تاريخچه شتر مرغ
مصريان باستان در 2000سال قبل شتر مرغ را براي كشيدن ارابه تربيت مي كردند. آرسينو ملكه مصري بر شتر مرغ زين شده اي سوارمي شده است. گروههاي شترمرغ گاهي اوقات در روم براي كشيدن ارابه ها در مسابقات مورد استفاده قرار مي گرفتند. ژنرالهاي رومي كلاه خودهاي رزمي خود را با پرهاي شترمرغ، به عنوان نشانه اي از رهبري (فرماندهي) مي آراستند. همسران آنها خود را با پرهاي شترمرغ به عنوان سلطنتي مي آراستند و در كارهاي روزمره سوار برشتر مرغ مي شدند. پوسته تخم شتر مرغ در غارهاي چين كشف شد كه متعلق به 2500سال قبل است كه توسط انسانها مورد استفاده واقع مي شدند. شواهدي بدست آمده كه پيشنهاد مي كند كه بوشمن هاي اوليه در افريقاي جنوبي اين پرندگان بزرگ را براي گوشت شكار مي كردند. از پوسته هاي شتر مرغ به عنوان ظروف آب استفاده مي كردند از آنها تخت هاي تزئيني مي ساختند. نقاشي هاي قديمي شتر مرغ، در معابد مصري كشف شدند بيانگر آن است كه آنها تا حدي بوسيله مصريان اهلي شده بودند. شتر مرغ نشانه تِمي ، الهه مصري صداقت و عدالت بوده است. فراعنه و خانواده هايشان جزء طبقات برتري بودند كه مي توانستند داراي بادبزنهاي ساخته شده از پر شتر مرغ باشند. روغن شتر مرغ توسط مصريان و روميان باستان به عنوان ماده آرايشي و براي ماده اي جهت درمان درد و روماتيسم استفاده مي شد. در دهه 1700 ماري آنتوانت پرهاي شتر مرغ را به عنوان يك مد دلخواه زنان مجدداً معرفي نمود. آنچه اتفاق افتاد انفجاري در صنعت پر شتر مرغ بود كه در طول قرن نوزدهم و نيز در قرن بيستم ادامه يافت. در دوره معاصر شتر مرغ، پس ازآنكه به واسطه شكار براي برداشت پرهاي باشكوهش منقرض شده بودند، در اكثر مناطق قلمرو طبيعي است در وضعيت حفاظت شده جنوبي قرارداد. مزارع شترمرغ در حال حاضر به طور گسترده در سراسر دنيا راه اندازي مي شوند. توليد پر، گوشت، روغن و تخم براي بازار جهاني آن مي كنند.
آشنايی با صنعت پرورش شترمرغ
شترمرغ(struthio camelus ) بزرگترين پرنده زنده است كه متعلق به خانواده ratite ها به معناي سينه پهنان مي باشد. اعضاي اين خانواده بوسيله عدم قدرت پرواز،توانايي دويدن و فقدان جناق در استخوان سينه شان شناخته مي شوند. اين پرندگان بسيار مقاوم بوده و به آساني مي توانند با شرايط گوناگون اقليمي سازگار شوند. آنها مي توانند در چراگاه هاي فقيري كه گاو و گوسفند قادر به رشد و زندگي نيستند،زنده بمانند.
تاريخچه پرورش شترمرغ
در حدود سال هاي 1860 تقاضاي زيادي براي پر شترمرغ،منجر به اهلي كردن آن در آفريقاي جنوبي شد . پس از اختراع دستگاه جوجه كشي مصنوعي ، در سال 1870 اين حرفه تبديل به حرفه اي بسيار سودآور گرديد اما از سال 1914 به بعد،تقاضا براي پر كاهش يافت و در اواخر دهه 80،توجه به گوشت و پوست اين پرنده باعث رونق مجدد اين صنعت شد و تا به امروز اين روند ادامه دارد.
