمایشی و تجربی بود، و بدون آشنائی به طرز اثر آنها، فقط با توجه به خواص درمانی ظاهری هر یک، مورد استفاده قرار می‌گرفت.

چینی‌ها قدیم دندانهای اژدها را برای درمان تشنج مصرف میکردند و امروزه مسلم شده است که کلسیم ماده اصلی تشکیل دهنده استخوان، برای معالجه بیماری تتانی (TeTang)  بسیار موثر می‌باشد. سابقأ بیماری گوآتر (Goitre بزرگ شدن غده درقی) را بوسیله اسفنجهای طبیعی سوخته معالجه می‌گردند، و امروزه ما می‌دانیم که اسفنج یک نوع حیوان دریائی است که دارای ید می‌باشد.

جالینوس پزشک یونانی در قرن دوم میلادی اثرات درمانی تعداد زیادی از گیاهان داروئی و فرآوردهای آنها را، که بنام کلی ترکیبات جالینوسی یا گالینکی (Galenicals) معروف است، مورد بررسی و مطالعه قرار داد و این ترکیبات هنوز هم در داروسازی و درمان شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زمان امپراطوری رم قدیم، برای اولین مرتبه دانشمندانی مانند دیسکوریدس (Dioscorides) نباتات داروئی را طبقه بندی کردند و مصارف درمانی آنها را تعیین نمودند. بعد از انحطاط امپراطوری رم، مرکز علم و دانش به خاورمیانه منتقل گردید. دانشمند و فیلسوف عالیقدر، ابوعلی سینا، تحقیقات و مطالعات بسیار ارزنده‌ای درباره خواص و مصارف داروهای مختلف انجام داد و کتابها و نوشته‌هایش تا قرن پانزدهم میلادی مهمترین نتایج اطلاعاتی طبی و داروئی را تشکیل می‌داد. بررسی علمی درباره داروها مخصوصأ تعیین مواد موثره گیاهان داروئی و مشخص کردن محل آلکالوئیدها (Alkaloids) و گلوکوزیدها (Glucosides) در آنها فقط از اواخر قرن هفدهم آغاز گردید.

امروزه طرز تهیه و موارد استعمال درمانی هر دارو به طور دقیق و کامل بوسیله گروهی مرکب از کارشناسان علوم پزشکی، داروسازی، بیولوژی، باکتریولوژی، شیمی و فیزیک مشخص و تعیین می‌شود. فرآوردهای گیاهی خام را ابتدا در آزمایشگاهها بررسی و تجزیه و مواد موثره آنها را جدا می‌کنند، سپس گروهی از محققین، ساختمان شیمیائی و خواص مواد مزبور را بطور دقیق مشخص میسازند و روشهای مناسبی برای تهیه اینگونه ترکیبات از راه سنتز تعیین می‌نمایند. بدین ترتیب، می‌توان در مدت نسبتأ کوتاه مقدار لازم از داروی مورد نظر را با قیمت ارزانتر از نوع طبیعی آن تهیه کرد، و علاوه بر این درجه خلوص آنرا نیز به میزان قابل ملاحظه‌ای بالا برد.

در پایان این پیشگفتار از خانم مهندس خاکی، خانم دکتر صدرالسادات، آقای افتخاری، خانم نورمحمدی، خانم فتحی، خانم آرمندپور، خانم اصلان زاده وکلیه پرسنل شرکت الحاوی که مرا در طول این دوره سپاس گذلری و تشکر می‌نمایم.

تاریخچه و فعالیت شرکت:

شرکت داروسازی الحاوی (سهامی عام) در تاریخ 17 اردیبهشت ماه 1345 تحت شماره 10627 بنام شرکت پارک دیویس (سهامی خاص) در اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی به ثبت رسیده است. به موجب روزنامه رسمی شماره 10656 مورخ 6 مهرماه 1360 نام شرکت به الحاوی (سهامی خاص) و به موجب روزنامه رسمی شماره 14453 مورخ 25/7/1373 نام شرکت به الحاوی (سهامی عام) تغییر نموده است. بر طبق ماده 2 اساسنامه موضوع شرکت عبارت است از:

اشتغال به ساختن و تهیه و ترکیب و فروش و خرید ادویه و دواجات و مواد شیمیایی و مواد داروئی و لوازم زخم بندی و کالاهای مورد نیاز طبی و بیمارستانی از هر قبیل و هر نوع و هر شکل و اشتغال به هرگونه فعالیت‌های دیگر صنعتی و بازرگانی و مالی به استناد مصوبه 3/3/1359 شورای انقلاب اسلامی ایران لایحه قانونی راجع به تعیین مدیر برای شرکتهای داروئی چند ملیتی و شرکتهای بازرگانی آنها به وسیله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اولین مدیران منتخب دولت از تاریخ 9/4/1359 عهده‌دار امور شرکت گردیدند. طبق مصوبه مورخ 5/11/1359 هیئت 5 نفری موضوع ماده دو لایحه قانونی ممتمم قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران تصویب گردید، که شرکت الحاوی (سهامی خاص) به تملک دولت درآید.
با توجه به مصوبه مزبور در فروردین ماه 1362 موافقت نامه بین نمایندگان دولت جمهوری اسلامی ایران و شرکت وارنر لاسرت (سهامدار سابق شرکت) منعقد و دولت ایران با پرداخت 3642870 دلار آمریکا مالک سهام خارجی شرکت گردید.