انواع شترمرغ
شترمرغ آفريقاي جنوبي (struthio camelus australis )-گردن آبي
شتر مرغ آفريقاي شمالي (struthio camelus camelus )-گردن قرمز
شترمرغ آفريقاي شرقي (struthio camelus massaicus )-گردن قرمز
شترمرغ سومالي (struthio camelus molibdophanes )-گردن آبي
شترمرغ آفريقايي اهلي شده (struthio camelus domesticus )-گردن سياه
مورد اخير نوع اهلي شده اي مي باشد كه از قرن گذشته در آفريقاي جنوبي توليد شده است كه نتيجه تلاقي بين زيرگونه هاي مختلف با انتخاب بهترين پر،بالاترين باروري و مقاوم ترين در حمل و نقل مي باشد.مزاياي هر يك از اين گونه ها بدين شرح است:
گردن آبي:جوجه ها مقاوم تر با درصد قدرت زنده ماني بيشتر اما توليد تخم كمتر
گردن قرمز:قد بلندتر،توليد گوشت بيشتر،بلوغ ديرتر و توليد تخم كمتر گردن سياه(شترمرغ اهلي):مطيع تر،توليد تخم بالا اما جوجه ها ضعيف تر،جثه كوچكتر و توليد گوشت كمتر
محصولات شترمرغ
گوشت،پوست،پر و روغن
گوشت
گوشت شترمرغ،گوشت قرمز است . طعم، بافت و رنگ گوشت شترمرغ شبيه به گوشت گاو بوده اما ميزان چربي،كالري و كلسترول آن كمتر است. به علاوه گوشت شترمرغ ميزان بالايي از عناصر كم نياز مانند روي و منيزيم را نيز داراست. اين گوشت نياز بدن به ويتامين PP(نياسين) را تامين كرده و نسبت به ساير گوشت ها مقادير بيشتري ويتامين هاي A ، C ، B1 و B2 دارد. همچنين ميزان گوشت بدست آمده از هر شترمرغ نيز بسيار قابل توجه است. يك شترمرغ 12 ماهه با وزن زنده 100 كيلوگرم، لاشه اي با وزن 60 كيلوگرم توليد خواهد كرد. از اين 60 كيلوگرم،21 كيلوگرم گوشت درجه يك (استيك و فيله) و 14 كيلو گرم گوشت درجه دو(گوشت لخم) و مابقي استخوان و چربي خواهد بود.اين مقادير بسته به سن،جنس و روشهاي مديريتي تغيير مي كند.
ارزش غذايي گوشت شتر مرغ
مقايسه مواد مغذي ( در 100 گرم گوشت لخم پخته شده)
|
كلسترول (ميلي گرم)
|
آهن (ميلي گرم)
|
كالري (كيلوكالري)
|
چربي(گرم)
|
پروتيئن %
|
شرح
|
گونه
|
|
83
|
2/3
|
140
|
8/2
|
9/26
|
مخلوطي از برشهاي مختلف
|
شتر مرغ
|
|
89
|
2/1
|
190
|
4/7
|
9/28
|
کل گوشت (بدون پوست)
|
مرغ
|
|
76
|
8/1
|
170
|
5
|
3/29
|
كل گوشت (بدون پوست)
|
بوقلمون
|
|
86
|
3
|
211
|
3/9
|
9/29
|
|
گاو
|
|
86
|
1/1
|
212
|
7/9
|
3/29
|
|
خوك
|
|
118
|
2/1
|
196
|
6/6
|
9/31
|
|
گوساله
|
|
112
|
5/4
|
158
|
2/3
|
2/30
|
گوشت خالص
|
گوزن
|
پوست
پوست شترمرغ يكي از مرغوب ترين چرم ها محسوب مي شود كه گاه آنرا از لحاظ كيفيت همرديف پوست كروكوديل و مار قرار مي دهند. اين چرم را مي توان از روي طرح برجسته فوليكولهاي شاهپرها و زمينه خط دار جذاب آن تشخيص داد.به دليل اينكه پوست شترمرغ محتوي روغن بيشتري مي باشد،چرم آن نسبت به ترك خوردن،سفتي و خشكي مقاوم تر است.از هر شترمرغ،چرمي معادل 15 فوت مربع(4/1 مترمربع) بدست مي آيد كه عموما براي كيف دستي،كمربند،ساك هاي مسافرتي،كفش،چكمه،روكش ميزهاي اداري و پوشش مبل استفاده مي شود.
پر
بهترين محصول شترمرغ،پرآن است.كيفيت پرهاي شترمرغ كاملا منحصر به فرد است. حتي پيشرفته ترين فن آوري قادر به تقليد زيبايي،لطافت و مواجي طبيعي پر شترمرغ نيست. همچنين هيچ ابزاري به واسطه خاصيت توليد الكتريسيته ساكن مانند پر شترمرغ،كارايي لازم براي نظافت را ندارد.از پرهاي با كيفيت عالي در ساخت لوازم تزييني،كلاه و لباس استفاده مي شود.ساير انواع پرها براي تميز كردن ماشين آلات و تجهيزات ظريف و گردگيري مورد استفاده قرار مي گيرند. بهترين پرها از مناطق خشك تر جهان بدست مي آيد و با كيفيت ترين آنها، پرهاي توليدي در آفريقاي جنوبي است.
ساير محصولات شترمرغ
روغن پوست شترمرغ در محصولات دارويي و آرايشي بكار مي رود. اين روغن غني از اسيدهاي چرب ضروري ω6و ω9 بوده كه مرطوب كننده و حالت دهنده پوست مي باشد.
از تخم هاي غير بارور به صورت تزيين شده به عنوان زير سيگاري،لامپ و يا تزيينات دكوري استفاده مي شود.
تحقيقات نشان داده است كه در آينده مي توان از تاندون ها و قرنيه چشم شترمرغ براي پيوند زدن به انسان استفاده كرد.
مشخصات ظاهري شترمرغ
شترمرغ بزرگترين پرنده زنده است.متوسط ارتفاع آنها 5/2-1/ 2 متر و وزن آنها 160-100 كيلوگرم مي باشد. بدن تخم مرغ شكل آنها از پرهاي نرم پوشيده شده است. جوجه ها،چه نر و چه ماده،پرهاي قهوه اي دارند. به تدريج نر ها كه بالغ مي شوند،پرهاي بدنشان سياه و پرهاي بالشان ،سفيد مي شود. پرهاي بدن ماده ها،خاكستري-قهوه اي و نوك پرهاي بال آنها،قهوه اي يا سياه مي شود. شترمرغ ها گردني بلند و بسيار انعطاف پذير دارند كه بوسيله آن قادرند روي زمين بچرند و در عين حال از برگ درختان تغذيه كنند. شترمرغ علاوه بر ديد و شنوايي بسيار دقيق،مي تواند در هنگام خطر با سرعتي بيش از 40 مايل در ساعت(64 كيلومتر در ساعت) بدود. اين پرنده 70-60 سال عمر مي كند.
توليدمثل
يك شترمرغ خوب پس از 2 سال شروع به تخمگذاري مي كند.اگرچه بسياري از ماده ها اين كار را از حدود 20-18 ماهگي آغاز مي كنند و عمر توليدي 35-30 ساله دارند. توليد تخم پارامتر متغيري است. يك شترمرغ مي تواند 100-40 تخم در سال بگذارد.(به طور متوسط 60 تخم در سال)
تخمگذاري در اوايل بهار آغاز شده و تا پاييز ادامه دارد.
نكاتي در مورد تخم شترمرغ و جوجه كشي
تخم شترمرغ 1600 گرم وزن داشته و معادل 2 دوجين تخم مرغ است.
طول مدت جوجه كشي تخم 42 روز است.
ماده ها در طول روز و نرها شبها روي تخم مي خوابند.
جوجه كشي به دو روش طبيعي و مصنوعي صورت مي گيرد.
در جوجه كشي طبيعي،شترمرغ تخم هايش را در يك گودال كم عمق گذاشته و روي 15-12 تخم مي نشيند.
در جوجه كشي مصنوعي،تخم ها بايد روزي دوبار جمع آوري شده و در 70-60 درجه فارنهايت خنك شوند و در عرض 4-2 روز در دستگاه جوجه كشي قرار گيرند.
پرورش شترمرغ
3 روش براي پرورش شترمرغ متداول است:
روش باز
روش بسته
روش نيمه باز
روش باز
در اين روش به زميني با وسعت حداقل 40 هكتار نياز است كه به اين صورت شترمرغ ها تا حد امكان نزديك به زيستگاه اصلي خود با حداقل دخالت بشر نگهداري شده و پرورش مي يابند.مزيت اصلي اين روش،كاهش قابل توجه هزينه نگهداري شترمرغ هاي بالغ به تعداد زياد است.همچنين اگر به پرنده اجازه تفريخ تخم هايش داده شود،هزينه اي براي جوجه كشي صرف نمي شود.
روش بسته
در اين روش به زميني بين 1تا 100 هكتار نياز است.همچنين مي توان كنترل كاملي بر ميزان توليد از طريق ثبت دقيق آمار تعداد تخم ها و جوجه داشت. از معايب اين روش به هزينه بالاي تهيه خوراك و حصاركشي مي توان اشاره كرد.
طرح حاضر بر اساس اين روش و در وسعت 100 هکتار تنظيم شده است.
روش نيمه باز
.ميزان زمين مورد نياز براي اين روش محدوده اي متغير از 60-1 هكتار متناسب با تعداد گله مي باشد.پرندگان در چراگاه هاي نسبتا كوچك نگهداري مي شوند. آنها مجاز به گردش آزادانه در محدوده اي معين مي باشند و لذا بخشي از احتياجات تغذيه اي شان از مرتع تامين مي شود. خوراك تكميلي نيز جهت اطمينان از تامين تمام احتياجات تغذيه اي شترمرغ مورد نياز است.
منابع:
نکهداری و پرورش شتر مرغ
نویسندگان: دکتر گریستف کیستنر و دکتر گرالدراینر انتشارات کاراپیام
مترجم: مهندس محمد حسین مترهیان
راهنمای علمی پرورش و بیماریهای شترورغ
تالیف: دکتر حسن اوحدی نیا انتشارات علم و قلم
http://shotormorghir.persianblog.com
http://iranostrich.persianblog.com
http://www.farmiran.ir
http://kiau.ac.ir
http://shotormorghwww.persianblog.com
http://www.nature.ca
http://www.ostriches.org
http://www.ag.ndsu.edu