پیرو تصویب نامه هیئت محترم وزیران به شماره 283/109/5 مورخ 29/3/1380 موضوع سیاست واگذاری سهام متعلق به دولت و سازمانها و شرکتهای دولتی، سازمان صنایع ملی ایران پیرو مصوبه شورای سازمان تعداد 640463 سهم از سهام شرکت الحاوی (سهامی خاص) را به قیمت پایه 100% سهام به مبلغ هفت میلیارد ریال در تاریخ 2/6/1373 به بخش خصوصی واگذار نمود. در تاریخ 18/7/1373 تبدیل به شرکت الحاوی (سهامی خاص) به شرکت الحاوی (سهامی عام) و ثبت در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور واقع گردید.

فعالیت‌های بخش تحقیق و توسعه:

الف فعالیت‌های انجام یافته:

 صدور پروانه ساخت قرص متیل متازول، شربت دی‌سیکلومین و شربت فرو سولفات.

 تغییرات فرمولاسیون شربت بلادونا پی بی و کاهش مقدار گلیسیرین.

 اصلاح فرمولاسیون قرص آلومینیوم ام جی و ام جی اس.

 اصلاح فرمولاسیون شربت هیدرامین کامپاند.

 موافقت اصولی 11 نوع فرآوردهای جدید به شرح زیر است:

 قطره فرو سولفات.

 قطره مولتی ویتامین به اضافه آهن.

 قطره A+D (پرونده تکمیل و ارسال به وزارت بهداشت).

 قطره دکسترومتورفان (پرونده تکمیل و ارسال به وزارت بهداشت).

 قرص سیپرومپتادین (انجام فرمولاسیون).

 قرص آرتان (انجام فرمولاسیون).

 قرص ایزونیازید Pr (انجام فرمولاسیون).

 قرص تفول (انجام فرمولاسیون).

 قطره آهن (انجام فرمولاسیون).

 قطره مولتی ویتامین با آهن (انجام فرمولاسیون).

قرص نالتروکسن (انجام فرمولاسیون).

این شرکت علاوه بر اقدامات فوق در چهار زمینه دیگر نیز فعالیت مجدانه و مستمری داشته است که ذیلأ بشرح آن میپردازیم:

1- مدیریت شرکت سعی نموده که در زمینه کشت و داشت گیاهان داروئی و استخراج مواد اولیه از آنها فعالیتی را داشته باشد که خشبختانه این امر نیز موثر واقع گشت و منتهی به طرح صنعتی استخراج مواد اولیه از منشاء گیاهی انجامید.

2- مورد دیگر که شرکت الحاوی را از سایر شرکتها متمایز مینماید، این است که قدمهای اولیه را در جهت اجرای طرحهای اقماری جدید برداشته است و منجر به ساخت کارخانه داروسازی امین در اصفهان شد که خوشبختانه این امر نیز باعث گشت که شرکت الحاوی تجریه جدیدی در احداث کارخانه داروسازی با تقبل مهندسی مشاور شرکت فوق الذکر کسب نماید.

3- صادرات یکی دیگر از فعالیتهای شرکت الحاوی میباشد که خوشبختانه توانسته است با تکمیل 9 پرونده صادارتی تائیدیه وزارت بهداری را کسب و جهت بازاریابی جهانی اقدامات موثری را انجام دهد.

4- شرکت الحاوی به لحاظ اینکه کار اصلی خود را طبق موضوع اساسنامه تولید دارو میدانست ولی از امور فرهنگی غافل نگشت و اقدام به ترجمه جلد اول کتاب الحاوی نوشته دانشمند بزرگ ایرانی حکیم ذکریای رازی نموده است که در حال حاضر زیر چاپ میباشد.

بخشهای تولیدی و تجهیزات آنها:

بخشهای تولیدی با توجه به ماهیت خط تولید و خصوصیات مراحل مختلف آن تعیین و تقسیم بندی می‌گردند.

منابع و ماخذ:

1 شیمی داروئی (جلد اول و دوم ) ، ترجمه :دکتر عباس شفیعی و دکتر و دکتر علیرضا قنبر پور          مؤلف : کورولکوواس ‚ اندریاس

2 شیمی داروئی آلی ‚ تالیف : دکتر غلامعلی کاظمی فرد

3 داروشناسی ‚ تالیف : کانزونک ‚ برترام ج

4 فارماکولوژی (دارو شناسی )‚ تالیف : دکتر مجید خورسند

5 داروها اثر متقابل ‚ تالیف : فریدون ملک زاده

6 دارو سازی صنعت و تجارت ‚   تالیف : منوچهر غروری

7 روشهای نوین تجزیه شیمیائی گیاهان ‚ تالیف : ج  . ب .هاربورن

9 اطلاعات و کاربرد بالینی داروهای ژنریک ایران

10 دارونامه رسمی ایران ( وزارت بهداشت ‚ درمان و آموزش پزشکی ) ‚ 1378

11 دستور کار ها و مستر فایلهای موجود در آزمایشگاه کنترل کیفی